Referensi tu Parpunguan Hangoluan dohot Pangkobasion Na Laho Diparsiajari
5-11 JUNI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | JEREMIA 51-52
”Dipasaut Jahowa do Sude na NidokNa”
it-2-IN 63 ¶4-5
Madai
Raphon Persia manaluhon Babel. Di abad na paualuhon SM, panurirang Jesaya manurirangkon na laho taluhonon ni Jahowa do Babel jala didok, ”Halak Madai, angka na so parduli di perak, jala na so mangapian di sere. Angka siornasida mangaragehon dolidoli.” (Jes 13:17-19; 21:2) Na nidok na ”halak Madai” dison, boi do tong tu halak Persia. Songon na didok sejarawan Junani najolo, dipangke do panjouon i tu halak Madai dohot halak Persia. Ndang dipardulihon nasida perak dohot sere, patuduhon tingki manaluhon Babel ndang arta na laho buaton ni nasida, alai holan laho pataluhon do. Alani i, ndang dijalo nasida guguan laho manundati sangkap nasida. Dos songon halak Madai, dipangke halak Persia do sumbia manang sior na dibahen sian hau na jotjot dilapis pangke perunggu manang tombaga gabe sinjata ni nasida (bandingkon Ps 18:34). Mamangke alat on ma nasida ”mangaragehon dolidoli” ni halak Babel. Ditajomi do sumbia i asa boi pantik jala bagas masuk.—Jer 51:11.
Parrohahon ma Jeremia (51:11, 28) na mandok, dohot do ”angka raja sian Madai” marporang manaluhon Babel. On patuduhon, ndang holan si Sirus na marporang alai dohot do angka raja Madai na asing, songon na somal di tingki i. (Bandingkon Jer 25:25.) On patuduhon tingki dilengsehon Babel, marsada do halak Madai, Persia, Elam dohot bangso na asing di luat nasida. Dipillit si Sirus halak Persia ma si Darius asa ”mangarajai harajaon ni halak Kasdim’.—Dan 5:31; 9:1; ida DARIUS No. 1.
it-2-IN 190 ¶3
Nabonidus
Tingki patorangkon taringot borngin halelengse ni Babel, didok buku Tawarikh Nabonidus do, ”Ndang pola marporang tentara ni si Sirus laho masuk tu huta Babel.” Ra, on lapatanna ndang adong paraloan songon na somal jala hombar do on tu surirang ni si Jeremia na mandok, ”Nunga mansadi marporang angka ulubalang sian Babel.”—Jer 51:30.
it-1-IN 247 ¶1
Babel
Dungkon taon na ringkot i, taon 539 SM, ndang tarbarita be huta Babel songon najolo i. Dungkon dua hali nasida ndang olo unduk tu si Darius I (Histaspis) raja Persia, dilengsehon ma huta i. Nunga dipature hian satonga sian huta i, alai mangalo do nasida tu raja Serses I jala ujungna dilengsehon ma nasida. Marsangkap do si Aleksander Agung mambahen Babel gabe ibukota ni bangsona, alai mate ma ibana taon 323 SM. Ditaluhon si Nikator do muse huta i taon 312 SM, diboan do angka bahan bangunan tu topi ni Sunge Tigris asa paulihon ibukota na baru, i ma Seleukia. Alai, kota i dohot inganan ni halak Jahudi adong dope sahat tu mula ni hakaristenon. Alani i ma ro apostel Petrus tu kota Babel songon na dipaboa di suratna. (1Ptr 5:13) Angka surat najolo patuduhon adong dope joro ni debata Bel di Babel sahat tu taon 75 M. Hirahira di abad na paopathon M, nunga dilengsehon be huta i jala holan ”timbunan batu” sambing nama disi.—Jer 51:37.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-1-IN 829 ¶1
Dolok
Manggombarhon pamarentaon. Di Bibel hata dolok boi do manggombarhon harajaon manang pamarentaon. (Dan 2:35, 44, 45; bandingkon Jes 41:15; Pgk 17:9-11, 18.) Ala ditaluhon tentara ni Babel do angka bangso, didok ma Babel songon ”dolok na mangago”. (Jer 51:24, 25) Taringot tu ulaon ni Jahowa sada psalmen paboahon, ”Sumangap jala marmuliaan do Ho sian angka dolok panamunan.” (Ps 76:4) Ra ”dolok panamunan” na didok dison, manggombarhon angka harajaon na jahat. (Bandingkon Nah 2:11-13.) Taringot Jahowa, didok si Daud do, ’Ho do, ale Jahowa, pahothon dolokku.’ Ra lapatan ni hata on, nunga dipatimbul jala dipahot Jahowa harajaon ni si Daud. (Ps 30:8; bandingkon 2Sam 5:12.) Ala manggombarhon harajaon do hata dolok, boi ma taantusi lapatan ni gombaran na disurat di Pangungkapon 8:8 taringot tu aha do na didok ”songon dolok na balga na marsigorgor”. Hatorangan on patuduhon marhaitan do on tu sada pamarentaon na didok boi mangago songon api.
it-1-IN 1400 ¶3
Laut
Tentara na so habilangan. Digombarhon si Jeremia do soara ni angka tentara na marporang manaluhon Babel songon ”parhasak ni aek”. (Jer 50:42) I do alana, tingki disurirangkon ”laut” i laho ”mangalantap Babel”, lapatanna ro ma angka tentara na so habilangan na diuluhon halak Madai dohot Persia.—Jer 51:42; bandingkon Dan 9:26.
12-18 JUNI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | ANDUNGANDUNG 1-5
”Molo Sabar Hita Paimahon, Boi ma Hita Marsihohot”
w12-IN 1/6 14 ¶3-4
Sai na Ingotonmu do Ahu
Nang pe godang halak marhabot ni roha alai marpangkirimon do si Jeremia. Didok ma tu Jahowa, ”Sai paingotingot ma tutu [Jahowa], asa tung sabam rohangku di bagasan.” (Ayat 20) Pos do roha ni si Jeremia ndang na laho lupahonon ni Jahowa ibana, nang angka naposoNa na olo marhamubaon. Alai aha do na laho bahenon ni Debata pargogo na so hatudosan i?—Pangungkapon 15:3.
Pos do roha ni si Jeremia, songon na marsinggang do Jahowa maradophon halak na olo marhamubaon. Terjemahan na asing mandok, ”Ingot ma ahu jala marsinggang ma manangihon ahu.” Hata on manggombarhon na marsinggang jala diurupi Jahowa ”Natumimbul gumomgom liat portibi on” do halak na magopu rohana, asa dihalomohon rohaNa. (Psalmen 83:19) Alani pangkirimon i, tarapul ma roha ni si Jeremia jala maimaima di ari haluaon naung ditontuhon tu angka naposo ni Jahowa na marhamubaon.—Ayat 21.
w11-IN 15/9 8 ¶8
Jahowa do Parbagiananku
8 Jahowa do parbagianan ni sude marga Lepi. Alai, ganup nasida marsadasada boi do mandok, ”Jahowa do parjambaranku.” On patuduhon na mangalehon diri jala marhaposan tu Jahowa do nasida. (And. 3:24) Umpamana, sada sian halak Lepi gabe parende dohot pangarang logu. Tadok ma goarna si Asap, ra sasintongna pinompar ni si Asap halak Lepi do ibana, na manguluhon parende di tingki ni Raja Daud. (1 Kron. 6:31-43) Di Psalmen 73, taida ganggu do roha ni si Asap. Mangiburu do rohana tu parjahat na mamora. Jala didok ibana ma, ’So marniula do hape na hupaias i rohangki, jala na huburii tanganku di bagasan hatigoran?’ Ra gabe lupa do ibana di hasangapon na dilehon tu ibana, jala ndang be diargai ibana Jahowa na gabe parjambaranna. Gabe gale do haporseaonna sahat tu na ”bongot [ibana] tu angka inganan ni Debata na badia”.—Ps. 73:2, 3, 12, 13, 17.
w07-IN 1/6 11 ¶4-5
Angka na Denggan sian Buku Andungandung
3:21-26, 28-33. Songon dia do hita marsihohot nang pe marsitaonon? Dipatorang si Jeremia do, asa unang lupa hita na pardenggan basa jala parasi roha situtu do Jahowa. Molo taingot do Jahowa silehon ngolu di hita, gabe sabar jala hohom ma hita paimahon pangkirimon na dilehon tu hita. Tabahen ma ’pamanganta tu orbuk’, lapatanna ingkon marserep ni roha ma hita mangadopi sitaonon. Dipaloas Debata pe i, alana marlaba do i tu hita.
3:27. Borat do di angka naposo molo direhei jala dielaela. Alai, ’denggan do di baoa i, molo diusung augana di haposoonna’. Boasa? Molo somal ibana manean ’auga’ di haposoonna, tolap ma ibana manaon angka hasusaan di ari naeng ro.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w07-IN 1/6 9 ¶4
Angka na Denggan sian Buku Andungandung
2:17—Aha do ’hata’ ni Jahowa naung digohi tu Jerusalem? Ra na didok dison, i ma na di 3 Musa 26:17, na mandok, ”Ahu huhut pahusorhon Bohingku mangalo hamu, asa tunduk hamu bahenon ni musumuna, jala halak na mangkagigihon hamu manggomgomi hamu, gabe ripe maporus hamu, atik pe so adong na mangalele hamu, nanggo sahalak.”
w07-IN 1/6 11 ¶1
Angka na Denggan sian Buku Andungandung
5:7—Gabe pinomparna do na diuhum Jahowa alani hasalaan ni angka ompu ni nasida? Ndang. Ndang diuhum Jahowa sasahalak alani hasalaan ni ompuna. Bibel mandok, ”Ganup hita on, alusanta do Debata taringot tu dirinta be.” (Rom 14:12) Alai, mangkorhon do hasalaan ni sasahalak tu pinomparna. Umpamana, ala manomba ganaganaan do halak Israel najolo gabe susa ma pinompar ni nasida marsihohot tu panombaon na sintong.—2 Musa 20:5.
19-25 JUNI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | HESEKIEL 1-5
”Las Roha ni si Hesekiel Pasahathon Hata ni Debata”
(Hesekiel 2:9–3:2) Dung i maralatan ma ahu, gabe ida ma, tangan sada sonson tu jolongku, jala ida ma, di bagasanna do surat laklak sada na binalunan. 10 Jala dipaherbang di jolongku, jala marsurat do i di jolo dohot di pudi, jala tarsurat disi: Angka andung, partatangison dohot parisuangon!
3 Dung i ninna ibana muse tu ahu: Ale anak ni jolma, pangan ma na jumpang ho di jolom; pangan ma tahe balunanon, jala laho ma ho, hatahon ma tu pinompar ni Israel. 2 Jadi hupangangang ma pamanganku, gabe dilehon ibana ma balunan i panganonku.
w08-IN 15/7 8 ¶6-7
Cara Mangadopi Ambatambat Tingki Marbarita sian Jabu tu Jabu
6 Dipatorang buku Hesekiel do cara asa barani mangkatai tingki marbarita. Marhite parnidaan, dilehon Jahowa do tu si Hesekiel sada gulungan na marisi ’angka andung, partangison dohot parisuangon’. Disuru do ibana mangallang i, jala didok ma, ’Ale anak ni jolma, ingkon panganonmu, jala onjathononmu tu butuham gulungan na hulehon i tu ho.’ Aha do lapatan ni hata on? Ingkon dipamasuk si Hesekiel do sude tona ni Debata tu rohana, jala ingkon mangkorhon do i tu pangkilalaanna. Didok ibana ma muse, ”Jadi hupangan ma, gabe tonggi songon situak ni loba di bagasan pamanganku.” Lomo do roha ni si Hesekiel mamaritahon hata tu angka halak, dos songon dai ni si tuak ni loba. Sada hasangapon do di ibana mangulahon parenta ni Debata, nang pe ingkon pasahaton hata sipasingot tu halak na so olo manjangkon.—Jaha Hesekiel 2:8–3:4, 7-9.
7 Sada parsiajaran na denggan do on tu hita saonari. Hita pe, ingkon pasahathon hata sipasingot tu sude halak nang pe sipata ndang diargai nasida hita. Asa boi tongtong taargai parenta ni Debata, ingkon taratur do hita mangallang sipanganon partondion. Unang ma holan tajaha sambing Bibel, alai taparsiajari ma jala tarimangi. Marsitutu do hamu asa lam denggan mamparsiajari jala taratur manjaha Bibel? Boi do dilehon hamu gumodang tingki laho mangarimangi na jinahamuna?—Ps. 1:2, 3.
it-2-IN 1122
Usus
Usus do na mambahen sipanganon na taallang gabe marlaba tu pamatangta. Di parnidaan i, disuru ma asa dipangan si Hesekiel jala dibahen gulungan i tu ususna (Heb., me·ʽimʹ), sada gombaran do i na patuduhon ingkon rimanganna do angka tona ni Debata. Dapotna ma gogo molo dirimangi jala disimpan ibana hata na tarsurat i di bagasan rohana. Gabe tongtong ma togu partondionna jala boi ma ibana pasahathon barita i.—Hes 3:1-6; bandingkon Pgk 10:8-10.
w07-IN 1/7 12 ¶3
Angka na Denggan sian Buku Hesekiel—I
2:9–3:3—Boasa didok si Hesekiel balunan (gulungan) na marisi angka andung dohot parisuangon i tonggi? Ala diargai ibana do tugasna i jala las do rohana gabe panurirang ni Jahowa.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w07-IN 1/7 11 ¶6
Angka na Denggan sian Buku Hesekiel—I
1:4-28—Aha do na digombarhon hureta pardisurgo? Hureta pardisurgo manggombarhon bagian organisasi ni Jahowa, i ma angka surusuruan na marsihohot. Tondi parbadia ni Jahowa do na mambahen hureta i mardalan. Na hundul di hureta i manggombarhon Jahowa na marmulia. Rupa ni sondang humaliang digombarhon songon halibutongan (pelangi).
w07-IN 1/7 12 ¶4
Angka na Denggan sian Buku Hesekiel—I
4:1-17—Tutu do na diulahon si Hesekiel manggombarhon pengepungan na laho masa tu Jerusalem? Tingki dipangido si Hesekiel asa diganti panutungan na dibahen gabe pangalompaan i dioloi Jahowa do. On patuduhon na tutu do ibana mangulahon pengepungan i. Podomanmu ma sihambirangmu manggombarhon hasalaan ni na sampulu marga saleleng 390 taon i ma sian taon 997 SM sahat tu halelengse ni Jerusalem di taon 607 SM. Podomanmu ma siamunmi manggombarhon hasalaan ni halak Juda saleleng 40 taon i ma sian na dipillit si Jeremia gabe panurirang di taon 647 SM sahat tu 607 SM. Saleleng 430 ari i otik do sipanganon dohot siinumon, surirang on patuduhon masa ma haleon saleleng Jerusalem dihaliangi musu.
26 JUNI–2 JULI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL | HESEKIEL 6-10
”Ditandai do Hamu Laho Dipalua?”
(Hesekiel 9:1, 2) Dung i dipangiar ibana ma soarana joujou tu bagasan pinggolhu, songon on: Nunga jonok angka partubolon tu huta i, jala ganup marsinjata pangago di bagasan tanganna be. 2 Jadi ida ma, onom baoa, angka na ro sian dalan ni bahal parjulu na tungkan utara, jala ganup marantukantuk pangaropuhi di bagasan tanganna be; adong muse sada baoa di tongatonganasida marulos hori, jala parmangsian sada gampit di gontingna; dung i bongot ma nasida, jala jongjong di lambung ni langgatan tombaga.
Sungkunsungkun Sian Na Manjaha
Di parnidaan ni si Hesekiel, ise do na digombarhon sahalak baoa na mamboan alat panurat dohot onom baoa na marsinjata?
▪ Nasida manggombarhon tentara na di surgo na laho mangalengsehon kota Jerusalem jala mangaripashon pamarentaon ni Sibolis di Armagedon. Lam dipatangkas ma parbinotoanta saonari. Boasa porlu dipatangkas muse?
Andorang so taon 607 SM, nunga disurirangkon Jahowa aha na laho masa tu Jerusalem. Marhite sada parnidaan, diida si Hesekiel ma godang masa hajahaton jala adong diida onom baoa ”na marsinjata”. Adong muse sada baoa na ”marabit linnen” mamboan ”alat manurat”. (Hes. 8:6-12; 9:2, 3, Bibel siganup ari) Disuru ma baoa i laho tu saluhut huta i jala mambahen tanda di pardompahan ni ganup halak na susa alani sude haramunon na masa di huta i. Dung i, disuru ma onom baoa na marsinjata i mamunu halak na so adong tanda di pardompahanna. (Hes. 9:4-7) Aha do na taboto sian parnidaan on, jala ise do na mamboan alat manurat i?
Di taon 612 SM ma si Hesekiel mandapot parnidaan on. Digohi ma on lima taon dungkon i, tingki diloas Jahowa tentara ni Babel mangalengsehon kota Jerusalem. Halak Babel ma dipangke Jahowa mangaripashon na so mangoloi Debata. (Jer. 25:9, 15-18) Alai, aha do na masa tu halak na mangoloi Debata na tading di kota i? Diondingi Jahowa do nasida.
Di parnidaan i, ndang dohot si Hesekiel mambahen tanda di pardompahan ni sasahalak jala ndang dohot ibana mangalengsehon kota i. Alana, surusuruan do na manguluhon tingki dilengsehon kota Jerusalem. Surirang on mangurupi hita mangantusi aha na masa di surgo. Disuru Jahowa do surusuruan mangaripashon parjahat jala paluahon partigor.
Surirang on digohi do muse di ari na naeng ro. Andorang so dipatangkas, taboto do baoa na mamboan alat manurat i manggombarhon na miniahan na mangolu dope di tano on. Tingki sasahalak manjangkon barita na uli, nunga mandapot tanda haluaon nasida. Alai, porlu do hita patangkashon caranta laho patorangkon surirang on. Di Mateus 25:31-33, nunga taboto Jesus do na manguhumi jolma. Masa ma on di tingki hasusaan bolon. Tingki i, malua ma halak na marroha birubiru, jala diripashon ma halak na so mangoloi.
Parsiajaran aha do na tadapot? Adong lima:
(1) Andorang so dilengsehon Jerusalem, nunga dipaboa si Hesekiel, si Jeremia dohot si Jesaya aha na laho masa tu kota i. Nasida songon panjaga. Saonari, marhite punguan na miniahan, dipaboa Jahowa do tu naposoNa dohot tu angka halak na asing aha na laho masa andorang so ro dope hasusaan bolon. Sude naposo ni Jahowa pasahathon barita on.—Mat. 24:45-47.
(2) Si Hesekiel, ndang mambahen tanda haluaon tu pardompahan ni halak. Songon i ma naposo ni Debata saonari. Nasida holan mamaritahon jala pasingothon halak na asing taringot na laho masa di ari na naeng ro. Diurupi surusuruan do ulaon marbarita di liat portibi on.—Pgk. 14:6.
(3) Ndang na tutu adong tanda di pardompahan ni halak na malua di tingki ni si Hesekiel. Songon i ma nang halak na naeng malua di ari na naeng ro. Alani i, songon dia do asa malua hita di hasusaan bolon? Tajangkon ma barita i, tatiru ma Jesus, dung i talehon ma dirinta tu Debata jala taurupi ma naposo haposan marbarita na uli. (Mat. 25:35-40) Di hasusaan bolon, halak na mangulahon sisongon i do na malua.
(4) Baoa na mamboan alat manurat i, i ma Jesus. Tingki di hasusaan bolon, dilehon Jesus ma tanda tu punguan na balga, jala didok ma nasida songon birubiru. Dapot nasida ma hangoluan salelenglelengna di tano on.—Mat. 25:34, 46.
(5) Songon onom baoa na marsinjata i, ndang sadia leleng nai Jesus dohot tentarana di surgo mangalengsehon pamarentaon ni portibi on jala pasohothon hajahaton.—Hes. 10:2, 6, 7; Pgk. 19:11-21.
Sian on taboto ma, ndang ripashonon ni Jahowa halak partigor tingki mangaripashon halak parjahat. (2 Ptr. 2:9; 3:9) Jala, mansai ringkot do marbarita na uli saonari. Sude jolma porlu mambege barita i andorang so ro dope ari i!—Mat. 24:14.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w09-IN 15/9 23 ¶10
Dumenggan do Pangajarion ni Debata
10 Holan Jahowa do na boi mangurupi asa rade hita di ari na naeng ro, alana ibana do na umboto aha na laho masa tu sude jolma. (Jes. 46:9, 10) Surirang ni Bibel paboahon ”jonok na ma ari ni Jahowa na bolon i”. (Sep. 1:14) Di ari i masa ma na tarsurat di Poda 11:4 na mandok, ”Ndang marguna hamoraon uju di ari pangarimasan, alai anggo hatigoran paluahon sian hamatean.” Alana, di ari panguhuman ni Jahowa na rumingkot i ma partondionta, ndang hepengta. Gariada didok do di Hesekiel 7:19, ”Peraknasida reongkononna [didanggurhon] do tu alaman, jala serenasida gabe biasbias [so mararga] di nasida.” Parbinotoan on mangurupi hita asa marbisuk sian saonari.
w11-IN 15/4 26 ¶14
Olo Do hamu Ditogutogu Tondi ni Debata?
14 Sasintongna haporseaon na togu mambahen Jahowa gabe patar di hita. Molo ndang patar Debata di hita, mura ma hita mangulahon dosa. Parrohahon ma na masa di naposo ni Debata najolo. Dipaboa Jahowa do tu panurirang Hesekiel, olo do sasahalak mangulahon na rorang tingki sahalakna. Jahowa mandok, ”Diida ho do na binahen ni angka sintua ni pinompar ni Israel di bagasan haholoman, ganup di bagasan bilut panguhiranna be? Ai angka didok nasida do: Ndang tagamon idaon ni Jahowa hami, nunga pola ditadingkon Jahowa tano on!” (Hes. 8:12) Boi do diboto hamu boasa diulahon nasida i? Ala ndang porsea nasida na boi do idaon ni Jahowa ulaon ni nasida. Ndang patar Jahowa di nasida.