Referensi tu Parpunguan Hangoluan dohot Pangkobasion na Laho Diparsiajari
6-12 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 1 MUSA 1-2
“Jahowa do na Manoppa Tano on”
it-1-IN 506 ¶2-4
Toppaan
Di Ari na Parjolo didok Debata do, “Jadi ma ho na tiur!” Ra, tikki i nungnga adong cahaya sian langit. Alai dang sude sahat tu tano on. Ra, bertahap do masuk cahaya i, songon na didok sahalak penerjemah J. W. Watts, “Bertahap do adong cahaya i”. (1Mus 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Dipaimbar Debata ma na tiur dohot na golap. Na tiur i didok ma Arian. Jala na golap didok ma Borngin. On patuduhon na marputar do tano on huhut makkaliangi mataniari. Alani i, gabe adong ma bagian timur dohot barat di tano on. Di sada luat, arian dope alai di luat na asing nungnga borngin.—1Mus 1:3, 4.
Di Ari na Paduahon, dibagi Jahowa ma aek na adong di tano on dohot aek na di ginjang ni tano on. Alai, unggodang do aek na dibahen di ginjang ni tano on. Di toru ni aek na di ginjang ni tano on ma na digoari Langit. Alai langit na ditaringoti dison tong do bagian sian tano on, dang langit inganan ni akka bintang manang inganan ni akka toppaan na adong di luar angkasa.—1Mus 1:6-8; ida it-1-IN 143, ANGKASA.
Di Ari na Patoluhon, marhite huaso ni Debata dipasada ma aek na adong di tano on. Gabe tarida ma tano na so maraek. Digoari Debata ma i Daratan. Jala di ari i, dibahen Debata do akka duhut-duhut, suan-suanan, dohot akka hau na marparbue. Gabe lam godang ma i. Alai sudena on masa dang alani kebetulan manang alani evolusi.—1Mus 1:9-13.
it-1-IN 506 ¶7–507 ¶2
Toppaan
Kata kerja Heber bara na lapatanna “manoppa” dang dipakke di 1 Musa 1:16. Alai kata kerja asah do na dipakke, lapatanna “mambahen”. Didok do di 1 Musa 1:1, ditoppa Debata do mataniari, bulan, dohot akka bintang “di langit”. Alai sudena on nungnga ditoppa hian leleng andorang so Ari na Paopathon. Dung pe di Ari Paopathon, “dibahen” Debata benda penerang i lao manondangi tano on. Alani i, tikki didok Debata, “dibahen ma angka panondang i di langit i, manondangi tano on”, gabe tarida ma i sude sian tano on. Jala, didok do akka benda penerang i “gabe tanda paboa titik ni padan dohot angka ari dohot angka taon”. On mangurupi akka halak lao manottuhon andigan nasida mangulahon ulaonna be.—1Mus 1:14.
Dang jolma na ditoppa Debata di Ari na Palimahon. Jala dang marevolusi dibahen akka toppaanna i. Masiboan mansamna do ditoppa jala marhite tondi parbadia do ditoppa Debata sudena i. Didok, “Ditompa Debata ma angka dengke na balga dohot nasa na marhosa, angka na manjiriri di bagasan aek, masiboan mansamna ro di nasa pidong angka na masiboan mansamna.” Ala las roha ni Debata mangida akka toppaanna i, dipasu-pasu ma i sude asa lam godang. Ditoppa do i sude boi marpinompari mangihutton mansamna be.—1Mus 1:20-23.
Di Ari na Paonomhon, “Dipauli Debata ma angka binatang ni tano on masiboan mansamna, dohot angka dorbia masiboan mansamna, dohot gulokgulok ni tano on masiboan mansamna.” Denggan do i sude ditoppa, dos songon akka toppaanna na asing.—1Mus 1:24, 25.
Di ujung ni Ari na Paonomhon, ditoppa Debata ma jolma. Unsangap do jolma ditoppa Debata sian binatang. Alai unsangap do suru-suruan ditoppa sian jolma. Ditoppa do jolma tumiru rupa ni Debata. Di 1 Musa 1:27, holan saotik do dipaboa hatorangan taringot ‘baoa dohot borua na ditoppa’. Alai di 1 Musa 2:7-9, dipatorang do molo Debata manoppa jolma sian orbuk ni tano. Jala diombushon ma hosa hangoluan tu igungna. Gabe mangolu ma jolma i. Diparade do sipanganon dohot paradeiso lao ingananna. Dukkon i, ditoppa Debata ma borua sian rusuk ni si Adam. (1Mus 2:18-25) Gabe adong ma dongan ni baoa i jala boi ma nasida marpinompari.—1Mus 5:1, 2.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
Laba ni Sains tu Hita
Umur ni tano on dohot angka na adong di langit
Diparetongkon angka ilmuwan do, nunga 4 miliar taon umur ni tano on jala nunga hira-hira 13 sahat tu 14 miliar taon umur ni angka na adong di langit. Bibel pe ndang mandok molo umur ni tano on holan marribu taon. Ayat na parjolo di Bibel holan mandok: “Di mula ni mulana ditompa Debata langit dohot tano on.” (1 Musa 1:1) Hata on mangurupi angka ilmuwan mangetong sadia umur ni tano on mangihuthon angka prinsip ni sains.
it-2-IN 1246 ¶11
Jesus Kristus
Dang Panoppa ibana. Nang pe Jesus dohot manoppa, alai dang didok ibana Sipanoppa. Dapotna do huaso lao mangulahon i sian tondi parbadia ni Debata. (1Mus 1:2; Ps 33:6) Asing ni i, Jahowa do Mual ni hangoluan. Jadi holan Ibana do na tama disomba sude toppaanna. (Ps 36:10) Dipakke Jahowa do ibana gabe wakilna lao manoppa. Diakkui Jesus do holan Jahowa Sipanoppa, songon na dipaboa di Bibel.—Mat 19:4-6; ida it-1-IN 504, CIPTAAN.
13-19 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 1 MUSA 3-5
“Alani Gabus na Parjolo i”
Pasauton ni Jahowa ma SangkapNa!
9 Marhite ulok, dioto-otoi Sibolis ma si Hawa asa unang unduk tu Jahowa. (Jaha 1 Musa 3:1-5; Pgk. 12:9) Didok Sibolis, ndang dipaloas Debata nasida mangallang parbue ni “saluhut hau angka na di porlak” i. Hira-hira songon on ma didok Sibolis, ‘Na so dipaloas do ho mangulahon na dihalomohon roham?’ Didok Sibolis tu si Hawa, “Ndang na tutu hamu mate.” Sasintongna, gabus ni Sibolis do i. Diela-ela ma si Hawa asa unang manangihon Debata. Didok Sibolis, “Diboto Debata do, sadari dipangan hamu sian i, tonggor ma matamuna.” Sibolis mandok, ndang lomo roha ni Jahowa molo didapot nasida parbinotoan na dumenggan. Alani i, ndang diloas Ibana nasida mangallang parbue ni hau i. Digabusi Sibolis do nasida tingki didok, “Gabe doshon Debata hamu umboto na denggan dohot na roa.”
w00-IN 15/11 25 ¶8–26 ¶1
Parsiajaran sian na Masa tu Jolma na Parjolo
Hira-hira boi do ditolak si Hawa hian ela-ela ni Sibolis i? Boi! Bayangkon ma hamu gabe si Hawa. Aha na didok ulok i tu si Hawa dang sarupa songon na didok Debata tu si Adam. Boha do pakkilalaanmuna molo adong halak na so ditanda hamu mandok ale-alemuna margabus? Sasittongna ikkon muruk do nian si Hawa jala dang olo manangihon ulok i. Ai ise huroha ulok i umbahen barani ibana mandok na so tutu taringot Jahowa dohot taringot tu suamina? Andorang so mambahen keputusan i, ikkon jolo dipangido si Hawa do nasihat sian suamina, ala suamina do kepala keluarga. Suang songon i ma nian hita, molo adong tadapot informasi na maralo tu prinsip ni Debata. Alai dang i na dibahen si Hawa. Dioloi ibana do ela-ela ni Sibolis, jala ibana sandiri na mambahen keputusan dia na sittong dohot na roa. Lam sai dipikkiri si Hawa i, lam sittong ma i di rohana. Massai balga do hasalaanna i ala toktong disimpan ibana pikkiran na sala. Dang pittor dipasiding ibana i manang jolo disukkun tu suamina.—1 Korint 11:3; Jakobus 1:14, 15.
Ditangihon si Adam do Hata ni Istrina
Ditogihon si Hawa do si Adam asa mangulahon na sala. Boasa massai mura ibana mangoloi istrina? (1 Musa 3:6, 17) Alana maol do di si Adam mamillit ise na lao oloanna. Dioloi si Adam do Debata, na mangalehon sude na porlu di ibana, tarmasuk ma istrina, si Hawa? Jolo dipangido si Adam do tudu-tudu sian Jahowa andorang so mambahen keputusan? Manang pittor istrina do na dioloi ibana? Takkas do diboto si Adam, dang na lao masa na dihirim si Hawa i, molo diallang nasida parbue ni hau i. Didok Apostel Paulus do, “Ndang si Adam na dioto-otoi, alai borua i do na dioto-otoi jala gabe mardosa.” (1 Timoteus 2:14) Jadi si Adam sandiri do na mamillit lao mangalo tu Jahowa. Umholong do roha ni si Adam tu si Hawa sian tu Debata.
w12-IN 1/9 4 ¶2
Parduli do Debata tu Akka Borua?
Na diburai Debata do akka borua?
Daong. “Ulok na parjolo i, na laos margoar Sibolis” do na “hona bura” ni Debata. (Pangungkapon 12:9; 1 Musa 3:14, Bibel siganup ari) Tikki didok Debata si Adam do na lao “mangarajai” istrina, lapatanna dang na gabe dipaloas Debata lomo-lomo ni baoa mangulahon manang aha pe tu borua. (1 Musa 3:16) Holan lao paboahon akibat ni dosa na binahen ni si Adam dohot si Hawa do Jahowa disi.
w04-IN 1/1 29 ¶2
Akka na Denggan sian Buku 1 Musa—I
3:17—Aha do lapatanna hona bura tano on, jala sadia leleng do i masa? Ala nungnga hona bura tano on, gabe maol do jolma lao mangula i jala gabe gok do tubu akka duhut-duhut na marsuga. Susa do dihilala pinoppar ni si Adam alani i. I do umbahen didok si Lamek, bapak ni si Noak taringot ‘ulaonta dohot haloloja ni tanganta di tano on, na hona toru ni Jahowa’. (1 Musa 5:29) Dung ro Aek na Sumar i, dipaboa Jahowa do sakkapna tu si Noak dohot tu akka ianakkonna, jala dipasu-pasu do nasida lao manggohi tano on. (1 Musa 9:1) Jadi dang diburai Jahowa be tano on.—1 Musa 13:10.
it-2-IN 700 ¶6
Haccit ni na Manubuhon
Haccit ma taonon ni akka borua lao manubuhon anak. Dung mardosa si Hawa, dipaboa Jahowa do tu ibana songon dia hilalaonna tikki manubuhon anak. Autsugari dioloi si Hawa Jahowa, toktong do dapotna pasu-pasu jala hilalaonna ma las ni roha tikki manubuhon ianakhonna. Alana “pasupasu ni Jahowa do mambahen mamora, jala ndang mardongan hangaluton dibahen”. (Poda 10:22) Alai saonari sude do ikkon manaon na haccit tikki manubuhon anak, ala dang sempurna be hita. Hombar do i tu na didok Jahowa (aha naung didok Ibana, ikkon i do na saut), “Tambaanku ma hasusaanmu uju gabegabean ho jala hansit taononmu manubuhon anakkonmu. Hinorhon ni on masihol ma ho tu tungganedolim, jala tunduk ma ho tu ibana.”—1Mus 3:16, Bibel siganup ari.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-1-IN 1386 ¶10
Si Lamek
Puisi na dibahen si Lamek tu akka istrina (1Mus 4:23, 24, Bibel siganup ari) manggombarhon godang ni hajahaton di tikki i. Didok ibana, “Tangihon ma ahu. Nunga hubunu sada halak ala mabugang ahu dibahen, nunga hubunu sada dolidoli ala diantuk ibana ahu. Molo pitu halak dibuat balos ni pamunuon tu si Kain, pitupulu pitu halak buaton balosna, molo adong na mamunu ahu.” Jadi takkas do dipaboa si Lamek dison, dang na sengaja dibunu ibana baoa i, songon na diulahon si Kain. Dipukkul si Lamek pe baoa i jala dibunu, ala naeng paluahon dirina do ibana. Jadi puisi on paboahon pangidoanna asa unang dipamate ibana, ala nungnga dibunu ibana baoa i.
it-1-IN 971 ¶8
Mangaleai
Sian najolo nungnga dijou si Abel goar ni Jahowa. Alai andorang so ro Aek na Sumar, godang halak “pajou-jou goar ni Jahowa” di tikki ni si Enos. Dang sian ias ni roha nasida mangulahon i. (1Mus 4:26; Heb 11:4) Menurut piga-piga pakar, dipakke nasida do goar ni Jahowa i gabe goar ni jolma dohot goar ni akka gana-ganaan. Takkas ma na mangaleai goar ni Jahowa do nasida disi.—Ida it-1-IN 685, ENOS.
20-26 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 1 MUSA 6-8
“Songon i do Dibahen Ibana”
Tiru ma si Noak, si Daniel, dohot si Job na Marsihohot jala Unduk
4 Angka ambat-ambat aha do na diadopi si Noak? Sian tingki ni si Henok, nunga mansai jahat angka halak. Dihatahon nasida do ‘hata na tois’ taringot Jahowa. (Jud. 14, 15) Lam leleng lam jahat ma portibi on. Di tingki ni si Noak, “nunga gok hajahaton”. Ro do suru-suruan na jahat tu tano on, dipauba dirina gabe jolma, jala dibuat ma angka borua na dihalomohon nasida. Ujungna gabe tubu ma angka ianakhonnasida na garang jala jahat. (1 Mus. 6:2-4, 11, 12) Alai boi do diida halak, imbar do si Noak sian halak na asing. Didok do di Bibel, na “asi do roha ni Jahowa ianggo marnida si Noak”. Tigor do ulaon ni si Noak, ndang songon halak na di humaliangna. “Marparange mardonganhon Debata do si Noak i.”—1 Mus. 6:8, 9.
Diihuthon Ibana do Debata di Ngoluna
Marpulu taon ma lelengna si Noak pajongjongkon parau i. Olo do ra 40 sahat tu 50 taon. Andorang so dipajongjong parau i, pillitonna do parjolo hau na laho ditaba, dung i dibola, diboan, jala dipadomu. Tolu tingkat parau i bahenonna, marbilut, jala marpintu. Ra, marjandela do angka bilut na di ginjang i dibahen, jala bahenonna do miring tarup ni parau i asa boi tiris aek molo ro udan.—1 Mus. 6:14-16.
w11-IN 15/9 18 ¶13
Toktong ma Marlojong di Parlumbaan
13 Aha do na mangurupi akka naposo ni Jahowa on asa toktong marlojong jala monang di parlumbaan i? Parrohahon ma aha na didok si Paulus taringot si Noak. (Jaha Heber 11:7.) Dang hea dope diida si Noak songon dia do Aek na Sumar i. (1 Mus. 6:17) Dang hea dope masa i. Alai dang na so porsea si Noak na lao masa i. Boasa? Ala pos do rohana manang aha pe na didok Jahowa, pasti ulahononna do i. Dang paborathu dihilala si Noak mangulahon tugasna i. Songon na disuru Debata tu ibana, ‘songon i do dibahen’. (1 Mus. 6:22) Godang do na ikkon ulahononna. Mambahen parau, papunguhon akka binatang, papunguhon sipanganon tu nasida dohot tu akka binatang i, paboahon barita panguhuman tu akka halak, jala mangurupi keluargana asa toktong togu haporseaon ni nasida. Tontu, dang mura mangulahon i. Alai, ala toktong do si Noak porsea tu Jahowa jala marsihohot, boi do ibana dohot keluargana mandapot hangoluan dohot pasu-pasu.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
w04-IN 1/1 29-30 ¶7
Akka na Denggan sian Buku 1 Musa—I
7:2—Aha do dasar na dipakke lao manottuhon dia binatang na haram dohot na so haram? Na nidokna dison, dang na taringot binatang dia na boi dipangan dohot na so boi dipangan. Alai taringot binatang na boi dipakke gabe pelean tu Jahowa do. Alana andorang so ro Aek na Sumar, dang diallang jolma dope akka binatang. Holan di Patik ni si Musa do adong disurat taringot binatang na haram dohot na so haram. Jala dang marlakku be aturan i dung salpu patik i. (Ulaon ni Apostel 10:9-16; Epesus 2:15) Ra, nungnga diboto si Noak binatang dia na boi dipakke gabe pelean tu Jahowa. Dung kaluar ibana sian parau i, “dipajongjong si Noak ma sada langgatan di Jahowa; dibuat ma sada sian ganup ragam ni binatang dohot pidong na ias na boi pelehononhon, jadi ditutung ma i sude bahen pelean di langgatan i”.—1 Musa 8:20, Bibel siganup ari.
w04-IN 1/1 30 ¶1
Akka na Denggan sian Buku 1 Musa—I
7:11—Sian dia do ro aek na mambahen Aek na Sumar i? Tikki ditoppa Debata langit di “ari” na paduahon, dibahen Debata ma adong aek di ginjang ni langit i, jala adong aek di toru ni langit i. (1 Musa 1:6, 7) Aek na ditoru, i ma aek na adong di tano on. Alai unggodang do aek na adong di ginjang ni langit i, i ma kumpulan uap ni aek di atas ni tano on. Kumpulan uap ni aek i ma na gabe aek na bolon. Di tikki ni si Noak ma turun aek i tu tano on.
27 JANUARI–2 FEBRUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL 1 MUSA 9-11
“Sada do Bahasa di Tano on”
it-1-IN 250 ¶1
Babel na Balga
Ciri ni Babel Najolo. Tikki dibangun kota Babel na di Sinar, di tikki i ma dibahen Menara Babel. (1Mus 11:2-9) Tujuan ni nasida mambangun menara dohot kota i, dang na lao pasangappon goar ni Debata, alai asa gabe ‘tarbarita do goar ni nasida’. Dang holan di Babel kuno dibahen akka menara zigurat i, alai tong do i dibangun di inganan na asing di luat Mesopotamia. Sian i taboto ma, dipakke nasida do menara i tu ulaon ni agama ni nasida. I do umbahen pittor diambati Jahowa nasida lao pajongjokkon akka bangunan i. Alana ulaon ni agama palsu do i. Memang molo di bahasa Heber, Babel lapatanna “Gaor”. Alai molo di bahasa Sumer (Ka-dingir-ra) dohot bahasa Akad (Bab-ilu), lapatan ni goar i “Harbangan ni Debata”. Jadi, diganti akka halak na disi do goar ni kota i, asa dang diingot nasida be panguhuman sian Debata. Alai goar na baru on, patuduhon adong do hubungan ni kota i tu ulaon ni agama ni nasida.
it-1-IN 257 ¶5
Bahasa
Sian buku 1 Musa, taboto ma dung masa Aek na Sumar, adong piga-piga halak na marsada lao mangalo sakkap ni Debata. Hape nungnga dipaboa Debata hian sakkapna i tu si Noak dohot tu akka anakna. (1Mus 9:1) Dang olo nasida gabe marserak jala ‘manggohi tano on’. Gariada, lomo do roha ni nasida asa pungu sude halak holan di sada inganan. Digoari ma inganan i Sinar, na adong di luat Mesopotamia. Dibahen nasida do sada menara disi. Jadi adong do rencana ni nasida lao mambahen inganan i gabe pusat ni agama ni nasida.—1Mus 11:2-4.
it-1-IN 257 ¶6
Bahasa
Dibahen Debata do asa dang saut rencana ni nasida i. Dibahen Ibana ma marragam bahasa ni jolma. Ujungna, gabe dang saut be rencana ni nasida jala marserak ma nasida di liat portibi on. Dibahen Debata pe songon i, asa dang boi be haduan nasida mangalo tu Ibana. Ala nungnga marragam bahasa, gabe dang marsada be nasida lao mangulahon sakkap ni nasida. Jala gabe maol do diattusi nasida parbinotoan ni akka halak sian bahasa na asing, i ma parbinotoan na didapot sian pengalaman ni nasida sandiri, dang sian Debata. (Bandingkon tu Pjm 7:29; 5Mus 32:5.) Nang pe di tikki i gabe gaor jolma alani godang ni bahasa, alai adong do laba ni i. Alana gabe sundat do rencana ni nasida na boi parohon hasusaan tu jolma. (1Mus 11:5-9; bandingkon tu Jes 8:9, 10.) Akka halak na mamparrohahon perkembangan ni jaman pe, boi do dibayangkon nasida aha na lao masa molo dang diambati Debata hian rencana ni halak di Babel i. Hape nungnga diboto Jahowa hian taringot i.
it-1-IN 301 ¶4
Bangso
Ala nungnga marragam bahasa ni jolma, gabe dibahen ganup kelompok ma adat, hasomalan dohot agamana be. (3Mus 18:3) Ala dang ditanda nasida Debata, dibahen nasida ma gana-ganaan gabe dewa ni nasida.—5Mus 12:30; 2Raj 17:29, 33.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
it-1-IN 854 ¶9
Si Ham
Ra, dohot do si Kanaan mangulahon na roa di tikki i. Alai dang dipasingot si Ham ibana. Manang tikki didok si Noak surirang i, nungnga diboto ibana hian adong pangalaho na roa di si Ham. Jala diihuthon si Kanaan dohot pinopparna do pangalaho ni si Ham. Masa ma kutukan i tikki halak Israel Semitik manaluhon halak Kanaan. Akka na so dipamate (umpamana, halak Gibeon [Jos 9]) dibahen do gabe hatoban. Marratus taon dukkon i, masa ma muse kutukan i tikki halak Kanaan dirajai pinoppar ni Japetik, i ma Media-Persia, Junani, dohot Rom.
w04-IN 1/1 31 ¶3
Songon dia do bangso di tano on gabe tarbagi di tikki ni si Peleg? Si Peleg mangolu taon 2269 sahat tu 2030 SM. Di tikki i ma dibahen Jahowa godang bahasa asa marserak akka halak na mambangun menara Babel tu liat portibi on. (1 Musa 11:9) Jadi, di tikki ni si Peleg do tarbagi akka bangso di tano on.