E lafi Zoova su
“Be nga be si wafa bɔ a ti’n, be fa be wun wla ɔ sa nun.”—JUE MUN 9:11.
1, 2. ?Ninnge ngbɛnngbɛn mennin mun yɛ be wun sasalɛ ti’n, sran’m be fa be wla gua be su ɔ?
KƐ NINNGE wie’m be sanngan e fɔun nun tranlɛ’n nun andɛ’n, sran nga ɔ kwla sasa e’n, annzɛ like nga ɔ kwla sasa e’n, yɛ ɔ nin i fata kɛ e kunndɛ ɔ. Sran wie’m be bu i kɛ cɛn wie asamian ti’n, sɛ be le sika kpanngban’n, ɔ kwla sasa be. Sanngɛ, sɛ sran kun fɛ i wla’n gua sika su dɔ nga su’n, ɔ ti ngbɛn. Afin Biblu’n waan: “Sran ng’ɔ fɛ i wla’n kwlakwla guɛ i anyanbeun’n su’n, saan tɔlɛ yɛ ɔ́ tɔ́-ɔ.” (Nyanndra Mun 11:28). Wie’m be kusu be lafi sran dandan’m be su, sanngɛ sran dandan sɔ’m be nun kpafuɛ’n bɔbɔ’n ɔ fɔn mmla, kpɔkun kannzɛ ɔ yo sɛ, be kwlaa bé wú cɛn wie. I ti yɛ Biblu’n kɛn i ngwlɛlɛ su kɛ: “Nán an fa amun wla guɛ i sran dandan’m be su. Nán amun fa be wla gua klɔ sran su. Be de be wiengu-ɔ ɔ yo-man ye.” (Jue Mun 146:3). Biblu’n nun afɔtuɛ sɔ’n ɔ se e ekun kɛ, nán e lafi e bɔbɔ e wun su. Afin ‘klɔ sran’ ngbɛn yɛ e kusu e ti ɔ.
2 Ɲanmiɛn nuan ijɔfuɛ Ezai ijɔli Izraɛli nvle’n i su kpɛnngbɛn mun, afin be ‘fiali ato’n sin.’ (Ezai 28:15-17) Be wun sasalɛ kunndɛlɛ’n ti’n, politiki ninnge’m be nun’n, be nin nvle nga be mantan be’n be trali aenguɛ. Sanngɛ, b’a kwlá jranman aenguɛ sɔ’m be su b’a diman jɔlɛ, afin ɔ kacili ato like be sa nun. Andɛ kusu’n, Ɲanmiɛn sulɛ wafawafa’m be su kpɛnngbɛn’m be sunman lika be nin mɛn’n nun politikifuɛ’m be tra aenguɛ kunngba sɔ’n wie. Sanngɛ bé wá wún kɛ aenguɛ sɔ’m be kusu be ti “ato” like wie (Sa Nglo Yilɛ 17:16, 17). Be su kwlá fa sasaman be ti tititi.
Zozie nin Kalɛbu be ajalɛ kpa’n
3, 4. ?Ndɛ mennin yɛ Zozie nin Kalɛbu be wa kannin m’ɔ nin lika kpla nianfuɛ’m be onga’n be liɛ’n timan kun’n niɔn?
3 ?Sɛ ɔ ti sɔ’n niɔn, ninfan yɛ ɔ fata kɛ e kunndɛ e ti sasalɛ’n niɔn? Lika kunngba nga Moizi blɛ su’n, Zozie nin Kalɛbu be toli be ɲin’n, lɔ yɛ ɔ fata kɛ e nian ɔn. Kɛ Izraɛlifuɛ’m be fin Ezipti lɔ fiteli’n mɔ i osu cɛli kan’n, be siesieli be wun naan bé kó fá mɛn nga Ɲanmiɛn seli be kɛ ɔ́ fá mán be’n. I sɔ’n ti’n, be sunmannin sran blu nin nɲɔn kɛ be ko kpla lika’n nian. Kɛ be ɔli mɔ be dili cɛn ba ablanan’n (40), be sali be sin be wa kannin sa nga be wunnin i lɔ’n. Saan Zozie nin Kalɛbu cɛ, yɛ be seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ be kwla fa Kanaan mɛn’n niɔn. Be onga’m be seli kɛ lika’n ti mɛn kun mɔ lɔ asiɛ’n ɔ yo like ye kpa sakpa ɔ, sanngɛ be kan guali su kɛ: “Mɛn sɔ’n nun sran’m be ti tinwa yɛ be klɔ’m be wun ti siwa. Klɔ sɔ’m be cɛncɛnnin kpa. [...] E nin nvle sɔ nunfuɛ mun kwlá kun-man, afin be wunmiɛn’n tra e liɛ fatifati.”—Kalɛ 13:27, 28, 31.
4 Kɛ Izraɛlifuɛ’m be tili lika kpla nianfuɛ blu (10) be jasin nga be boli’n, srɛ dan kpa kunnin be. Ɔ maan be ijɔli Moizi su sa woo. I sɔ’n ti naan, Zozie nin Kalɛbu b’a tu be klun b’a se be kɛ: “Mɛn nga e ɔli e ko niɛnnin i lɛ’n, ɔ ti mɛn kun b’ɔ ti kpa dan. Sɛ Anannganman jran e sin-ɔn, ɔ́ fá e kɔ́ mɛn sɔ’n nun lɔ yɛ ɔ́ fá mán ye. Mɛn sɔ’n, i asiɛ’n ɔ yo like ye kpa. I kunngba’n ɔ ti nnɛn tawlɛ klanman. Sanngɛ like kunngba ng’ɔ fata-man kɛ amun yo’n, yɛle Anannganman su nyin kekle yolɛ’n. Nán amun sro mɛn sɔ’n nun sran mun.” (Kalɛ 14:6-9). Sanngɛ ɔ nin i sɔ ngba’n, Izraɛlifuɛ’m b’a tieman. Ɔ maan i agualiɛ su’n, ɲin keklefuɛ sɔ’m b’a wluman mɛn nga Ɲanmiɛn seli kɛ ɔ́ fá mán be’n i nun wie.
5. ?Ngue ti yɛ Zozie nin Kalɛbu be kannin mɛn’n i wun ndɛ kpa ɔ?
5 ?Ngue ti yɛ Zozie nin Kalɛbu be kannin mɛn’n i wun ndɛ kpa mɔ, sanngɛ lika kpla nianfuɛ blu be kannin i wun ndɛ tɛtɛ ɔ? Be sran blu nin nɲɔn’n (12) be ngba be wunnin kɛ mɛn’n ɔ nin i klɔ’m be cɛncɛnnin kpa. Yɛ sɛ sran blu’m be seli kɛ Izraɛlifuɛ’m be wunmiɛn liɛ’n kwlá juman mɛn sɔ’n i nunfuɛ’m be liɛ’n nun mlɔnmlɔn’n, ɔ timan ato. Zozie nin Kalɛbu be kusu be wunnin i sɔ’n wie. Sanngɛ klɔ sran ɲinma yɛ sran blu be fa wunnin ninnge mun ɔn. Zozie nin Kalɛbu be liɛ’n, Zoova su yɛ be fali be wla’n guali ɔ. Afin sa dandan nga Zoova yoli be Ezipti lɔ’n, ɔ nin ndɛma jenvie’n nuan lɔ’n, yɛ Sinai oka’n bo lɔ’n, sa sɔ’m be yoli be ɲrun. Kɛ sa sɔ’m be juli’n, i osu cɛli kpa. W’a yoman Raabu m’ɔ fin Zeriko’n i ɲrun wie. Sanngɛ be su ndɛ nga ɔ tili be ti’n, ɔ ɔli lele wie’n nuan, Zoova i nvle’n i ukalɛ ti (Zozie 2:1-24; 6:22-25). Zozie nin Kalɛbu be liɛ’n, sa kwlaa sɔ’m be yoli be ɲin bo lɛ. I sɔ’n ti’n, be lafi su kpa kɛ Zoova su yaciman i nvle’n i ti ndɛ kanlɛ le. Kɛ afuɛ ablanan sinnin’n, be wunnin kɛ be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n w’a kaman ngbɛn. Afin Zozie fali Izraɛlifuɛ nga be wuli aawlɛ flɛnnɛn’n nun lɔ’n be mma mun, yɛ ɔ nin be ko fali Kanaan mɛn’n niɔn.
Sa nga ti yɛ ɔ fata kɛ e tu e klun e lafi Zoova su tankaan’n
6. (a) ?Ngue ti yɛ andɛ Klistfuɛ’m be wun be ɲrun ɔn? (b) ?Yɛ wan su yɛ ɔ fata kɛ be fa be wla’n gua ɔ?
6 ‘Lika nga w’a yo kekle’ yɛ’n nun’n, ninnge wie’m be tanndan e ɲrun kpa kɛ Izraɛlifuɛ’m be liɛ’n sa (2 Timote 3:1). Mɛn’n nun sa sukusuku mun, ɔ nin ninnge nga be jɔman Ɲanmiɛn klun’n be yolɛ’n, be mian e sa kplɔlɔlɔ, ɔ maan e wunman e wun fɛ. Kɛ mɔ nán e nin klɔ sran yɛ e kun’n, sanngɛ mɔ e nin mmusu’m be si Satan yɛ e kun’n ti’n, e ngunmin e kwlá kunman (Efɛzfuɛ Mun 6:12; 1 Zan 5:19). ?Sanngɛ wan yɛ ɔ kwla uka e ɔ? Kɛ laa Zoova i sufuɛ’n kun ɔ́ srɛ́ i’n, ɔ seli kɛ: “Be nga be si wafa bɔ a ti’n, be fa be wun wla ɔ sa nun.” (Jue Mun 9:11). Wafa mɔ Zoova ti’n, sɛ e si i kpa’n, naan sɛ e si i dunman’n i bo’n, saan é fá e wla’n kwlaa guɛ́ i su kɛ Zozie nin Kalɛbu be fa yoli’n sa.—Zan 17:3.
7, 8. (a) ?Wafa sɛ yɛ ninnge nga Zoova yili’n, be yo maan e kwla fa e wla’n guɛ i Zoova su ɔ? (b) ?Biblu’n nun ndɛ mennin ti yɛ e kwla fa e wla’n gua Zoova su ɔ?
7 ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e lafi Zoova su ɔ? Zozie nin Kalɛbu be lafili Zoova su, afin be wunnin sa dandan nga Zoova yoli be’n. E kusu e wun sa dandan sɔ’m be wie. Amun e fa e ɲin e sie i asiɛ’n su ninnge nin nglo lɔ ninnge kɛ nzraama’m be akpasua kpanngban mɔ e siman be nuan’n mɔ Zoova yili be’n, be su kpa e nian. Wunmiɛn dan ng’ɔ o ninnge sɔ’m be nun’n, ɔ nin wafa nga be ti siesiewa sɛsɛsɛ’n, be kle wafa nga Zoova ti’n, yɛle kɛ ɔ kwla like kwlaa yo. Kɛ e wun ninnge nga Zoova yili be’n be ɲɛnmɛn mɔ be yo’n, be bo e nuan kɛ Zɔbu liɛ’n sa. Kɛ ɔ́ kán Zoova ndɛ’n, ɔ seli kɛ: “Sɛ ɔ fa like kekle nun’n, wan yɛ ɔ le i sa nun-ɔn ɔ yo ye ɔ? ?Wan yɛ ɔ kwla se i kɛ: ‘Ngue yɛlɛ nga á yó i lɛ’n?’” (Zɔb 9:12). Nanwlɛ, sɛ Zoova jin e sin’n, srɛ su kunman e mɛn’n nun sran wie fi be ɲrun.—Rɔmfuɛ Mun 8:31.
8 Amun e fa e ɲin e sie i Biblu’n m’ɔ ti Zoova nuan Ndɛ’n, i su wie e nian. I nun ngwlɛlɛ m’ɔ leman awieliɛ’n, ɔ le wunmiɛn kpa. Ɔ kwla uka e naan y’a wla sa tɛ yolɛ’n i ase, naan y’a yo Zoova klun sa’n (Ebre Mun 4:12). Biblu’n ti’n, e si kɛ Ɲanmiɛn dunman’n yɛle Zoova, kpɔkun e si dunman sɔ’n i bo’n (Ezipt Lɔ Tulɛ 3:14). E wun kɛ, sa kwlaa nga Zoova waan ɔ́ yó’n, yɛ ɔ yo ɔ. Sɛ i waan ɔ́ káci Siɛ kpa’n, annzɛ Jɔlɛ Difuɛ seiin, annzɛ kusu Alɛ Kunfuɛ nin safuɲrɛn’n, naan i klun sa’n kpɛn su’n, ɔ kwla yo i sɔ ngba’n. Kpɔkun e wun wafa nga i nuan ndɛ’n kpɛn su tititi’n. Kɛ é súan Ɲanmiɛn Ndɛ’n i nun like é kɔ́ e ɲrun kɛ jue tofuɛ’n sa’n, nn é wún i wlɛ kɛ e kusu e kwla se kɛ: “Ɔ nuan ndɛ’n yɛ n fa n wla’n n gua su-ɔ.”—Jue Mun 119:42; Ezai 40:8.
9. ?Ngue ti yɛ sran’m be ti mɔ Zezi kpɔli’n ɔ nin i nguan cɛnlɛ’n, e wla e Zoova sulafilɛ’n i fanngan ɔn?
9 Sa kun ekun ti mɔ e fa e wla’n gua Zoova su’n, yɛle Zezi i wun nga ɔ fa kpɔli sran’m be ti’n (Matie 20:28). Kɛ Ɲanmiɛn sunmɛnnin i Wa kunngba cɛ’n kɛ ɔ wa kpɔ e ti’n, nanwlɛ, ɔ yo ɲɛnmɛn o! I wun kpɔlɛ tɛ sɔ’n le ɲrun sakpa. Ɔ maan, sran kwlaa nga ɔ kɛn i sa tɛtɛ nga ɔ yo be’n, m’ɔ yaci be yolɛ’n, kpɔkun m’ɔ fɛ i wun mantan Zoova klolɛ su’n, Zezi i wun kpɔlɛ sɔ’n ti’n, bé yáci i wun sa’n bé cɛ́ i (Zan 3:16; Ebre Mun 6:10; 1 Zan 4:16, 19). Sa’n kun ekun yɛle kɛ, sɛ Ɲanmiɛn w’a cɛnman Zezi i nguan’n, nn e ti kpɔlɛ tɛ’n w’a yoman ye. Abonuan sa sɔ’n mɔ sran ya (100) tra su be wunnin i ti’n, e kwla fa e wla’n gua Zoova su wie. Kpɔkun i sɔ’n ti nzɔliɛ kun m’ɔ kle kɛ Ɲanmiɛn su mɔ e fa e wla’n e gua’n ti’n, e ɲin su guaman ase.—Sa Nga Be Yoli’n 17:31; Rɔmfuɛ Mun 5:5; 1 Korɛntfuɛ Mun 15:3-8.
10. ?Sa mennin be ti yɛ e bɔbɔ e kwla lafi Zoova su ɔ?
10 Sa nga ti yɛ e kwla lafi Zoova su’n, annzɛ kusu ɔ fata kɛ e lafi i su’n, be nun kunngun wie mun yɛ be o lɛ. Sanngɛ, sa sunman wie’m be o lɛ mɔ e bɔbɔ e wunnin be ɔ. Wie liɛ’n, sa kekleekle’m be ju e su. Kɛ sa sɔ’m be ju mɔ e fa e wun wla Zoova sa nun kɛ ɔ tinngɛ e ɲrun atin’n, e wun kɛ e kwla fa ajalɛ ng’ɔ kle e’n i su (Zak 1:5-8). Kpɔkun kɛ é fá Zoova i atin’n su e mɛn dilɛ nun mɔ é ɲɛ́n i su mmlusuɛ’n, nn e Ɲanmiɛn sulafilɛ’n yó dan kɔ́ i ɲrun.
Davidi lafili Zoova su
11. ?Sa mennin nun yɛ Davidi lafili Zoova su ɔ?
11 Davidi ti Izraɛli blɛ’n su sran’n kun m’ɔ lafili Zoova su ɔ. Davidi fɛli famiɛn Saili m’ɔ kunndɛli kɛ ɔ́ kún i’n, i sa nun. Kpɔkun Davidi fɛli Filistifuɛ’m be alɛ kunfuɛ mun mɔ be le kwlalɛ kpa mɔ be waan bé fá Izraɛli mɛn’n, be sa nun wie kpa. Sanngɛ sa kwlaa sɔ’m be nun’n, ɔ fiteli nun. ?Ngue ti ɔ? Davidi bɔbɔ ɔ tɛ su kɛ: ‘Zoova ti min kannin nin min defuɛ. ?Wan yɛ n te sro i ekun ɔn? Zoova ti min nguan’n i nun trafuɛ. ?Wan li wun yɛ srɛ te kun min ɔn?’ (Jue Mun 27:1). Sɛ e kusu e lafi Zoova su sɔ wie’n, é ɲán kwlalɛ yɛ é fíte nun.
12, 13. ?Sɛ e kpɔfuɛ’m be nuan’n kaci kɛ kue sa e wun’n, ngue ndɛ yɛ Davidi kannin mɔ i ti yɛ e kwla lafi Zoova su ɔ?
12 Sa kun ekun nun’n, Davidi srɛli Ɲanmiɛn, ɔ seli kɛ: “Ee Nyanmiɛn, tie min kplinlɛ bɔ n kplin’n. Sasa min nguan’n min kpɔfuɛ b’ɔ wlanwlan min’n ti. De min klunwifuɛ bɔ be cici min wun sa’n be sa nun. De min sran kpanngban woo bɔ be yo sa tɛtɛ’n be sa nun. Be nuan’n la kɛ kue bɔ b’a si’n sa. Be nuan nun ndɛ’m be wɔ tɛ kpa kɛ ta mma bɔ be siesie be wun kɛ be su wa to i sran kpa’m be wun nvialiɛ nun’n sa.” (Jue Mun 64: 2-5). E siman sa nga ti yɛ Davidi kannin ndɛ sɔ’n. Sanngɛ, andɛ e si kɛ e kpɔfuɛ’m be kusu be fa be ‘nuan nun ndɛ m’ɔ la kɛ kue mɔ b’a si sa’n,’ be nin e fa kun alɛ. Be ijɔlɛ’n nun annzɛ be fluwa nga be klɛ be’n be nun’n, be ndɛ nga be kan’n ti kɛ “ta mma” sa yɛ be “to” i Klistfuɛ mɔ be ti sran kpa’n, be wun ɔn. ?Sanngɛ sɛ e lafi Zoova su tititi’n, i agualiɛ’n yó sɛ?
13 Davidi seli ekun kɛ: ‘Ɲanmiɛn w’a fɛ i ta mma’n w’a to i bé wun, b’a wun-man nun. Kɛ é sé yɛ’n, be gua lɛ. Be bɔbɔ be nuan’n ti b’a tɔ. [...] Maan be nga Anannganman bu be sran kpa’n be klun jɔ i ti. Maan be fiɛ i sin.” (Jue Mun 64:8-11). Ɛɛn, kannzɛ bɔɔ e kpɔfuɛ’m be si be nuan nun ndɛ’n kɛ kue sa e wun’n, sanngɛ i agualiɛ su’n, ‘be bɔbɔ be nuan’n ti bé tɔ́.’ Yɛle kɛ Zoova yo maan sa’m be agualiɛ’n yo kpa. Ɔ maan be nga be lafi i su’n be klun jɔ i ti.
Ezekiasi i Zoova sulafilɛ’n w’a kaman ngbɛn
14. (a) ?Sa kekleke kpa mennin nun yɛ Ezekiasi lafili Zoova su ɔ? (b) ?Wafa sɛ yɛ Ezekiasi kleli kɛ w’a faman Asiri famiɛn’n i gblɛ ndɛ’n su ɔ?
14 Famiɛn Ezekiasi kusu wunnin i Zoova sulafilɛ’n i nuan like. I famiɛn dilɛ blɛ nun’n, Asirifuɛ’m be sonja mɔ be le kwlalɛ’n, be kleli Zerizalɛmufuɛ’m be yalɛ kpa. Sonja sɔ’m be kwlali nvle sunman. I sɔ’n ti’n, Sankeribu sisi i wue nun siɛn’n kɛ ɔ́ fá Zerizalɛmu klɔ’n wie. I ti’n, ɔ sunmannin Rabsake Ezekiasi i sin kɛ, nán maan ɔ se kɛ ɔ́ fɛ́ i wla gua Ezipti su mlɔnmlɔn. I kpa’n bɔbɔ’n, ɔ seli i ekun kɛ: “Nán yaci ɔ wun lɛ maan Nyanmiɛn nga a fa ɔ wla’n guɛ i su’n ɔ laka wɔ. Sɛ be se wɔ kɛ: ‘Asiri famiɛn’n su fa-man Zerizalɛmu’n, nán fa su.’” (Ezai 37:10). Sanngɛ, Ezekiasi si kɛ Zoova su lɛkɛmɛn i. I sɔ’n ti’n, ɔ srɛli Zoova seli kɛ: ‘[Zoova] e Nyanmiɛn de ye Sankeribu sa nun, maan asiɛ’n su famiɛn diwlɛ’m be nunfuɛ’m be kwlaa be si kɛ wɔ [Zoova] kunngba cɛ yɛ a ti Ɲanmiɛn nin-ɔn.’ (Ezai 37:20). Zoova tili Ezekiasi i srɛlɛ’n. Ɔ maan kɔnguɛ kunngba kun nun sa’n, i anzi’n ko kunnin Asirifuɛ’m be sonja sran akpiakpi ya sran akpiakpi ablaɔcuɛ nin nnun (185.000). Zerizalɛmufuɛ’m be ɲannin be ti, sanngɛ Sankeribu wanndili ko trɛnnin i klɔ lɔ, w’a sɛmɛn i sin Zida mɛn’n nun lɔ kun mlɔnmlɔn. Sran kwlaa nga be tili sa sɔ’n, be wunnin kɛ Zoova i tinmin’n leman wunsu.
15. ?Like kunngba mennin cɛ yɛ ɔ kwla uka e andɛ mɛn’n i nun sa fanunfanun nga be kwla tɔ e su’n, be nun ɔn?
15 Andɛ’n, e kusu e o alɛ kunlɛ nun wie kɛ Ezekiasi sa. Sanngɛ nán e nin klɔ sran yɛ e kun ɔn, e nin mmusu mun yɛ e kun ɔn. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e yo ninnge wie mun naan y’a fite nun. Yɛle kɛ ɔ fata kɛ e dun mmua bu Satan i ayeliɛ’m be ɲrun, kpɔkun e siesie e wun naan y’a kwla kpalo i alɛ ninnge mun (Efɛzfuɛ Mun 6:11, 12, 17). Andɛ mɛn ng’ɔ jin i ja kunngba su yɛ nun’n, lika’n kwla kaci ndɛndɛ kpa. Alɛ kwla tɔ klɔfuɛ’m be ngunminngunmin be afiɛn sa fuɛɛ. Kpɔkun laa nun’n, klɔ nga be su famiɛn’m be yaci sran’m be nun maan sran kun kwla su Ɲanmiɛn i wafa nga ɔ ti i klunklo su’n, siɛn’n, famiɛn sɔ’m be kwla tannin i sɔ yolɛ’n. Ɔ maan kɛ Ezekiasi sa’n, ɔ fata kɛ e siesie e wun naan e lafi Zoova su tankaan kpa. I liɛ’n, é kwlá jrán kekle sa kwlaa nga be kwla ju e su’n be ɲrun.
?Zoova sulafilɛ’n i bo’n yɛle mennin?
16, 17. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e lafi Zoova su ɔ?
16 Zoova sulafilɛ’n timan be nuan nun ndɛ kanlɛ ngbɛn. Ɔ fata kɛ ɔ fin e awlɛn’n nun kpɔkun e yi i nglo e ayeliɛ’m be nun. Sɛ e lafi Zoova su’n, é láfi Biblu’n m’ɔ ti i Ndɛ’n, i su wie. É kánngan nun cɛn kwlaa, é bú su angunndan, kpɔkun é fá kpaja e ɲrun atin’n su kɛ kannin sa (Jue Mun 119:105). Zoova sulafilɛ’n i bo’n i wie ekun yɛle kɛ e lafi i wawɛ’n su. Afin, i wawɛ’n kwla uka e naan y’a wla nzuɛn tɛ nga i kpɔcilɛ’n ti kekle e sa nun’n i ase, naan y’a yo sa nga Zoova wawɛ’n maan sran yo’n (1 Korɛntfuɛ Mun 6:11; Galasifuɛ Mun 5:22-24). Ɲanmiɛn wawɛ’n ukali sran sunman, ɔ maan be yacili asra gualɛ annzɛ siklɛti nin drɔgi nɔnlɛ. Wie’m be kusu be wlali sa sukusuku’m be yolɛ’n i ase. Nanwlɛ, sɛ e lafi Zoova su’n, é yó ninnge kwlaa i fanngan nun. Nán e bɔbɔ e fanngan nun yɛ é kwlá yó be ɔ.—Efɛzfuɛ Mun 3:14-18.
17 Zoova sulafilɛ’n i bo’n wie ekun yɛle kɛ e lafi sran nga i bɔbɔ ɔ lafi be su’n, be su wie. Amun e sie i nzɔliɛ e nian. Zoova kpali “sran kpa nanwlɛfuɛ b’ɔ si ngwlɛlɛ’n” naan ɔ nian asiɛ wunmuan su Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ ninnge’m be lika (Matie 24:45-47). I ti’n, e faman e bɔbɔ e klunklo ajalɛ. Ɔ o e angunndan’n nun tititi kɛ Zoova yɛ ɔ kpali be ɔ, afin e lafi i ninnge siesielɛ sɔ’n su. Kpɔkun, kɛ nga akoto Pɔlu fa kannin’n sa’n, Ɲanmiɛn wawɛ’n ti yɛ maan be sieli asɔnun kpɛnngbɛn mun ɔn. Be kusu be nian asɔnunfuɛ’m be lika (Sa Nga Be Yoli’n 20:28). Sɛ e ɲin yi asɔnun kpɛnngbɛn sɔ mun’n, e kle kɛ kannzu e lafi Zoova su.—Ebre Mun 13:17.
E fa Pɔlu i ajalɛ’n su
18. (a) ?Wafa sɛ yɛ Klistfuɛ’m be fa Pɔlu i ajalɛ’n su andɛ ɔ? (b) ?Sanngɛ ngue yɛ be lafiman su ɔ?
18 Kɛ akoto Pɔlu dí i Ɲanmiɛn junman’n, sa kekleekle’m be juli i su. E kusu e wun i sɔ sa’m be wie. Pɔlu blɛ su’n, Zuifu’m be sacili Klistfuɛ’m be dunman awa ja su. Sanngɛ, wie liɛ’n, Pɔlu tuli i klun tinngɛli angunndan tɛtɛ sɔ’n famiɛn’m be ɲrun. Kpɔkun like kwlaa nga ɔ kwla yo naan jasin fɛ’n bolɛ’n w’a taka kpa’n, ɔ yoli i sɔ like’n. (Sa Nga Be Yoli’n 28:19-22; Filipfuɛ Mun 1:7). Andɛ Klistfuɛ’m be fa Pɔlu i ajalɛ’n su wie. Kan kwlaa nga e ɲɛn i wun alaje’n, e uka e wiengu mun naan b’a si e jasin fɛ’n bolɛ junman’n i su like. Kpɔkun e kpli jasin fɛ’n bolɛ’n i ti awa ɲrun naan ɔ taka kpa. Sanngɛ, e faman e wla’n guɛmɛn i e ɲin kplinlɛ sɔ’n su. Afin e bumɛn i kɛ e junman’n taka jɔlɛ difuɛ mun be sa nun annzɛ e wun ndɛ kpa mɔ sran’m be kan’n, i su. Zoova su yɛ e lafi ɔ. Nán e wla fi fanngan nga Zoova wlali Izraɛlifuɛ mun’n, i su. I waan: “Sɛ amun gua amun wla ase, yɛ amun lafi min su’n, yɛ amún nyán wunmiɛn-ɔn.”—Ezai 30:15.
19. ?Kɛ be kleli be yalɛ’n, wafa sɛ yɛ e niaan’m be Zoova sulafilɛ’n w’a kaman ngbɛn ɔn?
19 E blɛ liɛ nga nun’n, maan ɔ yo blɔfuɛ’m be mɛn’n nun lɔ o, annzɛ Azi lika’n nin Amlɛnkɛn’m be mɛn’n nun lɔ o, annzɛ sran ble’m be mɛn’n nun o, be kwlaa sɔ’m be akpasuaakpasua wie’m be nun’n, be tanninnin e jasin fɛ’n bolɛ’n. ?I sɔ’n kle kɛ e Zoova sulafilɛ’n ti like tɛ? Cɛcɛ. Afin kannzɛ i klun sa yolɛ’n ti Zoova kplin su kɛ, cɛn wie be kle i sufuɛ’m be yalɛ’n tɛ kpa’n, sanngɛ klolɛ su’n, ɔ man be wunmiɛn naan kannzɛ ɔ yo sɛ o, b’a kwla jran kekle. Yalɛ klelɛ nun’n, sran kwlaa wunnin i kɛ Klistfuɛ sunman be Ɲanmiɛn sulafilɛ’n cɛnnin kpa.
20. ?Kannzɛ bɔ awa tanndanman e ɲrun’n, sanngɛ ngue like yɛ e su faman e wun e wlaman nun ɔn?
20 Nán klɔ’m be ngba be su yɛ be kle e yalɛ ɔ. Be nun lɔuun kpa be nun’n, awa’m be man e atin kɛ e bo jasin fɛ’n, be tanndanman e ɲrun. Kpɔkun, cɛn wie bɔbɔ’n, be kan e wun ndɛ kpa aladio nun annzɛ fluwa’m be nun. I sɔ’n yo e fɛ dan kpa, afin ɔ yo maan Zoova i klun sa’n yolɛ’n kwla kɔ i ɲrun titi. Alaje dan sɔ mɔ e ɲɛn i’n, nán e bɔbɔ e mɛn nun pɔɔ dilɛ yɛ é fá kúnndɛ ɔ. Sanngɛ, e fa mian e ɲin e su Zoova juejue su. I kusu, ɔ su baman e ti nun kɛ e dunman kpa kunndɛlɛ awa sa nun’n ti’n, é fá e wun wlá be ninnge’m be nun, annzɛ é kpɛ́ jasin fɛ’n bolɛ’n i sin, annzɛ kusu é yó ninnge wie mun mɔ be ti’n, e ɲin kwlá kpá Zoova i sulɛ’n su’n. Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ’n yɛ ɔ sie e ɔ, kpɔkun Ɲanmiɛn m’ɔ sie mɛn wunmuan’n, i sin yɛ e jin ɔn. Nán mɛn’n nga yɛ e lafi su ɔ. Sanngɛ mɛn uflɛ mɔ Ɲanmiɛn Sielɛ Blɛ kunngba cɛ yɛ wá síe i’n, i su yɛ e lafi ɔ. Bɔmbu wie fi, annzɛ mɛn nun awa’m be nun wie fi, ɔ su kwlá faman i alɛ ninnge wie fi saciman ɲanmiɛn su lɔ awa sɔ’n. Famiɛn diwlɛ uflɛ su sieman awa sɔ’n le, kpɔkun Zoova klun sa’n yɛ é yó ɔ.—Daniɛl 2:44; Ebre Mun 12:28; Sa Nglo Yilɛ 6:2.
21. ?Ngue like yɛ ɔ o e awlɛn’n su kɛ é yó ɔ?
21 Pɔlu seli kɛ: “Nán be nga be cuɛn be wun kɔ siɛn’n bɔ maan be mlin’n be wie yɛlɛ ye, sanngɛ e ti be nga be lafi Nyanmiɛn su bɔ be nyan be ti’n be wie.” (Ebre Mun 10:39). Ɛɛn, sa nga ti yɛ andɛ nin ainman é fá e wla’n gúa Zoova su’n, be diman be yalɛ. Ɔ maan i ti’n, maan e kwlaa e mian e ɲin e su Zoova lele e guɛ i ti nin i bo.—Jue Mun 37:3; 125:1.
?Ngue yɛ amun suannin ɔn?
• ?Ngue ti yɛ Zozie nin Kalɛbu be kannin mɛn’n i wun ndɛ fɛ ɔ?
• ?Sa sunman mennin ti yɛ ɔ fata kɛ e tu e klun e lafi Zoova su tankaan ɔn?
• ?Zoova sulafilɛ’n i bo’n yɛle mennin?
• ?Zoova sulafilɛ’n ti’n, ngue yɛ e mian e ɲin e yo ɔ?