Zoova i sulɛ’n nun’n, nán maan e awlɛn’n yo nɲɔnnɲɔn
“Min wa [...], kplin ɔ nyin naan si Nyanmiɛn nga n su i’n kpa. Gua ɔ wla ase naan su i kpa, nán fa like uflɛ ukɛ i su.”—1 NYO. 28:9.
MAAN E KUNNDƐ KOSAN NGA’M BE SU TƐLƐ’N:
?Like benin i nzɔliɛ yɛle e awlɛn’n?
?Ajalɛ benin yɛ e kwla fa naan y’a sa e awlɛn’n y’a nian ɔn?
?Ngue yɛ é yó naan e awlɛn’n w’a yoman nɲɔnnɲɔn Zoova i sulɛ’n nun ɔn?
1, 2. (a) ?Klɔ sran’n i wunnɛn’n i likalika’m be nun benin yɛ Biblu’n nun’n be tɛ i ndɛ kan ɔn? (b) ?Kɛ be kan e awlɛn’n annzɛ e klun akunndan’n i ndɛ’n, ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kpa kɛ e wun i wlɛ ɔ?
KƐ BÉ kán ninnge wie’m be ndɛ Biblu’n nun’n, kpɛ sunman’n be fa klɔ sran i wunnɛn’n i likalika’m be su sunnzun ase. I wie yɛle ndɛ nga Zɔbu kannin’n. Ɔ seli kɛ: ‘Anyansifuɛ’n i nyinma’n yɛle min. Sran ng’ɔ kwla-man nanti’n, i ja’n yɛle min.’ Zeremi kusu seli kɛ: ‘Sran sinnglinfuɛ bɔ be wun-man sa wlɛ, bɔ be nyinma’n wo lɛ ngbɛn, be wun-man ase’n, be su’m be o lɛ ngbɛn, be ti-man sa’n, an sie amun su.’ Zoova seli Ezekiɛli kɛ: ‘Wlan Zerizalɛm klɔ’n nun naan be kwlaa nga be su bo awuyomo, bɔ be su kplin tete sa nga sran’m be yo be klɔ’n nun’n be ti’n, klɛ be ngban su nzɔliɛ kun.’ Yɛ Zezi seli kɛ: ‘Sɛ ɔ sa fama’n maan a yo sa tɛ’n, kpɛ yi i blo mmua.’—Zɔb 29:15; Zer. 5:21; Eze. 9:4; Mat. 5:30.
2 Sanngɛ klɔ sran’n i wunnɛn’n i likalika sɔ’m be nun kun o lɛ mɔ Biblu’n nun’n be fa kan ndɛ tra i lika onga mun ɔn. Lika sɔ’n yɛle e awlɛn’n.a Ani m’ɔ suli Ɲanmiɛn kpa’n ɔ kannin e wunnɛn’n i lika sɔ’n i ndɛ srɛlɛ kun nun. Ɔ seli kɛ: ‘Anannganman maan n klun w’a jɔ dan.’ (1 Sam. 2:1) I kpa’n i nun nga bé klɛ́ Biblu’n i klikli nun’n, be fali e awlɛn’n kannin ndɛ kpɛ ko ju akpi kun. Kɛ be kan e awlɛn’n annzɛ e klun akunndan’n i ndɛ’n, ɔ ti cinnjin kpa kɛ e wun i wlɛ. Afin Biblu’n se e kɛ e sasa e awlɛn’n.—An kanngan Nyanndra Mun 4:23 nun.
?KƐ BE FA AWLƐN’N BE KAN NDƐ’N I BO’N YƐLE BENIN?
3. ?Ngue yɛ e kwla yo naan y’a si “awlɛn’n” mɔ be fa kan ndɛ Biblu’n nun’n i bo ɔ? An fa sunnzun ase kun yiyi nun.
3 Kannzɛ Ɲanmiɛn Ndɛ’n tuman ndɛ mma “awlɛn’n” i bo trele sa’n, sanngɛ e kwla si i bo. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ ɔ? Maan e bu waka kun mɔ i su nɲa’m be sɔnnin kpa’n i akunndan e nian. Kɛ e jin waka’n i bo lɛ’n i nɲa’m be nun wie mun yɛ e wun be ɔ, e kwlá wunmɛn i ti su lɔ. Sanngɛ sɛ e cuɛn e wun kan’n, é kwlá wún wafa nga waka’n bɔbɔ wunmuan’n fa ti’n. I wafa kunngba’n, sɛ e waan é sí ndɛ mma “awlɛn’n” i bo’n, ɔ fata kɛ e niannian Biblu’n i likalika nga i nun mɔ bé klɛ́ i Ebre nin Glɛki nun’n, ndɛ mma sɔ’n yɛ ɔ o lɛ’n, be nun. ?Ɔ maan kɛ be fa ndɛ mma awlɛn’n be kan ndɛ’n i bo’n yɛle benin?
4. (a) ?Ndɛ mma “awlɛn’n” nga be fa be kan ndɛ Biblu’n nun’n i bo’n yɛle benin? (b) ?Zezi i ndɛ ng’ɔ kɛnnin i Matie 22:37 nun’n i bo’n yɛle benin?
4 Be nga be klɛli Biblu’n Ebre nin Glɛki nun’n, be fali ndɛ mma “awlɛn’n” be kannin sran’n i wafa nga e ti’n i ndɛ. Ninnge nga e konvi sɔ be’n ɔ nin akunndan nga e bu’n, ɔ nin e nzuɛn’n, ɔ nin ninnge nga e kwla be yo’n, ɔ nin like nga ti yɛ e yo ninnge mun’n, yɛ ninnge nga e waan é yó be’n, be yɛ maan be wun sran’n i wafa nga e ti’n niɔn. (An kanngan Mmla’n 15:7 nin Nyanndra Mun 13:12 ɔ nin Matie 5:8 be nun.) Sanngɛ ɔ ju wie’n, be faman ndɛ mma “awlɛn’n” be kanman ninnge sɔ’m be kwlaa be ndɛ. I wie yɛle ndɛ yɛ mɔ Zezi kannin’n. Ɔ seli kɛ: “Klo ɔ Min Nyanmiɛn’n kpa, fa ɔ wla’n kwlaa guɛ i su, maan wɔ akunndan’n kwlaa trɛn i su.” (Mat. 22:37) Ndɛ mma nga nun’n, kɛ be kan sran’n i wla yɛle kɛ i “awlɛn” i ndɛ’n, wafa nga sran’n i bɔbɔ ba’n i wun fa yo i’n, ɔ nin ninnge nga i konvi o su’n, be ndɛ yɛ be kan ɔn. Zezi i ndɛ’n nun’n, ɔ kannin be wla’n nin be akunndan’n be ndɛ kunngunngun. Afin ɔ kunndɛli kɛ e wun i wlɛ kpa kɛ e nantilɛ’n nun o, e akunndan bulɛ nun o, ɔ fata kɛ e yi Ɲanmiɛn i klolɛ’n i nglo. (Zan 17:3; Efɛ. 6:6) Sanngɛ kɛ be kan “awlɛn’n” i ngunmin i ndɛ’n, sran bɔbɔ ba’n i sran’n i wafa ng’ɔ ti’n, i ndɛ yɛ be kan ɔn.
?NGUE TI YƐ Ɔ FATA KƐ E NIAN E AWLƐN’N SU Ɔ?
5. ?Ngue ti yɛ e kunndɛ kɛ é tú e klun é sú Zoova kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa ɔ?
5 Famiɛn Davidi kpɛnnin Salomɔn i wla kɛ: “Min wa Salomɔn, ɔ liɛ’n, kplin ɔ nyin naan si Nyanmiɛn nga n su i’n kpa. Gua ɔ wla ase naan su i kpa, nán fa like uflɛ ukɛ i su, afin Anannganman nian kɛ e anwlɛn’n fa ti’n. Ɔ si e klun akunndan’n kwlaa.” (1 Nyo. 28:9) Zoova nian wafa nga sran’m be kwlaa be awlɛn’n annzɛ be klun akunndan’n fa ti’n. Ɔ nian e bɔbɔ e liɛ’n wie. (Nya. 17:3; 21:2) Sɛ Zoova klo like ng’ɔ o e awlɛn’n nun’n yɛ e nin i e kwla tra janvuɛ ɔ, yɛ kusu e kwla di aklunjuɛ e ɲrun lɔ ɔ. I sɔ’n ti’n, e kunndɛ kɛ é fá Davidi i afɔtuɛ su naan é tú e klun é sú Zoova kɛ ng’ɔ nin i fata’n sa.
6. ?Kannzɛ e guguli kɛ é tú e klun é sú Zoova’n, sanngɛ ngue yɛ ɔ fata kɛ wun i wlɛ ɔ?
6 Wafa nga e wla e wun ase e di junman e man Zoova’n, ɔ kle kɛ e kunndɛman kaan sa kɛ é sú i nin awlɛn nɲɔnnɲɔn. Sanngɛ e wun kɛ Satan i mɛn tɛ’n ɔ nin fɔ m’ɔ o e nun’n, be tin e su. Yɛ be kwla yo maan e kpɔnzɔ Ɲanmiɛn i sulɛ’n nun. (Zer. 17:9; Efɛ. 2:2) Kɛ ɔ ko yo naan y’a kpɔnzɔman’n, ɔ fata kɛ titi’n e sa e awlɛn’n e nian. ?Wafa sɛ yɛ e kwla yo sɔ ɔ?
7. ?Ngue yɛ ɔ yi wafa nga e awlɛn’n fa ti’n i nglo ɔ?
7 Klɔ sran fi kwlá siman e klun akunndan’n. I kunngba’n sɛ waka kun i klun lɔ’n ti kpa o annzɛ ɔ timan kpa o, sran kun sa kwlá siman nun. Sanngɛ kɛ nga Zezi i oka’n su lɔ ijɔlɛ’n nun’n, ɔ fa kannin’n sa’n, sɛ waka kun i klun lɔ’n ti kpa annzɛ ɔ timan kpa’n, i mma mun yɛ be fa wun i ɔ. I wafa kunngba’n ninnge nga e yo be’n, be yi wafa nga e awlɛn’n fa ti’n i nglo. (Mat. 7:17-20) Maan e fa ɲin e sie i ninnge sɔ’m be nun kun su.
WAFA KUN MƆ E KWLA SA E AWLƐN’N E NIAN’N
8. ?Kɛ nga Zezi i ndɛ ng’ɔ o Matie 6:33 nun’n fa kle’n sa’n, wafa sɛ yɛ like ng’ɔ o e awlɛn’n nun’n i ɲin fite ɔ?
8 I nun nga Zezi íjɔ oka’n su lɔ’n, ɔ kleli like ng’ɔ fata kɛ i ndɛ tiefuɛ’m be yo naan b’a kle kɛ be kunndɛ kɛ bé tú be klun bé sú Zoova’n. Ɔ seli kɛ: ‘An dun mmua fa amun wun man Nyanmiɛn maan ɔ sie amun, yɛ an yo i klun sa’n, i sin ɔ́ wá fá ninnge sɔ’n kwlaa úka su mán amun.’ (Mat. 6:33) E mɛn dilɛ nun’n like nga e dun mmua e yo’n, ɔ yi e awlɛn’n nun lɔ like nga e konvi o su’n, ɔ nin akunndan nga e bu’n, yɛ like nga e sunnzun kɛ é yó’n be nglo. I ti’n, sɛ e waan é nían naan sɛ e suman Ɲanmiɛn nin awlɛn nɲɔnnɲɔn’n, ɔ fata kɛ e bu ninnge nga be ti e cinnjin kpa’n be akunndan kpa.
9. ?Ngue yɛ Zezi yiali sran wie’m be kɛ be yo ɔ? ?Yɛ ngue yɛ wafa nga be fa tɛli i su’n ɔ kle ɔ?
9 Kɛ Zezi seli be nga be su i su’n be kɛ be ‘dun mmua fa be wun man Nyanmiɛn maan ɔ sie be’n,’ i sin’n, sa ng’ɔ juli’n maan e nian. Sa sɔ’n kle kɛ like nga i yolɛ’n ti sran kun i cinnjin’n yɛ maan be kwla wun wafa nga i awlɛn’n fa ti’n niɔn. Liki waan Zezi fali ajalɛ kɛ ‘saan ɔ́ kɔ́ Zerizalɛmu.’ Kusu nn ɔ si ɲrɛnnɛn nga bé wá kó klé i lɔ’n. Kɛ ɔ nin i akoto’m “be fali atin’n bɔ bé kɔ́’n” be nin yasua wie mun yiali. Zezi seli be kɛ be ‘su i su.’ Be waan be tili sanngɛ bé dún mmua yó ninnge wie mun ka. Yasua kun seli Zezi kɛ: ‘Man min atin maan n ko sie min si ka.’ Kun ekun seli i kɛ: ‘Ń sú wɔ su wie, sanngɛ man min atin maan n ko kale min awlofuɛ mun ka.’ (Lik 9:51, 57-61) Nanwlɛ, e wun kɛ ngbaciɛ dan o wafa nga Zezi guguli kpa kɛ ɔ́ yó Ɲanmiɛn i klun sa’n, ɔ nin ajalɛ nga sran sɔ’m be fali’n be afiɛn. Be like liɛ ng’ɔ lo be’n yɛ ɔ yoli be cinnjin ɔn. I sɔ’n kle kɛ be Ɲanmiɛn sulɛ’n ti kun nin bue.
10. (a) ?Kɛ Zezi yiali e kɛ e kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n, ngue yɛ e yoli ɔ? (b) ?Ngue ndɛ yɛ Zezi kan kleli sran wie m’ɔ yiali be’n mun ɔn?
10 Kɛ Zezi yiali e kɛ e kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n, e kplinnin su. E liɛ’n, y’a yoman kɛ sran sɔ’m be sa. Ɔ maan e su Zoova cɛn kwlaa. Kɛ e yo sɔ’n e yi wafa nga e bu Zoova e awlɛn’n nun lɔ’n i nglo. Kusu’n, maan e wun i wlɛ kɛ kannzɛ e sa o Zoova i junman’n i dilɛ’n su’n, sanngɛ sɛ y’a nianman e awlɛn’n su’n, sa kwla ɲan e. ?Ngue sa yɛle i sɔ’n? Sa sɔ’n i ɲin fite ndɛ nga Zezi kan kleli be ng’ɔ yiali be kɛ be kaci i sɔnnzɔnfuɛ’n i nun. Ɔ wlali be su nun seli kɛ: “Sran ng’ɔ tra saru nun naan ɔ niɛn i sin’n, ɔ kwlá di-man Nyanmiɛn sielɛ’n i junman’n wie.” (Lik 9:62) ?Ngue yɛ Zezi i ndɛ sɔ’n kle e ɔ?
?NINNGE NGA ‘BE TI KPA’N BE LO E’?
11. ?Zezi i ndɛ’n nun’n junman difuɛ’n i junman’n yoli sɛ? ?Yɛ ngue ti ɔ?
11 Maan e fa ndɛ uflɛ wie mun e uka ndɛ nga Zezi kannin’n su, naan y’a wun akunndan ng’ɔ o nun’n i wlɛ weiin. Sran kun su di junman fie kun su. Sanngɛ kɛ ɔ́ dí junman’n, ninnge nga be su yo i klɔ lɔ’n, i su yɛ i akunndan’n o. Ɔ se i wun kɛ sɛ ɔ ti kɛ ɔ o klɔ lɔ’n, nn ɔ nin i awlofuɛ nin i janvuɛ’m be o fɔnvɔ wie nun be su di aliɛ, bé tíe miziki yɛ bé bó nzɛmunlɛ. I akunndan o i sɔ ninnge’m be su kpa. Kɛ ɔ dili junman’n ɔli i ɲrun kan’n, i konvi m’ɔ sɔ ninnge sɔ mun dan’n ti’n, ɔ kpɛ i wun ‘niɛn i sin.’ Kannzɛ i junman’n te sɔn’n, sanngɛ i ɲin kpɛ i dilɛ’n su. Kɛ ɔ yo sɔ’n kusu’n, i min’n i klun jɔmɛn i wun afin w’a nianman nun w’a diman junman’n.
12. ?Andɛ’n, wafa sɛ yɛ Klistfuɛ kun kwla yo kɛ junman difuɛ nga Zezi kɛnnin i ndɛ’n sa ɔ?
12 Maan e nian wafa nga i sɔ sa kunngba’n wie kwla ju andɛ’n. Junman difuɛ sɔ’n kwla yo Klistfuɛ kun mɔ kɛ a wun i sa’n, ɔ waan ɔ su Zoova kpa sa, sanngɛ nn sa su i su. Maan e fa aniaan kun i su sunnzun ase. Ɔ kɔ aɲia’m be bo, yɛ ɔ bo jasin fɛ’n. Sanngɛ ɔ yaciman mɛn’n nun ninnge wie m’ɔ klo be’n be akunndan bulɛ. I awlɛn’n nun lɔ’n, ɔ kunndɛ kpa kɛ ɔ́ yó be. Kɛ aniaan’n su Ɲanmiɛn afuɛ nɲɔn kun’n, i konvi m’ɔ sɔ mɛn’n nun ninnge mun tratra su’n ti’n, ɔ kpɛ i wun ‘niɛn i sin.’ Kannzɛ jasin fɛ’n “b’ɔ man nguan’n” i junman’n te sɔn’n, sanngɛ i ɲin kpa su. Ɔ maan ɔ suman Zoova kpa kɛ ng’ɔ fa yoli i laa’n sa kun. (Fil. 2:16) Zoova m’ɔ ti “fie i fuɛ’n,” kɛ ɔ wun kɛ i junman difuɛ’m be nun kun nianman junman’n nun diman’n, ɔ yomɛn i fɛ.—Lik 10:2.
13. ?Kɛ ɔ ko yo naan Zoova i sulɛ’n nun’n e awlɛn’n w’a yoman nɲɔnnɲɔn’n, ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ?
13 Like nga ndɛ sɔ’n kle e’n ti weiin. Yɛle kɛ sɛ e kɔ aɲia’m be bo titi naan e bo jasin fɛ’n, ɔ ti kpa. Sanngɛ Zoova i sulɛ mɔ be tu be klun be su i’n, nɛ́n i ngba yɛle ngalɛ’n. (2 Nyo. 25:1, 2, 27) Sɛ e awlɛn’n nun lɔ’n, e te klo ninnge kɛ mɛn’n nunfuɛ’m be ayeliɛ’m be nun wie mun mɔ e kacili e ‘sin’ e sili be sa’n, nn nanwlɛ, e nin Ɲanmiɛn e afiɛn’n ɔ su saci. (Lik 17:32) Kɛ ɔ ko yo naan y’a suman Zoova nin awlɛn nɲɔnnɲɔn’n, ɔ fata kɛ e “kpɔ sa tɛ’n,” yɛ ɔ fata kɛ “like nga be ti kpa’n,” be lo e. (Rɔm. 12:9; Lik 9:62) Yɛ maan e ngba’n e nian e wun su naan ninnge nga be o Satan i mɛn nga nun’n, maan be yo kpa sɛ, annzɛ be yo ɲɛnmɛn sɛ’n, b’a yoman naan y’a su Zoova nin awlɛn nɲɔnnɲɔn.—2 Kor. 11:14; an kanngan Filipfuɛ Mun 3:13, 14 nun.
MAAN E NIAN E WUN SU TITI
14, 15. (a) ?Satan yo sɛ naan e awlɛn’n w’a kaci? (b) Amun fa sa kun yiyi wafa nga Satan sua e aya’n i nun.
14 Klolɛ mɔ e klo Zoova ti’n, e fali e wun e mɛnnin i kɛ é sú i. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, i afuɛ ko ju wie yɛ, e nun sunman e yi i nglo kɛ y’a gugu kpa kɛ e awlɛn’n i kwlaa yɛ é fá su Zoova ɔ. Sanngɛ Satan nin a yaciman e ndɛnngan. E awlɛn’n yɛ ɔ ti i cinnjin ɔn. Ɔ maan ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ sáci i. (Efɛ. 6:12) Asa kusu’n, ɔ si kɛ e ja nun lɛ’n e su yaciman Zoova sulɛ. I ti’n, ɔ fa “mɛn’n” laka e naan blɛblɛblɛ e fa Zoova i sulɛ’n e sie i siɛn. (An kanngan Mark 4:18, 19 nun.) ?Ngue ti yɛ Satan i aya sɔ’n, ɔ kwla sɔ ɔ?
15 Sunnzun ase kun kwla uka e naan y’a tɛ kosan sɔ’n su. Maan ɔ yo e kɛ e su kanngan fluwa kun nun kannin kun m’ɔ kpaja kpa’n i bo sa. Kpɛkun ampulu’n w’a kalɛ w’a kpɛ. Kɛ mɔ e o tuun nun ti’n e si kɛ ampulu’n sacili. E kaci i kpɛkun lika’n w’a kpaja ekun. Nnɔsua ng’ɔ́ bá ekun’n, e tran kannin kunngba’n i bo e kanngan e fluwa’n nun. Sa nga e siman’n, yɛle kɛ sran kun fali ampulu uflɛ mɔ i ta’n fuanfuan e liɛ’n, ɔ kacili e liɛ sɔ’n. ?É kwlá wún i wlɛ e ja nun lɛ kɛ be kacili i? Atrɛkpa’n e su wunmɛn i wlɛ. ?Kpɛkun sɛ i lika ng’ɔ́ cɛ́n ekun’n, sran uflɛ fa ampulu kun m’ɔ ta sanngɛ ɔ juman kasiɛn liɛ’n nun kpa’n ɔ kaci kasiɛn liɛ’n, é wún i wlɛ? Atrɛkpa e su wunmɛn i wlɛ ekun. ?Ngue ti ɔ? Afin kannin’n i ta’n kpɛ su blɛblɛblɛ. I kunngba’n, Satan i mɛn’n kwla yo maan Zoova i sulɛ mɔ e su i juejue su laa’n, ɔ kpɛ su blɛblɛblɛ. Sɛ ɔ yo sɔ’n, nn ɔ ti kɛ Satan w’a fɛ i ninnge liɛ’n w’a fa kaci Zoova i sulɛ mɔ e su i juejue su’n, naan w’a ɲan e sa. Sɛ e ti sran m’ɔ niɛnmɛn i wun su’n, e su wunmɛn i wlɛ bɔ kaan sa.—Mat. 24:42; 1 Piɛ. 5:8.
Ɔ TI CINNJIN KPA KƐ E SRƐ ƝANMIƐN
16. ?É yó sɛ naan y’a sasa e wun Satan i lika?
16 ?É yó sɛ naan y’a sasa e wun Satan i aya sɔ’m be lika, naan y’a tu e klun y’a su Zoova titi? (2 Kor. 2:11) Ɔ ti cinnjin kɛ e srɛ Ɲanmiɛn. Kɛ Pɔlu wlali Klistfuɛ’m be fanngan kɛ be ‘jran mmusu’m be si Satan b’ɔ kpɛ be gblɛ’n i nyrun’n,’ i sin’n ɔ seli be kɛ be srɛ Ɲanmiɛn yɛ ‘sa’n kwlaa nun’n, be nin Nyanmiɛn koko yalɛ.’—Efɛ. 6:11, 18; 1 Piɛ. 4:7.
17. ?Ajalɛ benin yɛ Zezi i Ɲanmiɛn srɛlɛ wafa’n kle e ɔ?
17 Kɛ ɔ ko yo naan y’a jran Satan ɲrun kekle titi’n, ɔ fata kɛ e nian Zezi i Ɲanmiɛn srɛlɛ wafa’n su. Zezi i Ɲanmiɛn srɛlɛ’n kleli kɛ ɔ klo kpa kɛ ɔ́ tú i klun sú Zoova. Kɔnguɛ kasiɛn ka naan b’a kun Zezi’n, i Ɲanmiɛn srɛlɛ wafa’n i su ndɛ nga Liki kannin’n, yɛ. I waan: “Kɛ i awlaboɛ’n yó dan’n, ɔ miɛn i nyin kan ndɛ kle Nyanmiɛn cinnjin kpa.” (Lik 22:44) Zezi miɛnnin i ɲin srɛli Ɲanmiɛn laa. Sanngɛ blɛ ngalɛ’n nun’n, kɛ mɔ sa kekle kpa nga ɔ nin a tɔmɛn i su le’n yɛ ɔ su wa tɔ i su ti’n, ɔ miɛnnin i ɲin srɛli Ɲanmiɛn ‘cinnjin kpa.’ Kɛ ɔ yoli sɔ kusu’n Ɲanmiɛn tieli i srɛlɛ’n. Zezi i ajalɛ’n kle kɛ srɛlɛ’n wie kwla yo tankaan tra wie. Ɔ maan, kɛ awlabɔɛ’n yó dan’n, mɔ Satan tín e su’n, ɔ fata kɛ e srɛ Zoova “cinnjin kpa” kɛ ɔ nian e su.
18. (a) ?Ɲanmiɛn srɛlɛ’n i su kosan benin yɛ ɔ fata kɛ e fa usa e wun ɔn? ?Yɛ ngue ti ɔ? (b) ?Ninnge benin mun yɛ be kwla ɲan ta e awlɛn’n su ɔ? ?Wafa sɛ yɛ i sɔ liɛ’n kwla ju ɔ? (An nian kuku m’ɔ o fluwa i bue 22 su’n i nun.)
18 ?Kɛ e srɛ Ɲanmiɛn kɛ nga e fa kɛnnin i lɛ’n sa’n, i sɔ’n yo e sɛ? Pɔlu waan: ‘Sa’n kwlaa nun nin like kwlaa ng’ɔ mian amun’n, an kan kle Nyanmiɛn, an srɛ i, an jran su kpa, yɛ an lɛ i ase. Yɛ ɔ maan amun wun jɔ́ amun fɔuun, amun su wun-man sa ti bɔ amun wun jɔ amun fɔuun sɔ’n i bo mlɔnmlɔn. Aunjuɛ sɔ’n maan amun wla su bo-man.’ (Fil. 4:6, 7) Sɛ e kunndɛman kɛ e kpɔnzɔ Zoova i sulɛ’n nun’n, ɔ fata kɛ e srɛ i tankaan kpa, yɛ maan e yo sɔ titi. (Lik 6:12) I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e usa e wun kɛ: ‘?N tu n klun n srɛ Ɲanmiɛn tankaan kpa? ?N ta Ɲanmiɛn srɛ?’ (Mat. 7:7; Rɔm. 12:12) Ɲanmiɛn i sulɛ mɔ amun waan amún sú i tankaan’n, kosan sɔ’n be su tɛlɛ’n yi i nglo.
19. ?Ngue yɛ é yó naan e awlɛn’n w’a yoman nɲɔnnɲɔn Zoova i sulɛ’n nun ɔn?
19 Kɛ nga e fa wunnin i lɛ’n sa’n, ninnge nga be yolɛ’n ti e cinnjin e nantilɛ’n nun’n, be kwla yi wafa nga e awlɛn’n ti’n i nglo. Sɛ ninnge nga e yacili be e sin lɔ’n, annzɛ Satan i aya’m be ti’n, e kwlá faman e awlɛn’n kwlaa e suman Zoova’n, e kunndɛ kɛ é wún i wlɛ. (An kanngan Lik 21:19, 34-36 nun.) Ɔ maan kɛ Davidi sa’n, titi e kpata Zoova se kɛ: “Man min anwlɛn b’ɔ ti wɛtɛɛ.”—Jue. 86:11.
[Ja ngua lɛ ndɛ’n]
a Lika nga Biblu’n Nyanmiɛn Ndɛ’n nun’n be seli lɛ kɛ be klun akunndan annzɛ be wla annzɛ be klun annzɛ kusu ɔ ti’n bɔ a fa bu akunndan’n, i nun nga bé klɛ́ Biblu’n i klikli nun’n kpɛ sunman’n ndɛ mma ‘awlɛn’n’ yɛ ɔ o lɛ ɔ. I ti’n, like suanlɛ nga nun’n kɛ é kánngan ndɛ sɔ mun’n, maan e wla kpɛn i sɔ’n su.
[Kuku, bue 22]
Ninnge Nsan Mɔ Be Le Ta E Awlɛn’n Su’n
Wafa kunngba nga e fa ajalɛ naan e awlɛnba’n w’a yo kpa titi’n, i kunngba’n yɛ e kwla yo naan e awlɛn nga e fa su Ɲanmiɛn’n w’a yo kpa titi ɔ. Maan e kan ninnge cinnjin nsan mɔ be le ta e awlɛn’n su’n be ndɛ:
1 Ninnge nga e di’n: Ɔ fata kɛ e di ninnge kpakpa titi naan tukpacɛ w’a yoman e awlɛnba’n. I kunngba’n, kɛ ɔ ko yo naan e awlɛn’n w’a saciman’n, ɔ fata kɛ e di Ɲanmiɛn ninnge’m be nun aliɛ titi. Yɛle kɛ ɔ fata kɛ titi’n e ngunmin e suan Biblu’n nun like yɛ e bu like nga e suan’n i su akunndan, yɛ e wɔ aɲia’m be bo.—Jue. 1:1, 2; Nya. 15:28; Ebr. 10:24, 25.
2 E wun kpinngbinlɛ: Kɛ ɔ ko yo naan e awlɛnba’n w’a yo kpa titi’n, ɔ ju wie’n ɔ fata kɛ ɔ kpalo ndɛndɛ. I kunngba’n, sɛ é kwlá sé’n, ɔ fata kɛ e yo naan Ɲanmiɛn i sulɛ nun’n e awlɛn’n kpalo ndɛndɛ. Yɛle kɛ maan e bo jasin fɛ’n i juejue su. Yɛ sɛ e kwla uka dɔ nga e fa bo jasin fɛ’n su’n, maan e uka su.—Lik 13:24; Fil. 3:12.
3 Be nga e nin be e san nun’n: Mɛn yɛ mɔ i nun sran’m be sroman Ɲanmiɛn mɔ i nun yɛ ɔ fata kɛ e tran e di junman’n, ɔ kwla yo maan e awlɛnba’n ɔ nin e awlɛn’n be yo e ya. Sanngɛ kɛ ɔ ko yo naan i sɔ liɛ’n w’a tratraman su’n, ɔ fata kɛ e nin e niaan mɔ e ndɛ lo be’n mɔ be tu be klun be su Zoova’n e tran.—Jue. 119:63; Nya. 13:20.