MGA TALINHAGA
1 An mga talinhaga ni Solomon,+ an aki ni David,+ an hadi kan Israel:+
2 Tanganing manudan* an kadunungan+ asin disiplina;
Tanganing masabutan an madunong na mga kasabihan;
3 Tanganing mag-ako nin disiplina+ na nagtatao nin pakasabot,
Nagtutukdo nin katanusan,+ marahay na paghusgar,*+ asin pagkamatanos;*
4 Tanganing magtao sa mga daing eksperyensiya nin alistong isip;+
Tanganing magtao sa mga hoben nin kaaraman asin kakayahan na mag-isip.+
5 An tawong madunong nagdadangog asin nagkukua nin dagdag pang instruksiyon;+
An tawong may pakasabot nag-aako nin mahusay* na paggiya+
6 Tanganing masabutan an sarong talinhaga asin an sarong kasabihan na may natatagong kahulugan,*
An mga tataramon kan mga tawong madunong asin an saindang mga paukod.*+
7 An pagkaigwa nin pagkatakot* ki Jehova iyo an kapinunan nin kaaraman.+
Mga mangmang sana an minahamak sa kadunungan asin disiplina.+
9 An mga iyan sarong nakakaakit na koronang burak sa payo mo+
Asin sarong magayon na kulintas sa liog mo.+
10 Aki ko, kun engganyaron ka kan mga parakasala, dai ka magpadara.+
11 Kun magsarabi sinda: “Umiba ka samo.
Mantambang kita para magpabulos nin dugo.
Patago kitang maabang nin mga inosenteng mabibiktima, para lang sa kaugmahan ta.
12 Hahalunon ta sinda nin buhay arog kan ginigibo kan Lubungan,*
Nin bilog, arog kan mga minababa sa kalot.
13 Agawon ta an gabos nindang mamahalon na mga kayamanan;
Papanuon ta an satong mga harong nin mga sinamsaman.
15 Aki ko, dai ka magsunod sa sainda.
Ilikay mo an saimong mga bitis sa dalan ninda,+
16 Huli ta nagdadaralagan an mga bitis ninda tanganing gumibo nin karatan;
17 Dai nanggad nin kamanungdanan na magtáon* nin hikot mantang nahihiling nin gamgam.*
18 Iyan an dahilan kaya nantatambang sinda tanganing manggadan;*
Nagtatago sinda tanganing kuanon an buhay* kan iba.
19 Iyan an ginigibo kan mga gustong makaganar sa madayang paagi,
Asin pagkawara kan saindang buhay* an magigin resulta kaini.+
20 An tunay na kadunungan+ nagkukurahaw nin makusog sa tinampo.+
Padagos na kinukusugan kaiyan an boses niya sa mga plasa.+
21 Sa kanto* kan matawong mga tinampo iyan nangangapudan.
Sa mga entrada kan mga trangkahan kan siyudad iyan nagtataram:+
22 “Kamong mga daing eksperyensiya, sagkod nuarin kamo mamumuya na daing eksperyensiya?
Kamong mga paratuya, sagkod nuarin kamo mauugmang magparapantuya?
Asin kamong mga mangmang, sagkod nuarin nindo ikakaungis an kaaraman?+
23 Maghimati kamo sa sakong pagsagwi.*+
Dangan ibububo ko sa saindo an sakong espiritu;
Ipapaaram ko sa saindo an mga tataramon ko.+
24 Huli ta nangapudan ako, pero padagos kamong nagsasayuma,
Inunat ko an kamot ko, pero mayo ni saro an nagtataong atensiyon,+
25 Padagos nindong dai iniintindi an gabos kong sadol
Asin hinahabuan an sakong pagsagwi,
26 Mangisi man ako pag mag-abot sa saindo an kapahamakan;
Tutuyaon ko kamo pag mag-abot an saindong kinakatakutan,+
27 Pag mag-abot na siring sa bagyo an saindong kinakatakutan,
Asin pag mag-abot na siring sa duros nin bagyo an saindong kapahamakan,
Pag mag-abot sa saindo an kasakitan asin kariribukan.
28 Sa panahon na iyan, padagos sindang maarapod sa sako, pero dai ako masimbag;
Maigot ninda akong hahanapon, pero dai ninda ako manunumpungan,+
29 Huli ta ikinaungis ninda an kaaraman,+
Asin dai ninda pinili na magkaigwa nin pagkatakot ki Jehova.+
30 Sinayumahan ninda an sakong sadol;
Dai ninda iginalang an gabos kong pagsagwi.
31 Kaya sasaparon ninda an mga konsekwensiya* kan saindang mga ginibo,+
Asin manganganaan sinda kan saindang sadiring mga konseho.*
32 Huli ta an kasutilan kan mga daing eksperyensiya iyo an magadan sa sainda,
Asin an pagigin kampante kan mga mangmang iyo an malaglag sa sainda.
33 Alagad an saro na naghihimati sa sako maistar sa katiwasayan+
Asin dai mapupurisaw nin grabeng takot sa kapahamakan.”+
2 Aki ko, kun aakuon mo an sakong mga tataramon
Asin papahalagahan na marhay* an sakong mga tugon,+
2 Paagi sa pagtaong atensiyon kan saimong talinga sa kadunungan+
Asin pagkiling kan saimong puso sa pakamansay;+
3 Dugang pa, kun ika mag-apod para maghagad nin pakasabot+
Asin magkurahaw para maghagad nin pakamansay;+
4 Kun padagos kang mahanap kaiyan na siring sa pirak,+
Asin padagos kang makalot kaiyan na siring sa nakatagong kayamanan;+
5 Sa siring, masasabutan mo an pagkatakot ki Jehova,+
Asin manunumpungan mo an kaaraman manungod sa Diyos.+
6 Huli ta si Jehova mismo an nagtatao nin kadunungan;+
Hali sa nguso niya an kaaraman asin pakasabot.
7 Nagtitipon siya nin praktikal na kadunungan para sa mga matanos;
Saro siyang kalasag para sa mga naglalakaw na may integridad.+
8 Binabantayan niya an mga dalan nin hustisya,
Asin poprotektaran niya an dalan kan mga maimbod sa saiya.+
9 Dangan masasabutan mo kun ano an matanos asin makahustisya saka dai pagpaurog,
An enterong dalan kan kun ano an karahayan.+
10 Pag an kadunungan maglaog sa puso mo+
Asin pag an kaaraman magin nakakaugma sa kalag* mo,+
11 An kakayahan na mag-isip padagos na babantayan ka,+
Asin an pakasabot iingatan ka,
12 Tanganing iligtas ka sa maraot na dalan,
Sa tawong mga biribid na bagay an itinataram,+
13 Sa mga nagbabaya sa mga tanos na dalan
Tanganing maglakaw sa mga dalan nin kadikluman,+
14 Sa mga tawong ipinaggagayagaya an paggibo nin maraot,
Na ikinakaugma an biribid asin maraot na mga bagay,
15 Sa mga tawong tiriko an mga agihan
Asin anas katusuhan an enterong dalan.
16 Ililigtas ka kaiyan laban sa babaying pakawala,*
Laban sa mahalnas* na mga tataramon kan babaying imoral,*+
17 Na binayaan su nagin dayupot niyang kaiba-iba* puon pa kan hoben siya+
Asin liningawan an tipan kan saiyang Diyos;
18 Huli ta an saiyang harong naglulubog pababa sa kagadanan,
Asin an saiyang mga dalan* pasiring duman sa mga nagkagaradan na,+ na mga dai nang nagigibo pa.
19 Dai na mabalik pa an siisay man sa mga nakikidurog* sa saiya,
Asin an mga dalan nin buhay dai na ninda mababawi pa.+
20 Kaya sundan mo an dalan nin mga marahay na tawo
Asin magdanay ka sa mga agihan kan mga matanos,+
21 Huli ta an mga matanos sana an mag-iistar sa daga,
3 Aki ko, dai mo paglingawan an itinutukdo* ko,
Asin sunudon lugod kan saimong puso an mga tugon ko,
2 Huling dadagdagan ka kaiyan nin dakul na aldaw
Pati mga taon nin buhay asin katuninungan.+
3 Dai mo pagtugutan na bayaan ka kan maimbod na pagkamuot asin kaimbudan.*+
Ikulintas mo an mga iyan sa liog mo;
Isurat mo an mga iyan sa tabla kan puso mo;+
4 Sa siring, makakakua ka nin pag-uyon asin ibibilang kang may marahay na pakasabot,
Sa mata nin Diyos asin nin tawo.+
7 Dai mo pagsabihon sa saimong sadiri na madunong ka.+
Matakot ka ki Jehova asin rumayo ka sa karatan.
9 Tawan mo nin onra si Jehova paagi kan saimong mahahalagang pagsadiri,+
Paagi sa mga inot na bunga* kan gabos mong ani;*+
10 Dangan an saimong mga bodega biyong magkakaparano,+
Asin an saimong mga tangke* magsusurupay sa bagong arak.
11 Aki ko, dai mo isikwal an disiplina ni Jehova,+
Asin dai mo ikauyam an pagsagwi niya,+
12 Huli ta an mga namumutan ni Jehova sinasagwi niya,+
Arog kan ginigibo kan sarong ama sa aki na saiyang ikinakaugma.+
13 Maugma an tawong nakakanumpong nin kadunungan+
Asin an tawong nagkakamit nin pakasabot;
14 An pagkamit kaiyan mas marahay pa kisa sa pagkamit nin pirak,
Asin an pagkaigwa kaiyan bilang ganansiya mas marahay pa kisa sa pagkaigwa nin bulawan.+
15 Mas mahalagang marhay iyan kisa sa mga korales;*
Mayo nin ano man na bagay na saimong minamawot an maipapantay* diyan.
16 Halawig na buhay an yaon sa tuong kamot kaiyan;
Kayamanan asin kamurawayan an yaon sa walang kamot kaiyan.
17 Nakakaugma an mga dalan kaiyan,
Asin matuninong an gabos na agihan kaiyan.+
18 Iyan kahoy nin buhay para sa mga nangangapot diyan,
Asin an mga danay na nangangapot diyan nin higot aapudon na maugma.+
19 Ilinatag ni Jehova an pundasyon kan daga paagi sa kadunungan.+
Inestablisar niya nin marigon an kalangitan paagi sa pakasabot.+
20 Paagi kan saiyang kaaraman, nagkasuruway an mga hararom na katubigan
Asin nagtururo an mga ambon* hali sa mapanganuron na kalangitan.+
21 Aki ko, dai mo pabayaan na mawara sa paghiling mo an mga iyan.*
Ingatan mo an praktikal na kadunungan asin kakayahan na mag-isip;
22 An mga iyan matao sa saimo* nin buhay
Asin magigin sarong magayon na kulintas sa liog mo;
23 Sa siring, ligtas kang malakaw sa saimong dalan,
25 Dai ka matatakot sa ano man na nakakatakot na marhay na bagay na biglang minaabot+
Ni sa bagyo na minaabot sa mga maraot.+
26 Huli ta si Jehova an talagang magigin gikanan kan saimong kumpiyansa;+
Iingatan niyang dai masiod an saimong bitis.+
28 Dai mo pagsabihon sa saimong kapwa, “Maghali ka na; balik ka na lang! Itatao ko iyan saimo sa aga,”
Kun kaya mo man sanang itao iyan ngunyan.
29 Dai ka magplano nin maraot laban sa kataid mo+
Mantang naghuhuna siya na tiwasay siyang nag-iistar harani saimo.
30 Dai ka makipag-iwal na mayo man nin dahilan sa sarong tawo+
Kun mayo man siyang ginibong maraot sa saimo.+
31 Dai ka mauri sa madahas na tawo,+
Ni pilion an arin man sa mga dalan niya,
32 Huli ta ikinakabaldi ni Jehova an tawong tuso,+
Pero dayupot Siyang nakikipag-amigo sa mga matanos.+
33 Isinusumpa ni Jehova an harong kan maraot,+
Pero binebendisyunan niya an istaran kan mga matanos.+
34 Huli ta an mga paraulog-ulog saiyang tinutuya-tuya,+
Pero an mga mahuyo tinatawan niya kan saiyang pag-uyon.+
35 An mga madunong magmamana nin onra,
Pero an mga mangmang pinapamuraway an kawaran nin onra.+
4 Magdangog kamo, mga aki ko, sa disiplina nin sarong ama;+
Magtao kamo nin atensiyon tanganing magkaigwa kamo nin pakasabot,
2 Huling tatawan ko kamo nin marahay na instruksiyon;
4 Tinukduan ako kan sakong ama asin siya nagsabi: “Lugod na an saimong puso mangapot na marhay sa mga tataramon ko.+
Sunudon mo an mga tugon ko asin padagos kang mabuhay.+
5 Magkua ka nin kadunungan, magkua ka nin pakasabot.+
Dai mo paglingawan, asin dai mo pagbayaan an mga sinasabi ko.
6 Dai mo iyan pagbayaan, asin poprotektaran ka kaiyan.
Mamutan mo iyan, asin iingatan ka kaiyan.
7 An kadunungan iyo an pinakaimportanteng* bagay,+ kaya magkua ka nin kadunungan,
Asin apuwera sa gabos mo nang nakua, magkua ka nin pakasabot.+
8 Pahalagahan mong marhay iyan, asin ilalangkaw ka kaiyan.+
Tatawan ka kaiyan nin onra huling kinugos mo iyan.+
9 Bubugtakan kaiyan nin nakakaakit na koronang burak an saimong payo;
Aadornohan ka kaiyan nin korona nin kagayunan.”
12 Pag ika naglalakaw, an saimong mga lakad dai mauulang;
Asin kun ika magdalagan, dai ka masisingkog.
13 Mangapot ka sa disiplina; dai mo iyan pagbutasan.+
Ingatan mo iyan, huling nangangahulugan iyan kan saimong buhay.+
14 Dai ka maglaog sa agihan kan mga tampalasan,
Asin dai ka maglakaw sa dalan kan mga tawong maraot.+
16 Huli ta dai sinda makaturog kun dai sinda nakakagibo nin maraot.
Dai sinda inaabutan nin tungka kun dai sinda nakakapabagsak nin sarong tawo.
17 Huli ta pinapakakan ninda an saindang sadiri kan tinapay nin karatan,
Asin iniinom ninda an arak nin kadahasan.
18 Alagad an dalan kan mga matanos siring sa maliwanag na liwanag kun aga,
Na nagliliwanag nin nagliliwanag sagkod na magin lubos an liwanag nin aldaw.+
19 An dalan kan mga maraot siring sa kadikluman;
Dai ninda aram kun ano an nakakapasingkog sa sainda.
20 Aki ko, magtao ka nin atensiyon sa mga tataramon ko;
Magdangog kang marhay* sa mga sinasabi ko.
21 Dai mo pabayaan na mawara an mga iyan sa paghiling mo;
Ingatan mo an mga iyan sa kairaruman kan saimong puso,+
22 Huli ta buhay an mga iyan para sa mga nakakanumpong kaiyan,+
Asin marahay na salud para sa bilog nindang hawak.*
23 Sa gabos na bagay na saimong binabantayan, mas ingatan mo an saimong puso,+
Huling diyan naggigikan an mga burabod nin buhay.
25 An saimong mga mata dapat na maghiling nin diretso,
Iyo, an saimong paghiling* pirmi mong ituruhok sa inutan mo.+
27 Dai ka magsiko sa tuo o sa wala.+
An saimong mga bitis irayo mo sa karatan.
5 Aki ko, tawan mong atensiyon an sakong kadunungan.
Magdangog kang marhay* sa sakong pakasabot,+
2 Tanganing mabantayan mo an saimong mga kakayahan na mag-isip
Asin maingatan kan saimong mga ngabil an kaaraman.+
3 Huli ta an mga ngabil nin babaying pakawala* siring sa anira na may nagtuturong tangguli,*+
Asin an nguso niya mas mahalnas pa kisa sa lana.+
4 Alagad sa kahuri-hurihi, kasingpait siya nin tanom na ahenho*+
Asin kasingtarom nin espadang mag-inibong an tarom.+
5 An saiyang mga bitis pababa sa kagadanan.
An saiyang mga lakad diretso sa Lubungan.*
6 Dai niya pinag-iisipan an dalan nin buhay.
Sige niyang lagaw-lagaw asin dai niya aram kun sain maduman.
7 Kaya, mga aki ko, magdangog kamo sa sako
Asin dai kamo sumuway sa mga sinasabi ko.
8 Rumayo ka sa saiya;
Dai ka magrani sa entrada kan harong niya,+
9 Tanganing dai mo maiwara an respeto kan iba+
Ni mag-ani nin mga taon nin pagdusa;+
10 Tanganing dai ubuson nin mga estranghero an saimong kayamanan*+
Asin an pinagpagalan mo dai mapaduman sa harong nin sarong dayuhan.
11 Ta kun dai, maagrangay ka sa katapusan kan saimong buhay
Pag an saimong laman asin hawak* mangruluya na+
12 Asin magsabi ka: “Kun dai ko kuta ikinaungis an disiplina!
Kun dai kuta hinamak kan puso ko an pagsagwi!
13 Dai ako nagdangog sa boses kan sakong mga instruktor
O nagtaong atensiyon sa sakong mga paratukdo.
15 Mag-inom ka nin tubig hali sa sadiri mong kalot na istakan
16 Dapat daw na makawarak sa luwas an saimong mga burabod
Asin makawarak sa mga plasa an saimong mga tubig na nagbubulos?+
17 Magin para sana sa saimo an mga iyan,
Asin bakong para sa mga estranghero na saimong kaibanan.+
18 Lugod na bendisyunan an saimong burabod,*
Asin lugod na maggaya-gaya ka sa babaying agom mo na puon kan hoben ka pa,+
19 Sarong mapagpadabang babaying usa, sarong magayon na kanding-bukid.*+
Lugod na an saiyang daghan makapaugma sa saimo* sa gabos na panahon.
Lugod na pirmi kang mabihag kan saiyang pagkamuot.+
21 Huli ta an mga dalan nin tawo nasa atubangan ni Jehova;
Sinisiyasat Niya an gabos na agihan niya.+
22 An sarong maraot nasisilo kan sadiri niyang mga pagkakasala,
Asin madadakop siya sa mga lubid kan sadiri niyang kasalan.+
23 Magagadan siya huli sa kawaran nin disiplina
Asin malalagalag huli sa sobrang kamangmangan niya.
6 Aki ko, kun ginarantiyahan mo an* kapwa mo,+
Kun nakipag-abrasa* ka sa sarong estranghero,+
2 Kun nasilo ka kan ipinanuga mo,
Nadakop ka kan mga tataramon kan saimong nguso,+
3 Ini an gibuhon mo, aki ko, asin patalingkasa an sadiri mo,
Huling nahulog ka sa kamot kan saimong kapwa:
Lakaw asin magpakumbaba ka asin tulos na makiulay sa saiya.+
4 Dai mo pagtugutan na magturog an saimong mga mata,
Ni magpirong an saimong mga takob-takob.*
5 Patalingkasa an saimong sadiri nin siring sa gasela na nakadulag sa kamot kan paraayam,
Nin siring sa sarong gamgam na nakabuhi sa kamot kan paradakop nin gamgam.
6 Paduman ka asin makanuod ka sa tánga, ika na hugakon;+
Obserbaran mo an mga ginigibo kaiyan asin magin kang madunong.
7 Minsan ngani mayo iyan nin komandante, opisyal, o tagapamahala,
8 Nag-aandam iyan nin pagkakan pag tig-init,+
Asin nagtitipon iyan nin suplay nin kakanon pag aranihan.
9 Ika na hugakon, sagkod nuarin ka magdadanay na nakahigda diyan?
Nuarin ka baya mabangon sa saimong pagkakaturog?
10 Dikit pang pagturog-turog, dikit pang pagturutungka,
Dikit pang pagkuru-kurumo* para magpahingalo,+
11 Asin maabot nin siring sa sarong tulisan an pagtios mo,
Asin nin siring sa sarong tawong armado an saimong pagkatikapo.+
12 An daing serbi asin maraot na tawo naglalakaw-lakaw na nagtataram nin biribid na pananaram;+
13 Ikinikimlat* niya an saiyang mata,+ isinesenyas an bitis niya, asin iminumustra an mga muro niya.
14 Paagi kan saiyang marigsok na puso,
Pirmi siyang nagpapakana nin maraot+ asin nagpapalakop nin mga iriwal.+
15 Huli kaiyan, an saiyang kapahamakan maabot nin bigla;
Sa sarong kimat, mababari siya asin dai na mauumayan pa.+
17 Mapalangkaw na mga mata,+ nagpuputik na dila,+ asin mga kamot na nagpapabulos nin dugo nin daing sála,+
18 Pusong nagpaplano nin maraot na mga pakana,+ asin mga bitis na marikas na minadalagan pasiring sa karatan,
19 Putikon na testigo na sa kada paghangos niya nagtataram nin kaputikan,+
Asin siisay man na nagsasabwag nin mga iriwal sa tahaw nin magturugang.+
20 Sunudon mo, aki ko, an tugon kan saimong ama,
21 Danay mong ibugkos an mga iyan sa puso mo;
Ikulintas mo an mga iyan sa liog mo.
22 Pag naglalakaw ka, gigiyahan ka kaiyan;
Pag nakahigda ka, babantayan ka kaiyan;
Asin pag nagmata ka na, kakaulayon* ka kaiyan.
23 Huli ta an tugon sarong lampara,+
Asin an katugunan sarong liwanag,+
Asin an mga pagsagwi na nagdidisiplina iyo an dalan pasiring sa buhay.+
24 Babantayan ka kan mga iyan laban sa babaying maraot,+
25 Dai mo pagmawuton sa saimong puso an kagayunan niya+
O pagtugutan na akiton ka niya paagi kan saiyang mapandagkang mga mata,
26 Huli ta dahil sa sarong hostes,* an natatada lang sa sarong lalaki sarong tinapay,+
Pero dahil sa sarong babaying agom nin iba, naiwawara niya an mahalaga niyang buhay.*
27 Makakapagbugtak daw nin kalayo sa daghan an sarong lalaki na dai masusulo an mga bado niya?+
28 O makakapaglakaw daw sa mga bagang mainit an sarong lalaki na dai mapapaso an mga bitis niya?
29 Arog man kaiyan an mangyayari sa siisay man na nakikipagrelasyon sa agom na babayi kan saiyang kapwa;
Mayo nin siisay man na minadutdot sa babaying ini an makakaligtas sa padusa.+
30 Dai hinahamak nin mga tawo an sarong parahabon*
Kun siya naghabon tanganing pakakanon an sadiri* pag siya nagugutom.
31 Pero pag nadakop siya, magbabayad siya nin pitong doble;
Itatao niya an gabos na mahalagang bagay na yaon sa harong niya.+
32 An siisay man na nakikisambay sa sarong babayi mayo nin marahay na pagmansay;*
An saro na naggigibo kaiyan nagdadara sa sadiri* niya nin kapahamakan.+
34 Huli ta nakakapaanggot* nin grabe sa agom na lalaki an selos;*
Dai siya mapahiling nin pagkahirak pag siya nagbalos.+
35 Dai siya maako nin bayad;*
Dai mahupa an saiyang kaanggutan, gurano man kadakula an itao mong regalo.
2 Sunudon mo an sakong mga tugon asin padagos kang mabuhay;+
Ingatan mo an sakong instruksiyon* nin siring sa alinawnaw* kan saimong mata.
4 Sabihon mo sa kadunungan, “Ika an sakuyang tugang na babayi,”
Asin apudon mo an pakasabot na “sakuyang paryente,”
5 Tanganing bantayan ka laban sa babaying pakawala,*+
Laban sa babaying imoral* asin sa mahalnas* na mga tataramon niya.+
6 Sa bintana kan harong ko,
Sa sala-sala kan bintana ko, nagdungaw ako,
7 Asin mantang pinagmamasdan ko an mga tawong inosente sa buhay,*
Narisa ko sa grupo nin mga hoben an sarong hoben na lalaki na mayong marahay na pagmansay.*+
8 Nag-agi siya sa kalye harani sa blokeng iniistaran kan babayi,
Asin naglakaw siya sa direksiyon kan harong kaini
9 Kan nag-aagaw an liwanag asin diklom, kan an aldaw pasinarom,+
Mantang pabanggi na asin padiklom.
10 Dangan nakahiling ako nin babaying nagsabat sa saiya,
11 Matabil asin agresibo siya.+
Dai siya nagpipirmi* sa harong niya.
13 Pinugol niya an hoben asin hinadukan;
Daing supog niya ining sinabihan:
14 “Kinaipuhan kong magdulot nin mga atang sa pakikikabtang.+
Ngunyan na aldaw, nautob ko na an sakong mga promesa.
15 Iyan an dahilan kaya ako nagluwas tanganing sabaton ka,
Tanganing hanapon ka, asin nanumpungan taka!
17 Binugtakan ko nin mira, aloe,* asin sinamon+ an sakong kama.
18 Mus na, magpakalunod kita sa pagkamuot sagkod aga;
Sa init kan pagkamuot, mag-ugma kitang duwa,
19 Huli ta mayo sa harong si agom;
Nagbiyahe siya sa lugar na harayuon.
20 Sarong bag nin kuwarta an saiyang dinara,
Asin sa kabilugan pa kan bulan an puli niya.”
21 Linalansi niya an hoben paagi sa matibay na pang-eengganyar.+
Inaakit niya siya paagi sa mahalnas na pananaram.
22 Tulos na nagsunod sa saiya an hoben, siring sa torong baka na pasiring sa bunuan,
Siring sa sarong lulong na papadusahan sa pandog,*+
23 Sagkod na sarong pana an luminagbas sa katoy niya;
Siring sa gamgam na naghihidaling maglaog sa litag, dai niya aram na iyan an ikakagadan niya.*+
24 Asin ngunyan, mga aki ko, magdangog kamo sa sako;
Tawan nindo nin atensiyon an mga tataramon na sinasabi ko.
25 Dai mo pagtugutan an saimong puso na sumiko pasiring sa saiyang mga dalan.
Dai ka maglagaw-lagaw sa saiyang mga agihan,+
26 Huli ta dakul na an nagkagaradan huli sa saiya,+
Asin gulpi na an ginaradan niya.+
27 An harong niya pasiring sa Lubungan;*
Pababa iyan sa mga tagong kuwarto nin kagadanan.
8 Bako daw na an kadunungan nangangapudan?
Bako daw na an pakasabot kinukusugan an boses kaiyan?+
2 Sa ibabaw kan haralangkaw na lugar+ sa gilid kan tinampo,
Minapuwesto iyan sa mga pagsangahan kan dalan.
3 Sa kataid kan mga trangkahan na palaog sa siyudad,
Sa mga entrada kan mga pintuan,
Padagos iyan na makusog na nagkukurahaw:+
5 Kamong mga daing eksperyensiya, makanuod kamo na magin alisto an isip;+
Kamong mga mangmang, magkaigwa kamo nin pusong may pakasabot.*
6 Magdangog kamo, ta importante an sinasabi ko,
Itinataram kan mga ngabil ko kun ano an tama;
7 Huli ta itinataram kan sakong nguso sa maluway na boses an katotoohan,
Asin ikinakabaldi kan sakong mga ngabil an karatan.
8 Matanos an gabos na sinasabi kan sakong nguso.
Mayo sa mga iyan an biribid o tiko.
9 Gabos iyan tanos para sa mga may pakasabot
Asin tama para sa mga nakanumpong nin kaaraman.
10 Pilion nindo an sakong disiplina imbes na an pirak,
Asin an kaaraman imbes na an pinakamarahay na klaseng bulawan,+
11 Huling an kadunungan mas marahay kisa sa mga korales;*
An gabos na iba pang minamawot na bagay dai maikukumparar diyan.
12 Ako, an kadunungan, nag-iirok na kaibanan an pagkaalisto nin isip;
Nanumpungan ko an kaaraman asin an kakayahan na mag-isip.+
13 An pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova nangangahulugan nin pagkaungis sa maraot.+
Ikinakaungis ko an pagpamuraway sa sadiri, an kapalangkawan,+ an maraot na dalan, asin an biribid na pananaram.+
15 Paagi sa sako, padagos na naghahadi an mga hadi,
Asin nagpapaluwas nin matanos na mga pagbuot+ an mga halangkaw na opisyal.
16 Paagi sa sako, padagos na namamahala an mga lider,*
Asin naghuhusgar na may katanusan an mga respetadong tawo.
19 An sakong bunga mas marahay kisa sa bulawan, dawa pa sa dinalisay na bulawan,
Asin an sakong itinatao mas marahay kisa sa pinakamarahay na klaseng plata.*+
20 Naglalakaw ako sa dalan nin katanusan,
Sa tahaw kan mga dalan nin hustisya;
21 Tinatawan ko nin abundang mana an mga namumuot sa sakuya,
Asin pinapano ko an saindang mga bodega.
22 Linalang ako ni Jehova bilang kapinunan kan saiyang gibo,+
An pinakainot sa mga nagibo niya kaidtong haloy nang panahon.+
23 Itinalaga ako puon pa kan suanoy na mga panahon,*+
Puon pa sa kapinunan, puon kan mga panahon na mas nainot pa sa daga.+
24 Kan mayo pa nin mga hararom na katubigan,+ iminundag na ako,*
Kan mayo pa nin mga burabod na nagsusupay an tubig.
25 Bago pa namugtak an kabukidan
Bago pa an kabubuldan, iminundag na ako,
26 Kan dai pa niya ginigibo an daga asin an mga kalangtadan kaiyan
O an inot na mga kumol nin daga kaiyan.
27 Kan andamon niya an kalangitan,+ yaon ako duman;
Kan kuritan niya an puro kan daga* sa ibabaw kan katubigan,+
28 Kan establisaron* niya an mga panganuron sa itaas,
Kan ibugtak niya an mga burabod kan kararuman,
29 Kan magtao siya nin pagbuot sa dagat
Na an mga tubig kaiyan dai dapat maglampas sa itinalaga niyang sagkudan,*+
Kan establisaron* niya an mga pundasyon kan daga,
30 Yaon ako kaidto sa kataid niya bilang ekspertong trabahador.+
Ako an saiyang urog nang nawiwilihan+ sa aroaldaw;
Naggagaya-gaya ako sa atubangan niya sa gabos na panahon;+
31 Ikinaugma ko an saiyang daga na puwedeng maistaran,
Asin an urog kong nawiwilihan iyo an mga aki nin tawo.*
32 Asin ngunyan, mga aki ko, magdangog kamo sa sako;
Iyo, maugma an mga nagsusunod sa mga dalan ko.
34 Maugma an tawo na nagdadangog sa sako
Paagi sa pagpasiring nin amay* sa sakong mga pintuan aroaldaw,
Paagi sa paghalat sa may kataid kan mga poste kan sakong mga pinto;
35 Huli ta an saro na nakakanumpong sa sako makakanumpong nin buhay,+
Asin nakakamtan niya an pag-uyon ni Jehova.
36 Alagad an saro na nagbabaliwala sa sako ipinapahamak an sadiri,*
Asin an mga nauungis sa sako namumuot sa kagadanan.”+
2 Napreparar na niyang marhay an saiyang karne;*
Nahalo na niya an saiyang arak;
Naipuwesto na man niya an saiyang lamesa.
3 Isinugo niya an saiyang mga suruguon na babayi
Tanganing mangapudan hali sa ibabaw kan haralangkaw na lugar kan siyudad:+
4 “An siisay man na daing eksperyensiya, maglaog digdi.”
Sinasabi niya sa saro na mayo nin marahay na pagmansay:*
5 “Madya, magkakan ka kan tinapay ko
Asin umiba kang mag-inom kan arak na hinalo ko.
6 Bayaan mo an saimong pagigin daing eksperyensiya* asin padagos kang mabuhay;+
Paabante kang maglakaw sa dalan nin pakasabot.”+
7 Nag-aagda nin kawaran nin onra an saro na nagtatanos sa sarong paraulog-ulog,+
Asin makukulgan an siisay man na nagsasagwi sa sarong maraot.
8 Dai mo pagsagwion an sarong paratuya, ta kun iyo ikakaungis ka niya.+
Sagwion mo an sarong madunong, asin mamumutan ka niya.+
9 Hirasan mo an tawong madunong, asin magigin siyang mas madunong.+
Tukduan mo an sarong matanos, asin madudugangan niya an saiyang nanunudan.
10 An pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova iyo an kapinunan nin kadunungan,+
Asin an kaaraman manungod sa Kabanal-banaling Diyos+ iyo an pakasabot.
11 Huli ta paagi sa sako madakul an saimong mga aldaw,+
Asin madadagdagan an mga taon kan saimong buhay.
12 Kun ika magin madunong, para ini sa saimong kapakinabangan,
Pero kun saro kang paratuya, ika sana an masapar huli kaiyan.
13 Matabil an sarong babaying mangmang.+
Ignorante siya asin mayo nanggad nin aram.
14 Nagtutukaw siya sa may entrada kan harong niya,
Sa sarong tukawan na nasa haralangkaw na lugar kan siyudad;+
15 Inaapod niya an mga nag-aaragi,
Su mga durudiretsong naglalakaw sa dalan ninda:
16 “An siisay man na daing eksperyensiya, maglaog digdi.”
Sinasabi niya sa saro na mayo nin marahay na pagmansay:*+
18 Alagad dai niya aram na yaon duman idtong nagkagaradan na, su mga dai nang nagigibo pa,
10 Mga talinhaga ni Solomon.+
An aking madunong nagpapaugma sa saiyang ama,+
Pero an aking mangmang kamunduan kan saiyang ina.
2 An kayamanan na nakua paagi sa karatan magigin daing pakinabang,
Pero an katanusan iyo an nagliligtas sa kagadanan.+
3 Dai papabayaan ni Jehova na magutom an saro* na matanos,+
Pero dai niya itatao sa mga maraot an saindang minamawot.
4 An hugakon na mga kamot maresulta sa kadukhaan,+
Pero an mahigos na mga kamot nagdadara nin kayamanan.+
5 An aki na minahirong may pakasabot nagtitipon kan inani sa panahon nin tig-init,
Pero an aki na minahirong makasusupog nagtuturog nin nanok sa panahon nin pag-ani.+
6 An mga bendisyon nakapatong sa payo kan sarong matanos,+
Pero an nguso kan mga maraot itinatago an kadahasan.
7 An mga nagigirumduman sa* saro na matanos maninigong umawon,*+
Pero an pangaran kan mga maraot malalapa.+
8 An tawong may pusong madunong aakuon an mga instruksiyon,*+
Pero an saro na nagtataram nin may kamangmangan titimak-timakan.+
9 An saro na naglalakaw na may integridad maglalakaw sa katiwasayan,+
Pero an saro na ginigibong tiko an saiyang mga dalan mahahayag.+
10 An saro na tusong nagkikimlat* kan saiyang mata nagdadara nin kamunduan,+
Asin an saro na nagtataram nin may kamangmangan titimak-timakan.+
11 An nguso kan sarong matanos burabod nin buhay,+
Pero an nguso kan mga maraot itinatago an kadahasan.+
13 An kadunungan manunumpungan sa mga ngabil kan tawong may pakasabot,+
Pero an pamakol nakatagama para sa likod nin saro na mayo nin marahay na pagmansay.*+
14 An mga madunong nagpapahalagang marhay sa* kaaraman,+
Pero an nguso kan mangmang nag-aagda nin kapahamakan.+
15 An kayamanan* kan tawong mayaman iyo an saiyang siyudad na may matibay na depensa.
An kapahamakan kan mga dukha iyo an saindang kadukhaan.+
16 An ginigibo kan matanos pasiring sa buhay;
Pero an ani kan maraot pasiring sa kasalan.+
17 An saro na naghihimati sa disiplina sarong dalan pasiring sa buhay,*
Pero an saro na nagbabaliwala sa pagsagwi ilinalagalag an iba.
18 An saro na nagtatago kan saiyang pagkaungis nagtataram nin mga kaputikan,+
Asin an saro na nagpapalakop nin nagpapakaraot na mga bareta* mangmang.
19 Pag kadakul kan pigtataram, dai makakalikay sa paglapas,+
Pero an siisay man na nagpupugol kan saiyang mga ngabil naghihirong may pakamansay.+
20 An dila kan matanos arog sa pinakamarahay na klaseng plata,+
Pero an puso kan maraot kakadikit an halaga.
21 An mga ngabil kan matanos nagsusustenir* sa dakul,+
Pero an mga mangmang nagkakagaradan dahil sa kawaran nin pagmansay.+
23 An paggawing makasusupog garo kawat-kawat lang sa paghiling kan mangmang,
Pero an kadunungan para sa tawong may pakasabot.+
24 An kinakatakutan kan sarong maraot maabot sa saiya;
Pero an minamawot kan mga matanos itatao sa sainda.+
26 Siring sa sukà sa mga ngipon asin aso sa mga mata,
Arog man kaiyan an tawong hugakon sa nagsusugo sa saiya.*
27 An pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova nagpapahalawig nin buhay,+
Pero an mga taon kan mga maraot papahaliputon.+
29 An dalan ni Jehova sarong masarig na depensa* para sa daing katuyawan,+
Pero nangangahulugan iyan nin kalaglagan para sa mga paragibo nin karatan.+
31 An nguso kan matanos nagpapaluwas* nin kadunungan;
Pero an maraot na dila puputulon.
32 An mga ngabil kan matanos aram kun ano an kawili-wili,
Pero an nguso kan mga maraot maraot.
11 An madayang timbangan makababaldi ki Jehova,
2 Pag an kapangahasan mag-abot, kawaran nin onra an masunod,+
Pero an kadunungan yaon sa mga hababa an buot.+
3 An integridad kan mga matanos iyo an naggigiya sa sainda,+
Pero an katusuhan kan mga madaya iyo an malaglag sa sainda.+
4 An kayamanan* magigin daing pakinabang sa aldaw nin kabangisan,+
Pero an katanusan iyo an magliligtas sa kagadanan.+
5 An katanusan kan daing katuyawan iyo an nagtatanos kan saiyang dalan,
Pero an maraot matutumba huli kan saiya mismong karatan.+
6 An katanusan kan mga matanos iyo an magliligtas sa sainda,+
Pero an mga madaya masisilo kan sadiring mga pagmawot ninda.+
7 Pag nagadan an tawong maraot, an saiyang paglaom napapara;
Asin an saiyang mga inaasahan na nakasarig sa sadiri niyang puwersa napapara man.+
9 Paagi sa saiyang nguso, an apostata* dinadara an saiyang kapwa sa kapahamakan,
Pero paagi sa kaaraman, an mga matanos naililigtas.+
10 An karahayan kan mga matanos nakakapagaya-gaya sa sarong siyudad,
Asin pag an mga maraot nagagadan, may kurahaw nin kaugmahan.+
11 Napapamuraway an sarong siyudad huli sa bendisyon sa* mga matanos,+
Pero ginagaba iyan kan nguso kan mga maraot.+
12 An siisay man na mayo nin marahay na pagmansay* dinuduhagi* an saiyang kapwa,
Pero an tawong may tunay na pakasabot nagdadanay na silensiyo.+
13 An sarong parapakaraot naglilibot asin ihinahayag an kumpidensiyal na urulay,+
Pero an tawong mapagtitiwalaan* itinatago an kumpidensiyal na bagay.*
15 An siisay man na naggagarantiya sa utang nin* sarong estranghero siguradong mapaparaot,+
Pero an siisay man na minalikay na* makipag-abrasa tanganing maggarantiya magigin tiwasay.
16 An babaying may marahay na buot* nagkakamit nin kamurawayan,+
Pero an mga lalaking daing hirak nang-aagaw nin kayamanan.
17 An tawong mabuot* nagdadara sa sadiri niya nin pakinabang,*+
Pero an tawong maringis nagdadara sa sadiri niya nin kapahamakan.*+
18 An sarong maraot nakakakua nin mapandayang kabayadan,+
Pero an saro na nagsasabwag nin katanusan nagkakamit nin tunay na balos.+
19 An saro na marigon na naninindugan sa katanusan nakalinya para sa buhay,+
Pero an saro na naglalapag sa karatan nakalinya para sa kagadanan.
20 Idtong mga biko an puso makababaldi ki Jehova,+
Pero idtong mga daing katuyawan an dalan nakakapaugma sa saiya.+
21 Makakasigurado ka kaini:* An maraot na tawo dai makakalibre sa padusa,+
Pero an mga aki kan mga matanos makakadulag.
22 Siring sa bulawan na singsing* sa ungos nin urig
An sarong magayon na babayi na isinisikwal an marahay na pagmansay.
23 An minamawot kan mga matanos pasiring sa karahayan,+
Pero an linalauman kan mga maraot pasiring sa grabeng kaanggutan.
24 May saro na bukas-palad na nagtatao* asin nagkakaigwa nin urog pa;+
May saro man na ipinapanguri an dapat itao, pero kadukhaan an kinakaabtan niya.+
25 An tawong* bukas-palad mag-uuswag,*+
Asin an siisay man na nagpapaginhawa* sa iba papaginhawahon* man.+
26 Mamaldisyunon nin mga tawo an saro na nagtatago nin mga tipasi,
Pero bebendisyunan* ninda an saro na nagpapabakal kaini.
27 An matiyagang naghahanap nin pagkakataon na makagibo nin marahay naghihinguwang makamtan an pag-uyon,+
Pero an naghahanap nin pagkakataon na makagibo nin maraot—siguradong iyan man mismo an saiyang sasaparon.+
28 An saro na nananarig sa saiyang kayamanan mabagsak,+
Pero an mga matanos magigin marambong na siring sa mga dahon.+
29 An siisay man na nagdadara nin kapahamakan* sa saiyang pamilya mamanahon an duros,+
Asin an tawong mangmang magigin suruguon kan saro na may pusong madunong.
30 An bunga* kan sarong matanos kahoy nin buhay,+
Asin an saro na napapahiro an iba na gumibo nin marahay* madunong.+
12 An saro na namumuot sa disiplina namumuot sa kaaraman,+
2 An marahay na tawo nagkakamit kan pag-uyon ni Jehova,
Pero kinokondenar Niya an tawong naggigibo nin maraot na mga pakana.+
3 Mayo nin tawo na matatawan nin seguridad an sadiri paagi sa karatan,+
Pero an mga matanos dai nuarin man gagabuton.
4 An may kakayahan na agom na babayi korona sa saiyang agom na lalaki,+
Pero an agom na babaying minagawi nin makasusupog garo kalapaan sa mga tulang kan agom kaini.+
5 Makatanusan an mga kaisipan kan mga matanos,
Pero mapandaya an paggiya kan mga maraot.
6 An mga tataramon kan mga maraot nakakagadan na pananambang,*+
Pero an nguso kan mga matanos nagliligtas sa sainda.+
7 Pag an mga maraot pinabagsak, mawawara na sinda,
Pero an harong kan mga matanos magdadanay na nakatindog.+
8 Inuumaw an sarong tawo huli sa may pakamansay niyang nguso,+
Pero tatrataron na may pagduhagi an saro na may pusong biko.+
9 Mas marahay pang ibilang na ordinaryong tawo pero may suruguon
10 An sarong matanos inaataman an saiyang mga ataman na hayop,*+
Pero dawa an pagkahirak kan mga maraot maringis pa man giraray.
11 An saro na nagkukultibar kan saiyang daga mababasog nin pagkakan,+
Pero an saro na nagmamaigot na magkamit nin mga daing kamanungdanan na bagay mayo nin marahay na pagmansay.*
12 An tawong maraot nauuri sa nadadakop kan ibang mga tawong maraot,
Pero an gamot kan mga matanos namumunga.
13 An tawong maraot nasisilo kan saiya mismong makasalan na pananaram,+
Pero an saro na matanos nakakadulag sa kasakitan.
14 An sarong tawo nababasog nin karahayan hali sa bunga kan saiyang mga itinataram,*+
Asin an gibo kan saiyang mga kamot matao sa saiya nin balos.
16 An mangmang ipinapahiling tulos* an saiyang pagkauyam,+
Pero an tawong alisto an isip pinapalampas* an sarong pang-iinsulto.
17 An sarong mapagtitiwalaan na testigo magsasabi kan katotoohan,*
Pero an sarong putikon na testigo nagtataram nin pangloloko.
18 An dai pinag-isipan na mga tataramon siring sa mga saksak nin espada,
Pero an dila kan mga madunong nakakapaumay.+
19 An mga ngabil na pirming nagsasabi nin totoo magdadanay sagkod lamang,+
Pero an nagpuputik na dila magdadanay nin madalion sana.+
20 An pandadaya nasa puso kan mga nagpapakana nin karatan,
Pero an mga nag-eengkaminar* nin katuninungan igwa nin kaugmahan.+
21 Mayo nin mangyayaring maraot sa saro na matanos,+
Pero kadakul na kapahamakan an maabot sa mga maraot.+
22 An nagpuputik na mga ngabil makababaldi ki Jehova,+
Pero an mga minahirong may kaimbudan nakakapaugma sa saiya.
23 An tawong alisto an isip itinatago an saiyang naaaraman,
Pero an puso kan mangmang tulos na pigluluwas an saiyang kamangmangan.+
24 An kamot kan mga mahigos iyo an mamamahala,+
Pero an mga kamot na hugakon itatalaga sa puwersahan na pagtrabaho.+
25 An kahaditan sa puso nin tawo iyo an nakakapagabat diyan,*+
Pero an marahay na tataramon iyo an nakakapagaya-gaya kaiyan.+
26 An saro na matanos sinisiyasat an saiyang mga pasabsaban,
Pero an dalan kan mga maraot an naglalagalag sa sainda.
27 Dai linalapag kan sarong hugakon an hayop na gusto niyang dakupon,+
Pero an kahigusan mahalagang marhay na kayamanan nin sarong tawo.
28 An dalan nin katanusan pasiring sa buhay;+
Sa agihan kaiyan mayo nin kagadanan.
2 An sarong tawo makakan nin karahayan hali sa bunga kan saiyang mga itinataram,*+
Pero para sa kadahasan an mismong kamawutan* kan mga madaya.
3 An saro na binabantayan an saiyang nguso* pinoprotektaran an saiyang buhay,*+
Pero an saro na ibinubukang marhay an saiyang mga ngabil mapapahamak.+
5 Ikinakaungis kan matanos an mga kaputikan,+
Pero an mga ginigibo kan mga maraot nagdadara nin kasusupgan asin kawaran nin onra.
6 An katanusan pinoprotektaran an saro na an dalan daing sála,+
Pero an karatan pinapabagsak an parakasala.
7 Igwang nagsasagin-sagin na mayaman, pero mayo siya nin ano man;+
Igwa man nin nagsasagin-sagin na pobre, pero dakul siyang kayamanan.
11 An kayamanan na madaling nakua* madiit,+
Pero an kayamanan kan saro na nagtitipon kaiyan nin padiit-diit* madakul.
12 An inaantisipar* na naaatraso nagpapasakit sa puso,+
Pero an minamawot na nautob sarong kahoy nin buhay.+
13 Papatawan nin penalidad an siisay man na hinahamak an instruksiyon,*+
Pero tatawan nin balos an saro na irinerespeto an tugon.+
14 An itinutukdo* kan saro na madunong burabod nin buhay+
Tanganing mairayo an saro sa mga siod nin kagadanan.
15 An hararom na pakasabot nagkakamit nin pag-uyon;
Pero an dalan kan mga madaya masakiton.
16 An tawong alisto an isip minahirong may kaaraman,+
Pero an mangmang ilinalantad an saiyang kamangmangan.+
17 An maraot na mensahero nagkakawsa nin problema,+
Pero an mapagtitiwalaan na sugo nagdadara nin kaumayan.+
18 An siisay man na binabaliwala an disiplina masagkod sa kadukhaan asin kasusupgan,
19 Mahamis sa sarong tawo* pag nauutob an minamawot,+
Pero magabaton sa buot kan mga mangmang an pagrayo sa maraot.+
20 An saro na naglalakaw kaiba kan mga madunong magigin madunong,+
Pero an saro na nakikiiba-iba sa mga mangmang mapapahamak.+
21 An mga parakasala linalapag kan kapahamakan,+
Pero an mga matanos tinatawan nin balos kan abundansiya.+
22 An marahay na tawo nagwawalat nin mana sa saiyang mga makuapo;
Pero an kayamanan kan parakasala isasaray para sa matanos.+
23 An inaradong uma kan mga tawong pobre namumunga nin kadakul na kakanon,
Pero puwede iyan* mapara huli sa inhustisya.
24 An siisay man na nagpupugol sa paggamit kan saiyang pamakol* nauungis sa aki niya,+
Pero an saro na namumuot sa saiya matiyaga* siyang dinidisiplina.+
14 An babaying tunay na madunong pinapasarig an saiyang harong,+
Pero an sarong mangmang ginagaba iyan paagi kan saiyang mga kamot.
2 An tawong naglalakaw sa katanusan may pagkatakot ki Jehova,
Pero an saro na an mga dalan tuso* naghahamak sa Saiya.
3 An pamakol nin kapalangkawan yaon sa nguso kan mangmang,
Pero an mga ngabil kan mga madunong maprotektar sa sainda.
4 Kun mayo nin mga baka malinig an bahugan,
Pero an kusog nin torong baka nagtatao nin abundang ani.
5 An mapagtitiwalaan na testigo dai magpuputik,
Pero an putikon na testigo nagpuputik sa kada paghangos.+
6 An paratuya naghahanap nin kadunungan asin mayo siyang nakukua,
Pero an kaaraman madali sanang makua kan tawong may pakasabot.+
8 Paagi sa kadunungan, nasasabutan kan tawong alisto an isip an dalan na saiyang linalakawan,
9 Pigngingisihan lang kan mga mangmang an pagkakasala,*+
Pero sa tahaw kan mga matanos, igwa nin pagigin andam na makipaghusay.*
10 An puso an nakakaaram kan sadiri kaining kapaitan,*
Asin mayo nin ibang tawo an puwedeng makihiras sa namamati kaining kaugmahan.
13 Dawa nagngingisi, an puso tibaad nakukulgan,
Asin an kaugmahan puwedeng sumagkod sa grabeng kamunduan.
14 An saro na may sutil na puso mag-aani kan mga resulta kan mga dalan niya,+
Pero an marahay na tawo mag-aani nin balos sa mga ginigibo niya.+
15 An tawong inosente sa buhay* pinapaniwalaan an lambang tataramon,
Pero an saro na alisto an isip pinag-iisipan an lambang lakad.+
16 An sarong madunong maingat asin rinarayuan an karatan,
Pero an sarong mangmang dai nag-iingat* asin sobra an kumpiyansa.
17 An saro na madaling maanggot minahirong may kamangmangan,+
Pero an tawong pinag-iisipan an mga bagay-bagay* kinakaungisan.
18 An mga tawong inosente sa buhay* magmamana nin kamangmangan,
Pero an mga alisto an isip nakokoronahan nin kaaraman.+
19 An mga tawong maraot maduruko nanggad sa atubangan kan mga marahay,
Asin an mga tampalasan maduruko sa mga trangkahan kan matanos.
20 An tawong pobre ikinakaungis dawa kan saiyang pagtaraid,+
Pero dakul an amigo kan mayaman na tawo.+
21 Nagkakasala an saro na naghahamak sa saiyang kapwa,
Pero maugma an siisay man na nagpapahiling nin pagkahirak sa mga tawong hamak.+
22 Bako daw na malalagalag an mga nagpapakana nin nakakadanyar na bagay?
Pero mag-aako nin maimbod na pagkamuot asin kaimbudan an mga determinadong gumibo nin marahay.+
23 May pakinabang sa gabos na klase nin pagpapagal,
Pero an puro lang taram pasiring sa katikapuhan.+
24 An korona kan mga madunong iyo an kayamanan ninda;
Pero an kamangmangan kan mga mangmang kamangmangan sana.+
26 May makusog na kumpiyansa an tawong may pagkatakot ki Jehova,+
Asin magigin pailihan iyan para sa mga aki niya.+
27 An pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova burabod nin buhay,
Tanganing mairayo an saro sa mga siod nin kagadanan.
28 Kamurawayan nin sarong hadi an dakulon na namamanwaan,+
Pero mabagsak an sarong namamahala na mayong mga nasasakupan.
29 An saro na dai tulos naaanggot may hararom na pakasabot,+
Pero an daing pasensiya pigpapahiling an kamangmangan niya.+
31 An saro na nandadaya sa hamak nang-iinsulto sa saiyang Kaggibo,+
Pero an siisay man na nagpapahiling nin pagkahirak sa pobre nagpapamuraway sa Saiya.+
32 An maraot ibabagsak kan sadiring karatan niya,
Pero an matanos makakanumpong nin pailihan sa integridad niya.+
33 An kadunungan silensiyo lang na yaon sa puso nin saro na may pakasabot,+
Pero gusto kan mga mangmang na ihinahayag iyan.
35 Nauugma an hadi sa sarong lingkod na minahirong may pakasabot,+
Pero angguton siya sa saro na minagawi nin makasusupog.+
2 An dila kan mga madunong ginagamit sa marahay na paagi an kaaraman,+
Pero an nguso kan mga mangmang tulos na pigluluwas an kamangmangan.
6 Sa harong kan matanos may abundang kayamanan,
Pero an ani* kan maraot nagdadara sa saiya nin kapahamakan.+
7 An mga ngabil kan mga madunong nagpapalakop nin kaaraman,+
Pero bakong arog kaiyan an puso kan mangmang.+
8 An atang kan mga maraot makababaldi ki Jehova,+
Pero an pamibi kan mga matanos nakakapaugma sa Saiya.+
9 Ikinakabaldi ni Jehova an dalan kan maraot,+
Pero namumutan niya an saro na nagmamaigot na gumibo nin matanos.+
10 Para sa saro na minabaya sa dalan, maraot* an disiplina,+
Pero an siisay man na ikinakaungis an pagsagwi magagadan.+
11 Hiling-hiling ni Jehova an Lubungan* asin an lugar nin kalapaan.*+
Di lalo na an mga puso kan mga tawo!+
12 An paraulog-ulog dai namumuot sa saro na nagtatanos* sa saiya.+
Dai siya makonsulta sa mga madunong.+
13 An pusong maugma nakakapasinggaya sa lalawgon,*
Pero an kulog sa puso nakakapalupaypay sa espiritu.+
14 An pusong may pakasabot naghahanap nin kaaraman,+
Pero an nguso kan mga mangmang pigkakakan* an kamangmangan.+
15 An gabos na aldaw kan saro na nasasakitan bakong marahay,+
Pero an saro na may maugmang* puso igwang dagos-dagos na kapiyestahan.+
18 An tawong madaling mag-init an payo minapukaw* nin iriwal,+
Pero an saro na dai tulos naaanggot nagpapahupa nin pag-iiwal.+
19 An dalan kan hugakon siring sa kudal na mga tanom na matunok,+
Pero an agihan kan mga matanos siring sa patag na tinampo.+
20 An aking madunong nakakapaugma sa saiyang ama,+
Pero an tawong mangmang hinahamak an saiyang ina.+
21 An kamangmangan kaugmahan para sa saro na mayo nin marahay na pagmansay,*+
Pero an tawong may pakasabot naglalakaw nin diretso sa inutan.+
23 Nag-uugma an sarong tawo pag nakakatao siya nin tamang simbag,*+
Asin an tataramon na sinabi sa tamang panahon— abaang rahay nanggad!+
25 Gagabaon ni Jehova an harong kan mga mapalangkaw,+
Pero iingatan niya an sagkudan kan daga kan babaying balo.+
26 Ikinakabaldi ni Jehova an mga pakana kan maraot,+
Pero an nakakaugmang mga tataramon dalisay para sa Saiya.+
27 An saro na naggaganar sa madayang paagi nagdadara nin kapahamakan* sa pamilya niya,+
Pero an saro na ikinakaungis an mga suhol magdadanay na buhay.+
28 An puso kan matanos naghuhurop-hurop bago magsimbag,*+
Pero an nguso kan mga maraot tulos na minataram nin maraot na mga bagay.
32 An siisay man na hinahabuan an disiplina ikinakabaldi an buhay* niya,+
Pero an siisay man na nagdadangog sa pagsagwi nagkakamit nin pakasabot.*+
33 An pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova pagsasanay para magkamit nin kadunungan,+
Asin bago an kamurawayan igwa ngunang kapakumbabaan.+
3 Ipagkatiwala mo ki Jehova an ano man na ginigibo mo,*+
Asin magigin mapanggana an saimong mga plano.
4 An gabos na bagay ginibo ni Jehova para mautob an saiyang katuyuhan,
Pati ngani an pagkalaglag kan mga maraot sa aldaw kan saindang kapahamakan.+
5 An lambang mapalangkaw an puso makababaldi ki Jehova.+
Makakasigurado ka* na dai siya makakalibre sa padusa.
6 Paagi sa maimbod na pagkamuot asin kaimbudan, an kasalan nababayadan,+
Asin paagi sa pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova an saro minarayo sa karatan.+
7 Pag nauuyunan ni Jehova an mga dalan nin sarong tawo,
Pinangyayari Niyang makipagkatuninungan sa saiya dawa an mga kalaban niya.+
9 Puwedeng planuhon nin sarong tawo sa saiyang puso an dalan niya,
Pero si Jehova an naggigiya sa mga lakad niya.+
10 Dapat na nasa mga ngabil nin sarong hadi an ipinasabong na desisyon;*+
An hustisya dai niya dapat nuarin man biribidon.+
11 An daing dayang mga panimbang asin timbangan hali ki Jehova;
An mga pantimbang na yaon sa bag gabos gibo niya.+
12 Makababaldi para sa mga hadi an maraot na mga gibo-gibo,+
Huling paagi sa katanusan naeestablisar nin marigon an trono.+
13 Ikinakaugma kan mga hadi an matanos na pananaram.
Namumutan ninda an tawong nagtataram nin sadiyosan.+
15 Igwa nin buhay sa liwanag kan lalawgon kan hadi;
An pag-uyon niya siring sa panganuron na nagtataong uran sa tigsuli.*+
16 An pagkaigwa nin kadunungan mas marahay nanggad kisa sa bulawan!+
An pagkamit nin pakasabot an mas dapat pilion kisa sa pirak.+
17 An tinampo kan mga matanos minalikaw parayo sa kun ano an maraot.
An siisay man na nagbabantay sa saiyang dalan iniingatan an saiyang buhay.*+
19 Mas marahay na magin mapakumbaba* kaiba kan mga mahuyo+
Kisa makipagbanga sa sinamsaman kan mga mapalangkaw.
20 An saro na nagpapahiling nin pakasabot sa sarong bagay magigin mapanggana,*
Asin maugma an saro na nagtitiwala ki Jehova.
21 An saro na may madunong na puso aapudon na tawong may pakasabot,+
Asin an saro na nagtataram nin mabuot* nagdadagdag nin pangungumbinsir.+
22 An pakasabot sarong burabod nin buhay para sa mga igwa kaiyan,
Pero an mga mangmang dinidisiplina kan sainda mismong kamangmangan.
23 An puso kan madunong nagtatao nin pakasabot sa saiyang nguso,+
Asin nagdadagdag nin pangungumbinsir sa saiyang pananaram.
24 An marahay na mga tataramon harong nin putyukan,
27 Nagkakalot nin maraot an daing kuwentang tawo;+
An saiyang tataramon siring sa nakakapasong kalayo.+
28 An sarong paraparibok* nagkakawsa nin dai pagkauruyon,+
Asin an sarong parapakaraot pinagsusuway an mga dayupot na mag-amigo.+
29 Sinusutsutan nin tawong madahas an saiyang kapwa
Asin ginigiyahan siya sa dalan na sala.
30 Ikinikimlat* niya an saiyang mata mantang nagpapakana siya nin maraot.
Kinakagat niya an saiyang mga ngabil mantang naggigibo siya nin ikakaraot.
32 An saro na dai tulos naaanggot+ mas marahay kisa sa sarong makusog na lalaki,
Asin an saro na kinokontrol an timplada kan saiyang payo* mas marahay kisa sa saro na minasakop nin siyudad.+
33 An burunutan ginigibo sa katiklupan kan gubing sa bandang paa,+
Pero an lambang desisyon na ginibo paagi kaiyan hali ki Jehova.+
17 Mas marahay an sarong pidaso nin alang na tinapay pero may katuninungan*+
Kisa sa harong na may enggrandeng bangkete* pero may kaibang iriwal.+
2 An sarong lingkod na may pakasabot mamamahala sa aki na minagawi nin makasusupog;
Makakakua siya nin mana na garo man sana saro siya sa magturugang.
3 Para sa plata an kuron na pigdadalisayan asin para sa bulawan an hurno,+
Pero si Jehova an parasiyasat nin mga puso.+
4 An tawong maraot nagtataong atensiyon sa makulog na mga tataramon,
Asin an mapandayang tawo nagdadangog sa dilang may maraot na intensiyon.+
5 An siisay man na nagtutuya sa dukha nang-iinsulto sa saiyang Kaggibo,+
Asin an siisay man na nag-uugma sa kapahamakan nin iba dai makakalibre sa padusa.+
6 An mga makuapo* iyo an korona kan mga may edad na,
7 Dai bagay sa sarong mangmang an matanos* na pananaram.+
Lalo nang dai bagay sa sarong namamahala* an putik na pananaram!+
8 An sarong regalo garo sarong mahalagang marhay na bato* sa kagsadiri kaiyan;+
Sain man siya magduman, nagtatao iyan sa saiya nin kapangganahan.+
9 An siisay man na nagpapatawad nin* pagkakasala* naghahanap nin pagkamuot,+
Pero an siisay man na sigeng pangistorya manungod diyan pinagsusuway an mga dayupot na mag-amigo.+
10 An pagsaway sa sarong may pakasabot igwa nin mas hararom na epekto+
Kisa sa pagpakol nin sanggatos na beses sa sarong mangmang na tawo.+
11 An gusto kan tawong maraot pagrebelde sana,
Pero sarong maringis na mensahero an isusugo tanganing padusahan siya.+
12 Mas marahay pang makasabatan an sarong oso na nawaran nin mga ugbon
Kisa makanuparan an sarong mangmang na nasa saiyang kamangmangan.+
13 Kun an siisay man magbalos nin maraot sa karahayan,
Dai mahali sa harong niya an karatan.+
15 An siisay man na nag-aabsuwelto sa sarong maraot asin an siisay man na naghuhusgar na may sála an sarong matanos+
—Pareho sinda makababaldi ki Jehova.
16 Ano an pakinabang na an sarong lulong may kakayahan na makakua nin kadunungan
17 An tunay na amigo nagpapahiling nin pagkamuot sa gabos na panahon+
Asin sarong tugang na namumundag sa mga panahon nin kasakitan.+
18 An tawong mayo nin marahay na pagmansay* nakikipag-abrasa asin minauyon
19 An saro na namumuot sa iriwal namumuot sa paglapas.+
An siisay man na nagpapalangkaw kan saiyang entrada nag-aagda nin pagbagsak.+
20 An saro na biko an puso dai magigin mapanggana,*+
Asin an saro na nagtataram nin pandadaya mapapahamak.
21 An ama na nagkaigwa nin sarong aking mangmang makakaeksperyensiya nin grabeng kamunduan;
Asin an ama nin sarong aking dai naggagamit nin isip mayo nin kaugmahan.+
24 An kadunungan nasa mismong atubangan kan may pakasabot na tawo,
Pero an mga mata kan mangmang kun sain-sain naghihiling sa mga puro kan daga.+
25 An mangmang na aki nagdadara nin kamunduan sa saiyang ama
26 Bakong marahay an pagpadusa* sa sarong matanos na tawo,
Asin kontra sa kun ano an tama an paghampak sa mga ginagalangan na tawo.
28 Dawa an sarong mangmang ibibilang na madunong kun nagdadanay na silensiyo,
Asin an saro ibibilang na may pakasabot kun ititikom niya an saiyang mga ngabil.
18 An siisay man na nagsusuway kan sadiri niya naghahanap kan saiyang makasadiring mga kamawutan;
Isinisikwal* niya an gabos na praktikal na kadunungan.
2 An mangmang na tawo dai ikinakaugma an pakasabot;
Mas gusto pa niyang ihinahayag an nasa laog kan saiyang puso.+
3 Pag minaabot an tawong maraot, an panghahamak minaabot man,
Asin kaiba kan kawaran nin onra an kasusupgan.+
4 An mga tataramon sa nguso nin tawo hararom na katubigan.+
An burabod nin kadunungan sarong sapang nagbubulak-bugak.
5 Bakong marahay na magpahiling nin pagpaurog sa sarong maraot+
O ipanguri an hustisya sa sarong matanos.+
6 An pananaram kan sarong mangmang minaresulta sa mga iriwal,+
8 An mga tataramon nin sarong parapakaraot siring sa masisiram na pidaso nin kakanon;*+
Hinahalon an mga iyan nin diretso sa tulak.+
9 An siisay man na hugakon sa saiyang trabaho
Tugang kan saro na nagdadara nin danyos.+
10 An pangaran ni Jehova sarong masarig na tore.+
Diyan minadalagan an matanos asin nag-aako nin proteksiyon.*+
11 An kayamanan kan mayaman iyo an saiyang siyudad na may matibay na depensa;
Siring iyan sa nagpoprotektar na pader sa imahinasyon niya.+
12 Bago an pagbagsak, may kapalangkawan nguna an puso nin sarong tawo,+
Asin bago an kamurawayan igwa ngunang kapakumbabaan.+
13 Pag an siisay man minasimbag sa sarong bagay bago niya madangog an mga totoong detalye,
Kamangmangan iyan asin makasusupog.+
15 An puso kan may pakasabot nagkukua nin kaaraman,+
Asin an talinga kan mga madunong naghihinguwang makahanap nin kaaraman.
16 An regalo nin sarong tawo nagbubukas nin dalan para sa saiya;+
Paagi kaiyan nakakarani siya sa mga prominenteng tawo.
18 An burunutan nakakapapundo nin diriskutiran+
Asin nagdedesisyon sa pag-ultanan nin* mga makusog na magkalaban.
19 An tugang na nagibuhan nin sala mas habong magpadaog kisa sa siyudad na may matibay na depensa,+
Asin igwa nin mga iriwal na siring sa mga balagbag na pambarat nin sarong kuta.*+
20 Mapapano an tulak nin sarong tawo hali sa bunga kan mga itinataram* niya;+
Mababasog siya sa mga ibinubunga kan mga ngabil niya.
21 An kagadanan asin buhay nasa kapangyarihan kan dila;+
An mga gustong-gustong gamiton iyan kakakanon an bunga kaiyan.+
22 An saro na nakahanap nin marahay na agom na babayi nakakua nin sarong marahay na bagay,+
23 An tawong pobre nakikimahirak pag nagtataram,
Pero an tawong mayaman maisog na nagsisimbag.
24 Igwa nin magkairiba na andam na runuton an kada saro,+
Pero igwa nin amigo na nagdadanay na mas dayupot pa kisa sa sarong tugang.+
19 Mas marahay pang magin dukha asin maglakaw na may integridad+
Kisa magin mangmang asin magtaram nin mga kaputikan.+
2 Bakong marahay na an sarong tawo* mayong kaaraman,+
Asin an saro na minahiro nin pabigla-bigla* nagkakasala.
3 An kamangmangan mismo nin sarong tawo an minatiko kan dalan niya,
Asin an saiyang puso naaanggot nin grabe ki Jehova.
4 An kayamanan nakakapang-akit nin dakul na amigo,
Pero an pobreng tawo babayaan dawa kan saiyang amigo.+
5 An putikon na testigo dai makakalibre sa padusa,+
Asin an saro na nagpuputik sa kada paghangos dai makakadulag.+
6 Dakul an naghihinguwang makua an pabor nin sarong respetadong* tawo,
Asin an gabos kaamigo kan tawong nananao nin mga regalo.
7 An tawong pobre ikinakaungis kan gabos na tugang niya;+
Di lalo nang kaya siyang rayuan kan mga amigo niya!+
Linalapag niya sinda tanganing may mga ipakiulay, pero mayo nin minasimbag sa sainda.
8 An siisay man na nagkukua nin marahay na pagmansay* namumuot sa sadiri*+ niya.
An siisay man na pinapahalagahan na marhay an pakasabot magigin mapanggana.*+
9 An putikon na testigo dai makakalibre sa padusa,
Asin an saro na nagpuputik sa kada paghangos mapapara.+
10 Dai bagay sa sarong mangmang na mamuhay sa luho;
Di lalo nang dai bagay sa sarong suruguon na mamahala sa mga pamayo!*+
11 An pakasabot nin tawo talagang nakakapahupa sa kaanggutan niya,+
Asin kagayunan* sa parte niya an pagpalampas* sa nagibong sala.*+
12 An grabeng kaanggutan kan hadi garo pagngarob nin sarong leon,*+
Pero an saiyang pabor garo ambon sa mga pananom.
13 An aking mangmang nagdadara nin kasakitan sa saiyang ama,+
Asin an agom na babaying parapakiiwal* siring sa atop na dai minapundo sa pagturo.+
14 An harong asin kayamanan mga nakukuang mana hali sa mga ama,
Pero an mapagmansay na agom na babayi hali ki Jehova.+
16 An saro na nag-uutob kan tugon iniingatan an saiyang buhay;*+
An saro na dai nag-iingat kun manungod sa saiyang mga dalan magagadan.+
18 Disiplinahon mo an saimong aki mantang may pag-asa pa,+
19 An tawong madaling mag-init an payo masapar kan padusa;
Kun hihinguwahon mong iligtas siya, kakaipuhanon mo nang gibuhon iyan nin pauruutro.+
20 Magdangog ka sa konseho asin akuon mo an disiplina,+
Tanganing magin madunong ka kun manungod sa saimong puturo.+
22 An kawili-wiling bagay sa sarong tawo iyo an saiyang maimbod na pagkamuot;+
Asin mas marahay pa na magin dukha kisa magin putikon.
23 An pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova pasiring sa buhay;+
An saro na igwa kaiyan magkakaigwa nin masiram na pahingalo, harayo sa peligro.+
24 Iiniirarom kan hugakon an kamot niya sa laog kan pambangketeng mangko,
Pero dai na lamang niya pig-iisip na ibalik iyan sa saiyang nguso.+
25 Hampakon mo an paratuya,+ tanganing magin alisto an isip kan daing eksperyensiya,+
Asin sagwion mo an may pakasabot, tanganing madugangan an kaaraman niya.+
26 An saro na nagmamaltrato sa saiyang ama asin nagpapalayas sa saiyang ina
Sarong aki na nagdadara nin kasusupgan asin kawaran nin onra.+
27 Aki ko, kun mapundo ka sa pagdangog sa disiplina,
Mapaparayo ka sa mga tataramon nin kaaraman.
28 An daing serbing testigo pigbabasang-basang an hustisya,+
Asin an nguso kan mga maraot piglalagok an karatan.+
20 An arak paratuya-tuya,+ an inumon na de-alkohol dai makontrol;+
An siisay man na nalalagalag kan mga iyan bakong madunong.+
2 An grabeng pagkatakot sa* hadi siring sa pagkatakot sa* pagngarob nin sarong leon;*+
An siisay man na nagpapaanggot sa saiya isinasapeligro an mismong buhay niya.+
3 Sarong kaumawan para sa sarong tawo an paglikay sa iriwal,+
Pero an lambang mangmang madalion na napapalabot diyan.+
4 An hugakon dai nag-aarado sa tiglipot,
Kaya makikilimos siya sa panahon nin pag-ani na mayong-mayo siya.*+
5 An mga kaisipan* kan puso nin tawo siring sa hararom na katubigan,
Pero an tawong may pakasabot nasasarok an mga iyan.
6 Dakul na tawo an nagbabalangibog kan saindang maimbod na pagkamuot,
Pero siisay an makakanumpong nin tawong maimbod?
7 An saro na matanos naglalakaw sa saiyang integridad.+
Maugma an mga aki* niya na masurunod sa saiya.+
8 Pag an hadi magtukaw sa trono tanganing maghusgar,+
Sinasaligsig* niya an gabos na maraot paagi kan saiyang mga mata.+
10 An may dayang mga pantimbang asin bakong eksaktong mga pantakad*
—Parehong makababaldi ki Jehova.+
11 Namimidbid paagi sa saiyang mga gibo dawa an sarong aki,*
Kun baga dalisay asin tama an saiyang paggawi.+
12 An nakakadangog na talinga asin an nakakahiling na mata
—An mga iyan parehong ginibo ni Jehova.+
13 Dai ka mamuot sa pagturog, ta kun iyo, magtitios ka.+
Muklata an saimong mga mata, asin mababasog ka sa tinapay.+
14 “Maluyang klase ini, maluya!” an sabi kan parabakal;
Dangan minahali siya asin naghahambog manungod sa sadiri niya.+
16 Kuanon mo an bado nin sarong tawo kun naggarantiya siya sa sarong estranghero;+
Kuanon mo man su iginarantiya niya kun ginibo niya iyan para sa sarong babaying dayuhan.*+
17 Masiram para sa sarong tawo an tinapay na nakua niya paagi sa pangloloko,
Pero pagkatapos, mapapano nin graba an saiyang nguso.+
18 Paagi sa pag-uulay,* an mga plano magigin mapanggana,*+
Asin paagi sa mahusay* na paggiya gibuha an saimong pakikigiyera.+
19 An sarong parapakaraot naglilibot na ihinahayag an kumpidensiyal na urulay;+
Dai ka makiiba-iba sa sarong tawo na gustong-gustong mantsismis.*
20 An siisay man na nagmamaldisyon sa saiyang ama asin sa saiyang ina,
An saiyang lampara papalsukon pag-abot kan diklom.+
21 An mana na sa kapuon-puuni nakua sa mahanab na paagi
Dai magigin bendisyon sa katapos-tapusi.+
22 Dai ka magsabi: “Mabalos ako nin maraot!”+
Maglaom ka ki Jehova,+ asin ililigtas ka niya.+
23 An may dayang mga pantimbang* makababaldi ki Jehova,
Asin an madayang mga timbangan bakong marahay.
24 An mga lakad nin sarong tawo ginigiyahan ni Jehova,+
Huling paano masasabutan nin sarong tawo an mismong dalan niya?*
25 Sarong siod kun an sarong tawo pabigla-biglang makurahaw, “Banal!”+
Asin pagkatapos na sana niya pag-iisipan an saiyang iprinomesa.+
26 An sarong madunong na hadi sinasaligsig an mga maraot+
Asin liniligis niya sinda kan ruwedang pangginik.+
27 An hinangos nin sarong tawo iyo an lampara ni Jehova,
Na nagtataong liwanag* sa kalaog-lauging pagkatawo niya.
28 An maimbod na pagkamuot asin kaimbudan an nagpoprotektar sa hadi;+
Paagi sa maimbod na pagkamuot, napapagdanay niya an saiyang trono.+
29 An kamurawayan nin mga hoben iyo an saindang kakusugan,+
Asin an kagayunan nin mga may edad na iyo an saindang uban.+
30 Nakakahali* nin karatan an mga latá asin mga lugad,+
Asin nakakalinig kan kalaog-lauging pagkatawo nin saro an mga paghampak.
21 An puso nin hadi siring sa mga sulog nin tubig sa kamot ni Jehova.+
Saiyang ginigiyahan iyan sain man an gusto Niya.+
3 An paggibo nin tama asin nin katanusan
Mas nakakapaugma ki Jehova kisa sa sarong atang.+
4 An mapalangkaw na mga mata asin pusong arogante
Iyo an lampara na naggigiya sa mga maraot pero kasalan an mga ini.+
5 An mga plano kan mahigos siguradong magigin mapanggana,*+
Pero an gabos na pabigla-bigla siguradong pasiring sa pagigin dukha.+
6 An pagkamit nin kayamanan paagi sa putikon na dila
7 An kadahasan kan mga maraot iyo an mapara* sa sainda,+
Huling habo nindang magpahiling nin hustisya.
8 An dalan nin sarong tawong may sála tiko,
Pero an ginigibo kan tawong may dalisay na puso matanos.+
9 Mas marahay pang mag-istar sa sarong kanto kan bubungan
Kisa makaibanan sa harong an agom na babaying parapakiiwal.*+
10 Minamawot kan tawong maraot* an karatan;+
Dai siya nagpapahiling nin pagkahirak sa saiyang kapwa.+
11 Pag an sarong paratuya napapadusahan, mas nagigin madunong an daing eksperyensiya,
Asin pag an sarong tawong madunong mag-ako nin pakasabot, nagkakaigwa siya nin kaaraman.*+
12 Minamasdan kan Matanos na Diyos an harong kan tampalasan;
Ibinabagsak niya an mga maraot pasiring sa saindang kapahamakan.+
13 An siisay man na nagtatakop kan saiyang talinga sa agrangay kan dukha,
Siya man mismo maapod asin mayo nin masimbag sa saiya.+
14 Nakakapahupa nin kaanggutan an sekretong regalo,+
Asin nin matinding kaanggutan an suhol na nakatago.*
15 Sarong kaugmahan para sa matanos an magpahiling nin hustisya,+
Pero sarong teribleng bagay iyan para sa mga naggigibo nin maraot.
16 An tawong napaparayo sa dalan nin pakasabot
Magpapahingalo sa kaibanan kan mga nagkagaradan na, na dai nang nagigibo pa.+
17 An saro na namumuot* sa pag-uruugma* magigin pobre;+
An saro na namumuot* sa arak asin lana dai máyaman.
18 An sarong maraot pantubos para sa sarong matanos,
Asin an sarong traydor kukuanon karibay kan mga matanos.+
19 Mas marahay pang mag-istar sa kaawagan
Kisa makaibanan an sarong agom na babaying parapakiiwal* asin iritable.+
20 An mahalagang marhay na kayamanan asin lana manunumpungan sa harong kan matanos,+
21 An siisay man na nagmamaigot na magpahiling nin katanusan asin maimbod na pagkamuot
Makakanumpong nin buhay, katanusan, asin kamurawayan.+
22 An tawong madunong kayang sakaton an pader kan* siyudad nin mga matitibay na parapakilaban
Asin paluyahon an kusog na saindang pinagtitiwalaan.+
23 An saro na binabantayan an saiyang nguso asin an saiyang dila
24 Pangahas asin aroganteng mahambog an apod
Sa tawong pabigla-biglang minahiro na may kapangahasan.+
25 An minamawot kan tawong hugakon iyo an magadan sa saiya,
Huling habong magtrabaho kan mga kamot niya.+
26 Bilog na aldaw siyang nagmamawot na may kapasluan,
Pero an matanos nagtatao asin mayong ipinapanguring ano man.+
27 An atang kan maraot makababaldi.+
Lalo na pag idinudulot niya ini na may maraot na intensiyon!*
28 An putikon na testigo mapapara,+
Pero an tawong nagdadangog mapangganang matao kan saiyang testimonya.*
29 Ipinapahiling kan tawong maraot na daing takot an saiyang lalawgon,+
30 Mayo nin kadunungan, ni pakasabot, ni sadol kun kontra* ki Jehova.+
22 An marahay na pangaran* iyo an dapat pilion kisa sa dakulang kayamanan;+
An irespeto ka* mas marahay kisa sa pirak asin bulawan.
2 Ini an pagkakapareho kan* mayaman asin dukha:
Pareho sindang gibo ni Jehova.+
3 An saro na alisto an isip nahihiling an peligro asin minatago,
Pero an daing eksperyensiya minadiretso sana asin sinasapar an mga konsekwensiya.*
4 An resulta kan kapakumbabaan asin pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova
Kayamanan asin kamurawayan saka buhay.+
5 An mga tunok asin mga siod yaon sa dalan kan tawong biko,
Pero an siisay man na nagpapahalaga sa saiyang buhay* nagdadanay na harayo sa mga iyan.+
6 Patuudon mo an aki* sa dalan na dapat niyang lakawan;+
Dawa pa maggurang na siya dai siya masuhay diyan.+
8 An siisay man na nagtatanom nin pagkabakong matanos mag-aani nin kapahamakan,+
10 Palayason mo an tawong mapagtuya,
Asin an iriwal mawawara;
An mga diriskutiran* asin mga pang-iinsulto mapupundo.
11 An saro na namumuot sa pagkaigwa nin dalisay na puso asin na an pananaram mabuot,
Magigin amigo niya an hadi.+
12 Pinoprotektaran kan mga mata ni Jehova an kaaraman,
Pero winawaran Niya nin saysay an mga tataramon kan madaya.+
13 Nagsasabi an hugakon: “May leon sa luwas!
Gagadanon ako sa tahaw kan plasa!”+
14 An nguso kan mga babaying pakawala* sarong hararom na kalot.+
An saro na kinondenar ni Jehova mahuhulog diyan.
15 An kamangmangan nakagakod sa puso kan aki,*+
Pero an pamakol na pandisiplina iyo an mahali kaiyan sa saiya.+
16 An saro na nandadaya sa pobre tanganing magdakul an saiyang kayamanan+
Asin an saro na nagtatao nin mga regalo sa mayaman,
Kadukhaan an kaaabtan.
17 Ikiling mo an saimong talinga asin magdangog ka sa mga tataramon kan mga madunong na tawo,+
Tanganing maipokus mo sa sakuyang kaaraman an saimong puso,+
18 Huli ta magayon nanggad na papagdanayon mo iyan sa kalaog-laugi mo,+
Tanganing gabos iyan pirming yaon sa mga ngabil mo.+
19 Tanganing ki Jehova ka manarig,
Tinatawan taka ngunyan nin kaaraman.
20 Bakong nagsurat na ako sa saimo,
Na tinatawan ka nin sadol asin kaaraman,
21 Tanganing maitukdo ko sa saimo an totoo asin masasarigan na mga tataramon,
Para makabalik kang may darang tamang bareta sa saro na nagsugo sa saimo?
22 Dai mo paghabunan an tawong pobre huling pobre siya,+
Asin dai mo pagrunuton an tawong dukha sa trangkahan kan siyudad,+
23 Huli ta idedepensa mismo ni Jehova an kaso ninda+
Asin kukuanon niya an buhay* kan mga nandadaya sa sainda.
24 Dai ka makiiba-iba sa tawong madaling mag-init an payo
O mapalabot sa sarong arangguton na tawo,
25 Tanganing dai mo manudan nuarin man an mga dalan niya
26 Dai ka dapat mapabilang* sa mga nakikipag-abrasa para sa sarong kasunduan
Na magtaong garantiya sa mga utang.+
27 Kun mayo kang maibabayad,
Kukuanon an saimong higdaan dawa nakahigda ka pa diyan!
28 Dai mo paghiruon an suanoy na muhon
Na ibinugtak kan saimong mga apuon.+
29 Nakahiling ka na nin tawo na mahusay sa saiyang trabaho?
Matindog siya sa atubangan nin mga hadi;+
Dai siya matindog sa atubangan nin mga ordinaryong tawo.
23 Pag makakan kang kaiba kan hadi,
Maingat mong pag-isipan kun ano an yaon sa saimong atubangan;
2 Tutukan mo nin kutsilyo an saimong halunan*
Kun makusog kang magkakan.*
3 Dai mo pagmawuton an saiyang mga piling kakanon,
Huli ta iyan mapandayang pagkakan.
4 Dai mo pagpagalon na marhay an sadiri mo sa pagtipon nin kayamanan.+
Magpundo ka asin magpahiling ka nin pakasabot.*
5 Pag hiniling iyan kan saimong mga mata, mayo iyan diyan,+
Huling siguradong tutubuan iyan nin mga pakpak arog kan agila asin malupad pasiring sa langit.+
6 Dai mo pagkakanon an kakanon kan tawong maimot;*
Dai mo pagmawuton an saiyang mga piling kakanon,
7 Huli ta siring siya sa saro na nagkukuwenta.*
“Kakan ka lang asin inom,” an sabi niya sa saimo, pero bako man talaga siya kaiyan seryoso.*
8 Isusuka mo an saimong mga kinakan
Asin masasayang lang an saimong mga pag-umaw.
9 Dai ka makipag-ulay sa* sarong mangmang,+
Huling hahamakon niya an kadunungan kan saimong mga tataramon.+
10 Dai mo paghiruon an suanoy na muhon+
O pagsakupon an uma kan mga mayo nang ama.
12 Ipokus mo an saimong puso sa disiplina
Asin an saimong talinga sa mga tataramon nin kaaraman.
13 Dai mo ipanguri sa aki* an disiplina.+
Kun didisiplinahon mo siya nin pamakol, dai siya magagadan.
16 An kalaog-laugi kong pagkatawo* makakanumpong nin kaugmahan
Pag an mga ngabil mo magtaram nin tama.
17 Dai mo pagtugutan an saimong puso na mauri sa mga parakasala,+
Kundi magkaigwa ka nin pagkatakot ki Jehova sa bilog na aldaw,+
18 Huli ta sa siring magkakaigwa ka nin puturo+
Asin dai mapapara an paglaom mo.
19 Magdangog ka, aki ko, asin magin madunong,
Asin giyahan mo an saimong puso sa tamang dalan.
20 Dai ka dapat mapabilang* sa mga makusog uminom nin arak,+
Sa mga nagpapagutid sa karne,+
21 Huli ta an buratsero asin an pasluon* magigin dukha,+
Asin an pagtungka mabado sa saro nin trapo.
22 Magdangog ka sa saimong ama na nagpangyaring mamundag ka,
Asin dai mo paghamakon an saimong ina dahil lang ta gurang na siya.+
23 Bakalon mo an* katotoohan asin dai mo iyan nuarin man ipabakal,+
Pati an kadunungan asin disiplina saka pakasabot.+
24 An ama nin sarong matanos siguradong magigin maugma;
An siisay man na ama na magkaigwa nin sarong aking madunong maggagaya-gaya huli sa saiya.
25 An saimong ama asin an saimong ina maggagaya-gaya,
Asin siya na nangaki sa saimo magigin maugma.
26 Aki ko, tawan sako an saimong puso,
Asin kawilihan lugod kan mga mata mo an mga dalan ko.+
28 Nag-aabang siyang siring sa sarong parahabon;+
Pinapadakul niya an mga lalaking bakong maimbod.
29 Siisay an may grabeng sakit? Siisay an dai mapamugtak?
Siisay an may mga iriwal? Siisay an may mga reklamo?
Siisay an may mga lugad na mayo man nin dahilan? Siisay an may mga matang namumula?*
31 Dai ka maghiling sa pulang kulor nin arak
Mantang ini nagkikinang sa kopa asin suwabeng inumon,
32 Huli ta sa huri, nangangagat iyan na siring sa halas,
Asin nagluluwas iyan nin kamandag na siring sa rimuranon.*
33 An saimong mga mata makakahiling nin kakaibang mga bagay,
Asin an saimong puso magtataram nin bikong mga bagay.+
34 Asin magigin kang arog nin saro na nakahigda sa tahaw nin dagat,
Arog nin saro na nakahigda sa puro kan palo kan layag nin sarong barko.
35 Masabi ka: “Binadulan ninda ako, pero dai ko iyan namatian.*
Binugbog ninda ako, pero dai ko iyan namangnuhan.
Nuarin daw ako mapapagmata?+
Kaipuhan kong uminom pa.”*
24 Dai ka mauri sa mga maraot na tawo,
Asin dai mo pagmawuton na makaibanan sinda,+
2 Huli ta kadahasan an pigpaparahurop-hurop kan puso ninda,
Asin paggibo nin maraot an itinataram kan mga ngabil ninda.
4 Paagi sa kaaraman napapano an mga kuwarto kaiyan
Nin gabos na klase nin mamahalon asin magagayon na kayamanan.+
7 An tunay na kadunungan dai kayang kamtan nin sarong mangmang;+
Sa may trangkahan nin siyudad mayo siyang naitataram.
8 An siisay man na nagpaplano nin maraot,
Aapudon na ekspertong parapakana.+
11 Iligtas mo idtong mga dinadara pasiring sa kagadanan,
Asin pugulan mo idtong mga nagsasayasay* pasiring sa bunuan.+
12 Kun ika magsabi, “Pero dai mi aram an manungod digdi,”
Bako daw na an Saro na nagsisiyasat sa mga puso* nasasabutan iyan?+
Iyo, an Saro na nagmamasid sa saimo* maaaraman iyan
Asin babalusan an lambang tawo sigun sa saiyang mga ginigibo.+
13 Aki ko, magkakan ka nin tangguli, ta marahay iyan;
An tangguling hali sa harong nin putyukan mahamis sa pangnamit.
14 Siring man, dapat mong maaraman na an kadunungan marahay para sa saimo.*+
Kun makua mo iyan, magkakaigwa ka nin puturo
Asin dai mapapara an paglaom mo.+
15 Dai ka mag-abang harani sa harong kan matanos tanganing siya tambangan;
Dai mo paggabaon an saiyang lugar na pig-iistaran.
16 Huli ta matumba man nin pitong beses an matanos, mabangon pa man giraray siya,+
Pero an mga maraot magkakasiringkog dahil sa kapahamakan.+
17 Pag an kalaban mo bumagsak, dai ka maggaya-gaya,
Asin pag siya masingkog, dai mo pabayaan an puso mo na mag-ugma;+
18 Ta kun iyo, mahihiling iyan ni Jehova asin dai siya mauugma,
19 Dai ka maanggot* nin huli sa mga maraot;
Dai ka mauri sa mga tampalasan na tawo,
20 Huli ta mayong puturo para sa siisay man na maraot;+
An lampara kan mga maraot mapapalsok.+
21 Aki ko, magkaigwa ka nin pagkatakot ki Jehova asin sa hadi.+
Siisay an makakaaram kun anong kalaglagan an ipapaabot sa sainda kan duwa?*+
23 An mga kasabihan na ini hali man sa mga madunong:
Bakong marahay an paghusgar na may ipinapaurog.+
24 An siisay man na nagsasabi sa maraot, “Matanos ka,”+
Mamaldisyunon kan mga banwaan asin kokondenaron kan mga nasyon.
25 Alagad mapaparahay idtong mga nagsasagwi sa saiya;+
Mga bendisyon nin mararahay na bagay an mapapasainda.+
26 Hahadukan kan mga tawo an mga ngabil kan saro na minasimbag nin onesto.*+
27 Ipreparar mo an saimong trabaho sa luwas, asin andamon mo an gabos sa saimong uma;
Dangan itugdok mo an saimong harong.*
28 Dai ka magtestigo na mayo man nin basehan laban sa saimong kapwa.+
Dai mo paggamiton an saimong mga ngabil tanganing dayaon an iba.+
31 Nahiling kong puro duot* na an nagtubo diyan;
Pano na nin matunok na awot an daga,
Asin gaba na an kudal na gapo kaiyan.+
32 Naobserbaran ko iyan asin isinapuso;
Nahiling ko iyan asin nanudan an leksiyon na ini:*
33 Dikit pang pagturog-turog, dikit pang pagturutungka,
Dikit pang pagkuru-kurumo* para magpahingalo,
34 Asin maabot nin siring sa sarong tulisan an pagtios mo,
Asin nin siring sa sarong tawong armado an saimong pagkatikapo.+
25 Ini man su mga talinhaga ni Solomon+ na pigkopya* kan mga tawuhan ni Hezekias+ na hadi kan Juda:
2 Kamurawayan para sa Diyos an pagpadanay na sekreto sa sarong bagay,+
Asin kamurawayan kan mga hadi an lubos na pagsiyasat sa sarong bagay.
3 Kun paanong an kalangitan halangkaw asin an daga hararom,
An puso kan mga hadi dai man kayang siyasaton.
4 Halia an ati kan tinunaw na plata,
Asin matunga iyan na lubos nang dalisay.+
5 Halia sa atubangan kan hadi an maraot na tawo,
Asin marigon na maeestablisar sa katanusan an saiyang trono.+
6 Dai mo pagtawan nin onra an saimong sadiri pag nasa atubangan ka kan hadi,+
Asin dai ka pumuwesto na kaiba kan mga prominente,+
7 Huli ta mas marahay pang sabihon niya sa saimo, “Sakat ka digdi,”
Kisa ipasupog ka niya sa atubangan nin sarong noble.*+
8 Dai ka maghidali na mag-asunto,
Huli ta ano na an gigibuhon mo kun sa huri ipasupog ka kan kapwa mo?+
9 Ipakipag-ulay mo sa kapwa mo an saimong kaso,+
Pero dai mo pagsabihon sa iba an mga kumpidensiyal na bagay* na sinabi sa saimo,+
10 Tanganing dai ka ipasupog kan saro na nagdadangog
Asin makapalakop ka nin maraot na bareta* na dai na mababawi pa.
11 Siring sa mga mansanas na bulawan na nasa mga inukit* na plata
An tataramon na sinabi sa tamang panahon.+
12 Siring sa sarong hikaw na gibo sa bulawan asin sarong alahas na gibo sa purong bulawan
An sarong madunong na parasagwi para sa talingang naghihimati.+
13 Siring sa lipot nin niyebe sa aldaw nin aranihan
An sarong maimbod na mensahero para duman sa mga nagsugo sa saiya,
Huling saiyang narerepreskuhan an kagurangnan niya.*+
14 Siring sa mga panganuron asin duros na mayong darang uran
An sarong tawong naghahambog manungod sa regalong dai man itinao.*+
15 Napapauyon an komandante paagi sa pagigin mapasensiya,
16 Kun makanumpong ka nin tangguli, magkakan ka nin tama sana saimo,
Huli ta kun masobrahan ka, tibaad iyan isuruka mo.+
17 Magin bihira lang an pagtungtong kan bitis mo sa harong kan saimong kapwa,
Tanganing dai siya magsawa sa saimo asin ikaungis ka.
18 Siring sa sarong pambadol na panggiyera asin sarong espada saka sarong mapanas na pana
An sarong tawong nagtetestigo nin putik laban sa saiyang kapwa.+
19 Siring sa tipak na ngipon o sa bitis na nagkikiang-kiang
An pagtitiwala sa sarong tawong dai masasarigan* sa mga panahon nin kasakitan.
20 Siring sa sarong tawo na naghuhuba kan bado niya sa aldaw na malipot
Asin siring sa sukà na ibinubo sa soda*
An sarong tawo na kinakantahan an saro na may pusong grabe an kamunduan.+
21 Kun an saimong kaiwal* nagugutom, tawi siya nin tinapay na makakakan;
Kun siya napapaha, tawi siya nin tubig na maiinom,+
22 Huling paagi kaiyan magtatambak ka nin naglalaad na mga baga sa payo niya,*+
Asin tatawan ka nin balos ni Jehova.
23 An duros hali sa norte nagdadara nin uran na makusugon,
Asin an nagtsitsismis na dila nakakapaanggot sa lalawgon.+
24 Mas marahay pang mag-istar sa sarong kanto kan bubungan
Kisa makaibanan sa harong an agom na babaying parapakiiwal.*+
26 Siring sa malaboy na burabod asin maating bubon
An sarong matanos na nagpadara sa gusto nin* maraot na tawo.
27 Bakong marahay an magkakan nin sobrang tangguli,+
Asin bako man mamuraway an maghanap nin kamurawayan para sa sadiri.+
28 Siring sa sarong siyudad na nalaog, na mayong pader,
26 Arog sa niyebe sa tig-init asin uran sa tig-aranihan,
An onra bakong angay sa sarong mangmang.+
2 Kun paanong may dahilan na magdulag an sarong gamgam asin na maglayog an sarong balinsasayaw,
An sarong maldisyon dai man minaabot na mayong tunay na dahilan.*
3 An latigo para sa kabayo, an renda para sa asno,+
Asin an pamakol para sa likod nin mga mangmang na tawo.+
4 Dai mo pagsimbagon an mangmang sigun sa saiyang kamangmangan,
Tanganing dai ka magin kalebel* niya.
5 Simbagon mo an mangmang sigun sa saiyang kamangmangan,
Tanganing dai niya paghunaon na madunong siya.+
6 Siring sa saro na pinipilay an sadiri niyang bitis asin pigkukulgan an saiyang sadiri,*
Arog kaiyan an saro na ipinagkakatiwala an mga bagay-bagay sa sarong mangmang.
7 Siring sa nagkikiang-kiang* na mga tabay kan tawong pilay
An talinhaga na nasa nguso nin mga mangmang.+
8 Siring sa paggakod nin gapo sa sarong lagpitaw
An pagtao nin kamurawayan sa sarong mangmang.+
9 Siring sa matunok na tanom na napasakamot nin sarong burat*
An talinhaga na nasa nguso nin mga mangmang.
10 Siring sa sarong parapana na basta na sanang minapatama*
An saro na minatangdan sa sarong mangmang o sa mga nag-aagi lang.
11 Siring sa ayam na minabalik sa suka kaiyan,
Inuutro lang kan sarong mangmang an saiyang kamangmangan.+
12 Nakahiling ka na nin tawo na naghuhunang madunong siya?+
Mas may pag-asa pa an sarong mangmang kisa saiya.
13 Nagsasabi an hugakon: “May durudakula nang leon sa tinampo,
May leon duman sa plasa!”+
14 An pinto sigeng birik-birik sa mga bisagra* kaiyan,
Asin an hugakon sigeng birik-birik sa saiyang higdaan.+
15 Iiniirarom kan hugakon an kamot niya sa laog kan pambangketeng mangko,
Pero mapagalon para sa saiya na ibalik iyan sa saiyang nguso.+
16 An sarong hugakon naghuhuna na mas madunong siya
Kisa sa pitong tawo na nagtatao nin mahusay na simbag.
17 Siring sa tawo na kinakaputan an mga talinga nin ayam
An saro na minaagi man sana pero naaanggot na marhay* sa iriwal na bako man saiya.+
18 Siring sa sarong bua na nagpapalayog nin nagkakalayong mga armas, mga pana, asin kagadanan*
19 An tawong pigloloko an saiyang kapwa tawo asin nagsasabi, “Nagkakalwag man sana ako!”+
20 Kun sain mayo nin gatong,* an kalayo napapalsok,
Asin kun sain mayo nin parapakaraot, an iriwal minauntok.+
21 Kun paanong an uring para sa baga asin an panggatong para sa kalayo,
An tawong mahilig makidiskutir nagpapalaad man nin iriwal.+
22 An mga tataramon nin sarong parapakaraot siring sa masisiram na pidaso nin kakanon;*
Hinahalon an mga iyan nin diretso sa tulak.+
23 Siring sa pampakintab na plata na nakakalupkop sa sarong tipak nin gamit na dalipay
An mamumuton na mga tataramon hali sa sarong* maraot na puso.+
24 An saro na nauungis sa iba itinatago iyan paagi kan mga ngabil niya,
Pero sa laog niya nagtatago siya nin pandadaya.
25 Dawa may kabuutan siyang nagtataram, dai ka magtiwala sa saiya,
Huling may pitong makababalding bagay an nasa puso niya.*
26 Dawa ngani an saiyang pagkaungis natatahuban paagi sa pandadaya,
An saiyang karatan ibubuyagyag sa katiripunan.*
27 An saro na naggigibo nin kalot mahuhulog diyan,
Asin an siisay man na nagpapaligid nin gapo—maliligidan siya kaiyan.+
28 An putikon na dila ikinakaungis idtong mga nadanyaran mismo kaiyan,
Asin an mabuladas na nguso nagdadara nin kapahamakan.+
27 Dai mo ipaghambog an manungod sa kinaagahan,
Huling dai mo naaaraman kun ano an mangyayari sa kada aldaw.*+
2 Pabayaing an iba* an mag-umaw sa saimo, asin bako an sadiri mong nguso;
3 Magabat an gapo asin magabat man an baybay,
Pero an pagkauyam huli sa sarong mangmang mas magabat kisa sa duwang iyan.+
4 Maringis an kabangisan asin siring sa baha an kaanggutan,
5 Mas marahay an hayagan na pagsagwi kisa sa tagong pagkamuot.+
7 An sarong basog* hinahabuan* an tangguling hali sa harong nin putyukan,
Pero sa sarong gutom,* dawa an mapait namit mahamis.
9 An lana asin insenso nagpapaugma sa puso;
Siring man an hamis kan pakikiamigo na bunga nin sinserong konseho.*+
10 Dai mo pagpabayaan an saimong amigo o an amigo kan saimong ama,
Asin dai ka maglaog sa harong kan sadiri mong tugang sa aldaw kan saimong kasakitan;
Mas marahay pa an kataid na nasa harani lang kisa sa tugang na nasa harayong lugar.+
11 Magin madunong ka, aki ko, asin paugmaha an sakong puso,+
Tanganing may maisimbag ako sa saiya na nagtutuya sa sako.+
12 An tawong alisto an isip nahihiling an peligro asin minatago,+
Pero an daing eksperyensiya minadiretso sana asin sinasapar an mga konsekwensiya.*
13 Kuanon mo an bado nin sarong tawo kun naggarantiya siya sa sarong estranghero;
Kuanon mo man su iginarantiya niya kun ginibo niya iyan para sa sarong babaying dayuhan.*+
14 Pag an saro pakurahaw na kinukumusta* an saiyang kapwa sa amay na aga,
Ibibilang iyan kan saiyang kapwa na pagmaldisyon sa saiya.
15 An agom na babaying parapakiiwal* siring sa atop na sigeng turo sa mauran na aldaw.+
16 An siisay man na kayang pugulan siya kayang pugulan an duros
Asin kayang gugumon an lana paagi kan saiyang tuong kamot.
18 An saro na nag-aataman nin puon nin higera makakan kan bunga kaiyan,+
Asin an saro na nag-aasikaso sa kagurangnan niya tatawan nin onra.+
19 Kun paanong nababanaag sa tubig an lalawgon nin saro,
Nababanaag man sa puso nin saro an puso nin ibang tawo.
20 An Lubungan asin an lugar nin kalapaan* dai nuarin man nakokontento,+
Ni nakokontento nuarin man an mga mata nin tawo.
21 Kun paanong para sa plata an kuron na pigdadalisayan asin para sa bulawan an hurno,+
An tawo man nababalo kan pag-umaw na saiyang inaako.*
22 Dawa bayuhon mo nin hálo an sarong mangmang
Siring sa rinunot na mga tipasi sa sarong lubang,*
Dai man giraray mahahali sa saiya an saiyang kamangmangan.
23 Dapat na aram mong marhay an itsura kan aripumpon mo.
Atamanon mo an* saimong mga karnero,+
24 Huli ta an kayamanan dai nagdadanay sagkod lamang,+
Ni an korona* para sa gabos na henerasyon.
25 An berdeng duot nawawara, bagong duot an minatunga,
Asin an mga tanom sa kabukidan tinitipon.
26 An mga ugbon na lalaking karnero nagtatao sa saimo nin gubing,
Asin an mga lalaking kanding nagtatao sa saimo nin pambakal nin uma.
27 Asin magkakaigwa nin bastanteng gatas nin kanding tanganing pakakanon an saimong sadiri,
Tanganing pakakanon an saimong pamilya, asin tanganing susteniran an saimong mga suruguon na babayi.
28 An mga maraot minadulag dawa mayo nin naglalapag sa sainda,
2 Pag sa nasyon igwa nin pagbalga,* pirming pigsasalidahan an namamahala* diyan,+
Pero sa tabang nin tawong may pakasabot asin kaaraman, haloy na magdadanay an sarong namamahala.*+
3 An sarong tawong pobre na nandadaya sa mga dukha+
Siring sa uran na inaanod an gabos na pagkakan.
4 Idtong mga nagbabaya sa katugunan inuumaw an maraot,
Pero idtong mga nagsusunod sa katugunan, naaanggot sa sainda.+
5 An mga tawong maraot dai kayang masabutan an hustisya,
Pero idtong mga naghahanap ki Jehova kayang masabutan an gabos na bagay.+
6 Mas marahay an tawong pobre na naglalakaw na may integridad
Kisa sa tawong mayaman na tiko an mga dalan.+
7 An aki na may pakasabot nagsusunod sa katugunan,
Pero an nakikiiba sa mga pasluon* magkakan ipinapasupog an saiyang ama.+
8 An saro na pinapadakul an saiyang kayamanan paagi sa interes+ asin sobrang pagpatubo
Nagtitipon kaiyan para sa saro na nagpapahiling nin pagkahirak sa mga pobre.+
10 An saro na ilinalagalag an mga matanos pasiring sa dalan na maraot mahuhulog sa sadiri man sana niyang kalot,+
Pero an mga daing katuyawan mamanahon an kun ano an marahay.+
11 An tawong mayaman madunong sa sadiri niyang mga mata,+
Pero an tawong pobre na may pakasabot kayang mahiling kun ano talaga an totoo manungod sa saiya.+
12 Pag an mga matanos an nagtatrayumpo, igwang dakulang kamurawayan,
Pero pag an mga maraot an nagigin makapangyarihan, nagtatarago an mga tawo.+
13 An saro na nagtatahob kan saiyang mga paglapas dai magigin mapanggana,+
Pero an siisay man na nagtutuga asin nagbabaya sa mga iyan kakahirakan.+
14 Maugma an tawong pirming nag-iingat,*
Pero an siisay man na pinapatagas an saiyang puso mapapahamak.+
15 Siring sa nagngangarob na leon asin minadagusong oso
An sarong maraot na tagapamahala sa daing kalaban-laban na mga tawo.+
16 An sarong lider na mayong pakasabot inaabuso an saiyang kapangyarihan,+
Pero an saro na ikinakaungis an madayang paagi nin pagganar mapapalawig an saiyang buhay.+
17 An tawong may pagkakasala sa dugo huli sa paggadan sa sarong tawo* padagos na madulag sagkod sa lubungan.*+
Dai siya dapat tabangan nin siisay man.
18 An saro na naglalakaw na daing sála maililigtas,+
Pero an saro na an mga dalan tiko biglang mabagsak.+
19 An saro na pig-uuma an saiyang daga magkakaigwa nin abundang tinapay,
Pero an saro na nagmamaigot na kamtan an mga bagay na daing kamanungdanan magkakaigwa nin grabeng kadukhaan.+
20 An tawong maimbod magkakamit nin dakul na bendisyon,+
Pero an saro na naghihidaling yumaman dai magdadanay na daing sála.+
21 Bakong marahay na magpahiling nin pagpaurog;+
Pero an sarong tawo puwedeng makagibo nin sala huli sa sarong tinapay.
22 An tawong maurihon* gustong-gustong magkamit nin kayamanan,
Na dai nag-aaram na aabutan siya nin kadukhaan.
23 An siisay man na nagsasagwi sa sarong tawo+ makakanumpong sa huri nin urog na pag-uyon+
Kisa sa saro na nambubuladas paagi kan saiyang dila.
24 An siisay man na naghahabon sa saiyang ama asin ina tapos nagsasabi, “Mayo man sala diyan,”+
Kaiba-iba kan tawong nagdadara nin danyos.+
26 An siisay man na nagtitiwala sa saiyang sadiring puso mangmang,+
Pero an saro na naglalakaw na may kadunungan makakadulag.+
27 An siisay man na nagtatao sa pobre dai kukulangon nin ano man,+
Pero an saro na nagpipirong kan saiyang mga mata sa saindang kamugtakan mag-aako nin dakul na maldisyon.
28 Pag an mga maraot an nagigin makapangyarihan, nagtatago an sarong tawo,
Pero pag nagkaparara sinda, minadakul an matanos.+
29 An tawong pinapatagas an liog niya* pagkatapos nin kadakul na pagsagwi+
Mababari nin bigla asin dai na mauumayan pa.+
2 Pag dakul an matanos, nag-uugma an banwaan,
Pero pag an maraot an namamahala, nag-aagrangay an banwaan.+
3 An tawong namumuot sa kadunungan nagpapaugma sa saiyang ama,+
Pero an saro na padagos na nakikiiba sa mga hostes inuubos an kayamanan niya.+
4 Paagi sa hustisya napapakusog nin sarong hadi an nasyon,+
Pero ginagaba iyan nin sarong tawong naghahagad nin suhol.
5 An tawong binubuladas an saiyang kapwa
Naglalatag nin hikot para sa mga bitis niya.+
6 An maraot na tawo nasisilo kan paglapas niya,+
Pero an sarong matanos maugmang nagkukurahaw asin naggagaya-gaya.+
7 An sarong matanos may pagmalasakit sa legal na mga deretso kan mga pobre,+
Pero an sarong maraot mayo nin arog kaiyan na pagmakulog.+
8 An mga tawong hambugon nagpapalaad sa sarong banwa,+
Pero idtong mga madunong nakakapahupa nin kaanggutan.+
9 Pag an sarong madunong makidiskutir sa sarong mangmang,
Magkakaigwa nin sirilyakan asin turuyaan, pero mayo siyang makukuang pakinabang.+
10 An mga tawong paha sa dugo nauungis sa siisay man na daing sála,*+
Asin pinagmamaigutan nindang kuanon an buhay* kan mga matanos.*
11 Ilinuluwas nin mangmang na tawo an gabos niyang namamatian,*+
Pero an sarong madunong kalmadong pinupugulan an mga iyan.+
12 Pag an tagapamahala nagtataong atensiyon sa mga kaputikan,
An gabos niyang lingkod magigin maraot.+
13 Ini an pagkakapareho kan pobre asin kan nang-aapi:*
Pareho sindang tinatawan ni Jehova nin liwanag sa saindang mga mata.*
14 Pag an hadi naghuhusgar sa mga dukha nin daing ipinapaurog,+
An saiyang trono pirming magigin marigon.+
15 An pamakol* asin pagsagwi nagtatao nin kadunungan,+
Pero an aking pinapabayaan lang nagdadara sa saiyang ina nin kasusupgan.
16 Pag minadakul an mga maraot, minadakul man an paglapas,
Pero mahihiling kan mga matanos an saindang pagbagsak.+
17 Disiplinahon mo an saimong aki asin dadarahan ka niya nin kapahingaluan;
18 Kun mayo nin bisyon,* an mga tawo nagigin dai mapugulan,+
Pero maugma idtong mga nagsusunod kan katugunan.+
19 An sarong suruguon dai magpapatanos paagi sa tataramon,
Huling dawa nasasabutan niya, dai siya nagsusunod.+
20 Nakahiling ka na nin tawong pabigla-bigla sa mga sinasabi niya?+
Mas may paglaom pa an mangmang kisa saiya.+
21 Kun an gabos na gusto nin sarong suruguon pigpaparasunod puon sa pagkaaki kaini,
Magigin ining daing utang na buot sa bandang huri.
22 An madaling maanggot na tawo minapukaw* nin iriwal;+
An siisay man na arangguton nakakakomiter nin dakul na paglapas.+
23 An sarong tawo papakumbabaon kan saiya mismong kapalangkawan,+
Pero an siisay man na may mapakumbabang espiritu magkakamit nin kamurawayan.+
24 An tawong kakumplot nin sarong parahabon nauungis sa sadiri* niya.
Madangog man niya an pangapudan na magtestigo,* dai siya mataram.+
26 Dakul an gustong makaatubang an* sarong tagapamahala,
Pero ki Jehova nakakakua nin hustisya an sarong tawo.+
27 An tawong bakong makatanusan makababaldi sa mga matanos,+
Pero an saro na tanos an dalan makababaldi sa saro na maraot.+
30 An importanteng mensahe na yaon sa mga tataramon ni Agur, na aki ni Jakeh, na isinabi niya ki Itiel asin Ucal.
2 Mas dai akong aram kisa sa kiisay pa man,+
Asin mayo ako kan pakasabot na dapat igwa an sarong tawo.
3 Dai ako nakanuod nin kadunungan,
Asin mayo ako kan kaaraman kan Kabanal-banaling Diyos.
4 Siisay an nagsakat sa kalangitan dangan nagbaba?+
Siisay an nagtipon kan duros sa mga palad kan duwang kamot niya?
Siisay an nagpatos kan katubigan sa bado niya?+
Siisay an nag-establisar* kan gabos na puro kan daga?+
Ano an pangaran niya asin an pangaran kan aki niya—kun aram mo?
5 Dalisay an lambang sinasabi nin Diyos.+
Kalasag siya sa mga nagpapaili sa saiya.+
6 Dai ka magdagdag sa mga tataramon niya,+
Ta kun iyo, sasagwion ka niya,
Asin mapapatunayan na putikon ka.
7 Duwang bagay an hinahagad ko sa saimo.
Dai mo ipanguri sa sako an mga iyan bago ako magadan.
8 Irayo mo sa sako an bakong totoo asin an mga kaputikan.+
Dai mo ako pagtawan nin kadukhaan ni kayamanan man.
Pabayaan mo lang akong ubuson an kakanon na sakuyang kahirasan,+
9 Tanganing dai ako mabasog asin nigaran taka saka sabihon ko, “Siisay man si Jehova?”+
Asin dai mo man ako pabayaan na magin tios asin manghabon saka matawan nin kasusupgan* an pangaran kan sakuyang Diyos.
10 Dai mo pagpakarauton sa saiyang kagurangnan an sarong lingkod,
Ta kun iyo, mamaldisyunon ka niya asin huhusgaran kang may sála.+
12 Igwa nin henerasyon na dalisay sa sadiri nindang mga mata+
Pero dai pa nalilinigan sa karamugan* ninda.
13 Igwa nin henerasyon na an mga mata mapalangkaw na marhay
Asin na an mga mata sobra kaarogante kun maghiling!+
14 Igwa nin henerasyon na an mga ngipon mga espada
Asin an mga panga mga kutsilyong pambuno;
Sinisiba ninda an mga hamak na tawo sa daga
Asin an mga dukha hali sa katawuhan.+
15 An mga linta may duwang aking babayi na nagkukurahaw, “Tawi ako! Tawi ako!”
May tulong bagay na dai nakokontento,
Apat na dai nuarin man nagsasabi, “Tama na ’yan!”
16 —An Lubungan*+ asin an baog na matris,
An daga na dai nauuranan,
Asin an kalayo na dai nuarin man nagsasabi, “Tama na ’yan!”
17 An mga matang nag-uulog-ulog sa ama asin ikinakabaldi an pagsunod sa ina+
—Tutukaon iyan kan mga uwak sa kababan,*
Asin kakakanon iyan kan mga siwo pang agila.+
18 May tulong bagay na dai ko maintindihan,*
Asin apat na dai ko masabutan:
19 An dalan kan agila sa kalangitan,
An dalan kan halas sa ibabaw kan gapo,
An dalan kan barko sa katahawan kan dagat,
Asin an dalan kan lalaki kun kaibanan niya an sarong hoben na babayi.
20 Ini an dalan nin sarong parapakisambay na babayi:
Nagkakakan siya, pinapahidan an nguso niya;
Dangan sinasabi niya, “Mayo akong ginibong sala.”+
21 May tulong bagay na nagpapatakig sa daga
Asin apat na bagay na dai kaini matatagalan:
22 Pag mamahala bilang hadi an sarong uripon,+
Pag sobra-sobra an pigkakakan* nin sarong lulong,
23 Pag an sarong ikinakaungis* na babayi mapangagom,
Asin pag an sarong suruguon na daragita makua* an puwesto kan babaying amo niya.+
26 An mga kuneho sa kagagapuan*+ bakong makukusog na linalang,*
Pero naggigibo sinda kan saindang istaran sa mga dakulang gapo.+
29 May tulong bagay na an paglakad kahanga-hanga,
Apat na kahanga-hanga pag minahiro sinda:
30 An leon, an pinakamakusog sa mga hayop,
Na dai minaatras sa siisay man;+
31 An ayam na greyhound; an lalaking kanding;
Asin an hadi na kaibanan an saiyang hukbo.
32 Kun ilinangkaw mo an saimong sadiri nin may kamangmangan+
O kun nagpakana ka na gibuhon iyan,
Takupan mo kan kamot mo an saimong nguso.+
33 Huling kun paanong an pagbati nin gatas nakakagibo nin mantikilya*
Asin an pagpurupildit kan dungo nakakapaluwas nin dugo,
An pagpukaw man sa kaanggutan nagbubunga nin mga iriwal.+
31 An mga tataramon ni Hading Lemuel, an importanteng mensahe na itinao sa saiya kan saiyang ina tanganing tukduan siya:+
2 Ano an dapat kong sabihon sa saimo, O aki ko,
Ano, O aki kan tulak ko,
Asin ano, O aki kan mga promesa ko?+
3 Dai mo ipagtao an saimong kusog sa mga babayi,+
Ni pagsunudon an mga dalan na minalaglag sa mga hadi.+
4 Bako para sa mga hadi, O Lemuel,
Bako para sa mga hadi an uminom nin arak
Ni para sa mga namamahala an magsabi, “Hain an inumon ko?”+
5 Tanganing dai sinda mag-inom asin malingawan an ipinaluwas na dekreto*
Asin biribidon an mga deretso kan mga hamak na tawo.
6 Tawan nindo nin inumon na de-alkohol idtong mga madali nang magadan+
7 Painuma sinda tanganing malingawan ninda an pagigin dukha;
Pabayaing dai na ninda magirumduman an saindang problema.
8 Magtaram ka para sa saro na dai makataram;
Idepensa mo an mga deretso kan gabos na madali nang magadan.+
9 Magtaram ka asin maghusgar ka sa matanos na paagi;
א [Aleph]
10 Siisay an makakahanap nin may kakayahan* na agom na babayi?+
An saiyang halaga mas labi pang marhay kisa sa mga korales.*
ב [Beth]
11 Nagtitiwala sa saiya nin hali sa puso an agom niya,
Asin dai ini nagkukulang nin bagay na mahalaga.
ג [Gimel]
12 Binabalusan niya ini nin marahay, bako nin maraot,
Sa gabos na aldaw kan buhay niya.
ד [Daleth]
13 Nagkukua siya nin telang lana* asin telang lino;
Ikinakaugma niyang marhay na magtrabaho gamit an saiyang mga kamot.+
ה [He]
ו [Waw]
15 Minabangon man siya mantang madiklom pa,
Nagtatao nin kakanon para sa saiyang pamilya
ז [Zayin]
16 Maingat niyang pinag-iisipan an sarong daga tapos binabakal iyan;
Naggigibo siya nin ubasan hali sa sadiri niyang pinagpagalan.*
ח [Heth]
17 Inaandam niya an saiyang sadiri para sa magabat na trabaho,*+
Asin pinapakusog niya an saiyang mga takyag.
ט [Teth]
18 Nahihiling niya na an saiyang negosyo maganansiya;
An saiyang lampara dai napapalsok sa banggi.
י [Yod]
19 Pinupugulan kan mga kamot niya an burubudan kan mga pupurunon,
כ [Kaph]
20 Iginagawgaw niya sa dukha an mga palad niya,
Asin ibinubuka niya sa pobre an mga kamot niya.+
ל [Lamed]
21 Dai siya nahahadit para sa saiyang pamilya pag nag-uuran nin niyebe,
Huling an bilog niyang pamilya may sulot na maimbong na* gubing.
מ [Mem]
22 Naggigibo siya nin sadiri niyang mga kobrekama.
An bado niya gibo sa telang lino asin telang lana na kulor purpura.*
נ [Nun]
23 An saiyang agom midbid na marhay sa mga trangkahan kan siyudad,+
Kun sain ini nagtutukaw kaiba kan kamagurangan kan nasyon.
ס [Samekh]
24 Naggigibo siya asin nagpapabakal nin mga gubing* na telang lino
Asin nagsusuplay nin mga paha sa mga negosyante.
ע [Ayin]
25 Nagugubingan siya nin kakusugan asin kagayunan,
Asin pigtatanaw niya an puturo nin may kumpiyansa.*
פ [Pe]
26 Ibinubuka niya an saiyang nguso nin may kadunungan;+
Yaon sa saiyang dila an katugunan nin kabuutan.*
צ [Tsade]
27 Binabantayan niya an mga ginigibo kan saiyang pamilya,
Asin dai niya kinakakan an tinapay nin kahugakan.+
ק [Qoph]
28 An saiyang mga aki minatirindog asin ipinapahayag siyang maugma;
An saiyang agom minatindog asin inuumaw siya.
ר [Resh]
ש [Shin]
30 An pagigin kaakit-akit puwedeng makadaya, asin an kagayunan puwedeng madali sanang mawara,*+
Pero an babaying may pagkatakot ki Jehova uumawon.+
ת [Taw]
31 Itao nindo sa saiya an balos para sa saiyang mga ginibo,*+
Asin sa mga trangkahan kan siyudad, umawon lugod siya kan saiyang mga gibo.+
Sa literal, “maaraman.”
O “kun ano an tama.”
O “pagigin patas.”
O “madunong.”
O “sarong parabula.”
O “patuod; patuom.”
O “nin hararom na paggalang.”
O “pagbuot.”
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
O “Makisapalaran ka kaiba mi.”
O “Asin saro sana an magigin bag (lalagan nin kuwarta) niyato gabos.”
O “magpabulos nin dugo.”
O “magtaan; maglaag.”
O “bayong.”
O “magpabulos nin dugo.”
O “kalag.”
O “kalag.”
Sa literal, “payo.”
O “Magbalik kamo sa sako pag sinagwi ko kamo.”
Sa literal, “Makakan sinda kan bunga.”
O “pakana; plano.”
O “iingatan.”
Hilingon sa Glosaryo.
Sa literal, “dai midbid.” Minalataw na saro na dai nagsusunod sa mga pamantayan nin Diyos sa moral.
O “mapang-akit.”
Sa literal, “dayuhan.” Minalataw na saro na napasuway sa mga pamantayan nin Diyos sa moral.
O “nagin agom niya.”
Sa literal, “agihan.”
Sa literal, “minaduman.”
O “an saro na pinagdadanay an integridad.”
O “pagbuot.”
O “katotoohan.”
Sa literal, “magsandig.”
O “ikonsiderar.”
Sa literal, “pusod.”
O “sa pinakamarahay.”
O “ginaganar.”
O “pugaan nin ubas.”
Hilingon sa Glosaryo.
O “maikukumparar.”
O “tûnog.”
Minalataw na nanunungod ini sa mga kuwalidad nin Diyos na nasambitan sa nainot na mga bersikulo.
O “sa kalag mo.”
O “dai matama sa ano man na bagay.”
O “mga nangangaipo.”
O “Kun nasa kapangyarihan kan saimong kamot na.”
O “pagbuot.”
O “panginot na.”
Sa literal, “Ikiling mo an saimong talinga.”
Sa literal, “laman.”
O “saimong nagliliwanag na mga mata.”
O posibleng “Maingat mong pag-isipan.”
Sa literal, “Ikiling mo an saimong talinga.”
Sa literal, “dai midbid.” Hilingon an Tal 2:16.
O “dugos.”
Hilingon sa Glosaryo.
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
O “kusog.”
O “lawas.”
Sa literal, “Sa tahaw kan katiripunan asin kan kongregasyon.”
O “nin preskong tubig.”
O “gikanan nin tubig.”
O “ibex.”
O “magtao sa saimo nin masiramon na pagmati.”
Sa literal, “dai midbid.” Hilingon an Tal 2:16.
Sa literal, “dayuhan.” Hilingon an Tal 2:16.
O “kun naggarantiya ka sa utang kan.”
An buot sabihon, bilang pag-uyon sa kasunduan na maggarantiya.
O “alubaob.”
O “pagkurukayumkom.”
O “Ikinikindat; Ikinikiyat.”
O “kan kalag niya.”
O “pagbuot.”
O “iinstruksiyunan.”
Sa literal, “dayuhan.” Hilingon an Tal 2:16.
O “patutot.”
O “kalag.”
O “mahàbas.”
O “basugon an kalag niya.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “kalag.”
O “nakakapadagit.”
O “pag-imon.”
O “pantubos.”
O “ingatan mo.”
O “pagbuot.”
O “tawo-tawo.”
Sa literal, “dai midbid.” Hilingon an Tal 2:16.
Sa literal, “dayuhan.” Hilingon an Tal 2:16.
O “mapang-akit.”
O “daing eksperyensiya.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “May gubing na sa-hostes.”
Sa literal, “An saiyang mga bitis dai nagdadanay.”
Hilingon an nota sa Bi 24:6.
O “na kakadenahan bilang padusa.” Hilingon an “Pandog” sa Glosaryo.
O “kan kalag niya.”
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
Sa literal, “sa mga aking lalaki nin tawo.”
Sa literal, “sabuton nindo an puso.”
Hilingon sa Glosaryo.
O “prinsipe.”
O “Mahahalagang pamana.”
Sa Ingles, silver.
O “kan panahon na dai na magirumduman.”
O “ilinuwas na ako na may kulog nin pangangaki.”
O “Kan magkurit siya nin bilog.”
Sa literal, “pakusugon.”
O “dai dapat maglampas sa saiyang ipinagbuot.”
O “italaga.”
O “an katawuhan.”
O “sa pagdadanay na puka.”
O “an kalag niya.”
O “Tinabas.”
Sa literal, “Nabuno na niya an saiyang bubunuon.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “an mga daing eksperyensiya.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
O “an kalag kan saro.”
O “An reputasyon kan.”
Sa literal, “maninigo sa bendisyon.”
Sa literal, “tugon.”
O “nagkikindat; nagkikiyat.”
O “minapagrabe.”
O “paglapas.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “nag-iingat nin.”
O “mahalagang pagsadiri.”
O posibleng “yaon sa dalan pasiring sa buhay.”
O “huring-huding.”
O “naggigiya.”
O “kamunduan; kasakitan.”
O “an tawong hugakon sa saiyang amo.”
O “paglaom.”
O “sarong kuta.”
O “nagpapaluwas kan bunga.”
O “an kumpletong gapong pantimbang.”
O “An mahahalagang pagsadiri.”
O “an tawong daing Diyos.”
O “kan.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “hinahamak.”
Sa literal, “an saro na maimbod sa espiritu.”
Sa literal, “tinatahuban an sarong bagay.”
O “madunong.”
O “kaligtasan.”
O “parataong sadol.”
O “ginagarantiyahan an.”
Sa literal, “na ikinakaungis an.”
O “babaying kawili-wili.”
O “may maimbod na pagkamuot.”
O “naggigibo sa kalag niya nin karahayan.”
O “kasusupgan.”
Sa literal, “Kamot sa kamot.”
O “barangkiyaw.”
Sa literal, “saro na nananabwag.”
O “kalag na.”
Sa literal, “papatabaon.”
Sa literal, “nagbabaribi nin bastante.”
O “magiginhawahan.”
O “uumawon.”
O “kasusupgan.”
O “ginigibo.”
Sa literal, “an saro na nanggagana nin mga kalag.” Hilingon an “Kalag” sa Glosaryo.
O “daing pagsabot.”
Sa literal, “nag-aabang para sa dugo.”
Sa literal, “tinapay.”
O “an kalag kan saiyang ataman na hayop.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
Sa literal, “saiyang nguso.”
O “konseho.”
O “sa mismong aldaw na iyan.”
Sa literal, “tinatahuban.”
Sa literal, “kan kun ano an matanos.”
Sa literal, “nagkokonseho.”
O “nakakapamundo sa saiya.”
O “pagtatanos.”
Sa literal, “saiyang nguso.”
O “kalag.”
O “sinasabi.”
O “kalag.”
O “an kalag niya.”
O “kalag.”
Sa literal, “papatabaon.”
O “kalag.”
Sa literal, “mayo nin nadadangog na saway.”
Sa literal, “naggagaya-gaya.”
O “mga nag-uurulay-ulay.”
O “na hali sa daing kamanungdanan.”
Sa literal, “nagtitipon paagi sa kamot.”
O “linalauman.”
O “tataramon.”
O “pagbuot.”
O “pagsagwi.”
O “kalag.”
O “siyang.”
O “sa saiyang disiplina (padusa).”
O posibleng “tulos-tulos.”
O “nababasog an kalag niya.”
O “tiko.”
O posibleng “nadadaya an iba paagi.”
O “pakikipag-areglo.”
O “igwa nin marahay na buot.”
O “kan kapaitan kan kalag kaini.”
O “daing eksperyensiya.”
O “an sarong mangmang angguton (agresibo).”
O “tawong may kakayahan na mag-isip.”
O “daing eksperyensiya.”
O “mga kalag.”
O “marahay na salud.”
O “selos.”
O “mabuot na.”
O “makulog.”
O “An nakakapaumay na dila.”
Sa literal, “nakakarunot kan espiritu.”
O “pagsagwi.”
O “ginaganar.”
O “magabat.”
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
O “an Abadon,” na nangangahulugan “Kalaglagan.”
O “nagsasagwi.”
O “pandok.”
O “pighahanap.”
O “marahay na.”
O “karibarawan.”
Sa literal, “pinakakan sa bahugan na.”
O “minapagrabe.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “kumpidensiyal na pag-uulay.”
O “parataong sadol.”
Sa literal, “sa simbag kan saiyang nguso.”
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
O “kasusupgan.”
O “maingat na nag-iisip kun paano masimbag; nag-iisip nguna bago magsimbag.”
O “an masinggayang salimbad.”
Sa literal, “Nagpapataba.”
O “kalag.”
Sa literal, “puso.”
Sa literal, “An mga pag-aareglar kan puso nasa tawo.”
O “an tamang simbag.” Sa literal, “an simbag kan dila.”
Sa literal, “dalisay.”
Sa literal, “espiritu.”
Sa literal, “Ipaligid mo pasiring ki Jehova an saimong mga ginigibo.”
Sa literal, “Kamot sa kamot.”
O “an desisyon nin Diyos.”
O “linilikayan.”
Sa Ingles, spring.
O “kalag.”
Sa literal, “mapalangkaw na espiritu.”
Sa literal, “magin hamak an espiritu.”
Sa literal, “makakanumpong nin marahay.”
O “an nakakaengganyar na pananaram.” Sa literal, “an hamis nin mga ngabil.”
O “pangnamit.” Hilingon sa Glosaryo.
O “An kalag.”
Sa literal, “nguso.”
O “parapakana.”
O “Ikinikindat; Ikinikiyat.”
O “kamurawayan.”
Sa literal, “namamahala sa saiyang espiritu.”
O “katrangkiluhan.”
Sa literal, “na pano nin mga atang.”
O “makuapong lalaki.”
O “magurang.”
O “aking lalaki.”
O “marahay.”
O “respetadong tawo.”
O “sarong bato na nagdadara nin pag-uyon.”
Sa literal, “nagtatahob sa.”
O “paglapas.”
O “pagbukas nin dam.” Sa literal, “pagpaluwas nin tubig.”
O “mayo man siyang puso sa.”
O “Kun mayo (kulang) man siya nin marahay na pagmansay?”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “maggarantiya sa utang.”
Sa literal, “dai makakanumpong nin marahay.”
O “pampaumay.”
O “an pangluluya nin buot.”
O “nakakapaalang sa mga tulang.”
Sa literal, “suhol na hali sa daghan.”
Sa literal, “kapaitan.”
O “pagpamulta.”
Sa literal, “malipot an espiritu.”
O “Hinahamak.”
O “paghampak.”
O “kalag.”
O “siring sa mga bagay na hinahalon nin may kapasluan.”
Sa literal, “asin itinataas,” na an buot sabihon, dai maabot, ligtas.
Sa literal, “An espiritu.”
O “an grabeng kawaran nin paglaom?”
O “siyasaton siyang marhay.”
Sa literal, “pinagsusuway an.”
O “sarong lugar na may matibay na depensa.”
Sa literal, “kan nguso.”
O “marahay na buot.”
O “kalag.”
Sa literal, “na naghihidali an mga bitis.”
O “bukas-palad na.”
Sa literal, “nagkakamit nin puso.”
O “kalag.”
Sa literal, “makakanumpong nin marahay.”
O “prinsipe.”
O “kaumawan.”
O “dai pag-intindi.”
O “paglapas.”
O “sarong durudakula nang leon na may bunday.”
O “maribok.”
O “kalag na.”
O “kalag.”
O “babalusan.”
O “dai mo pagmawuton an.” Sa literal, “dai mo itaas an saimong kalag para sa.”
O “katuyuhan.”
O “An pagigin makatatakot kan.”
O “siring sa pagigin makatatakot kan.”
O “durudakula nang leon na may bunday.”
O posibleng “Maghahanap siya sa panahon nin pag-ani pero mayong makukua.”
O “An mga intensiyon.” Sa literal, “An katuyuhan.”
Sa literal, “mga aking lalaki.”
O “Sinisirni.”
O “An duwang magkalain na gapong pantimbang asin duwang magkalain na takadan.”
O “aking lalaki.”
Hilingon sa Glosaryo.
O “sarong dayuhan.”
O “sadol.”
O “marigon.”
O “madunong.”
O “na nang-eengganyar paagi kan saiyang mga ngabil.”
O “An duwang magkalain na gapong pantimbang.”
O “an dalan na lalakawan?”
O “nagsisiyasat.”
O “Nakakakaros.”
O “motibo.”
O “siguradong matao nin kapakinabangan.”
O posibleng “para sa mga naghahanap nin kagadanan.”
Sa literal, “maguyod.”
O “maribok.”
O “kan kalag kan tawong maraot.”
O “aram niya kun ano an gigibuhon.”
Sa literal, “na nasa daghan.”
O “mahilig.”
O “pagpasiram-siram.”
O “mahilig.”
O “maribok.”
Sa literal, “hahalunon.”
O “kayang daugon an.”
O “kalag.”
O “may kaibang makasusupog na paggawi!”
Sa literal, “magtataram sagkod lamang.”
O “Pero an matanos sinisigurado an saiyang dalan.”
O “na makakakontra.”
O “An marahay na reputasyon.” Sa literal, “An pangaran.”
Sa literal, “An pag-uyon.”
Sa literal, “Nagsabatan an.”
O “an padusa.”
O “kalag.”
O “aking lalaki; hoben.”
Sa literal, “matatapos.”
Sa literal, “Siya na may marahay na mata.”
O “arasuntuhan.”
Sa literal, “dai midbid.” Hilingon an Tal 2:6.
O “aking lalaki; hoben.”
O “hahabunon niya an kalag.”
O “an kalag mo.”
O “makiiba-iba.”
O “Pugulan mo an saimong sadiri.”
O “Kun may kalag kang grabe an pagmawot.”
O posibleng “Magpundo ka sa sadiri mong pakasabot.”
O “kan siisay man na an mata maraot.”
O “saro na sa saiyang kalag nagkukuwenta.”
Sa literal, “pero an saiyang puso mayo man sa saimo.”
O “Dai ka magtaram sa mga talinga kan.”
Sa literal, “Paratubos.”
O “aking lalaki; hoben.”
O “an kalag niya.”
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
Sa literal, “An sakong mga bato.”
O “makiiba-iba.”
O “parapagutid.”
O “Magkua ka nin.”
Sa literal, “dayuhan.” Hilingon an Tal 2:16.
O “mayong kinang.”
O “mga nagtitiripon tanganing namitan an hinaluan na arak.”
An rimuranon na sinambit digdi nanunungod sa “bibora” (viper), sarong makamandag na halas sa Israel.
O “dai akong namating kulog.”
O “Hahanapon ko iyan giraray.”
O “pamilya.”
O “madunong.”
O “parataong sadol.”
O “kaligtasan.”
O “An mga pakana nin sarong mangmang.”
O “sa mga panahon nin problema.”
O “nagriripay-dipay.”
O “motibo.”
O “sa kalag mo.”
O “mahamis sa kalag mo.”
An buot sabihon, sa kalaban.
O “mag-init.”
O “sa mga pabor sa pagbabago.”
An buot sabihon, si Jehova asin an hadi.
O posibleng “Siring sa paghadok an prangkang pagsimbag.”
O “pasarigon mo an saimong pamilya.”
O “Mabalos ako sa saiya.”
O “kulang nin marahay na pagmansay.” Sa literal, “mayong (tikapo an) puso.”
O “awot.”
Sa literal, “Inako ko an disiplina:”
O “pagkurukayumkom.”
O “kinopya asin tinipon.”
O “respetadong tawo.”
O “mga sekreto kan iba.”
O “nagpapakaraot na huring-huding.”
O “nasa lalagan.”
O “an kalag kan kagurangnan niya.”
Sa literal, “regalong kaputikan.”
O “mahuyo.”
O posibleng “tawong traydor.”
Saro ining klase nin asin na ginagamit sa paglinig saka sa paglaba.
Sa literal, “an saro na nauungis sa saimo.”
An buot sabihon, pinapalumoy an buot nin sarong tawo asin tinutunaw an saiyang katagasan.
O “maribok.”
Hilingon sa Glosaryo.
O “nakipagkompromiso sa.” Sa literal, “nagsasayasay sa atubangan nin.”
O “daing pagpupugol sa espiritu niya.”
O posibleng “Dai man mangyayari an sarong bakong maninigong maldisyon.”
O “kapareho.”
Sa literal, “nag-iinom nin kadahasan.”
O “nagkakalay-kalay.”
O “buyong.”
O “parapana na pinapatamaan an gabos.”
O “paitukan.”
O posibleng “nakikiaram.”
O “nakakagadan na mga pana.”
O “kahoy.”
O “siring sa mga bagay na hinahalon nin may kapasluan.”
Sa literal, “An malaad na mga ngabil na may.”
O “Huling an saiyang puso biyong makababaldi.”
O “kongregasyon.”
Sa literal, “an imumundag nin sarong aldaw.”
Sa literal, “sarong estranghero.”
Sa literal, “Sarong dayuhan.”
O “pagselos.”
O posibleng “bakong sinsero; pirit.”
O “basog na kalag.”
Sa literal, “tinitimakan.”
O “gutom na kalag.”
O “minadulag.”
O “tataghan.”
O “bunga nin konsehong gikan sa kalag.”
O “an padusa.”
O “sarong dayuhan.”
Sa literal, “binebendisyunan.”
O “maribok.”
O “batbat.”
Sa literal, “an lalawgon kan saiyang amigo.”
O “An Sheol asin an Abadon.”
O “Iyo man an tawo paagi sa pag-umaw sa saiya.”
O “lusong.”
O “Isentro mo an puso mo sa; Magtao ka nin atensiyon sa.”
O “diyadema.”
O “durudakula nang leon.”
O “rebelyon.”
O “prinsipe.”
Sa literal, “haloy siyang magdadanay.”
O “parapagutid.”
O “tawong dai nuarin man nawawaran nin takot.”
O “may paninimbagan sa dugo nin sarong kalag.”
O “kalot.”
O “mahanab.”
O posibleng “An aroganteng kalag.”
O “minapagrabe.”
Sa literal, “papatabaon.”
O “matagas pa man giraray an payo.”
O “daing katuyawan.”
O “kalag.”
O posibleng “Pero hinihinguwa kan matanos na protektaran an buhay niya.”
Sa literal, “espiritu.”
Sa literal, “Nagsabatan an pobre asin an nang-aapi.”
An buot sabihon, tinatawan Niya sinda nin buhay.
O “disiplina; padusa.”
O “tatawan niya an kalag mo.”
O “bisyon na nagpopropesiya; kapahayagan.”
“minapagrabe.”
O “sadiring kalag.”
O “an pagsumpa na may kalabot na maldisyon.”
O “pagkatakot.”
O “nagtatáon nin; nagtataan nin.”
O posibleng “an naghihinguwang makua an pabor nin.” Sa literal, “an naghahanap kan lalawgon nin.”
Sa literal, “nagpatindog; nagpabutwa.”
O “saka lapastanganon.”
Sa literal, “dai nagbebendisyon.”
Sa literal, “udo.”
O “Sheol,” an buot sabihon, an pangkagabsan na lubungan nin katawuhan. Hilingon sa Glosaryo.
O “sulugan na kababan.”
O “na makangangalas na marhay sa sako.”
O “kakanon.”
O “dai namumutan.”
O “maagaw.”
O “madunong na marhay.”
Sa literal, “sarong bakong makusog na banwaan.”
Sa Ingles, rock badger, rock rabbit, o hyrax.
Sa literal, “sarong bakong makusog na banwaan.”
O “grupo-grupong.”
Sa Ingles, butter.
O “pagbuot.”
O “mga may kapaitan an kalag.”
O “an ipinapakipaglaban.”
O “nin mahusay.”
Hilingon sa Glosaryo.
Sa Ingles, wool.
O posibleng “nin mga trabaho.”
O “sa saiyang mga ginanar.” Sa literal, “sa bunga kan saiyang mga kamot.”
Sa literal, “Hinahagkusan niya nin kakusugan an saiyang mga piad.”
An burubudan kan mga pupurunon asin an pampuron mga kahoy na ginagamit sa pagpuron o paggibo nin torsido asin ilo de bela (yarn).
Sa literal, “may sulot na dobleng.”
Sa Ingles, purple.
O “mga pang-irarom na gubing.”
O “pigngingisihan niya an maabot na aldaw.”
O “an mamumuton na instruksiyon; an katugunan nin maimbod na pagkamuot.”
O “nin mahusay.”
O “puwedeng magin daing halaga.”
Sa literal, “Tawan nindo siya hali sa bunga kan saiyang mga kamot.”