SIGUN KI MARCOS

1 An kapinunan kan maugmang bareta manungod ki Jesu-Cristo, an Aki nin Diyos: 2 Arog kan nakasurat sa libro ni Isaias na propeta: “(Uya! Isinusugo ko an sakuyang mensahero sa inutan mo,* na maandam kan saimong dalan.)+ 3 Boses nin saro na nagkukurahaw sa kaawagan: ‘Andamon nindo an dalan ni Jehova!* Tanuson nindo an agihan niya.’”+ 4 Nasa kaawagan kaidto si Juan na Parabawtismo, na naghuhulit na kaipuhan an pagpabawtismo bilang simbolo nin pagsulsol para sa kapatawadan nin mga kasalan.+ 5 An mga tawo sa bilog na teritoryo kan Judea saka an gabos na nakaistar sa Jerusalem nagduduruman sa saiya, asin binabawtismuhan* niya sinda sa Salog nin Jordan, asin hayagan nindang itinutuga an saindang mga kasalan.+ 6 Gibo sa barahibo nin kamelyo an bado ni Juan, asin igwa siyang pahang anit sa saiyang habayan,*+ asin an kinakakan niya mga duron saka tangguli* sa kaawagan.+ 7 Asin naghuhulit siya: “Igwang saro na mas may awtoridad* kisa sako na maabot kasunod ko, asin dai ako angay na dumuko tanganing hubadon an sintas kan saiyang sandalyas.+ 8 Binawtismuhan ko kamo sa tubig, pero babawtismuhan niya kamo sa banal na espiritu.”+

9 Kan panahon na idto, nag-abot si Jesus hali sa Nazaret kan Galilea, asin binawtismuhan siya ni Juan sa Jordan.+ 10 Asin pagkahawas niya tulos sa tubig, nahiling niyang nabubuksan an kalangitan asin nagbababa pasiring sa saiya an espiritu na arog nin salampati.+ 11 Asin sarong boses an nadangog hali sa kalangitan: “Ika an sakuyang Aki, an namumutan; inuuyunan taka.”+

12 Asin pinahiro siya tulos kan espiritu na magduman sa kaawagan. 13 Kaya nagdanay siya sa kaawagan sa laog nin 40 aldaw, asin tinentaran siya duman ni Satanas.+ Igwa duman nin mga layas na hayop, pero pinaglilingkudan siya kan mga anghel.+

14 Pagkatapos kan pag-arestar ki Juan, nagduman si Jesus sa Galilea,+ na naghuhulit kan maugmang bareta nin Diyos+ 15 asin nagsasabi: “An itinalaan na panahon nag-abot na, asin an Kahadian nin Diyos harani na. Magsurulsol kamo+ asin magtubod sa maugmang bareta.”

16 Mantang naglalakaw siya sa may gilid kan Dagat nin Galilea, nahiling niya si Simon asin an tugang kaini na si Andres+ na nag-iitsa sa dagat kan saindang mga hikot,+ huli ta mga parasira sinda.+ 17 Kaya sinabi ni Jesus sa sainda: “Sumunod kamo sa sako, asin gigibuhon ko kamong mga parasira nin tawo.”+ 18 Asin binayaan tulos ninda an saindang mga hikot dangan nagsunod sa saiya.+ 19 Pag-uruinutan niya, nahiling niya an duwang aki ni Zebedeo na si Santiago asin Juan, mantang yaon sinda sa saindang bangka saka nagpapakarhay kan saindang mga hikot,+ 20 asin tulos-tulos niya sindang inapod. Kaya binayaan ninda sa bangka an saindang ama na si Zebedeo kaiba an mga tinatangdanan kaini, asin nagsunod sinda sa saiya. 21 Dangan nagpasiring sinda sa Capernaum.

Insigida pagkapuon kan Sabbath, naglaog siya sa sinagoga asin nagpuon na magtukdo.+ 22 Asin napapangalas sindang marhay sa saiyang paagi nin pagtukdo, huli ta nagtutukdo siya sa sainda bilang saro na igwa nin awtoridad, asin bakong arog kan mga eskriba.+ 23 Kan mismong oras na idto, igwa duman sa saindang sinagoga nin sarong lalaki na kontrolado nin maraot na espiritu,* asin nagkurahaw siya: 24 “Anong tuyo mo sa samo, Jesus na Nazareno?+ Nagdigdi ka tanganing laglagon kami? Aram na aram ko kun siisay ka, an Banal na Lingkod nin Diyos!”+ 25 Pero sinaway iyan ni Jesus, na sinasabi: “Pumundo ka, asin lumuwas ka sa saiya!” 26 Pagkatapos na pakiray-kisayon kan maraot na espiritu an lalaki asin magkurahaw nin todong kusog, luminuwas iyan sa saiya. 27 Ngalason an gabos na tawo kaya nagpuon sindang mag-urulay-ulay manungod diyan, na nagsasarabi: “Ano ini? Sarong bagong pagtutukdo!* May awtoridad siyang nakakapagbuot maski sa maraot na mga espiritu, asin nagsusunod sinda sa saiya.” 28 Kaya an bareta manungod sa saiya marikas na nakalakop sa gabos na lugar sa bilog na rehiyon nin Galilea.

29 Pagkatapos, naghali sinda sa sinagoga dangan nagduman sa harong ni Simon saka Andres kaiba si Santiago saka si Juan.+ 30 An panugangan na babayi ni Simon+ nakahigda asin pigkakalintura, asin sinabi tulos ninda ki Jesus an manungod sa saiya. 31 Dinulok niya an babayi, kinaputan ini sa kamot asin ibinangon. Nawara an kalintura kan babayi, asin inasikaso sinda kaini.

32 Kinabanggihan, pagkasulnop kan aldaw, dinarara sa saiya kan mga tawo an gabos na may hilang asin sinasaniban nin demonyo;+ 33 asin an mga tawo sa bilog na siyudad nagkatiripon sa may pintuan. 34 Kaya pinaumayan niya an dakul na igwa nin manlain-lain na hilang,+ asin pinalayas niya an dakul na demonyo, pero dai niya tinugutan an mga demonyo na magtaram, huli ta aram nindang siya an Cristo.*

35 Kan amay na aga, miyentras na madiklom pa, nagbuhat siya asin nagluwas saka nagpasiring sa sarong puwerang lugar, asin duman nagpuon siyang mamibi.+ 36 Alagad, pigparahanap siya ni Simon saka kan kairiba kaini 37 asin nanumpungan siya, dangan sinabi ninda sa saiya: “Hinahanap ka kan gabos.” 38 Pero sinabi niya sa sainda: “Magduman kita sa ibang lugar, sa haraning mga banwa, tanganing makapaghulit man ako duman, huli ta ini an dahilan kaya ako nag-abot.”+ 39 Asin nagduman siya, na naghuhulit sa saindang mga sinagoga sa bilog na Galilea saka nagpapalayas nin mga demonyo.+

40 Nagdulok man sa saiya an sarong may leproso, na nakaluhod pa nganing nakikimahirak, asin nagsasabi sa saiya: “Kun gugustuhon mo sana, mapapalinig mo ako.”+ 41 Dahil kaiyan, nahirak siyang marhay asin inunat niya an saiyang kamot saka dinutan an may leproso, asin sinabi sa saiya: “Gusto ko! Magin malinig ka.”+ 42 Nawara tulos an saiyang leproso, asin nagin malinig siya. 43 Dangan istrikto niya ining tinugon asin tulos na isinubol, 44 na sinasabi sa saiya: “Siguraduhon mong mayo kang sasabihon sa kiisay man, pero magduman ka asin magpahiling sa saserdote, tapos idulot mo para sa paglinig sa saimo an mga bagay na ipinagbuot ni Moises,+ bilang patotoo sa sainda.”+ 45 Alagad pagkahali kan lalaki, pigparapamareta kaini an manungod diyan saka pigparapangistorya an nangyari, kaya dai na si Jesus nakakalaog nin hayagan sa sarong siyudad, kundi duman sana siya sa luwas sa mga puwerang lugar. Pero an mga tawo hali sa gabos na lugar daing pundo sa pagduman sa saiya.+

2 Minsan siring, pakalihis nin nagkapirang aldaw nagduman giraray siya sa Capernaum, asin naglakop an bareta na yaon siya sa harong.+ 2 Dakulon an nagkatiripon mala ta mayo na nin mapupuwestuhan maski sa may pintuan, asin nagpuon siyang magpahayag sa sainda kan tataramon nin Diyos.+ 3 Dinara ninda sa saiya an sarong paralisado na pigbuburuligan nin apat na lalaki.+ 4 Pero dai ninda siya mairani ki Jesus dahil sa kadakulan kan tawo, kaya binaklas ninda an atop sa may tungod ni Jesus, asin itinunton ninda sa labot* an tiheras* na nahihigdaan kan paralisado. 5 Kan mahiling ni Jesus an saindang pagtubod,+ sinabi niya sa paralisado: “Aki ko, pinatawad na an mga kasalan mo.”+ 6 Igwa nin nagkapirang eskriba na nakatukaw duman, asin arog kaini an pangangatanusan ninda sa saindang puso:+ 7 “Taano ta arog kaini magtaram an tawong ini? Naglalanghad* siya. Siisay an makakapagpatawad nin mga kasalan apuwera sa Diyos?”+ 8 Pero sa isip ni Jesus, narisa niya tulos an arog kaiyan na kaisipan ninda, kaya sinabi niya sa sainda: “Taano ta may arog kaiyan na mga pangangatanusan sa saindong puso?+ 9 Arin an mas pasil, an magsabi sa paralisado, ‘Pinatawad na an mga kasalan mo,’ o an magsabing, ‘Buhat, alsaha an tiheras mo asin lakaw’? 10 Pero tanganing maaraman nindo na an Aki nin tawo+ may awtoridad na magpatawad nin mga kasalan digdi sa daga—”+ sinabi niya sa paralisado: 11 “Sinasabi ko sa saimo, Magbuhat ka, alsaha an tiheras mo, tapos magpuli ka na sa harong mo.” 12 Kaya nagbuhat siya asin inalsa tulos an saiyang tiheras saka luminakaw paluwas sa atubangan ninda gabos. Kaya napangalas sinda gabos, asin pinamuraway ninda an Diyos, na sinasabi: “Dai pa kami kasuarin man nakahiling nin arog kaini.”+

13 Sa giraray, nagpasiring siya sa may gilid kan dagat, asin an gabos na tawo daing pundo sa pagduman sa saiya, asin nagtukdo siya sa sainda. 14 Mantang nag-aagi siya, nahiling niya an aki ni Alfeo na si Levi na nakatukaw sa opisinang pigbabayadan nin buhis, asin sinabi niya sa saiya: “Madya, magin parasunod taka.” Kaya nagtindog ini asin nagsunod sa saiya.+ 15 Paghaloy-haloy, nagkakan* si Jesus sa harong ni Levi, asin dakul na parasingil nin buhis saka parakasala an nagkarakan* kaiba niya asin kan mga disipulo niya, asin dakul sa sainda an nagin parasunod niya.+ 16 Pero kan mahiling kan mga eskribang Fariseo na nagkakakan siya kaiba kan mga parakasala saka mga parasingil nin buhis, hinapot ninda an saiyang mga disipulo: “Nagkakakan siya kaiba kan mga parasingil nin buhis saka mga parakasala?” 17 Kan madangog ini ni Jesus, sinabi niya sa sainda: “An mga makusog dai nangangaipo nin doktor, pero an mga may hilang iyo. Nag-abot ako tanganing apudon, bako an mga tawong matanos, kundi an mga parakasala.”+

18 An mga disipulo ni Juan saka an mga Fariseo nag-aayuno. Kaya nagdurulok sinda asin nagsabi sa saiya: “Taano ta nag-aayuno an mga disipulo ni Juan saka an mga disipulo kan mga Fariseo, pero an mga disipulo mo dai?”+ 19 Kaya sinabi ni Jesus sa sainda: “Mantang an nobyo+ kaiba kan mga amigo kaini, mayo sindang dahilan na mag-ayuno, bakong iyo? Sagkod na kaiba ninda an nobyo, dai sinda puwedeng mag-ayuno. 20 Pero maabot an panahon na kukuanon sa sainda an nobyo,+ dangan mag-aayuno sinda sa aldaw na iyan. 21 Dai nin siisay man an minagamit nin bagong tela* tanganing itagubang sa lumang pang-ibabaw na bado. Kun gigibuhon niya iyan, bubutungon kan bagong tela an luma, asin magigin mas grabe an gisi.+ 22 Siring man, dai nin siisay man an naglalaag nin bagong arak sa lumang mga lalagan na anit. Kun gigibuhon niya iyan, mabubusi kan arak an mga lalagan, asin an arak saka an mga lalagan parehong masasayang. Imbes, an bagong arak ilinalaag sa bagong mga lalagan na anit.”

23 Ngunyan mantang nag-aagi siya sa kaumahan nin trigo sa aldaw nin Sabbath, an mga disipulo niya nagpuon na magrapgos nin trigo mantang naglalakaw sinda.+ 24 Kaya sinabi kan mga Fariseo sa saiya: “Hilinga baya! Taano ta ginigibo ninda an ipinagbabawal kan Katugunan pag Sabbath?” 25 Pero sinabi niya sa sainda: “Dai lamang nindo nabasa an ginibo ni David kan mangaipo siya asin kan magutom siya saka an mga lalaking kairiba niya?+ 26 Sa salaysay manungod ki Abiatar+ na panginot na saserdote, bakong naglaog siya sa harong nin Diyos asin nagkakan kan mga tinapay na pandulot,* na ipinagbabawal kan Katugunan na kakanon nin siisay man apuwera sa mga saserdote,+ asin tinawan niya man an mga lalaking kairiba niya?” 27 Dangan sinabi niya sa sainda: “An Sabbath ginibo para sa tawo,+ bako an tawo para sa Sabbath. 28 Kaya an Aki nin tawo Kagurangnan pati kan Sabbath.”+

3 Naglaog giraray siya sa sarong sinagoga, asin may sarong lalaki duman na paralisado an sarong kamot.+ 2 Kaya inaabangan ninda siya kun baga papaumayan niya an lalaking iyan sa aldaw nin Sabbath, tanganing maakusaran siya. 3 Sinabi niya sa lalaking paralisado an kamot: “Magbuhat ka asin magpasiring sa tahaw.” 4 Sunod, sinabi niya sa sainda: “Pag Sabbath, itinutugot daw kan Katugunan na gumibo nin marahay o gumibo nin maraot, na magligtas nin buhay* o gumadan?”+ Pero dai sinda naggirong. 5 Anggot* niyang hiniling an mga nasa palibot niya, asin grabe an kamunduan niya dahil sa katagasan kan saindang puso.+ Dangan sinabi niya sa lalaking paralisado an kamot: “Unata an kamot mo.” Inunat niya iyan, asin narahay an saiyang kamot. 6 Dahil diyan, nagruluwas an mga Fariseo asin tulos-tulos na nakipagkumplutan sa mga suportador kan partido ni Herodes+ para gadanon si Jesus.

7 Pero nagpasiring si Jesus sa dagat kaiba an mga disipulo niya, asin dakulon na tawo hali sa Galilea saka sa Judea an nagsurunod sa saiya.+ 8 Nagduruman man sa saiya pati idtong mga hali sa Jerusalem asin sa Idumea saka sa ibong kan Jordan asin sa palibot kan Tiro saka Sidon; dakulon na tawo an nagduruman sa saiya kan mabaretaan ninda an dakul na bagay na ginigibo niya. 9 Asin pigsugo niya an saiyang mga disipulo na mag-andam nin sadit na bangka na magagamit niya tanganing dai siya pagsûsûon kan mga tawo. 10 Dakul na an pinaumayan niya, kaya an gabos na may grabeng mga hilang nagsusurusuan sa palibot niya tanganing madutan siya.+ 11 Maski an maraot na mga espiritu,+ pag nahihiling ninda siya, minasurubsob sa atubangan niya asin minakurahaw saka minasabi: “Ika an Aki nin Diyos.”+ 12 Pero dakul na beses niya sindang istriktong tinugon na dai ihayag kun siisay siya.+

13 Nagtukad siya sa bukid asin inapod an nagkapira sa mga disipulo niya,+ asin nagduman sinda sa saiya.+ 14 Dangan nagbilog* siya nin sarong grupo nin 12 katawo, na inapod man niya na mga apostol. Sinda an magigin mga kaiba-iba niya saka an isusugo niya tanganing maghulit 15 asin tatawan nin awtoridad na magpalayas nin mga demonyo.+

16 Asin an mga kabilang sa grupo nin 12 katawo+ na binilog* niya iyo si Simon, na pinangaranan man niyang Pedro,+ 17 an magtugang na si Santiago asin Juan na mga aki ni Zebedeo (pinangaranan man niya an mga ini na Boanerges, na nangangahulugan “Mga Aki nin Daguldol”),+ 18 si Andres, si Felipe, si Bartolome, si Mateo, si Tomas, si Santiago na aki ni Alfeo, si Tadeo, si Simon na Cananeo,* 19 asin si Judas Iscariote, na kan huri nagtraydor sa saiya.

Dangan naglaog siya sa sarong harong, 20 asin nagkatiripon giraray an mga tawo, kaya maski an magkakan dai na ninda magibo. 21 Pero kan maaraman iyan kan mga kapamilya niya, nagduruman sinda tanganing kuanon siya, huli ta sinasabi ninda: “Nararaot na an isip niya.”+ 22 An mga eskriba na nag-arabot hali sa Jerusalem nagsasarabi man: “Si Beelzebub* an nasa likod niya, asin napapalayas niya an mga demonyo paagi sa tagapamahala kan mga demonyo.”+ 23 Kaya pagkatapos niyang paranihon sinda sa saiya, nagtaram siya sa sainda na naggagamit nin mga ilustrasyon: “Paano mapapalayas ni Satanas si Satanas? 24 Kun an sarong kahadian nababanga, an kahadian na iyan dai makakatindog;+ 25 asin kun an sarong harong nababanga, an harong na iyan dai makakatindog. 26 Siring man, kun kinakalaban ni Satanas an sadiri niya asin nababanga na siya, dai siya makakatindog kundi iyan na an katapusan niya. 27 Sa katunayan, dai nin siisay man na minalaog sa harong kan sarong makusog na tawo an makakahabon* kan mga pagsadiri kaini kun dai niya nguna gapuson an makusog na tawo. Saka niya sana masasamsaman an harong kaini. 28 Sinisigurado ko sa saindo na papatawadon sa gabos na bagay an mga tawo, dawa ano pang mga kasalan an ginibo ninda asin dawa ano pang paglanghad an sinabi ninda. 29 Pero an siisay man na naglalanghad sa banal na espiritu dai nuarin man papatawadon;+ nakagibo siya nin kasalan na nagdadanay sagkod lamang.”+ 30 Sinabi niya ini ta pigsasarabi kaya ninda: “Igwa siya nin maraot na espiritu.”+

31 Nag-abot ngunyan an saiyang ina asin an saiyang mga tugang na lalaki,+ asin mantang nakatindog sinda sa luwas, may isinugo sinda na maglaog tanganing apudon siya.+ 32 May mga tawo na nakatukaw sa palibot niya, asin sinabi ninda sa saiya: “Yaon sa luwas an saimong ina saka mga tugang, ipinapaapod ka.”+ 33 Pero sinimbag niya sinda: “Siisay an sakuyang ina asin an sakuyang mga tugang?” 34 Dangan naghiling siya sa mga nakatukaw sa palibot niya asin sinabi: “Hilinga, sinda an sakuyang ina asin mga tugang!+ 35 An siisay man na naggigibo kan kabutan nin Diyos, siya an sakuyang tugang na lalaki saka tugang na babayi asin ina.”+

4 Sa giraray, nagpuon siyang magtukdo sa may gilid kan dagat, asin sarong dakulaon na grupo nin mga tawo an nagkatiripon harani sa saiya. Kaya nagsakay siya sa sarong bangka, nagtukaw diyan, asin nagrayo-rayo sa baybayon. Pero an gabos na tawo yaon sa harani kan dagat, sa may baybayon.+ 2 Asin nagpuon siyang magtukdo sa sainda nin dakul na bagay paagi sa mga ilustrasyon,+ asin mantang nagtutukdo siya, sinabi niya sa sainda:+ 3 “Magdangog kamo. Uya! An parasabwag nagluwas tanganing magsabwag.+ 4 Mantang nagsasabwag siya, an nagkapirang banhi napaduman sa gilid kan dalan, asin nag-arabot an mga gamgam* saka tinuruka iyan. 5 An iba napaduman sa magapong lugar kun sain hababaw an daga, asin nagturubo tulos an mga iyan huli ta bakong hararom an daga.+ 6 Pero kan magsirang an aldaw, nagkabaralad an mga iyan, asin nagkaruluyos iyan huli ta daing gamot. 7 An ibang banhi napaduman sa may matunok na mga tanom, asin an mga tanom na ini nagdarakula saka pinuot an mga banhing nagturubo, asin dai iyan namunga.+ 8 Pero an iba napaduman sa marahay na daga, asin nagtubo saka nagdakula an mga iyan, asin an mga iyan nagpuon na mamunga; may banhi na namunga nin 30 doble, may 60 doble, asin may 100 na doble.”+ 9 Dangan idinagdag niya: “An may talinga magdangog.”+

10 Ngunyan kan magharali na an dakul na tawo, an mga nasa palibot niya kaiba kan Dose nagpuon na maghapot sa saiya manungod sa mga ilustrasyon.+ 11 Sinabi niya sa sainda: “Ihinayag sa saindo an sagradong hilom*+ kan Kahadian nin Diyos, alagad sa iba an gabos na bagay ipinapaagi sa mga ilustrasyon,+ 12 tanganing maski maghiling sinda, mayo nanggad sindang mahihiling, asin maski magdangog sinda, dai nanggad ninda iyan masasabutan; dai man sinda nuarin man mabakli asin papatawadon.”+ 13 Dugang pa, sinabi niya sa sainda: “Dai nindo aram an ilustrasyon na ini, kaya paano nindo masasabutan an gabos na iba pang ilustrasyon?

14 “An parasabwag nagsasabwag kan tataramon.+ 15 Idtong banhi na napaduman sa gilid kan dalan iyo an tataramon na nakasabwag sa mga tawo—na pakadangog tulos ninda kaiyan—minaabot si Satanas+ asin kinukua an tataramon na naisabwag sa sainda.+ 16 Siring man, idtong mga nakasabwag sa magapong lugar iyo an mga maugmang minaako tulos kan tataramon pagkadangog ninda kaiyan.+ 17 Pero dai sinda nin gamot, alagad nagpapadagos sinda nin halipot na panahon; dangan insigida pag-abot nin kasakitan o pagpersegir huli kan tataramon, nasisingkog* sinda. 18 Igwa pang iba na nakasabwag sa may matunok na mga tanom. An mga ini an nakakadangog kan tataramon,+ 19 pero an mga kahaditan+ kan sistemang ini nin mga bagay* saka an mapandayang kapangyarihan nin kayamanan+ asin an pagmawot+ sa gabos na iba pang bagay nakakalaog sa puso saka minapuot kan tataramon, asin dai iyan nagigin mabunga. 20 Ultimo, an mga nakasabwag sa marahay na daga iyo an mga nagdadangog kan tataramon saka maugmang nag-aako kaiyan asin namumunga; may banhi na namumunga nin 30 doble, may 60 doble, asin may 100 na doble.”+

21 Sinabi man niya sa sainda: “Bakong an lampara dai tinatakluban nin basket* asin bakong dai man iyan ibinubugtak sa irarom nin higdaan? Bako daw na ibinubugtak iyan sa patungan nin lampara?+ 22 Huli ta mayong nakatagong bagay na dai mabubuyagyag; mayong bagay na maingat na isinesekreto an dai mahahayag.+ 23 An siisay man na may talinga magdangog.”+

24 Sinabi pa niya sa sainda: “Magtao kamong atensiyon sa saindong nadadangog.+ An pansukol na ipinansusukol nindo iyo an ipansusukol sa saindo, iyo, mas dakul pa an idadagdag sa saindo. 25 Huli ta an siisay man na igwa, tatawan pa siya nin dakul,+ pero an siisay man na mayo, maski an yaon sa saiya kukuanon pa sa saiya.”+

26 Kaya nagsabi pa siya: “An Kahadian nin Diyos nakakaagid nanggad sa pagsabwag kan sarong tawo nin banhi sa daga. 27 Minaturog siya pag banggi saka minabangon pag aldaw, asin an banhi minatubo saka minalangkaw—kun paano, dai niya aram. 28 An daga luway-luway na nagtatao nin bunga, inot nguna an pagtambo, dangan an pagluwas kan uhoy, ultimo iyo an pagkaigwa kan birilog na tipasi sa uhoy. 29 Pero pag hinog na an mga tipasi, ginagapas niya tulos iyan gamit an asyab, huli ta panahon na nin pag-ani.”

30 Asin nagsabi pa siya: “Sa ano niyato ikakakumparar an Kahadian nin Diyos, o paagi sa anong ilustrasyon niyato iyan ikakapaliwanag? 31 Nakakaagid iyan sa sarong pisog nin mustasa, na kan iyan itanom iyo an pinakasadit sa gabos na pisog sa daga.+ 32 Pero pag naitanom na iyan, minatalubo iyan saka nagigin mas dakula kisa sa gabos na iba pang tanom na piggugulay asin nagkakaigwa iyan nin darakulang sanga, kaya an mga gamgam sa kalangitan nag-iistar sa lindong kaiyan.”

33 Paagi sa dakul na ilustrasyon+ na arog kaiyan, ipinahayag niya sa sainda an tataramon nin Diyos, sigun sa kakayahan nindang makasabot. 34 Sa katunayan, dai siya nakikipag-ulay sa sainda na mayo nin ilustrasyon, pero ipinapaliwanag niya sa saiyang mga disipulo an gabos na bagay pag sinda-sinda sana.+

35 Asin kan aldaw na iyan, kan banggi na, sinabi niya sa sainda: “Magbalyo kita sa ibong na baybayon.”+ 36 Kaya pagkatapos nindang papulion an mga tawo, iiniba na ninda si Jesus sa bangka, asin may iba pang mga bangka na suminabay sa paglayag.+ 37 Dangan nagkaigwa nin makusugon na alipuros, asin an mga alon daing pundo sa pagsalpok sa bangka, kaya haros mapano na iyan nin tubig.+ 38 Pero yaon siya sa hurihan na parte kan bangka, na nagtuturog na nakaulon* sa ulunan. Kaya pinukaw ninda siya asin sinabi sa saiya: “Paratukdo, magagadan na kita; dai ka lamang nin pakilabot?” 39 Kaya nagbuhat siya asin sinaway an duros saka sinabi sa dagat: “Pundo! Magtuninong ka!”+ Dangan kuminulpa an duros, asin biyong kuminalma an palibot. 40 Kaya sinabi niya sa sainda: “Ano ta takuton kamo?* Mayo pa giraray kamong pagtubod?” 41 Pero nakamati sinda nin grabeng takot, asin nagsarabi sa lambang saro: “Siisay man nanggad ini? Pati an duros saka an dagat nagsusunod sa saiya.”+

5 Dangan nakaabot sinda sa ibong na kampi kan dagat sa rehiyon kan mga Geraseno.+ 2 Asin pagkababa tulos ni Jesus sa bangka, sarong lalaki na kontrolado nin maraot na espiritu an suminabat sa saiya hali sa sementeryo.* 3 Pirmi siyang yaon sa sementeryo, asin sagkod kan oras na iyan, mayo lamang maski saro an nakakagapos sa saiya tanganing mapugulan siya, dawa pa gumamit nin kadena. 4 Parati siyang kinakadenahan sa bitis asin kamot, pero pinapatod niya an kadena sa kamot niya saka pigpupurutol an kadena sa bitis niya; asin dai nin siisay man an may kusog na pugulan siya. 5 Aldaw-banggi siyang sigeng kurahaw sa sementeryo saka sa kabukidan, asin piglulugad niya nin mga gapo an saiyang sadiri. 6 Pero kan mahiling niya si Jesus sa huruharayo, nagdalagan siya asin nagluhod sa saiya.+ 7 Dangan nagkurahaw siya nin makusog: “Anong tuyo mo, Jesus, Aki kan Kahuruhalangkawing Diyos? Sumumpa ka sa ngaran nin Diyos na dai mo ako papasakitan.”+ 8 Huli ta sinasabihan iyan ni Jesus: “Magluwas ka sa tawong iyan, ika na maraot na espiritu.”+ 9 Pero hinapot siya ni Jesus: “Ano an pangaran mo?” Nagsimbag siya: “Lehiyon* an pangaran ko, huli ta dakul kami.” 10 Asin sigeng pakimahirak niya ki Jesus na dai pagpahalion sa lugar na idto an mga espiritu.+

11 Igwa nin kadakul na urig+ na nagsasarabsab duman sa bukid.+ 12 Kaya nakimahirak sa saiya an mga espiritu: “Padumanon mo kami sa mga urig, tanganing lumaog kami sa sainda.” 13 Asin tinugutan niya sinda. Kaya nagruluwas an maraot na mga espiritu dangan nagralaog sa mga urig, asin nagdaralagan an mga urig pasiring sa ampas, mga 2,000 gabos, tapos nagkahurulog an mga iyan sa dagat saka nagkaralamos. 14 Pero nagdurulag an mga nag-aataman kan mga urig asin ipinamareta iyan sa siyudad saka sa mga lugar sa palibot, asin an mga tawo nag-arabot tanganing hilingon an nangyari.+ 15 Kaya nagduruman sinda ki Jesus asin nahiling an lalaking dating sinasaniban kan lehiyon nin mga demonyo. Nakatukaw ini na nakabado na saka tultol na an isip, asin nagkatarakot sinda. 16 Pig-istorya man sa sainda kan mga nakahiling kaiyan kun paano iyan nangyari sa lalaking dating sinasaniban nin demonyo asin sa mga urig. 17 Kaya pinakiulayan ninda si Jesus na maghali sa saindang rehiyon.+

18 Kan pasakay na siya sa bangka, an lalaking dating sinasaniban nin demonyo nakimahirak na umiba sa saiya.+ 19 Pero dai niya siya pinaiba kundi sinabi niya sa saiya: “Magpuli ka sa mga paryente mo, tapos ibareta mo sa sainda an gabos na ginibo ni Jehova* para sa saimo saka an pagkahirak na ipinahiling niya sa saimo.” 20 Naghali an lalaking ini saka ibinalangibog niya sa Decapolis* an gabos na ginibo ni Jesus para sa saiya, asin napangalas an gabos na tawo.

21 Pagkatapos na magbalyo giraray si Jesus sa ibong na baybayon sakay nin bangka, dakulon na tawo an nagkatiripon duman sa saiya, mantang yaon siya sa gilid kan dagat.+ 22 Nag-abot ngunyan an saro sa mga namamayo sa sinagoga, na an pangaran Jairo, asin kan mahiling siya kaini, suminubsob ini sa may pamitisan niya.+ 23 Dakul na beses ining nakimahirak sa saiya, na sinasabi: “Grabe an hilang kan aki kong babayi.* Mag-iba ka tabi sako asin kaputan mo siya+ tanganing magrahay siya asin mabuhay.” 24 Kaya uminiba si Jesus sa saiya, asin dakulon na tawo an nagsusunod saka nagsusurûsô sa saiya.

25 Igwa ngunyan nin babayi na 12 taon+ nang pigdudugo.+ 26 Grabe na an tinios niya* sa mga pagbulong na ginibo sa saiya kan dakul na doktor saka naubos na an gabos niyang pagsadiri, pero dai siya nagrarahay, kundi lalo sanang naggrabe. 27 Kan mabaretaan niya an manungod ki Jesus, nakipagsusuan siya sa mga tawo parani sa may likod ni Jesus, asin dinutan niya an pang-ibabaw na bado kaini,+ 28 huli ta pigpaparasabi niya: “Kun madutan ko maski an pang-ibabaw niya sanang mga bado, mararahay ako.”+ 29 Asin tulos-tulos na napundo an pagdugo, asin namati niya sa saiyang hawak* na narahay an saiyang grabeng hilang.

30 Narisa tulos ni Jesus na may kapangyarihan+ na nagluwas sa saiya, asin nag-atubang siya sa mga tawo saka naghapot: “Siisay an nagduta* sa pang-ibabaw na mga bado ko?”+ 31 Pero sinabi kan mga disipulo niya sa saiya: “Nahihiling mong pigsusurûsô ka kan mga tawo, kaya ano ta naghahapot ka, ‘Siisay an nagduta sa sako?’” 32 Alagad, nangalag-kalag siya sa palibot tanganing mahiling kun siisay an guminibo kaini. 33 An babayi, na nakakaaram na narahay siya, natatakot saka nagtatakig na nagdulok asin nagluhod sa atubangan ni Jesus, tapos sinabi niya an bilog na katotoohan. 34 Sinabi ni Jesus sa babayi: “Aki ko,* pinarahay ka kan saimong pagtubod. Magpuli ka nang may katuninungan;+ rahay na an grabeng hilang mo.”+

35 Mantang nagtataram pa siya, may mga nag-abot hali sa harong kan namamayo sa sinagoga asin nagsabi: “Gadan na po an aki mo! Taano ta aabalahon mo pa an Paratukdo?”+ 36 Pero nadangog ni Jesus an sinabi ninda, kaya sinabi niya sa namamayo sa sinagoga: “Dai ka matakot,* magtubod ka sana.”+ 37 Asin dai niya tinugutan an siisay man na magsunod sa saiya apuwera ki Pedro asin ki Santiago saka sa tugang kaini na si Juan.+

38 Kaya nagduman sinda sa harong kan namamayo sa sinagoga, asin nahiling niya na nagkakariribok an mga tawo saka may mga naghihiribi asin nagtatarangis nin makusog.+ 39 Pagkalaog niya, sinabi niya sa sainda: “Taano ta naghihiribi kamo asin nagkakariribok? Dai man nagadan an aki. Nagtuturog lang siya.”+ 40 Huli kaini, mapagtuya ninda siyang pigngirisihan. Pero pagkatapos niya sindang paluwason gabos, iiniba niya an ama asin ina kan aki saka an mga kairiba niya, dangan nagduman siya sa namumugtakan kan aki. 41 Dangan kinaputan niya an kamot kan aki asin sinabi sa saiya: “Talitha cumi,” na pag trinadusir, nangangahulugan: “Daragita, sinasabi ko sa saimo, magbangon ka!”+ 42 Asin tulos-tulos na nagbuhat an daragita saka nagpuon na maglakaw. (Dose anyos siya.) Insigida, kan mahiling ninda iyan, haros mawara sinda sa saindang sadiri sa sobrang kaugmahan. 43 Alagad pauruutro* niya sindang tinugon na dai ini ipaisi sa kiisay man,+ asin sinabi niya na tawan an daragita nin makakakan.

6 Naghali siya duman dangan nagpasiring sa sadiri niyang lugar,+ asin nagsurunod sa saiya an mga disipulo niya. 2 Pag-abot kan Sabbath, nagpuon siyang magtukdo sa sinagoga, asin an kadaklan na nakadangog sa saiya napangalas na marhay asin nagsarabi: “Sain nakua kan tawong ini an mga bagay na ini?+ Asin taano ta itinao sa saiya an kadunungan na ini, saka taano ta may kapangyarihan siyang gibuhon an arog kaiyan na mga milagro?*+ 3 Bakong siya su karpintero+ na aki ni Maria+ asin tugang ni Santiago,+ Jose, Judas, saka Simon?+ Bakong an mga tugang niyang babayi nakaistar digdi sa lugar ta?” Dahil kaiyan, dai sinda nagturubod* sa saiya. 4 Pero sinabihan sinda ni Jesus: “An sarong propeta pirming tinatawan nin onra apuwera sa sadiri niyang banwa asin sa saiyang mga paryente saka sa sadiri niyang harong.”+ 5 Kaya dai siya nakagibo nin ano man na milagro* duman apuwera sa pagpatong kan saiyang mga kamot sa nagkapira sanang tawo na may hilang asin pagpaumay sa sainda. 6 Napangalas nanggad siya sa saindang kawaran nin pagtubod. Dangan naglibot siya sa mga baryo asin nagtukdo.+

7 Inapod niya ngunyan an Dose asin isinugo sinda nin manduwa-duwa,+ saka tinawan niya sinda nin awtoridad sa maraot na mga espiritu.+ 8 Tinawan niya man sinda nin mga instruksiyon na dai magdara nin ano man sa saindang pagbaklay apuwera sa sugkod—mayong tinapay, mayong lalagan nin kakanon, mayong kuwarta*+— 9 kundi magsandalyas sinda asin dai magsulot nin duwang bado.* 10 Dugang pa, sinabi niya sa sainda: “Sain man na lugar na padaguson kamo sa harong, magdanay kamo sa harong na iyan sagkod na maghali kamo sa lugar na iyan.+ 11 Asin sain man na lugar na dai kamo akuon o dangugon, sa paghali nindo duman, pagpagon nindo an alpog na nasa saindong mga bitis bilang patotoo sa sainda.”+ 12 Dangan naghali sinda saka naghulit na dapat magsulsol an mga tawo,+ 13 asin nagpalayas sinda nin dakul na demonyo,+ asin linahidan ninda nin lana an dakul na may hilang saka pinaumayan an mga ini.

14 Nabaretaan ngunyan ni Hading Herodes an manungod digdi, huling nagin bantog an pangaran ni Jesus, asin nagsasarabi an mga tawo: “Ibinangon si Juan na Parabawtismo hali sa mga gadan, asin iyan an dahilan kaya nakakagibo siya nin mga milagro.”*+ 15 Pero an iba nagsasabi: “Si Elias iyan.” An iba pa nagsasabi: “Propeta iyan arog kan saro sa mga propeta kan suanoy.”+ 16 Alagad kan madangog iyan ni Herodes, sinabi niya: “An Juan na pinugutan ko, ibinangon siya.” 17 Huli ta si Herodes mismo an nagpaarestar ki Juan saka nagpakadena sa saiya sa presuhan dahil ki Herodias, an agom kan tugang niyang si Felipe; inagom kaya ni Herodes an babayi.+ 18 Pigsasabihan kaya ni Juan si Herodes: “Bawal sa Katugunan na agumon mo an agom kan saimong tugang.”+ 19 Kaya may raot nin buot si Herodias ki Juan asin gusto niyang gadanon ini, pero dai niya iyan magibo. 20 Natatakot kaya si Herodes ki Juan; aram niya kayang matanos asin banal na tawo ini,+ asin iniingatan niya ini. Pag nadadangog niya si Juan, dai niya nanggad aram an gigibuhon niya, pero padagos pa man giraray siyang nawiwiling magdangog sa saiya.

21 Alagad nagkaigwa nin pagkakataon si Herodias kan maghanda nin bangkete si Herodes sa selebrasyon kan kumpleanyo kaini.+ Imbitado niya an saiyang mga halangkaw na opisyal asin an mga komandante militar saka an pinakamaimpluwensiyang mga tawo sa Galilea.+ 22 Asin naglaog an aking babayi ni Herodias tapos nagbayle asin napaugma si Herodes pati an mga nagkakakan* kaiba niya. Sinabi kan hadi sa daraga: “Hagadon mo an ano man na gusto mo. Itatao ko iyan sa saimo.” 23 Iyo, nagsumpa siya sa saiya: “Dawa ano an hagadon mo sa sako, itatao ko iyan sa saimo, sagkod sa kabanga kan sakuyang kahadian.” 24 Kaya nagluwas an daraga asin nagsabi sa saiyang ina: “Ano an hahagadon ko?” Sinabi kaini: “An payo ni Juan na Parabawtismo.” 25 Dali-daling nagbalik an daraga sa hadi asin sinabi an kahagadan niya: “Gusto kong itao mo sa sako ngunyan tulos sa bandehado an payo ni Juan Bautista.”*+ 26 Minsan ngani dai nanggad ini nagustuhan kan hadi, dai niya masayumahan an pighahagad kan daraga dahil sa saiyang mga pagsumpa asin sa mga bisita niya.* 27 Kaya nagsugo tulos nin guwardiya an hadi asin pinagbutan ini na darahon an payo ni Juan. Kaya naghali ini asin pinugutan siya sa presuhan 28 saka dinara an saiyang payo na nasa bandehado. Itinao iyan kan guwardiya sa daraga, asin itinao iyan kan daraga sa saiyang ina. 29 Kan mabaretaan iyan kan mga disipulo niya, nagduruman sinda asin kinua an saiyang hawak saka ibinugtak iyan sa sarong lulubngan.*

30 Nagtiripon an mga apostol sa palibot ni Jesus tapos inistorya sa saiya an gabos na bagay na ginibo asin itinukdo ninda.+ 31 Asin sinabi niya sa sainda: “Madya kamo, magduman kita sa sarong puwerang lugar na kita-kita sana asin magpurupahingalo.”+ Huli ta dakul an nag-aarabot saka naghaharali, asin dai na sindang libreng panahon maski sa pagkakan. 32 Kaya nagsakay sinda sa bangka pasiring sa sarong puwerang lugar tanganing maparayo sa mga tawo.+ 33 Pero nahiling sinda kan mga tawo saka dakul an nakaisi kaiyan, asin hali sa gabos na siyudad, iribanan na nagdaralagan an mga tawo asin nagkairinot pa sa sainda duman. 34 Kan magbaba siya, nahiling niya an dakulon na tawo, asin nahirak siyang marhay sa sainda,+ huli ta garo sinda mga karnero na daing pastor.+ Asin nagpuon siyang magtukdo sa sainda nin dakul na bagay.+

35 Hapon nang marhay, asin nagdurulok sa saiya an mga disipulo niya asin nagsabi: “Puwerang lugar ini saka pabanggi na.+ 36 Isubol mo sinda, tanganing magduman sinda sa mga baryo sa palibot asin magbakal nin makakakan ninda.”+ 37 Nagsimbag siya sa sainda: “Tawan nindo sinda nin makakakan.” Huli kaiyan, sinabi ninda sa saiya: “Gusto mong maghali kami saka magbakal nin tinapay na 200 na denario* an kantidad asin itao iyan sa mga tawo tanganing kakanon ninda?”+ 38 Sinabi niya sa sainda: “Pira an tinapay nindo diyan? Hilinga daw!” Pagkatapos nindang hilingon, sinabi ninda: “Lima, tapos may duwa man na sira.”+ 39 Asin sinabihan niya an gabos na tawo na grupo-grupong magturukaw sa berdeng duot.*+ 40 Kaya nagturukaw sinda nin grupo-grupo; an iba 100 katawo asin an iba man 50 katawo. 41 Kinua niya ngunyan an limang tinapay saka an duwang sira, asin nagtangad siya sa langit saka namibi.*+ Dangan binaranga niya an mga tinapay saka itinao sa mga disipulo tanganing ipanao sa mga tawo, asin binaranga niya an duwang sira para sa gabos. 42 Kaya gabos sinda nagkarakan saka nagkabarasog, 43 asin may natipon sindang 12 basket na pano nin mga tada-tadang tinapay, apuwera pa sa sira.+ 44 An mga nagkarakan kan tinapay 5,000 na lalaki.

45 Dangan, pinasakay niya tulos sa bangka an saiyang mga disipulo asin pinainot sinda sa ibong na baybayon pasiring sa Betsaida, mantang nagpawalat siya para papulion an mga tawo.+ 46 Pero pagkatapos niyang magpaaram sa mga tawo, nagduman siya sa sarong bukid tanganing mamibi.+ 47 Kan banggi na, nasa katahawan kan dagat an bangka, alagad siya nagsosolo sa bukid.+ 48 Kaya kan mahiling niya sinda na nasasakitan sa pagsagwan, huli ta pasabat sa sainda an duros, nagpasiring siya sa sainda kan bandang ikaapat na pagbabantay sa banggi.* Naglakaw siya sa ibabaw kan dagat, pero garo baga lilihisan niya sana sinda. 49 Kan mahiling ninda siya na naglalakaw sa ibabaw kan dagat, naisip ninda: “Totoo daw ini?”* Asin nagkururahaw sinda. 50 Huli ta nahiling siya ninda gabos asin nagkariribok sinda. Pero nagtaram tulos siya sa sainda asin nagsabi: “Kusugi an buot nindo! Ako ini; dai kamo matakot.”+ 51 Dangan nagsakay siya sa bangka sa kaibanan ninda, asin nagkulpa an duros. Dahil kaini, grabe nanggad an pagngalas ninda, 52 huli ta dai sinda nakanuod sa ginibong milagro sa mga tinapay; imbes, an saindang puso padagos na dai nakakasabot.

53 Kan makabalyo sinda sa dagat, nakaabot sinda sa Genesaret asin idinuong ninda an bangka harani sa baybayon.+ 54 Pero insigida pagkababa ninda sa bangka, nabisto siya kan mga tawo. 55 Nagdaralagan sinda sa bilog na lugar na iyan, asin idtong mga may kamatian dinarara ninda na nasa mga tiheras sa lugar na nabaretaan nindang yaon siya. 56 Asin sain man na lugar, pag minaduman siya sa mga baryo o mga siyudad o sa mga puwerang lugar, dinadara ninda sa mga saudan an mga may hilang, asin nakikimahirak sinda sa saiya na kun puwede madutan lamang ninda an gayad kan saiyang pang-ibabaw na bado.+ Asin an gabos na nagduta* diyan nagkararahay.

7 An mga Fariseo asin an nagkapira sa mga eskriba na nag-arabot hali sa Jerusalem nagtiripon sa palibot niya.+ 2 Asin nahiling ninda an nagkapira sa mga disipulo niya na nagkakarakan na bakong malinig an mga kamot, an buot sabihon, dai nahanawan.* 3 (Huli ta an mga Fariseo asin an gabos na Judio dai nagkakakan na dai naghanaw kan saindang mga kamot abot sa siko dahil pinapangaptan ninda an tradisyon kan mga tawo kan inot na mga panahon, 4 asin pag minaabot sinda hali sa saudan, dai sinda nagkakakan na dai nguna piglilinigan an sadiri. Dakul na iba pang tradisyon an minana asin pinapangaptan ninda, arog baga kan paglubog sa tubig* kan mga kopa, mga pitsel, asin mga lalagan na tanso.)+ 5 Kaya an mga Fariseo asin mga eskribang ini naghapot sa saiya: “Taano ta dai pigsusunod kan mga disipulo mo an tradisyon kan mga tawo kan inot na mga panahon, imbes nagkakakan sinda na bakong malinig an mga kamot?”+ 6 Sinabi niya sa sainda: “Tama nanggad an propesiya ni Isaias manungod sa saindo mga parasagin-sagin, arog kan nasusurat, ‘An banwaan na ini nagtataong onra sa sakuya paagi kan saindang mga ngabil, alagad an saindang puso harayuon sa sako.+ 7 Daing kamanungdanan an padagos na pagsamba ninda sa sako, huli ta mga pagbuot nin mga tawo an itinutukdo ninda bilang mga doktrina.’+ 8 Binubutasan nindo an tugon nin Diyos asin pinapangaptan an tradisyon nin mga tawo.”+

9 Dugang pa, sinabi niya sa sainda: “Matibayon kamong maggibo nin palusot para dai gibuhon an tugon nin Diyos tangani sanang mapagdanay an saindong tradisyon.+ 10 Halimbawa, sinabi ni Moises, ‘Tawan mo nin onra an saimong ama saka an saimong ina,’+ asin, ‘An nagtataram nin marauton na mga tataramon* sa saiyang ama o ina dapat na gadanon.’+ 11 Pero an sinasabi nindo, ‘Kun sabihon kan sarong tawo sa saiyang ama o sa saiyang ina: “Ano man na bagay na igwa ako na mapapakinabangan nindo, iyan corban (an buot sabihon, sarong dulot na idinusay sa Diyos),”’ 12 dai na nindo siya pinapagibo nin ano man para sa saiyang ama o sa saiyang ina.+ 13 Kaya ginigibo nindong daing saysay an tataramon nin Diyos paagi sa saindong tradisyon na ipinapamana nindo.+ Asin dakul na bagay na arog kaini an ginigibo nindo.”+ 14 Dangan inapod niya giraray an mga tawo, asin sinabi niya sa sainda: “Magdangog kamo gabos sa sako, asin sabuton nindo an kahulugan.+ 15 Mayong ano man na naglalaog sa sarong tawo an nakakapaati sa saiya; kundi an mga bagay na nagluluwas sa tawo iyo an nagpapaati sa saiya.”+ 16 *——

17 Pagkabayai niya sa mga tawo, naglaog siya sa sarong harong asin an saiyang mga disipulo naghapot sa saiya manungod sa sinabi niyang ilustrasyon.+ 18 Kaya sinabi niya sa sainda: “Arog man ninda kamo na dai nakakasabot? Dai nindo aram na mayong ano man na minalaog sa sarong tawo an nakakapaati sa saiya, 19 huli ta minalaog iyan, bako sa saiyang puso, kundi sa saiyang tulak, asin ilinuluwas iyan sa kasilyasan?” Sa siring, ipinahayag niyang malinig an gabos na kakanon. 20 Dugang pa, sinabi niya: “An nagluluwas sa sarong tawo iyo an nagpapaati sa saiya.+ 21 Huli ta hali sa laog, gikan sa puso kan mga tawo,+ minaluwas an maraot na mga kaisipan: seksuwal na imoralidad,* mga paghabon, mga paggadan, 22 mga pagsambay, kahanaban, maraot na mga gibo, pandadaya, daing pakundangan na paggawi,* maurihon na mata, paglanghad, kapalangkawan, asin pagkabakong rasonable. 23 An gabos na maraot na bagay na ini minagikan sa laog asin nagpapaati sa tawo.”

24 Hali duman, nagpasiring siya sa rehiyon nin Tiro asin Sidon.+ Sa lugar na iyan, naglaog siya sa sarong harong asin habo niyang maaraman iyan nin siisay man, pero nariparo pa man giraray siya. 25 Sarong babayi na igwang sadit na aking babayi na may maraot na espiritu an nakabareta tulos manungod sa saiya. Nagduman an babayi tapos nagluhod sa may pamitisan niya.+ 26 An babayi sarong Griego na Sirofeniciano an nasyonalidad;* asin sige siyang pakimahirak sa saiya na palayason an demonyo sa aki niya. 27 Pero sinabi niya sa saiya: “Pabayai ngunang mabasog an mga aki, dahil bakong tama na kuanon an tinapay kan mga aki asin iapon iyan sa sadit na mga ido.”+ 28 Alagad nagsimbag sa saiya an babayi: “Iyo, Kagurangnan, pero maski baga an sadit na mga ido na nasa irarom kan lamesa nagkakakan kan mga rakdag kan sadit na mga aki.” 29 Huli kaiyan, sinabi niya sa babayi: “Dahil sinabi mo iyan, sige, magpuli ka na; nagluwas na sa aki mo an demonyo.”+ 30 Kaya nagpuli siya sa saiyang harong. Naabutan niya an sadit na aki na nakahigda sa higdaan, asin mayo na an demonyo.+

31 Pagbalik ni Jesus hali sa rehiyon nin Tiro, nag-agi siya sa Sidon dangan sa rehiyon nin Decapolis* asin nakaabot sa Dagat nin Galilea.+ 32 Asin dinara ninda sa saiya an sarong lalaking bungog na may diperensiya sa pagtaram.+ Nakimahirak sinda sa saiya na ipatong niya sa lalaki an saiyang kamot. 33 Irinayo niya sa mga tawo an lalaki. Dangan dinutan niya kan saiyang mga muro an mga talinga kan lalaki, asin pagkatapos maglutab, dinutan niya an dila kaini.+ 34 Asin pagtangad niya sa langit, naghangos siya nin hararom tapos sinabi sa lalaki: “Ephphatha,” na an buot sabihon, “Mabuksan ka.” 35 Nabuksan an mga talinga+ kan lalaki saka nawara an diperensiya niya sa pagtaram, asin nagpuon siyang magtaram nin normal. 36 Dangan tinugon niya sinda na dai iyan pagsabihon sa kiisay man,+ pero miyentras na inuuruutro niya an tugon sa sainda, lalo man lugod nindang ipinapamareta iyan.+ 37 Talagang grabe an pagngalas ninda,+ asin nagsabi sinda: “Makangangalas an gabos niyang ginibo. Pati an mga bungog nagigibo niyang makadangog saka an mga púla napapataram niya.”+

8 Kan panahon na idto, may nagkatiripon giraray na dakul na tawo, asin mayo sinda nin makakakan. Kaya inapod niya an mga disipulo asin sinabi sa sainda: 2 “Nahihirak ako sa mga tawo,+ ta tulong aldaw na sindang kaibanan ko asin mayo sindang kakanon.+ 3 Kun papapulion ko sinda sa saindang mga harong na gutom,* mangruruluya sinda sa dalan, asin an nagkapira sa sainda harayo an pinaghalian.” 4 Pero suminimbag sa saiya an mga disipulo niya: “Sain sa puwerang lugar na ini makakakua nin tinapay na magkakaigo para mapakakan an mga tawong ini?” 5 Hinapot niya sinda: “Pira an tinapay nindo diyan?” Nagsimbag sinda: “Pito.”+ 6 Asin sinabihan niya an mga tawo na magturukaw sa daga. Dangan kinua niya an pitong tinapay, nagpasalamat sa Diyos, binaranga-banga iyan, saka itinao iyan sa mga disipulo tanganing ipanao, asin itinao ninda iyan sa mga tawo.+ 7 Igwa man sinda nin nagkapirang sadit na sira, asin pagkatapos niyang pamibian* ini, sinabi niya sa sainda na ipanao man an mga iyan. 8 Kaya nagkarakan sinda saka nagkabarasog, asin nakatipon sinda nin pitong darakulang basket na pano nin mga tada-tada.+ 9 Mga 4,000 na lalaki an yaon duman. Dangan pinapuli niya sinda.

10 Nagsakay tulos siya sa bangka kaiba an mga disipulo niya asin nagduman sa rehiyon nin Dalmanuta.+ 11 Nag-arabot an mga Fariseo asin nagpuon na makipagdiskusyon sa saiya. Naghagad sinda sa saiya nin tanda hali sa langit tanganing purbaran siya.+ 12 Kaya naghangos siya nin hararom asin nagsabi: “Taano ta naghahanap nin tanda an henerasyon na ini?+ Sinisigurado ko, mayong tanda na itatao sa henerasyon na ini.”+ 13 Dangan binayaan niya sinda, nagsakay giraray siya sa bangka, asin nagduman sa ibong na baybayon.

14 Pero nalingawan nindang magdara nin tinapay, asin mayo sindang ibang kakanon sa bangka kundi sarong tinapay.+ 15 Asin pinatanidan niya sinda nin malinaw: “Magin mapagmasid kamo; mag-ingat kamo sa lebadura kan mga Fariseo asin sa lebadura ni Herodes.”+ 16 Kaya nagpuon sindang magdiriskusyunan sa dai ninda pagdara nin tinapay. 17 Kan marisa niya ini, sinabi niya sa sainda: “Ano ta pigdidiriskusyunan nindo an dai nindo pagdara nin tinapay? Bako pa daw malinaw sa saindo? Dai pa nanggad nindo naiintindihan? Maluya pa man giraray na magsabot an saindong puso? 18 ‘Dai kamo nakakahiling maski may mga mata kamo? Dai kamo nakakadangog maski may mga talinga kamo?’ Dai nindo nagigirumduman 19 kan barangaon ko an limang tinapay+ para sa 5,000 na lalaki, pirang basket na pano nin mga tada-tada an natipon nindo?” Sinabi ninda sa saiya: “Dose.”+ 20 “Kan barangaon ko an pitong tinapay para sa 4,000 na lalaki, pirang darakulang basket na pano nin mga tada-tada an natipon nindo?” Asin sinabi ninda sa saiya: “Pito.”+ 21 Kaya sinabi niya sa sainda: “Dai pa giraray nindo nasasabutan?”

22 Naghapit sinda ngunyan sa Betsaida. Dinara sa saiya kan mga tawo an sarong lalaking buta, tapos nakimahirak sinda sa saiya na dutan siya.+ 23 Asin kinabit niya an lalaking buta saka dinara ini sa luwas kan baryo. Pagkalutab niya sa mga mata kan lalaki,+ ipinatong niya sa saiya an saiyang mga kamot asin hinapot: “May nahihiling ka?” 24 Nangalag-kalag an lalaki asin nagsabi: “May nahihiling akong mga tawo, pero garo sinda mga puon nin kahoy na nagraralakaw.” 25 Ipinatong niya giraray an saiyang mga kamot sa mga mata kan lalaki, asin nakahiling ini nin malinaw. Nakabalik an paghiling kaini, asin nahihiling niya na nin malinaw an gabos. 26 Kaya pinapuli niya an lalaki, na sinasabi: “Dai ka maglaog diyan sa baryo.”

27 Naghali si Jesus saka an mga disipulo niya asin nagpasiring sa mga baryo kan Cesarea Filipos. Mantang nasa dalan, nagpuon siyang maghapot sa mga disipulo niya, na sinasabi: “Ano an sinasabi kan mga tawo? Siisay daa ako?”+ 28 Sinabi ninda sa saiya: “Si Juan Bautista,+ pero sabi man kan iba, si Elias+ daa, tapos sabi kan iba pa, saro sa mga propeta.” 29 Asin hinapot niya sinda: “Pero para sa saindo, siisay ako?” Nagsimbag sa saiya si Pedro: “Ika an Cristo.”+ 30 Dangan istrikto niya sindang tinugon na dai pagsabihon sa kiisay man an manungod sa saiya.+ 31 Siring man, pinunan niyang itukdo sa sainda na an Aki nin tawo kaipuhan na mag-agi nin dakul na pagsakit asin isikwal kan kamagurangan asin kan mga panginot na saserdote saka kan mga eskriba dangan gadanon,+ asin pakalihis nin tulong aldaw mabangon.+ 32 Sa katunayan, malinawon niyang sinabi iyan. Pero irinayo siya nin dikit ni Pedro asin sinaway siya.+ 33 Dahil kaini, nagbirik siya, hiniling niya an saiyang mga disipulo, asin sinaway si Pedro, na sinasabi: “Diyan ka sa likod ko, Satanas! ta an mga pig-iisip mo bakong kaisipan nin Diyos, kundi kaisipan nin tawo.”+

34 Pinarani niya ngunyan sa saiya an mga tawo kaiba an mga disipulo niya asin sinabi sa sainda: “Kun an siisay man gustong magsunod sa sako, talikdan* niya an saiyang sadiri saka pasanon an saiyang hariging pasakitan* asin padagos siyang sumunod sa sako.+ 35 Huli ta an siisay man na gustong magligtas kan saiyang buhay* mawawaran kaiyan, pero an siisay man na mawaran kan saiyang buhay* alang-alang sa sako asin sa maugmang bareta makakapagligtas kaiyan.+ 36 Ano man nanggad an makukuang pakinabang nin sarong tawo na makamit niya an bilog na kinaban tapos mawara an saiyang buhay?*+ 37 Ano man nanggad an itatao nin sarong tawo karibay kan saiyang buhay?*+ 38 Huli ta an siisay man na ikasupog ako saka an sakuyang mga tataramon sa atubangan kan bakong maimbod* asin makasalan na henerasyon na ini, ikakasupog man siya kan Aki nin tawo+ pag nag-abot na ini sa kamurawayan kan saiyang Ama kaiba an banal na mga anghel.”+

9 Dugang pa, sinabi niya sa sainda: “Sinisigurado ko sa saindo na an nagkapira sa mga yaon digding nakatindog dai nanggad magagadan sagkod na dai nguna ninda mahiling na nasa kapangyarihan na an Kahadian nin Diyos.”+ 2 Pakalihis nin anom na aldaw, iiniba ni Jesus si Pedro asin si Santiago saka si Juan asin dinara sinda sa itaas nin sarong halangkawon na bukid na sinda sana. Asin nabago an saiyang itsura sa atubangan ninda;+ 3 an saiyang pang-ibabaw na mga bado nagpuon na magkinang, na nagin mas maputi nanggad kisa sa magigibong pagpaputi diyan nin siisay man na paralaba digdi sa daga. 4 Nagpahiling man sa sainda si Elias kaiba si Moises, asin nakikipag-ulay sinda ki Jesus. 5 Dangan sinabi ni Pedro ki Jesus: “Rabbi, marahay na yaon kami digdi. Kaya tugutan mo kaming magpatindog nin tulong tolda, saro para sa saimo, saro para ki Moises, asin saro para ki Elias.” 6 An totoo, dai aram ni Pedro kun ano an magigin reaksiyon niya, huli ta takuton sinda. 7 Dangan nagkaigwa nin panganuron na naglindong sa sainda, asin sarong boses+ an nadangog hali sa panganuron: “Ini an sakuyang Aki, an namumutan.+ Magdangog kamo sa saiya.”+ 8 Dangan bigla na sana, kan mangalag-kalag sinda, mayo na sindang ibang nahiling na kaibanan ninda apuwera ki Jesus.

9 Mantang pababa sinda hali sa bukid, istrikto niya sindang tinugon na dai ipag-istorya sa kiisay man an nahiling ninda+ sagkod na an Aki nin tawo dai pa nagbangon hali sa mga gadan.+ 10 Isinapuso ninda iyan,* pero pinag-urulayan ninda kun ano an kahulugan kan pagbangon na ini hali sa mga gadan. 11 Asin nagpuon sindang maghapot sa saiya, na sinasabi: “Taano ta pigsasabi kan mga eskriba na dapat na mag-abot nguna+ si Elias?”+ 12 Sinabi niya sa sainda: “Talagang maabot nguna si Elias asin ibabalik niya sa dati an gabos na bagay;+ pero taano ta nasusurat manungod sa Aki nin tawo na dapat siyang mag-agi nin dakul na pagsakit+ asin ibilang na daing halaga?+ 13 Alagad sinasabi ko sa saindo na sa katunayan nag-abot na si Elias,+ asin ginibo ninda sa saiya an ano man na gusto ninda, arog kan nasusurat manungod sa saiya.”+

14 Pag-abot ninda sa ibang mga disipulo, nahiling ninda an dakul na tawong nakapalibot sa sainda, asin may mga eskriba na nakikipagdiskusyon sa sainda.+ 15 Pero kan mahiling siya kan mga tawo, nagkabirigla sinda, asin nagdaralagan sinda tanganing sabaton siya. 16 Kaya hinapot niya sinda: “Ano an pinagdidiskusyunan nindo?” 17 Asin an saro sa sainda nagsimbag sa saiya: “Paratukdo, dinara ko digdi sa saimo an sakuyang aking lalaki ta igwa siya nin espiritung nakakapagpapúla.+ 18 Sain man siya kaiyan saniban, ilinalampog siya kaiyan sa daga, asin nagsasabo an saiyang nguso saka nagraragot an saiyang mga ngipon asin nawawara an saiyang kusog. Pinakiulayan ko an mga disipulo mo na palayason iyan, pero dai ninda kinaya.” 19 Bilang simbag, sinabi niya sa sainda: “O daing pagtubod na henerasyon,+ sagkod nuarin ako kaipuhan na magdanay na kaibanan nindo? Sagkod nuarin ko kamo pagpapasensiyahan? Daraha siya sa sako.”+ 20 Kaya dinara ninda sa saiya an aki, pero kan mahiling kan espiritu si Jesus, pinakiray-kisay tulos kaini an aki. Pagkatumba kan aki sa daga, nagparaligid-ligid ini, na nagsasabo an nguso. 21 Dangan hinapot ni Jesus an ama: “Gurano kahaloy nang nangyayari ini sa saiya?” Sinabi niya: “Puon pa sa pagkaaki, 22 asin parati siyang isinasalya kaiyan sa kalayo pati na sa tubig tanganing gadanon siya. Pero kun may magigibo kang ano man, mahirak ka sa samo asin tabangi kami.” 23 Sinabi ni Jesus sa saiya: “An mga tataramon na iyan, ‘Kun may magigibo ka’! An gabos bagang bagay posible para sa saro na may pagtubod.”+ 24 Tulos-tulos na nagkurahaw an ama kan aki asin nagsabi: “May pagtubod ako! Tabangi akong kumusog an pagtubod ko!”+

25 Kan mariparo ni Jesus na dakul na tawo an naghihidali pasiring sa sainda, sinaway niya an maraot na espiritu, na sinasabi: “Ika na espiritung nakakapagpapúla asin nakakapagpabungog, pinagbubutan taka, lumuwas ka sa saiya asin dai ka na maglaog giraray sa saiya!”+ 26 Pagkatapos na magkurahaw an espiritu asin pakiray-kisayon kaiyan an aki nin dakul na beses, luminuwas iyan, asin an aki nagin garo gadan, kaya an kadaklan sa mga tawo nagsabi: “Gadan na siya!” 27 Pero kinaputan siya ni Jesus sa kamot saka ibinangon, asin nagtindog siya. 28 Kaya pagkalaog niya sa sarong harong, an mga disipulo niya naghapot sa saiya na daing ibang nakakadangog: “Taano ta dai mi idto kayang palayason?”+ 29 Sinabi niya sa sainda: “An arog kaidtong klase mapapaluwas sana paagi sa pamibi.”

30 Naghali sinda duman asin nag-agi sa Galilea, pero habo niyang may siisay man na makaaram kaiyan. 31 Tinutukduan niya kaya an saiyang mga disipulo asin sinasabi sa sainda: “An Aki nin tawo tatrayduron asin itatao sa kamot kan mga tawo, saka gagadanon ninda siya,+ pero maski ginadan siya, mabangon siya pakalihis nin tulong aldaw.”+ 32 Alagad, dai ninda nasabutan an sinabi niya, asin natatakot sindang maghapot sa saiya.

33 Asin nag-abot sinda sa Capernaum. Kan yaon na siya sa laog kan harong, hinapot niya sinda: “Ano an pinagdidiskusyunan nindo sa dalan?”+ 34 Dai sinda naggirong, huli ta kan nasa dalan sinda, nagdidiriskusyon sinda kun siisay an pinakaurog sa sainda. 35 Kaya nagtukaw siya asin inapod an Dose saka sinabi sa sainda: “Kun an siisay man gustong magin panginot, dapat siyang magin pinakahuri sa gabos asin lingkod kan gabos.”+ 36 Dangan nagkua siya nin sadit na aki asin pinatindog ini sa tahaw ninda; inakbayan niya ini saka sinabi sa sainda: 37 “An siisay man na minaako sa saro sa mga sadit na aking arog kaini+ sa ngaran ko minaako man sa sako; asin an siisay man na minaako sa sako minaako bako sana sa sako kundi sa Saiya man na nagsugo sa sako.”+

38 Sinabi ni Juan sa saiya: “Paratukdo, may nahiling kaming sarong tawo na nagpapalayas nin mga demonyo paagi sa paggamit kan pangaran mo, asin pinurbaran ming pugulan siya, dahil bako ta siyang kaiba.”+ 39 Pero sinabi ni Jesus: “Dai nindo siya pagpugulan, huli ta mayo nin siisay man na magibo nin milagro* sa ngaran ko an tulos-tulos na makakataram nin ano man na maraot manungod sa sako. 40 Huli ta an siisay man na bakong tumang sa sato kampi sa sato.+ 41 Asin an siisay man na magtao sa saindo nin sarong baso nin tubig na maiinom huli ta kasaro kamo ni Cristo,+ sinisigurado ko sa saindo, dai niya nanggad maiwawara an saiyang balos.+ 42 Pero an siisay man na naggigibo nin bagay na nakakasingkog* sa saro sa mga tawong arog sa sadit na mga aking ini na igwa nin pagtubod, mas marahay pang sabitan siya sa saiyang liog nin gapong gilingan na pig-iitok nin asno asin iapon siya sa dagat.+

43 “Kun mangyari man na an saimong kamot nagigin dahilan na magkasala* ka, putula iyan. Mas marahay pang magkamit ka nin buhay na may saro sanang kamot, kisa may duwang kamot ka ngani, pero mapapaduman ka man sa Gehenna,* sa kalayo na dai nasisigbo.+ 44 *—— 45 Asin kun an saimong bitis nagigin dahilan na magkasala* ka, putula iyan. Mas marahay pang magkamit ka nin buhay na may saro sanang bitis, kisa may duwang bitis ka ngani, pero iaapon ka man sa Gehenna.*+ 46 *—— 47 Asin kun an saimong mata nagigin dahilan na magkasala* ka, iapon mo iyan.+ Mas marahay pang maglaog ka sa Kahadian nin Diyos na may saro sanang mata, kisa may duwang mata ka ngani, pero iaapon ka man sa Gehenna,*+ 48 kun sain an mga ulod dai nagagadan asin an kalayo dai nasisigbo.+

49 “Huli ta an lambang saro dapat na asinan nin kalayo.+ 50 Marahay an asin, pero kun mawara na an asgad kan asin, paano nindo ikakabalik an asgad kaiyan?+ Magkaigwa kamo nin asin sa saindong sadiri,+ saka papagdanayon nindo an katuninungan sa lambang saro.”+

10 Hali duman nagpasiring siya sa mga linderos* kan Judea sa ibong kan Jordan, asin dakul na tawo giraray an nagtiripon sa saiya. Arog kan kinatudan niyang gibuhon, nagtukdo giraray siya sa sainda.+ 2 Asin an mga Fariseo nagdurulok para purbaran siya, asin naghapot sinda kun baga itinutugot kan Katugunan na idiborsiyo kan sarong lalaki an saiyang agom.+ 3 Sinimbag niya sinda: “Ano an ipinagbuot ni Moises sa saindo?” 4 Sinabi ninda: “Tinugutan ni Moises na an lalaki magsurat nin sertipiko nin pagsuwayan* tanganing idiborsiyo an saiyang agom.”+ 5 Pero sinabi ni Jesus sa sainda: “Dahil sa katagasan kan saindong puso,+ isinurat niya an tugon na iyan para sa saindo.+ 6 Minsan siring, sa kapinunan kan paglalang, ‘Ginibo niya sindang lalaki asin babayi.+ 7 Huli kaini, babayaan kan lalaki an saiyang ama saka an saiyang ina,+ 8 asin an duwa magigin sarong laman,’+ kaya sinda bako nang duwa, kundi sarong laman. 9 Kaya, an pinagsaro nin Diyos dai pagsuwayon nin siisay man na tawo.”+ 10 Kan yaon giraray sinda sa harong, an mga disipulo nagpuon na maghapot sa saiya manungod digdi. 11 Sinabi niya sa sainda: “An siisay man na dumiborsiyo sa saiyang agom na babayi asin mag-agom nin iba nakakagibo nin pagsambay+ laban sa inot niyang agom, 12 asin kun an sarong babayi magpaagom sa iba pagkatapos niyang idiborsiyo an saiyang agom, nakakagibo siya nin pagsambay.”+

13 An mga tawo nagpuon na magdara sa saiya nin sadit na mga aki tanganing makaputan niya sinda, pero sinaway sinda kan mga disipulo.+ 14 Pagkahiling kaini, naanggot si Jesus asin sinabihan niya sinda: “Pabayai nindong makarani sa sako an sadit na mga aki; dai nindo sinda pagpugulan, huli ta para sa mga arog ninda an Kahadian nin Diyos.+ 15 Sinisigurado ko sa saindo, an siisay man na dai minaako sa Kahadian nin Diyos nin siring sa sadit na aki dai nanggad makakalaog diyan.”+ 16 Asin kinugos niya an mga aki saka binendisyunan sinda, na ipinapatong sa sainda an saiyang mga kamot.+

17 Kan pahali na siya, sarong lalaki an nagdalagan asin nagluhod sa atubangan niya saka naghapot: “Marahay na Paratukdo, ano an dapat kong gibuhon tanganing magmana nin buhay na daing katapusan?”+ 18 Sinabi ni Jesus sa saiya: “Taano ta inaapod mo akong marahay? Dai nin siisay man na marahay apuwera sa saro, an Diyos.+ 19 Aram mo an mga tugon: ‘Dai ka maggadan,+ dai ka magsambay,+ dai ka maghabon,+ dai ka magtestigo nin putik,+ dai ka mandaya,+ tawan mo nin onra an saimong ama saka an saimong ina.’”+ 20 Sinabi kan lalaki sa saiya: “Paratukdo, an gabos na bagay na iyan inuutob ko na puon pa sa sakuyang pagkaaki.” 21 Naghiling sa saiya si Jesus asin nakamati nin pagkamuot para sa saiya asin nagsabi, “May sarong kulang sa saimo: Ipabakal mo an ano man na igwa ka tapos itao mo sa mga pobre an kuwarta, asin magkakaigwa ka nin kayamanan sa langit; asin madya, magin parasunod taka.”+ 22 Pero disganado siya sa simbag asin munduon siyang huminali, huli ta dakul siyang pagsadiri.+

23 Pagkatapos niyang maghiling sa palibot, sinabi ni Jesus sa saiyang mga disipulo: “Magigin dipisil nanggad para sa mga makuwarta na makalaog sa Kahadian nin Diyos!”+ 24 Nabigla an mga disipulo sa sinabi niya. Dangan sinabi ni Jesus: “Mga aki, dipisil nanggad na makalaog sa Kahadian nin Diyos! 25 Mas pasil pa na makalusot sa labot nin dagom an kamelyo kisa makalaog sa Kahadian nin Diyos an tawong mayaman.”+ 26 Lalo pa sindang nagkabirigla asin sinabi ninda sa saiya:* “Siisay palan an makakaligtas?”+ 27 Hiniling sinda ni Jesus nin diretso asin sinabi niya: “Sa mga tawo imposible iyan, pero sa Diyos bakong arog kaiyan, huli ta an gabos na bagay posible sa Diyos.”+ 28 Sinabi ni Pedro sa saiya: “Hilinga! Binayaan mi an gabos na bagay asin nagsunod kami sa saimo.”+ 29 Sinabi ni Jesus: “Sinisigurado ko sa saindo, mayong nagbaya nin harong o mga tugang na lalaki o mga tugang na babayi o ina o ama o mga aki o mga uma alang-alang sa sako asin alang-alang sa maugmang bareta+ 30 an dai maako nin 100 na doble ngunyan sa panahon na ini—mga harong, mga tugang na lalaki, mga tugang na babayi, mga ina, mga aki, asin mga uma, na may kasabay na mga pagpersegir+—tapos sa maabot na sistema nin mga bagay,* nin buhay na daing katapusan. 31 Pero dakul na naiinot an mahuhuri, asin dakul na nahuhuri an maiinot.”+

32 Mantang naglalakaw sinda sa tinampo patukad sa Jerusalem, nasa inutan ninda si Jesus, asin ngaralason sinda, pero an mga nagsusurunod nagpuon na magkatarakot. Isinuway niya giraray an Dose, asin pinunan niyang sabihon sa sainda an mga bagay na ini na madali nang mangyari sa saiya:+ 33 “Magdangog kamo! Pasiring kita sa Jerusalem, asin an Aki nin tawo itatao sa mga panginot na saserdote asin sa mga eskriba. Huhusgaran ninda siya na dapat siyang magadan, asin itatao ninda siya sa mga tawo kan mga nasyon.* 34 Tutuya-tuyaon siya kan mga ini asin lulutaban saka lalatiguhon asin gagadanon, pero pakalihis nin tulong aldaw mabangon siya.”+

35 Si Santiago asin Juan, na mga aki ni Zebedeo,+ nagdulok sa saiya saka nagsabi: “Paratukdo, gusto ming gibuhon mo para sa samo an ano man na hagadon mi sa saimo.”+ 36 Sinabi niya sa sainda: “Ano an gusto nindong gibuhon ko para sa saindo?” 37 Nagsimbag sinda: “Tuguti kaming magtukaw sa kaibanan mo pag yaon ka na sa saimong kamurawayan, an saro sa saimong tuo* asin an saro sa saimong wala.”+ 38 Alagad sinabi ni Jesus sa sainda: “Dai nindo aram an pighahagad nindo. Kaya daw nindong uminom sa kopa na iniinuman ko o mabawtismuhan kan bawtismong ibinabawtismo sa sako?”+ 39 Sinabi ninda sa saiya: “Kaya mi.” Sinabi ni Jesus sa sainda: “An kopang iniinuman ko, iinuman nindo, asin an bawtismong ibinabawtismo sa sako, ibabawtismo sa saindo.+ 40 Pero an pagtukaw sa sakuyang tuo* o sa sakuyang wala bako kong desisyon, huli ta an papatukawon diyan iyo an mga pinili.”

41 Kan maaraman iyan kan sampulong iba pa, nagkaaranggot sinda ki Santiago asin ki Juan.+ 42 Pero pinarani sinda ni Jesus sa saiya asin sinabi sa sainda: “Aram nindo na an mga ibinibilang na mga tagapamahala kan mga nasyon nagdodominar sa mga sakop ninda asin an saindang mga lider naggagamit kan saindang awtoridad sa mga sakop ninda.+ 43 Dapat na bakong arog kaiyan sa saindo; kundi an siisay man na gustong magkaigwa nin dakulang awtoridad sa saindo dapat na magin lingkod nindo,+ 44 asin an siisay man na gustong magin panginot sa saindo dapat na magin uripon kan gabos. 45 Huli ta an Aki nin tawo ngani nag-abot, bako tanganing paglingkudan, kundi tanganing maglingkod+ asin itao an saiyang buhay* bilang pantubos na karibay nin dakul.”+

46 Dangan nakaabot sinda sa Jerico. Pero mantang siya saka an mga disipulo niya asin an dakul na tawo paluwas sa Jerico, si Bartimeo (an aki ni Timeo), na sarong butang parapakilimos, nakatukaw sa gilid kan tinampo.+ 47 Kan madangog niya na yaon si Jesus na Nazareno, nagpuon siyang magkurahaw asin magsabi: “Aki ni David,+ Jesus, mahirak ka sako!”+ 48 Huli kaini, dakul an nagsaway sa saiya, na sinasabihan siyang magsilensiyo, pero lalo pa siyang nagparakurahaw: “Aki ni David, mahirak ka sako!” 49 Kaya nagpundo si Jesus asin nagsabi: “Padigdihon nindo siya.” Kaya inapod ninda an lalaking buta, na sinasabi sa saiya: “Kusugi an buot mo! Tumindog ka; inaapod ka niya.” 50 Hinuba niya an saiyang pang-ibabaw na bado asin bigla siyang nagtindog saka nagduman ki Jesus. 51 Dangan sinabi ni Jesus sa saiya: “Ano an gusto mong gibuhon ko para sa saimo?” An lalaking buta nagsabi sa saiya: “Rabboni,* ibalik mo po an sakuyang paghiling.” 52 Asin sinabi ni Jesus sa saiya: “Magduman ka na. Pinarahay ka kan saimong pagtubod.”+ Asin tulos-tulos na nakabalik an saiyang paghiling,+ dangan nagpuon siyang magsunod sa saiya sa dalan.

11 Ngunyan kan harani na sinda sa Jerusalem, sa Betfage asin Betania+ sa Bukid nin mga Olibo, isinugo niya an duwa sa saiyang mga disipulo+ 2 asin sinabi sa sainda: “Dumuman kamo sa baryong iyan na natatanaw na nindo, asin pagkalaog nindo diyan, makakanumpong kamo nin sarong nakagakod na ugbon na asno na dai pa nasasangkayan nin siisay man na tawo sagkod ngunyan. Hubadon nindo iyan sa pagkakagakod, asin darahon nindo digdi. 3 Asin kun may siisay man na magsabi sa saindo, ‘Taano ta piggigibo nindo ini?’ sabihon nindo, ‘Kaipuhan ini kan Kagurangnan asin ibabalik niya tulos ini digdi.’” 4 Kaya naghali sinda asin nanumpungan an ugbon na asno na nakagakod sa sarong pinto, sa may gilid nin dalan, asin hinubad ninda iyan sa pagkakagakod.+ 5 Pero an nagkapira sa mga nakatindog duman nagsabi sa sainda: “Ano ining ginigibo nindo ta hinuhubad nindo sa pagkakagakod an ugbon na asno?” 6 Sinabi ninda sa mga ini an mismong sinabi ni Jesus, asin pinabayaan sinda kan mga ini.

7 Asin dinara ninda ki Jesus an ugbon na asno,+ asin ihinapin ninda diyan an saindang pang-ibabaw na mga bado, dangan nagsangkay siya diyan.+ 8 Dakul man an naglatag sa dalan kan saindang pang-ibabaw na mga bado, pero an iba nagpurutol nin mga sangang may mga dahon sa gilid kan dalan.+ 9 Asin idtong mga nasa inutan saka idtong mga nasa likudan padagos na nagkukururahaw: “Iligtas mo tabi siya!*+ Biniyayaan an saro na minaabot sa ngaran ni Jehova!*+ 10 Binendisyunan an maabot na Kahadian kan satong ama na si David!+ Iligtas mo tabi siya,* ika na nasa kaitaasan!” 11 Asin naglaog siya sa Jerusalem tapos nagpasiring sa templo, asin hiniling niya an gabos na bagay sa palibot, pero huling pabanggi na, nagluwas siya pasiring sa Betania kaiba an Dose.+

12 Kan sunod na aldaw, kan pahali sinda sa Betania, nakamati siya nin gutom.+ 13 Sa huruharayo nakahiling siya nin puon nin higera na igwang mga dahon, asin nagrani siya tanganing hilingon kun may makukua siyang bunga duman. Pero pagduman niya, dai siyang nahiling na bunga kundi mga dahon sana, huli ta bako idtong panahon nin igos.* 14 Kaya sinabihan niya iyan: “Magpuon ngunyan, dai na nin siisay man na makakan nin bunga hali sa saimo.”+ Asin nadangog idto kan mga disipulo niya.

15 Dangan nakaabot sinda sa Jerusalem. Naglaog siya sa templo, asin pinalayas niya an mga nagtitinda saka nagbabakal sa templo, asin ibinaralintong niya an mga lamesa kan mga pararibay nin kuwarta saka an mga bangkô kan mga nagtitinda nin mga salampati,+ 16 asin dai niya tinutugutan an siisay man na may darang kasangkapan na mag-agi sa templo. 17 Itinutukdo asin sinasabi niya sa sainda: “Bakong nasusurat, ‘An sakuyang harong aapudon na harong na pamibian para sa gabos na nasyon’?+ Pero ginibo nindo iyan na lungib nin mga parahabon.”+ 18 Asin naaraman iyan kan mga panginot na saserdote saka kan mga eskriba, asin nagpuon sindang maghanap nin paagi na gadanon siya;+ natatakot kaya sinda sa saiya, huli ta an gabos na tawo napangalas na marhay sa itinutukdo niya.+

19 Kan pabanggi na, nagluwas sinda sa siyudad. 20 Pero mantang naglalakaw sinda kan amay na aga, nahiling ninda an puon nin higera na alang na magpuon sa mga gamot kaiyan.+ 21 Nagirumduman iyan ni Pedro, asin sinabi kaini sa saiya: “Rabbi, hilinga! naalang an puon nin higera na isinumpa mo.”+ 22 Bilang simbag, sinabi ni Jesus sa sainda: “Magtubod kamo sa Diyos. 23 Sinisigurado ko sa saindo na an siisay man na magsabi sa bukid na ini, ‘Umitaas ka asin makaapon sa dagat,’ saka dai nagduduwa-duwa sa puso niya kundi may pagtubod na mangyayari an sinasabi niya, mapapangyari niya iyan.+ 24 Kaya sinasabi ko sa saindo, an gabos na bagay na ipinapamibi asin hinahagad nindo, magtubod kamo na inako na nindo iyan, asin makakamtan nindo iyan.+ 25 Asin pag namimibi kamong nakatindog, patawadon nindo an ano man na nagibo sa saindo nin siisay man, tanganing an saindong mga kasalan patawadon man kan saindong Ama na nasa langit.”+ 26 *——

27 Nagduman giraray sinda sa Jerusalem. Asin mantang naglalakaw siya sa templo, an mga panginot na saserdote asin an mga eskriba saka an kamagurangan nagdurulok 28 asin nagsarabi sa saiya: “Sa anong awtoridad mo ginigibo an mga bagay na ini? O siisay an nagtao sa saimo kan awtoridad na ini na gibuhon an mga bagay na ini?”+ 29 Sinabi ni Jesus sa sainda: “May sarong hapot ako sa saindo. Simbagon nindo ako, asin sasabihon ko sa saindo kun sa anong awtoridad ko ginigibo an mga bagay na ini. 30 An pagbawtismo daw ni Juan+ gikan sa langit o gikan sa mga tawo? Simbagon nindo ako.”+ 31 Kaya nagpuon sindang mag-urulay-ulay, na nagsasarabi: “Kun sasabihon tang, ‘Sa langit,’ sasabihon niyang, ‘Kun siring, taano ta dai kamo nagturubod sa saiya?’ 32 Pero mangangahas daw kitang magsabing, ‘Sa mga tawo’?” Natatakot sinda sa mga tawo, huli ta an mga ini gabos naniniwala na si Juan talagang sarong propeta.+ 33 Kaya nagsimbag sinda ki Jesus: “Dai mi aram.” Sinabi ni Jesus sa sainda: “Dai ko man sasabihon sa saindo kun sa anong awtoridad ko ginigibo an mga bagay na ini.”

12 Dangan nagpuon siyang magtaram sa sainda paagi sa mga ilustrasyon: “Sarong tawo an naggibo nin sarong ubasan.+ Kinudalan niya iyan, tapos nagkalot siya nin pugaan nin ubas asin nagtugdok nin sarong tore;+ dangan ipinaasikaso* niya iyan sa mga paratanom, asin nagduman siya sa ibang nasyon.+ 2 Pag-abot kan panahon nin paggusi, sarong uripon an isinugo niya sa mga paratanom tanganing kuanon sa sainda an kahirasan niya sa mga bunga kan ubasan. 3 Alagad pinugol ninda an uripon, binugbog, asin pinapuli na daing dara. 4 Nagsugo siya giraray sa sainda nin saro pang uripon, asin pinukpok ninda iyan sa payo saka ininsulto.+ 5 Dangan nagsugo siya nin saro pa, asin ginadan ninda iyan. Nagsugo siya nin dakul pa, pero an nagkapira sa mga iyan binugbog ninda saka an nagkapira ginadan ninda. 6 May natatada pa siyang saro, sarong namumutan na aking lalaki.+ Ini an ultimo niyang isinugo sa sainda, na sinasabi, ‘Igagalang ninda an aki ko.’ 7 Pero an mga paratanom na idto nag-urulay-ulay, na sinasabi, ‘Iyo ini an tagapagmana.+ Mus, gadanon ta siya, asin mapapasatuya an mana.’ 8 Kaya pinurugol ninda siya asin ginadan saka ginuyod paluwas sa ubasan.+ 9 Ano an gigibuhon kan kagsadiri kan ubasan? Maduman siya asin gagaradanon an mga paratanom, saka itatao niya sa iba an ubasan.+ 10 Dai lamang daw nindo nabasa an kasuratan na ini: ‘An gapo na hinabuan kan mga paratugdok, iyo ini an nagin mayor na gapong panganto.*+ 11 Hali ini ki Jehova,* asin makangangalas iyan sa satong mga mata’?”+

12 Dahil diyan, gusto ninda siyang dakupon* huli ta namalisyahan ninda na sinda an nasa isip niya kan sabihon niya an ilustrasyon, pero natatakot sinda sa mga tawo. Kaya binayaan ninda siya asin naghali sinda.+

13 Dangan, isinugo ninda sa saiya an nagkapira sa mga Fariseo saka an nagkapira sa mga suportador kan partido ni Herodes tanganing dakupon siya sa saiyang itinataram.+ 14 Pag-abot kan mga ini, sinabi ninda sa saiya: “Paratukdo, aram mi na pirming totoo an sinasabi mo saka dai ka naghihinguwang makua an pag-uyon nin siisay man, huli ta dai ka naghihiling sa pangluwas na itsura kan mga tawo, kundi itinutukdo mo an dalan nin Diyos kauyon kan katotoohan. Tama daw* na magbayad nin buhis* ki Cesar o bako? 15 Dapat daw kitang magbayad o dai?” Huling naririsa niya an saindang pagsagin-sagin, sinabi niya sa sainda: “Taano ta pigpupurbaran nindo ako? Tawi ako nin sarong denario* ta hihilingon ko.” 16 Tinawan ninda siya nin sarong denario,* asin sinabi niya sa sainda: “Kiisay na ladawan asin titulo ini?” Sinabi ninda sa saiya: “Ki Cesar.” 17 Dangan sinabi ni Jesus: “Itao* nindo ki Cesar an mga bagay na ki Cesar,+ pero sa Diyos an mga bagay na sa Diyos.”+ Asin napangalas sinda sa saiya.

18 An mga Saduceo, na nagsasabing mayong pagkabuhay liwat,+ nag-arabot asin naghapot sa saiya:+ 19 “Paratukdo, nagsurat si Moises sa sato na kun magadan an sarong lalaki asin may nabayaan siyang agom pero dai sindang aki, an nabayaan na agom dapat na agumon kan tugang na lalaki kan nagadan tanganing matawan niya nin aki an saiyang tugang na nagadan.+ 20 May pitong magturugang na lalaki. An inot nag-agom, alagad nagadan siya na mayong aki. 21 Dangan inagom kan ikaduwa an nabayaan na agom pero nagadan man siya na mayong aki, asin arog man kaiyan an nangyari sa ikatulo. 22 An pito gabos nagadan na mayong aki. Sa kahuri-hurihi, nagadan man an babayi. 23 Sa pagkabuhay liwat, siisay sa pito an magigin agom niya? Huli ta nagin agom siya kan pito.” 24 Sinabi ni Jesus sa sainda: “Bakong iyo ini an dahilan kaya kamo nasasala, dahil dai nindo aram an Kasuratan ni an kapangyarihan nin Diyos?+ 25 Huli ta pag nagbangon na sinda hali sa mga gadan, an mga lalaki dai maaragom asin an mga babayi dai man mapaaragom, kundi magigin arog sinda kan mga anghel sa langit.+ 26 Pero manungod sa pagbangon sa mga gadan, dai nindo nabasa sa libro ni Moises, sa salaysay manungod sa matunok na palungpong, na sinabi nin Diyos sa saiya: ‘Ako an Diyos ni Abraham asin Diyos ni Isaac saka Diyos ni Jacob’?+ 27 Siya Diyos, bako kan mga gadan, kundi kan mga buhay. Sala nanggad kamo.”+

28 Narisa kan saro sa mga eskribang nagrani saka nakadangog sa pagdiriskusyunan ninda na mahusay an pagkasimbag niya sa sainda, kaya naghapot siya: “Arin na tugon an panginot* sa gabos?”+ 29 Nagsimbag si Jesus: “An panginot, ‘Danguga, O Israel, si Jehova* na satuyang Diyos saro sana na Jehova,* 30 asin kamutan mo si Jehova* na saimong Diyos sa bilog mong puso asin sa bilog mong kalag* saka sa bilog mong isip pati sa bilog mong kusog.’+ 31 An panduwa iyo ini, ‘Kamutan mo an saimong kapwa nin siring sa saimong sadiri.’+ Dai nang ibang tugon an mas importante kisa sa mga ini.” 32 Sinabi kan eskriba sa saiya: “Paratukdo, mahusay an pagkasabi mo, kauyon kan katotoohan, ‘Siya Saro sana, asin mayong iba apuwera sa saiya’;+ 33 asin an mamutan siya sa bilog na puso, sa bilog na pakasabot, saka sa bilog na kusog asin an mamutan an kapwa nin siring sa sadiri urog nanggad na mahalaga kisa sa gabos na bílog na dulot na pigtututong asin mga atang.”+ 34 Kan marisa ni Jesus na suminimbag siya na may kadunungan, sinabi niya sa eskriba: “Bako kang harayo sa Kahadian nin Diyos.” Pero mayo na nin siisay man an may kusog nin buot na haputon pa siya.+

35 Alagad, mantang padagos na nagtutukdo si Jesus sa templo, sinabi niya: “Taano ta sinasabi kan mga eskriba na an Cristo aki ni David?+ 36 Paagi sa banal na espiritu,+ si David mismo nagsabi, ‘Sinabi ni Jehova* sa sakuyang Kagurangnan: “Tumukaw ka sa may tuo* ko sagkod na ibugtak ko an saimong mga kaiwal sa irarom kan mga bitis mo.”’+ 37 Si David mismo inapod siya na Kagurangnan, kaya paano mangyayaring aki niya siya?”+

Asin an dakul na tawo nawiwili sa pagdangog sa saiya. 38 Asin sa pagtutukdo niya sinabi pa niya: “Mag-ingat kamo sa mga eskriba na gustong magparalakaw-lakaw na nakasulot nin haralabang bado asin gustong tinatawan nin galang sa mga saudan+ 39 saka magparatukaw sa inutan* na mga tukawan sa mga sinagoga asin sa mga puwesto sa bangkete na para sa espesyal na mga bisita.+ 40 Inaagaw ninda an mga harong* kan mga babaying balo, asin namimibi sinda nin haralabaon tanganing pahangaon an iba. Maako sinda nin mas magabat na paghukom.”

41 Asin nagtukaw siya kun sain nahihiling niya an mga lalagan nin kontribusyon,+ tapos inobserbaran niya kun paano naghuhulog nin kuwarta an mga tawo sa mga lalagan nin kontribusyon, asin dakul na mayaman an naghuhulog nin dakul na kuwarta.+ 42 Sarong pobreng babaying balo an nag-abot asin naghulog nin duwang sadit na sinsilyo na hababaon an kantidad.*+ 43 Kaya inapod niya an mga disipulo niya asin sinabi sa sainda: “Sinisigurado ko sa saindo na an pobreng balong ini naghulog nin mas dakul kisa sa gabos na iba pang naghulog nin kuwarta sa mga lalagan nin kontribusyon.+ 44 Huli ta sinda gabos naghulog hali sa sobra ninda, pero siya, maski tios,* naghulog siya kan gabos na igwa siya, an saiyang bilog na pagbuhay.”+

13 Mantang paluwas siya sa templo, an saro sa mga disipulo niya nagsabi sa saiya: “Paratukdo, hilinga! pambihira nanggad na mga gapo asin edipisyo!”+ 2 Pero sinabi ni Jesus sa saiya: “Nahihiling mo an kahanga-hangang mga edipisyong ini? Mayo nanggad digdi nin matatadang gapo sa ibabaw nin gapo; gabos iyan ibabagsak.”+

3 Mantang nakatukaw siya sa Bukid nin mga Olibo na natatanaw an templo, si Pedro, Santiago, Juan, asin Andres naghapot sa saiya na daing ibang nakakadangog: 4 “Sabihon mo samuya, nuarin mangyayari an mga bagay na ini, asin ano an magigin tanda pag an gabos na bagay na ini madali nang matapos?”+ 5 Kaya nagpuon si Jesus na magsabi sa sainda: “Mag-ingat kamo na dai kamo mailagalag nin siisay man.+ 6 Dakul an maarabot gamit an pangaran ko, na nagsasabi, ‘Ako siya,’ asin manglalagalag nin dakul. 7 Saro pa, pag nakadangog kamo nin ribok nin mga giyera asin mga bareta manungod sa mga giyera, dai kamo mataranta; an mga bagay na ini kaipuhan na mangyari, pero bako pa iyan an katapusan.+

8 “Huli ta an nasyon makikilaban sa nasyon asin an kahadian makikilaban sa kahadian;+ magkakaigwa nin sunod-sunod na linog sa manlain-lain na lugar; magkakaigwa man nin kakulangan nin kakanon.+ An mga ini kapinunan nin mga kasakitan.*+

9 “Kamo man, mag-ingat kamo. Dadarahon kamo kan mga tawo sa lokal na mga husgado,+ asin lalatiguhon kamo sa mga sinagoga+ saka iaatubang kamo sa mga gobernador asin mga hadi huli sa sako, para sa pagpatotoo sa sainda.+ 10 Siring man, sa gabos na nasyon, an maugmang bareta kaipuhan na ihulit nguna.+ 11 Asin pag dinakop ninda kamo tanganing darahon sa husgado, dai kamo maghadit kun ano an sasabihon nindo; kundi ano man an itao sa saindo sa oras na iyan, iyan an sabihon nindo, dahil bako kamo an nagtataram, kundi an banal na espiritu.+ 12 Dugang pa, itatao nin sarong tawo an saiyang tugang tanganing gadanon, asin itatao nin ama an saiyang aki tanganing gadanon, asin an mga aki matumang sa mga magurang tapos ipapagadan sinda.+ 13 Asin ikakaungis kamo kan gabos na tawo huli sa pangaran ko.+ Pero an makatagal* sagkod sa katapusan+ maliligtas.+

14 “Minsan siring, pag an makababalding bagay na minakawsa nin pagkagaba+ nahiling na nindong nagtitindog sa lugar na dai dapat kaiyan tindugan (gumamit nin pakamansay an nagbabasa), an mga nasa Judea dumulag na pasiring sa kabukidan.+ 15 An tawong nasa bubungan nin harong dai na magbaba ni maglaog tanganing magkua nin ano man sa saiyang harong; 16 asin an tawong nasa uma dai na magbalik sa mga bagay na nawalat niya tanganing kuanon an saiyang pang-ibabaw na bado. 17 Hirak man sa mga bados saka sa mga nagpapasuso sa mga aldaw na iyan!+ 18 Padagos na ipamibi na dai iyan mangyari sa panahon nin tiglipot; 19 huli ta an mga aldaw na iyan magigin mga aldaw nin kasakitan*+ na dai pang arog kaiyan na nangyari puon sa kapinunan kan kinaban na linalang nin Diyos sagkod sa panahon na iyan, asin dai na giraray iyan mangyayari pa.+ 20 Sa katunayan, kun dai pahaliputon ni Jehova* an mga aldaw, mayong laman na makakaligtas. Pero huli sa mga pinili niya, pinahalipot niya an mga aldaw.+

21 “Asin kun may siisay man na magsabi sa saindo, ‘Hilinga! Yaon digdi an Cristo,’ o, ‘Hilinga! Yaon siya duman,’ dai kamo magtubod diyan.+ 22 Huli ta maralataw an mga bakong tunay na Cristo saka mga bakong tunay na propeta,+ asin magibo sinda nin mga tanda saka ngangalásan tanganing ilagalag, kun posible, an mga pinili. 23 Kaya mag-ingat kamo.+ Sinabi ko na sa saindo nin patiinot an gabos na bagay.

24 “Alagad sa mga aldaw na iyan, pagkatapos kan kasakitan na iyan, an saldang* mádiklom, asin an bulan dai matao kan liwanag kaiyan,+ 25 asin an mga bituon magkakahurulog hali sa langit, saka an mga puwersa na nasa kalangitan magkakataranyog. 26 Dangan mahihiling ninda an Aki nin tawo+ na minaabot na nasa mga panganuron asin may dakulang kapangyarihan saka kamurawayan.+ 27 Asin isusugo niya an mga anghel saka titiripunon niya an saiyang mga pinili hali sa apat na direksiyon,* magpuon sa puro kan daga sagkod sa puro kan kalangitan.+

28 “Ngunyan makanuod kamo sa ilustrasyon na ini manungod sa puon nin higera: Pag magtubo na an mga bagong sanga kaiyan asin mag-ugbos na, aram nindong harani na an tig-init.+ 29 Arog man kaiyan, pag nahiling nindong nangyayari na an mga bagay na ini, makakasiyerto nanggad kamo na siya harani na asin nasa pintuan na.+ 30 Sinisigurado ko sa saindo na bago maglihis an henerasyon na ini, mangyayari nanggad an gabos na bagay na ini.+ 31 An langit asin daga mapapara,+ pero an sakuyang mga tataramon dai nanggad mapapara.+

32 “Mapadapit sa aldaw o sa oras na iyan, daing siisay man na nakakaaram, maski an mga anghel sa langit o maski an Aki, kundi an Ama.+ 33 Magdanay kamong mapagbantay, magdanay kamong mata,+ huli ta dai nindo aram kun nuarin an itinalaan na panahon.+ 34 Nakakaagid iyan sa sarong tawo na nagbiyahe pasiring sa ibang nasyon. Binayaan niya an saiyang harong saka ipinamahala iyan sa mga uripon niya,+ na tinatawan an kada saro kan trabaho kaini, asin tinugon niya an bantay sa pintuan na padagos na magbantay.+ 35 Kaya, padagos kamong magbantay, huli ta dai nindo aram kun nuarin maabot an kagharong,+ kun baga iyan sa banggi o sa matanga o bago magmaagahon* o sa amay na aga,+ 36 tanganing pag bigla siyang umabot, dai niya kamo maabutan na nagtuturog.+ 37 An sinasabi ko sa saindo, sinasabi ko sa gabos: Padagos kamong magbantay.”+

14 Ngunyan duwang aldaw na sana,+ iseselebrar na an Paskuwa+ asin an Kapiyestahan nin Tinapay na Daing Lebadura.+ Asin an mga panginot na saserdote saka an mga eskriba naghahanap nin tusong paagi na dakupon* siya saka gadanon;+ 2 huling nagsasarabi sinda: “Bako sa kapiyestahan; tibaad magkariribok an mga tawo.”

3 Asin mantang nasa Betania siya asin nagkakakan* sa harong ni Simon na leprosohon, nag-abot an sarong babayi na igwang darang lalagan na alabastro na may laog na pahamot na lana, na purong nardo asin mamahalon na marhay. Pinasâ kan babayi an lalagan na alabastro tanganing maabrihan, asin pinunan niyang ibubo iyan sa payo ni Jesus.+ 4 Huli kaini, an nagkapira anggot na nagsarabi sa lambang saro: “Ano ta sinayang sana an pahamot na lanang ini? 5 Puwede baga kutanang ipabakal an pahamot na lanang ini nin labing 300 na denario* asin itao sa mga pobre an kuwarta!” Asin nauyam sindang marhay sa saiya.* 6 Pero sinabi ni Jesus: “Pabayaan nindo siya. Taano ta arog kamo kaiyan sa saiya? Naggibo siya nin marahay sa sako.+ 7 Huli ta an mga pobre pirmi nindong kaibanan,+ asin puwede kamong gumibo nin marahay sa sainda nuarin man nindo gusto, pero ako dai nindo pirming makakaibanan.+ 8 Ginibo niya an saiyang makakaya; patiinot niyang ibinubo sa hawak ko an pahamot na lana bilang pag-andam sa lubong.+ 9 Sinisigurado ko sa saindo, sain man sa bilog na kinaban ihulit an maugmang bareta,+ an ginibo kan babaying ini isasaysay man bilang paggirumdom sa saiya.”+

10 Asin si Judas Iscariote, na saro sa Dose, nagduman sa mga panginot na saserdote tanganing trayduron si Jesus para madakop ninda.+ 11 Kan madangog ninda iyan, ugmahon sinda asin nanuga na tatawan ninda siya nin kuwartang pirak.+ Kaya nagpuon siyang maghanap nin pagkakataon na trayduron si Jesus.

12 Kan inot na aldaw kan Tinapay na Daing Lebadura,+ an aldaw na pinagkatudan nang idulot an hayop na pang-atang sa Paskuwa,+ sinabi sa saiya kan mga disipulo niya: “Sain mo kami gustong magduman asin mag-andam para sa pagkakan kan pamanggihan kan Paskuwa?”+ 13 Kaya isinugo niya an duwa sa saiyang mga disipulo asin sinabi sa sainda: “Magpasiring kamo sa siyudad, asin sasabaton kamo nin sarong lalaki na may darang dulay nin tubig. Sundan nindo siya,+ 14 asin sain man siya maglaog, sabihon nindo sa kagharong, ‘Sinabi kan Paratukdo: “Hain an kuwarto para sa bisita na puwede akong magkakan kan pamanggihan kan Paskuwa kaiba an mga disipulo ko?”’ 15 Asin ipapahiling niya sa saindo an sarong dakulang kuwarto sa itaas, may mga gamit na asin preparado na. Duman nindo iyan andamon para sa sato.” 16 Kaya naghali an mga disipulo asin naglaog sa siyudad. Nanumpungan ninda iyan arog kan sinabi niya sa sainda, asin nag-andam sinda para sa Paskuwa.

17 Kan banggi na, nag-abot siya kaibanan an Dose.+ 18 Asin mantang nakatukaw* sinda sa may lamesa asin nagkakarakan, sinabi ni Jesus: “Sinisigurado ko sa saindo, an saro sa saindo na kaiba kong nagkakakan matraydor sa sako.”+ 19 Namundo sindang marhay asin saro-sarong nagsabi sa saiya: “Bako ako iyan, bako?” 20 Sinabi niya sa sainda: “Saro siya sa Dose, an saro na kasabay kong nagsasawsaw sa mangko.+ 21 Huli ta babayaan kamo gabos kan Aki nin tawo, arog kan nasusurat manungod sa saiya, pero hirak man kan tawong iyan na matraydor sa Aki nin tawo!+ Mas marahay pa sa tawong iyan na dai siya namundag.”+

22 Mantang padagos sindang nagkakakan, nagkua siya nin tinapay asin namibi,* tapos binaraak niya iyan dangan itinao sa sainda, na sinasabi: “Magkua kamo; nangangahulugan ini kan sakuyang hawak.”+ 23 Asin nagkua siya nin kopa, nagpasalamat sa Diyos, saka itinao iyan sa sainda, asin gabos sinda nag-inom diyan.+ 24 Tapos sinabi niya sa sainda: “Nangangahulugan ini kan sakuyang ‘dugo+ kan tipan,’+ na papabuluson para sa dakul.+ 25 Sinisigurado ko sa saindo, dai na nanggad ako mainom nin inumon na hali sa ubas sagkod na umabot an aldaw na mainom ako nin bagong arak sa Kahadian nin Diyos.” 26 Asin pagkatapos nindang magkanta nin mga pag-umaw,* nagluwas sinda pasiring sa Bukid nin mga Olibo.+

27 Asin sinabi ni Jesus sa sainda: “Babayaan nindo ako* gabos, huli ta nasusurat: ‘Gagadanon ko an pastor,+ asin an mga karnero magkakasuruway-suway.’+ 28 Pero pagkatapos akong maibangon, maiinot ako sa saindong magduman sa Galilea.”+ 29 Alagad sinabi ni Pedro sa saiya: “Dawa pa bayaan ka ninda* gabos, ako dai.”+ 30 Kaya sinabi ni Jesus sa saiya: “Sinisigurado ko sa saimo na sa aldaw na ini, iyo, ngunyan mismong banggi, bago magturaok nin duwang beses an manok, tulong beses mong ninigaran na bisto mo ako.”+ 31 Pero ipinipirit pa giraray ni Pedro: “Kun kaipuhan na magadan ako kaiba mo, dai ko lamang ninigaran na bisto taka.” Arog man kaiyan an sinabi kan gabos na iba pa.+

32 Kaya nagduman sinda sa lugar na inaapod na Getsemane, asin sinabi niya sa saiyang mga disipulo: “Magtukaw kamo digdi miyentras na namimibi ako.”+ 33 Asin iiniba niya si Pedro asin si Santiago saka si Juan,+ asin nakamati siya nin grabeng paghadit saka napurisaw na marhay. 34 Sinabi niya sa sainda: “Mamunduon ako,*+ na garo ikagadan ko. Magdanay kamo digdi asin padagos na magbantay.”+ 35 Asin pag-uruinutan niya, suminubsob siya sa daga saka nagpuon na mamibi na kun posible, lumihis sa saiya an oras na iyan. 36 Dangan sinabi niya: “Abba,* Ama,+ an gabos na bagay posible sa saimo; halia sa sako an kopang ini. Pero, bakong kun ano an buot ko, kundi kun ano an buot mo.”+ 37 Nagbalik siya asin naabutan sindang tururog, asin sinabi niya ki Pedro: “Simon, nagtuturog ka? Dai mo kayang padagos na magbantay maski sarong oras?+ 38 Padagos kamong magbantay asin padagos na mamibi, tanganing dai kamo madaog nin sugot.+ Siyempre, gustuhon kan* espiritu, pero an laman maluya.”+ 39 Asin naghali giraray siya saka namibi, na sinasabi an iyo man sanang bagay.+ 40 Dangan nagbalik siya asin naabutan sindang tururog, huli ta grabe an saindang tungka, kaya dai ninda aram kun ano an isisimbag sa saiya. 41 Asin nagbalik siya sa ikatulong beses asin sinabi niya sa sainda: “Sa arog kaining panahon, nagtuturog kamo saka nagpapahingalo! Tama na iyan! Nag-abot na an oras!+ Uya! An Aki nin tawo tinatraydor na para itao sa kamot nin mga parakasala. 42 Bumangon kamo, magduman na kita. Harani na an matraydor sa sako.”+

43 Asin mantang nagtataram pa siya, biglang nag-abot si Judas, na kabilang sa Dose, asin igwa siya nin mga kairiba na may darang mga espada asin pamukpok. Isinugo sinda kan mga panginot na saserdote asin kan mga eskriba saka kan kamagurangan.+ 44 An traydor nagtao sa sainda nin tanda na napagkasunduan ninda, na sinasabi: “Kun siisay an hadukan ko, siya na iyan; dakupon nindo siya, asin darahon nindo saka bantayan.” 45 Asin nagdiretso siya saka nagrani sa saiya asin nagsabi, “Rabbi!” asin hinadukan niya ini nin makikatuod na hadok. 46 Kaya pinugol ninda si Jesus saka inarestar. 47 Alagad, saro sa mga nakatindog duman an huminugkot kan saiyang espada dangan tinigbas an uripon kan halangkaw na saserdote, asin natakras an talinga kaini.+ 48 Sa siring, sinabi ni Jesus sa sainda: “Ano nagdigdi kamo na may mga espada asin pamukpok tanganing arestaron ako na garo ako tulisan?+ 49 Aroaldaw nindo akong kaiba mantang nagtutukdo ako sa templo,+ pero dai nindo ako pigdadakop. Minsan siring, nangyari ini tanganing mautob an Kasuratan.”+

50 Asin binayaan siya ninda gabos, asin nagdurulag sinda.+ 51 Alagad, sarong hoben na lalaki na daing ibang sulot kundi bado na gibo sa marahay na klaseng telang lino an nagsunod sa saiya sa harani. Pinurbaran siyang dakupon kan mga tawo, 52 pero iwinalat niya an saiyang badong lino asin nagdulag na huba.*

53 Dinara ninda ngunyan si Jesus sa halangkaw na saserdote,+ asin nagtiripon an gabos na panginot na saserdote asin an kamagurangan saka an mga eskriba.+ 54 Pero nagsunod sa saiya si Pedro na medyo may distansiya sagkod sa laog kan patyo kan halangkaw na saserdote; asin nagtukaw siya kaiba kan mga suruguon sa harong asin nagpaimbong sa hampang nin malaad na kalayo.+ 55 Ngunyan, an mga panginot na saserdote asin an bilog na Sanhedrin naghahanap nin testimonya laban ki Jesus tanganing maipagadan siya, pero dai sindang nakukuang ano man.+ 56 Sa katunayan, dakul an nagtetestigo nin putik laban sa saiya,+ alagad bakong magkauruyon an saindang mga testimonya. 57 May nagkapira man na nag-aatubang asin nagtetestigo nin putik laban sa saiya, na sinasabi: 58 “Nadangog ming sinabi niya, ‘Gagabaon ko an templong ini na ginibo nin mga kamot nin tawo, asin sa laog nin tulong aldaw matugdok ako nin iba na bakong gibo nin mga kamot nin tawo.’”+ 59 Pero dawa sa bagay na ini, bakong magkauruyon an saindang testimonya.

60 Dangan tuminindog an halangkaw na saserdote sa tahaw ninda asin hinapot si Jesus, na sinasabi: “Mayo ka lamang nin isisimbag? Ano ining pig-aakusar ninda laban sa saimo?”+ 61 Pero dai siya naggirong asin dai lamang nagsimbag.+ Hinapot giraray siya kan halangkaw na saserdote, asin sinabi kaini sa saiya: “Ano, ika an Cristo, an Aki kan Banal na Diyos?” 62 Dangan sinabi ni Jesus: “Iyo, ako; asin mahihiling nindo an Aki nin tawo+ na nakatukaw sa may tuo+ kan Makapangyarihan* asin minaabot na kaiba kan mga panganuron nin langit.”+ 63 Huli kaini, ginisi kan halangkaw na saserdote an saiyang mga bado asin sinabi niya: “Aanuhon ta pa an mga testigo?+ 64 Nadangog nindo an paglanghad. Ano an desisyon nindo?”* Gabos sinda hinusgaran siya na dapat siyang magadan.+ 65 Asin linutaban siya kan nagkapira+ saka tinakupan an saiyang lalawgon* asin sinuntok siya tapos sinabi sa saiya: “Maghula ka!” Asin sinampaling siya kan mga tagapagpautob kan husgado tapos dinara siya.+

66 Mantang yaon si Pedro sa ibaba sa may patyo, nag-abot an saro sa mga babaying suruguon kan halangkaw na saserdote.+ 67 Kan mahiling kan babayi si Pedro na nagpapaimbong, hiniling niya ini nin diretso asin sinabihan: “Ika, kaibanan ka man kan Nazareno, kan Jesus na idto.” 68 Pero pignigaran niya iyan, na sinasabi: “Dai ko siya bisto, saka dai ko aram an pigsasabi mo,” asin nagluwas siya pasiring sa pasilyo kan trangkahan. 69 Nahiling siya duman kan suruguon na babayi, asin sinabi giraray kaini sa mga nakatindog duman: “Saro siya sa sainda.” 70 Pignigaran niya na naman iyan. Asin paghaloy-haloy, an mga nakatindog duman nagpuon giraray na magsabi ki Pedro: “Siguradong saro ka sa sainda, ta an totoo, taga Galilea ka.” 71 Pero pinunan niyang maldisyunon an saiyang sadiri asin magsumpa: “Dai ko bisto an tawong iyan na pigsasabi nindo!” 72 Tulos-tulos na nagturaok sa ikaduwang beses an manok,+ asin nagirumduman ni Pedro an sinabi ni Jesus sa saiya: “Bago magturaok nin duwang beses an manok, tulong beses mong ninigaran na bisto mo ako.”+ Asin nangruluya siya sa kamunduan saka nagpuon na maghibi.

15 Kan maagahon na, an mga panginot na saserdote kaiba an kamagurangan asin an mga eskriba, sa katunayan, an bilog na Sanhedrin, insigidang nagkaigwa nin kumperensiya, asin ginapos ninda si Jesus saka dinara ninda siya asin itinao ki Pilato.+ 2 Kaya hinapot siya ni Pilato: “Ika an Hadi kan mga Judio?”+ Bilang simbag, sinabi niya: “Ika na mismo an nagsabi kaiyan.”+ 3 Pero dakul na bagay an pig-aakusar sa saiya kan mga panginot na saserdote. 4 Hinapot giraray siya ni Pilato, na nagsasabi: “Mayo ka lamang nin isisimbag?+ Hilinga kun gurano kadakul kan pig-aakusar ninda laban sa saimo.”+ 5 Pero dai na nagsimbag pa si Jesus, kaya nagngalas si Pilato.+

6 Sa kada kapiyestahan, kinatudan niyang palibrehon an sarong preso na hinahagad kan mga tawo.+ 7 Kan panahon na iyan, an lalaking si Barabbas nakapreso kaiba kan mga rebelde sa gobyerno, na sa pagrebelde ninda nanggadan sinda. 8 Kaya nagrani an mga tawo asin pinunan nindang hagadon na gibuhon ni Pilato an kinatudan niyang gibuhon para sa sainda. 9 Nagsimbag siya sa sainda, na sinasabi: “Gusto nindong palibrehon ko an Hadi kan mga Judio?”+ 10 Aram kaya ni Pilato na dahil sa pagkauri kaya itinao siya sa saiya kan mga panginot na saserdote.+ 11 Pero sinutsutan kan mga panginot na saserdote an mga tawo na hagadon sa saiya na si Barabbas na sana an palibrehon.+ 12 Sa giraray, nagsimbag si Pilato sa sainda: “Ano ngunyan an gigibuhon ko sa inaapod nindong Hadi kan mga Judio?”+ 13 Nagkururahaw giraray sinda: “Bitayon siya sa harigi!”*+ 14 Alagad sinabi ni Pilato sa sainda: “Taano? Anong maraot na bagay an ginibo niya?” Pero lalo pa sindang nagkurahaw: “Bitayon siya sa harigi!”*+ 15 Kaya huling gusto ni Pilato na mapauyunan an mga tawo, pinalibre niya si Barabbas; asin pagkatapos na ipalatigo si Jesus,+ itinao niya ini tanganing padusahan nin kagadanan sa harigi.+

16 Dinara siya ngunyan kan mga suldados duman sa patyo, sa laog kan residensiya kan gobernador, asin tiniripon ninda an bilog na tropa nin mga suldados.+ 17 Asin sinulutan ninda siya nin badong purpura,* saka nagsalapid sinda nin koronang tunok tapos ibinugtak iyan sa saiyang payo; 18 asin nagpuon sindang magsabi sa saiya: “Pag-umawon, ika na Hadi kan mga Judio!”+ 19 Siring man, pinupukpok ninda siya nin tambo* sa payo saka linulutaban siya, asin nagluhod sinda saka nagduko sa saiya. 20 Kan huri, pagkatapos ninda siyang tuya-tuyaon, hinali ninda sa saiya an badong purpura asin isinulot sa saiya an pang-ibabaw na mga bado niya. Asin dinara ninda siya sa luwas tanganing ipako siya sa harigi.+ 21 Puwersahan man nindang ipinapasan an hariging pasakitan* ni Jesus+ sa sarong nag-aagi na hali sa baryo, si Simon na taga Cirene, an ama ni Alejandro asin Rufo.

22 Kaya dinara ninda siya sa lugar na inaapod na Golgota, na pag trinadusir, nangangahulugan na “Lugar nin Bungo.”+ 23 Duman pinurbaran nindang painumon siya nin arak na may drogang mira,+ pero dai niya iyan ininom. 24 Asin ipinako ninda siya sa harigi saka pinagbaranga-bangaan an saiyang pang-ibabaw na mga bado. Pinaagi ninda ini sa burunutan tanganing maaraman kun arin an mapapaduman sa kada saro.+ 25 Ikatulong oras* na kaidto kan ipako ninda siya sa harigi. 26 Asin isinurat ninda an akusasyon sa saiya: “An Hadi kan mga Judio.”+ 27 Apuwera diyan, duwang tulisan an ibinitay sa mga harigi sa kataid niya, saro sa tuo niya asin saro sa wala.+ 28 *—— 29 Asin an mga nag-aaragi nagtataram sa saiya na may pang-iinsulto, na nagpipiriling-piling+ asin nagsasarabi: “Ha! Ika na magaba kan templo asin matugdok kaiyan sa laog nin tulong aldaw,+ 30 iligtas mo an sadiri mo asin bumaba ka diyan sa hariging pasakitan.”* 31 Kapareho man kaiyan, an mga panginot na saserdote kaiba an mga eskriba nagtutuya-tuya sa saiya, na sinasabi: “An iba ilinigtas niya; an sadiri niya dai niya kayang iligtas!+ 32 Bumaba ngunyan sa hariging pasakitan* an Cristo, an Hadi kan Israel, tanganing mahiling ta asin magturubod kita.”+ Pati an mga nasa mga harigi sa kataid niya tinutuya-tuya siya.+

33 Kan ikaanom na oras* na, nagdiklom sa bilog na daga sagkod sa ikasiyam na oras.*+ 34 Asin kan ikasiyam na oras, nagkurahaw nin makusog si Jesus: “Eli, Eli, lama sabachthani?” na pag trinadusir, nangangahulugan: “Diyos ko, Diyos ko, ta’daw ta pinabayaan mo ako?”+ 35 Asin kan madangog iyan kan nagkapira sa mga nakatindog sa harani, nagpuon sindang magsabi: “Hilinga! Inaapod niya si Elias.” 36 Dangan may saro na nagdalagan, nagbuntog nin espongha sa maalsom na arak, ilinaag iyan sa sarong tambo, asin itinao iyan sa saiya tanganing inumon,+ na sinasabi: “Pabayai siya! Hilingon ta kun baga mag-abot si Elias tanganing ibaba siya.” 37 Pero nagkurahaw nin makusog si Jesus, tapos nautsan siya.+ 38 Asin nabanga an kurtina kan santuwaryo+ puon sa itaas sagkod sa ibaba.+ 39 Ngunyan, kan mahiling kan opisyal nin hukbo, na nakatindog sa atubangan niya, an mga nangyari saka an pagkagadan niya, nagsabi ini: “Siguradong an tawong ini an Aki nin Diyos.”+

40 Igwa man nin mga babayi na nagmamasid sa huruharayo. Kaiba sa sainda si Maria Magdalena saka si Maria na ina ni Santiago na Mas Hoben* asin ni Joses, saka si Salome;+ 41 sinda an mga nag-iiba sa saiya asin nagtatabang sa saiya+ kan yaon siya sa Galilea. Yaon man an dakul na iba pang babayi na nag-iriba sa saiya pasiring sa Jerusalem.

42 Kan hapon nang marhay, asin huling Pag-andam kaidto, an aldaw bago an Sabbath, 43 nag-abot si Jose na taga Arimatea, sarong iginagalang na miyembro kan Konseho,* na saro man mismo sa naghahalat kan Kahadian nin Diyos. Nagkusog-buot siyang magduman ki Pilato, asin hinagad niya an hawak ni Jesus.+ 44 Pero gustong maaraman ni Pilato kun baga gadan na si Jesus, kaya inapod niya an opisyal nin hukbo asin hinapot ini kun baga talagang gadan na si Jesus. 45 Kan masiyerto niya iyan sa opisyal nin hukbo, itinugot niyang kuanon ni Jose an hawak. 46 Pagkabakal niya nin marahay na klaseng telang lino asin pagkababa niya kan hawak ni Jesus, pinatos niya ini kan telang lino asin ilinaag sa lulubngan*+ na tinuki sa gapo; dangan pinaligid niya an sarong gapo pasiring sa entrada kan lulubngan.+ 47 Pero si Maria Magdalena asin si Maria na ina ni Joses padagos na naghihiling sa lugar na pinagbugtakan sa saiya.+

16 Kaya pakalihis kan Sabbath,+ si Maria Magdalena, si Maria+ na ina ni Santiago, asin si Salome nagbakal nin mahamot na mga sangkap* huli ta gusto nindang magpasiring duman saka ilahid an mga ini sa hawak niya.+ 2 Asin amayon kaidtong inot na aldaw kan semana pagkasirang kan aldaw, nakaabot sinda sa lulubngan.*+ 3 Nag-uurulay-ulay sinda, na sinasabi: “Siisay an mapaligid para sa sato kan gapo hali sa entrada kan lulubngan?” 4 Pero paghiling ninda, nahiling ninda na napaligid na an gapo, maski ngani dakulaon iyan.+ 5 Kan maglaog sinda sa lulubngan, may nahiling sindang sarong hoben na lalaki na nakatukaw sa parteng tuo, na nakasulot nin halabang puting bado, kaya nabigla sinda. 6 Sinabi niya sa sainda: “Dai kamo mabigla.+ Hinahanap nindo si Jesus na Nazareno na pinadusahan nin kagadanan sa harigi. Ibinangon siya.+ Mayo siya digdi. Hilinga nindo, digdi ninda siya ibinugtak.+ 7 Pero magduman kamo, sabihon nindo sa mga disipulo niya asin ki Pedro, ‘Nag-inot na siya pasiring sa Galilea.+ Mahihiling nindo siya duman, arog kan sinabi niya sa saindo.’”+ 8 Kaya pagluwas ninda, nagdulag sinda hali sa lulubngan, na nagtatakig asin dai maipaliwanag an namamatian. Asin mayo sindang sinabi sa kiisay man, dahil natatakot sinda.*+