An Puwersa kan Katotoohan na Makapabagong-Buhay
“An sarong parahabon, na pinaluwas nin amay, nakakomitir nin 500 na paghabon sa laog nin pitong bulan. An sarong paralugos, na pinaluwas apat pang taon bago natapos an minimum na sentensia sa saiya na sampulong taon, linugos asin ginadan an sarong babae. An sarong paragadan na tinawan nin probisyonal na libertad naglaog sa duwang harong asin ginadan an tolo katawo.”—Reader’s Digest, Nobyembre 1990.
“Haros 63 porsiento sa mga presong pinaluwas sa bilibid an inarestar huli sa magabat na krimen sa laog nin tolong taon, sabi kan Departamento nin Hustisya sa sarong pagsiyasat na ilinuwas ngonyan.”—The New York Times, Abril 3, 1989.
“An ideya nin karsel bilang lugar na dian an mga kriminal magbabagong-buhay bako nanggad na totoo. An mga karsel kombinasyon na ‘kamalig’ asin ‘eskuwelahan sa krimen.’”—Sunday Star nin Toronto, Marso 20, 1988.
An warden sa Rikers Island, sarong karsel sa Siudad nin Nueva York, nagsasabi: “Maabot digdi an sarong barobata, desinuwebe anyos, dating bantay sa paghabon. Pagluwas nia digdi, bako na siang bantay. Sa masunod, sia na an mapaputok kan badil.”—Magasin na New York, Abril 23, 1990.
“An mga tata nin karsel mas ikababaing sa nagbibirik na pinto: haros dos-tersio sa gabos na preso an inaarestar liwat sa laog nin tolong taon pagkaluwas ninda.”—Magasin na Time, Mayo 29, 1989.
MAYO sa mga nasa itaas an bago sa sato. Iyan dati nang estorya: An mga karsel dai nakakapabagong-buhay. An katotoohan iyo. Sarong halimbawa: si Ron Pryor.
Pinoponan ni Ron an kada aldaw nin pagbasa nin sarong teksto sa Biblia kaiba kan saiyang pamilya. An pag-iba-iba ninda mag-agom matoninong asin mamomoton. An harong areglado asin malinig. An duwa nindang aki toltol na mga estudyante—mayong droga, mayong alkohol, mayong problema. Ngonyan independiente na sinda asin nakikikabtang sa Kristianong mga aktibidad. Si Ron asin an agom nia, si Arlynn, sibot sa saindang komunidad na boluntad na nagtatrabaho bilang mga Kristiano. Ini kapakipakinabang na buhay na naglilingkod sa iba.
Pero, kan 1970 si Ron Pryor nasa bilanggoan na naghahalat na bistahon sa paggadan. Sia napatunayan na nagkasala, nasentensiahan, asin nagpoon na mapreso sa sarong bilibid. Idto an kulminasyon nin halawig na kriminal na karera na naglaog sa saiya nin paorootro sa karsel. Pero si Ron an papag-estoryahon ta.
“An enot na ‘pagkabilanggo’ na nagigirumdoman ko sarong hagkos na konektado sa sarong lubid na natatakod sa balaybayan. Kan ako tolo o apat na taon an edad, garo natanom na sa sako an pagigin baragbaragan. Nagbabaragbarag ako, nawawara, pinupurot kan pulis asin ipinupuli. Sa katapustapusi, sinabihan ako kan sakong ina na kun dai ako mapondo, aapodan nia an ampunan asin ipakukua ako asin ipalalaom ako. Nagparahibi ako sa lagwerta, na hinahalat an pag-abot ninda. Dai man sinda nag-abot. Imbes, iginakod ako kan sakong ina sa balaybayan.
“Kan ako nagdadakula na, permi akong napapaiwal, asin kadahasan an nagin solusyon ko sa gabos na problema. An pagmate ko ribaraw, bigo, hinahaboan. Mayo ako nin ideya kun ano an tama asin sala. An ginibo kong giya an sakong pagmate, bakong konsensia. Sa eskuwelahan nakakapasar ako hale sa sarong grado pasiring sa masunod ta ikinaoogma kan mga maestro na nawara ako sainda. Nagpondo na ako sa ikapitong grado asin nagdulag ako. Napaiba ako sa maraot na mga pag-iriba, asin arog kan patanid kan Kasuratan, dinara ako kaiyan sa mas grabeng problema.—1 Corinto 15:33.
“Dai nahaloy nasalidahan nin mga repormatoryo an hagkos sa balaybayan. Dai ako nabakle kaiyan. Minadulag ako asin nadadakop giraray. Kan ako nagdudulag sa sarong repormatoryo sa Virginia, hinabon ko an sarong trak na pikap asin nadakop ako. Kan ako bistahon sa atubangan nin sarong huwes na an ngaran Jenkins sa demandang paghabon nin sakayan, nadiskobre ko na trak ni Huwes Jenkins an hinabon ko! Desisais anyos pa sana ako, pero idineklarar akong dai na mababakle asin binista bilang nasa tama nang edad. Ibinilanggo ako nin duwang taon.
“Pagkaluwas ko sa karsel asin kan ako mga 20 anyos na, nagbakal ako nin motorsiklo. Naaling ako sa pakamate nin kapangyarihan na itinao kaiyan sa sako, pero kulang pa idto. Nag-ayon ako sa Pagans—sarong gang nin mga nakamotorsiklo na perming naghahanap nin ribok, perming gustong makisuntukan. Tamang-tama ako.
“Paghaloyhaloy, drayber ako nin trak asin naghahakot nin mga gulay asin prutas hale sa Florida. Bako na akong aktibo sa Pagans, pero kan ako umagi sa Virginia kan panahon na idto, kan 1969, nanompongan ko an pira sa dati kong mga barkadang Pagan. Nagpoon kaming magparti—nag-iirinoman, nagdodroga. Nagpoon an dai pagkasinabotan, naggrabe idto, asin sa nangyaring suntukan na pinapag-init nin arak asin droga, nabadil asin nagadan ko an sarong tawo. Dagdag pang bunga nin maraot na pag-iriba! Dai nahaloy, inimbestigar ako nin duwang sekreta, asin nagtuga akong nakagadan. Ini kan 1970.
“Nakakarsel ako na naghahalat nin bista asin rebelde pa man giraray na paraparibok. Halimbawa, sarong aga an sarong enkargado nagdara nin kape. Parateng tinatawan ka nin sarong ekstrang tasa para sa aroatyan. Kan agang idto, isinalod ko an saro ko pang tasa sa kapitera, pero an sabi nia, ‘Mayo nin ekstra.’ An inisip ko gusto niang itao iyan sa iba. Kaya an sabi ko, ‘Kun siring kulang an kape mo ngonyan na aga?’ Sabi nia, ‘Iyo.’ ‘Bueno, isulit ko logod ini saimo.’ Itinipwak ko idto sa saiyang lalauogon. An inabot ko pagkabilanggong inkomunikado.
“Kaya nagbibirikbirik ako sa 2.5 por 3 metros na seldang idto na mayo nin bintana. Sa enot na pangyayari sa buhay ko, talagang naghorophorop ako. Kadakol na hapot an suminabong sakuya. ‘Taano ta perming maribokon an buhay ko? Taano ta laog-luwas ako sa karsel? Taano ta yaon ako sa seldang ini? Taano ta nabubuhay ako? Taano? Taano? Taano?’ Daing ontok an pagsabong nin mga taano pero mayo nin simbag. Dangan an sabi ko sa sadiri ko: ‘Nakaabot na ako sa poro. Mayo na akong dudumanan. Apuwera sana—apuwera sana kun may Dios—Dios na nakaheheling sa sako, nakaaaram na ako nabubuhay, nakasasabot sako—na minsan ako dai! Dios ko, kun ika nabubuhay, kun naririsa mo ako, kun may magigibo ako—sabihan mo ako, minsan ano!’
“May Biblia duman sa namumugtakan ko. Naisip ko, ‘Kapinonan na iyan.’ Nagpoon akong magbasa. Dai ko magirumdoman kun ano an nabasa ko. An nagigirumdoman ko sana binasa ko iyan, na mayo nin nasasabotan. Pagsarong semana ibinuwelta na ako sa mga selda. Bukas an sarong selda, na daing laog pareho an mga katre. Ilinaog ako duman, asin pakalihis nin duwang aldaw ilinaog ninda an saro pang preso kaiba ko. Binabasa ko kaidto an Biblia, na nasasakitan dian. Naheling nia akong nagbabasa asin naghapot sia: ‘Boot mong masabotan an Biblia?’ ‘Iyo!’ ‘Ikukua taka nin libro na makatatabang saimo.’ Kinontak nia an saro sa mga Saksi ni Jehova—kaidto nakipag-adal sinda sa saiya—asin dai nahaloy tinawan ako nin librong may titulong An Katotoohan na Minagiya Pasiring sa Buhay na Daing Sagkod. Hulyo 1970 kaidto.
“Pinonan ko iyan na basahon, asin natapos ko iyan na basahon. Dai ko nasabotan an gabos, pero rasonable idto. Kan an mga Saksi ni Jehova nag-arabot asin nakipag-adal sa sako, an gabos na hapot ko kan ako inkomunikado nagpoon na masimbag. Sa enot na pangyayari sa sakong buhay, nagkaigwa ako nin pagmansay sa kun ano an tama asin kun ano an sala. Mientras na kinakakan ko an espirituwal na pagkakan na ini, orog akong nagigin siring sa ‘mga tawo na huli sa paggamit kan saindang kakayahan nin pagmansay napatood na mamidbid kun ano an tama asin sala.’ (Hebreo 5:14) Napupukaw na an sakong konsensia, nabubuhay na!
“An biglang pagkakamit na ini kan katotoohan sa Biblia nagbunga nin dakulang pagkaliwat sa sakong isip. Nabasa ko an libro sa laog nin 24 oras. Sa laog nin sarong banggi nagbago ako hale sa sarong poro pasiring sa ibong na poro. Desidido akong ipaheling sa sakong mga kapwa preso an mga katotoohan na nanonodan ko. Paghona ko gabos maoogma kaiyan na arog ko. Dai man. Problema ako kaidto kan ibang preso; ngonyan orog akong ikinauuyam—na dai pinaghona nin siisay man na puwedeng mangyari! Pero mantang an mga Saksi padagos na nagduduman sa karsel tanganing makipag-adal sa sako, nagin akong mas mataktika sa sakong paghuhulit.
“Dakol an binago ko, asin sa laog nin duwang bulan nagin enkargado ako. Tinogotan pa ngani ninda akong magluwas, na dai pa nangyari kaidto huli sa nakaagi kong rekord asin sa dahelan na ako nabilanggo. An mga prinsipyong nanonodan ko sa Biblia nagkakaepekto na. An tubig nin katotoohan hale sa Tataramon nin Dios nakalilinig na, arog kaidtong mga aldaw kan mga apostol. An puwersa kaiyan na magpabagong-buhay ipinaririsa sa 1 Corinto 6:9-11, arog kan sinasabi digdi:
“‘Ano! Dai kamo nakakaaram na an mga bakong matanos dai magmamana kan kahadean nin Dios? Dai kamo madayaan. Minsan an mga parapakisaro, ni an mga parasamba sa ladawan, ni an mga parasambay, ni an mga binabae, ni an mga lalaki na minadurog sa kapwa lalaki, ni an mga parahabon, ni an mga paslo, ni an mga paraburat, ni an mga paramuda, ni an mga parakikil dai magmamana kan kahadean nin Dios. Alagad arog kaiyan kaidto an nagkapira saindo. Alagad kamo nahugasan na.’
“Kan huri binista ako. Sinentensiahan ako nin 20 taon huli sa paggadan. Kan 1971, ipinadara ako sa karsel na pinakaestrikto an bantay. Duman ko ipinagpadagos an pag-adal sa Biblia kaiba kan mga Saksi. Nagliwat na nin marhay an sakong gawe-gawe. Dai nahaloy sa bagong karsel na ini, ginibo ninda akong enkargado asin tinawan ako nin mga bakasyon. Sa sarong bakasyon ko, hinapot ko an Saksi na iniistaran ko: ‘Ano an nakaoolang sako na pabautismo?’ Hinapot nia an lokal na kongregasyon asin nagbuwelta an simbag: ‘Mayo.’ Kan 1973, sa oras na madurodiklom na, nabautismohan ako sa sadit na danaw na raraan nin mga baka sa haraning oma. Namibi ako mantang ako ilinulubog sa tubig, ta iyan an ginibo ni Jesus kan sia ibuntog sa Salog nin Jordan ni Juan na Bautisador.
“Pakalihis kaidto, marikas an sakong espirituwal na pag-oswag. Nag-ayon ako sa Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro na ginigibo sa lokal na kongregasyon—siyempre, dai ako personal na nakakapresente. Nag-ako ako nin mga asignasyon sa paadalan asin irinekord ko sa tape an sakong mga pahayag, asin iyan pinatotokar sa kongregasyon. An parakonseho sa paadalan nagpapadara man nin hatol na makatatabang sakong umoswag. Nagkaigwa kami nin semanal na pagtiripon sa karsel na duman imbitado an ibang preso.
“Padagos na nadadagdagan nin dakol na teksto an kaaraman ko sa Biblia. Iyan garo mga tongtongan na nagdadara sako paluwas sa karibarawan sa moral na nabubuhayan ko sa kadaklan na taon kan sakong buhay, sagkod na nasabotan ko an pagbagong-buhay na sinasabi ni apostol Pablo sa Colosas 3:9, 10: ‘Halea nindo an daan na pagkatawo asin an mga gibo kaini, asin isolog nindo an bagong pagkatawo, na binabago paagi sa tamang kaaraman oyon sa ladawan kan Saro na naglalang kaiyan.’
“Kan 1978 nagdadangadang an ikatolong bista sa atubangan kan konseho na nagtatao nin probisyonal na libertad. Duwang beses na akong sinayumahan huli sa gabat kan mga krimen na sakong naginibo. Ngonyan an konseho nakaresibi nin mga 300 na surat hale sa mga Saksi asin iba pa na nagpapatunay sa ginibo kong mga pagbakle.
“Huling nagrarahay an posibilidad na ako makaluwas, inisip ko an posibilidad na mag-agom. Si Arlynn, sarong balo na may duwang aki, Saksi na kasuratan ko kan ako nasa karsel. Sinosongko nia ako dara an duwa niang aki. Nagkaminootan kami. Nakaluwas ako kan Pebrero 1, 1978. Kinasal kami kan Pebrero 25, 1978. Ngonyan, pakalihis nin 13 taon, maogma pa an samong pag-iba-iba mag-agom. An saro sa mga aki mi may agom na asin aktibo bilang saro sa mga Saksi ni Jehova. An saro mi pang aki bilog na panahon na nagtatrabaho sa opisina prinsipal kan mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, Nueva York.
“Sinimbag an sakong mga pamibi. Pinasasalamatan ko an mga tugang na lalaki asin babae na nagtabang na gayo sa sako. Utang ko an gabos kong kaogmahan sa maogmang Dios, si Jehova.—1 Timoteo 1:11.
“Pero pinagbabasolan ko an nakaagi kong mga kasalan. Sinasalingoy kong may pagkabalde an nakaagi kong marigsok na gawe-gawe. Dakol na beses akong namibi ki Jehova na patawadon ako, asin sa pagmate ko pinatawad na nia ako. Linalaom ko man na an mga tawong pinagkasalaan ko kaidto mahimo man na patawadon ako. Asin nangorognang linalaom ko na buhayon liwat ni Jehova an tawong ginadan ko asin na sia magkaigwa kan oportunidad na mabuhay sagkod lamang sa Paraisong daga nin Dios. Luluboson kaiyan an sakong kagayagayahan!”
An dai nagibo nin mga rehas nin karsel asin pag-inkomunikado, nagibo kan katotoohan sa Biblia. Pinapangyari kaiyan na mahale ni Ron Pryor an daan na kriminal na personalidad asin isulog an bagong Kristianong personalidad. Taano? Huli ta “an tataramon nin Dios buhay asin mapuwersa,” pati an puwersang magpabagong-buhay.—Hebreo 4:12.
[Blurb sa pahina 15]
Trak ni Huwes Jenkins an hinabon ko!
[Ritrato sa pahina 16]
May Biblia kan ako inkomunikado. Pinonan kong basahon iyan
[Ritrato sa pahina 16]
Sinentensiahan ako nin 20 taon huli sa paggadan
[Ritrato sa pahina 17]
Si Ron Pryor asin an saiyang agom, si Arlynn, ngonyan