Utang! Paglaog—Pagluwas

SI Lois asin Rick haros sarong taon nang kasal. Kapareho nin dakol na hoben na mag-agom, gusto tolos nindang kamtan an gabos—asin pasil idto! An bayad sa TV $52 sana kada bulan, asin an pagdagdag nin VCR pinalangkaw sana sa $78 an bayad. Medyo mas masakit an bagong muwebles—an bayad $287 kada bulan. Siyempre, dai kaiba dian an kurtina asin carpet, na nagdagdag nin $46.50 sa babayadan. Pero nakipagkooperar man an kompanyang nagpapautang.

Mas pasil na nakua an mga kasangkapan ta inako kan tindahan an saindang credit card. Sa paaging iyan automatiko na an bulanan na bayad, asin dai na sinda kinaipuhan na umutang. Mas pasil kutana kun nabayadan na an sports car ni Rick bago an kasal arog kan plano nia, pero dai nia iyan nagibo.

Arog kaini an sabi dian ni Rick: “Paghona ko magigin maogmahon an pag-agom, pero grabe an kahaditan ko sa samong mga utang kaya iyan bakong maogma.” Nag-oyon si Lois asin idinugang pa: “Madalion na magkautang. Makaluluwas pa daw kami sa pagkautang?”

An mamondong hapot na ini nag-aaningal kan magabat na problema na inaatubang nin minilyon na pamilya sa kadaklan na nasyon sa kinaban. Pambihira nanggad an mga tawo na nabubuhay na mayo nin pasan na dakula, kun beses dai na kayang bayadan, na utang.

Pagkautang

Paano nagkakautang an saro? Simple sana! Iyan dalan nin pamumuhay. An mga gobyerno, multinasyonal na mga korporasyon, saradit na negosyo, pamilya, asin indibiduwal gabos inako nang normal an utang.

An kapalangkawan parateng ginigikanan nin utang. An utang ginigikanan nin tension. An tension nagbubunga nin ibang kasakitan. Kun siring paano makapamumuhay an saro sa kinaban na parautang asin, kadungan kaiyan, dai magkautang?

Seguro an enot na leksion na dapat na manodan iyo an simpleng pagsayuma sa mga paninda. An saro dai puwedeng lumaog sa kadaklan na pinansial na institusyon na dai sinasalakay nin mga kartel na nag-aalok na magpautang. Madaling makua an mga credit card. Sa pag-oltanan nin mga usurero asin kagalang-galang na mga bangko, may minilyon na asensado, agresibong mga tawo na an trabaho magtinda nin kuwarta. Para sa sainda, an kuwarta sarong produkto—garo de-lata—asin an trabaho ninda itinda iyan saindo. Mag-adal na magsabing DAI.

Pag-asikaso sa Utang

Kadakol kan pormula na nagsasabi nin mapupuwedeng proporsion nin utang sa entrada. Alagad ta nagkakalaenlaen na gayo an mga ini kaya an dakol kakadikit kan halaga. Halimbawa, may mga ekonomistang naghohona na an sarong pamilya puwedeng ibugtak an 30 porsiento kan pankagabsan na nakukua na pambayad sa istaran. Ini para ibayad sa sangra o arkila. Minsan siring, an pormulang ini tibaad dai puwede sa nagtitios na marhay. Kaya an pankagabsan na mga pormula parateng malibogon. An bilog na problema nin pag-asikaso sa utang mas marahay na konsideraron sa personal na grado.

An ibang utang tibaad puwede, pero ini naghahagad nin pagmansay asin maingat na pag-asikaso. Halimbawa, an kadaklan dai makababakal nin harong na dai nagkakautang. Bakong realistikong isipon na an pamilya kaipuhan na mag-istar sa arkiladong mga istaran sagkod na nakatipon na sinda nin igong kuwarta tanganing bumakal nin harong na alkontado. Posible na iyan nungkang mangyayari. Imbes, tibaad isipon kan pamilya na an iinaarkila ninda puwedeng gamiton sa pagbayad sa sangra sa harong. Dawa dakol na taon an kakaipuhanon kan planong ini, iniisip ninda na iyan mas praktikal.

Kun gigirumdomon niato na an kantidad kan harong posibleng lumangkaw sa pag-agi nin panahon, siyempre minsan an bayad sa sangra tibaad mas halangkaw kisa bulanan na arkila, tibaad mas marahay an kamugtakan kan pamilya ta sinda nagkakaigwa nin balor, na an boot sabihon kantidad kan harong kun iinaon an mga obligasyones dian. Kaya an sangra sa harong sa rasonableng halaga, na kaya an pagbayad, puwedeng sabihon na maninigong pagkautang. Masasabi man iyan manongod sa ibang darakula, kaipuhan na mga pagbakal kan pamilya.

An ibang utang tibaad biyong dai maninigo. Kaiba sa pag-asikaso sa utang an abilidad na sayumahan iyan. Seguro an pinakamarahay na reglamento iyo ini: Dai bumakal kan dai nindo kaipuhan asin dai nindo kaya. Likayan an biglaan na pagbakal. Dawa kun kabanga na sana an presyo nin sarong bagay, iyan bakong barato para sa saindo kun dai nindo iyan kaya. Dai mangutang para sa mga luho. Dai magbakasyon kun dai nindo kayang bayadan iyan bago kamo maghale. Ano man na binakal nindo kaipuhan na bayadan man giraray. An mga credit card kapakipakinabang tanganing malikayan an pagdara nin kuwarta pero iyan mahal kun ginagamit na paagi sa pangungutang.

Pakaluwas sa Utang

An iba tibaad isipon na huri na para sa sainda an hatol manongod sa pag-asikaso sa utang. ‘Natatalbong na ako sa mga utang asin promesa. Paano ako makaluluwas?’ An totoo noarin man dai nagigin huri na tanganing pumoon.

An enot na aksion mag-establisar nin marahay na relasyon sa masasarigan na bangko. Kun kamo kaipuhan na umutang, digdi nindo posibleng makua an pinakamarahay na interes. Kun an bangko magsayumang pautangon kamo, seguro iyan sa ikararahay nindo. Girumdoma, iyan nasa negosyo nin pagpautang asin pauutangon kamo kaiyan kun iyan garo rasonable.

Ikaduwa, kaipuhan na ponan nindong bayadan an mga utang sa organisadong paagi. Sa papel, ibugtak an kuwartang linalaoman nindong umabot sa masunod na 24 bulan. Magin realistiko. Iiba an gabos na entradang linalaoman nindo. Dangan ilista an gabos na kaipuhan na bayadan. Iiba an kadikit na pasobra para sa mga bagay na dai pa ngani nindo naiisip ngonyan. Pagsunodsunodon an mga utang depende sa importansia kaiyan. Dangan pagbangabangaon an saindong kuwarta sa makatanosan na paagi tanganing an kada utang matawan nin kisuerra kadikit na bayad. Magtalaan nin petsang dapat na mabayadan an kada utang.

Kadungan kan planong ini, isipon kun saen kamo makakaekonomiya. An pagbawas nin utang perming nagkakaipo nin sakripisyo. Puwede daw na mainaan an gastos sa groseri paagi sa pagbakal nin mga baratilyo? Ano daw na mas baratong pansalida an magagamit sa pagplano nin pagkakan? Puwede daw na haleon an mga bakasyon? Puwede daw na ibaba an pamantayan kan saindong pamumuhay? Puwede daw na mas bihirang bakalon an mga luho? Kun beses kaipuhan kitang magin daing herak sa satong sadiri. An nagkapirang gastos puwedeng ibalyo hale sa “pangangaipo” pasiring sa “luho.”

Kun ikinasurat na nindo an sarong plano, ipakipag-olay iyan sa opisyal sa pagpapautang kan saindong bangko. Mahanga sia kun maheling nia na desidido kamo. Tibaad matokdoan nia kamo kun paano pakakarhayon an plano. Tibaad isuherir pa ngani nia an inaapod na debt consolidation loan. Kun siring, seguradohon na konsideraron an interes asin lawig nin panahon na babayadan an pinagsararong utang. Iyan parateng mangangahulogan nin mas kadikit na mga bayad sa mas halawig na panahon. Alagad dai kamo masugotan na gamiton an debt consolidation sa pag-utang pa nin dagdag na kuwarta.

Makikomunikar!

An ano man na programa sa pagbawas nin utang nagkakaipo nin komunikasyon tangani na iyan magin mapanggana. Bisitahon o apodan sa telepono an kada pinagkakautangan nindo. Kun sa paghona nindo makatatabang, ipaheling sainda an saindong plano. Kisuerra kaolayon sinda. Girumdoma, gusto nindang maaraman kun ano an ginigibo nindo. Padagos sindang tawan nin impormasyon. An sarong bagay na dai matios nin nagpautang iyo an dai paggirong. An dai paggirong iniinterpretar tolos na pagkaindiperente o pagsayuma pa nganing magbayad. An dakol na nagpautang nagdemanda tanganing makasingil huli sana ta mayo nin nagpaliwanag sainda kun ano an nangyayari.

Maninigo daw nindong konsideraron an pagpadeklarar na kamo bangkarote? Sa ibang nasyon, an gabos na tawo may diretso sa benepisyo kan siring na mga probisyon kan ley, pero iyan dai maninigong pagbasangbasangon. An utang sarong pangako. Kalabot an moral na obligasyon. An pagkabangkarote may surusumpay na epekto na nagbubunga nin problema sa iba. Iyan magdadanay na itom na marka sa saindong rekord.

Mayo nin sala sa gurangan nang prinsipyo na “magbayad nin alkontado.” Totoo, sagkod sa mapupuwede, an pinakamadonong na dalan dai magkautang. An utang puwedeng magin nakagagadan na kumunoy na masanop sa saindo. Si Rick asin Lois nagpabaya na masanop. May mga pagliliwat na kaipuhan na gibohon ninda, pero tangga-tangga puwede sindang makaluwas sa saindang mga utang.

Kun kamo natalbong sa literal na pagtupas, gagamiton nindo an ano man na pakahiro nindo tanganing makotkot an saindong sadiri. Tibaad iyan atrasado, pero epektibo! Girumdoma, minsan gurano kahaloy o minsan gurano kadepisil, an pagluwas sa utang kapakipakinabang nanggad.

[Ritrato sa pahina 28]

An pagkalunod sa sobra kadakol na utang garo pagkalunod sa kumunoy