Paano Puwedeng Makatabang an Iba?

“KUN igwa akong ano man na magigibo, sabihon mo sana sako.” Ini an sinasabi kan dakol sa sato sa nagadanan pa sanang katood o paryentes. Iyo, sinsero kita sa pagsabi kaiyan. Gigibohon niato an ano man tanganing makatabang. Pero an nagadanan daw inaapod kita asin nagsasabi: “May naisip akong magigibo nindo na matabangan ako”? Dai sa parate. Malinaw nanggad, puwedeng kaipuhan niato na magsadiring boot tanganing tunay na kita makatabang asin makaranga sa nagmomondo.

An sarong talinhaga sa Biblia nagsasabi: “Siring sa mga mansanas na bulawan sa mga inukit na pirak an tataramon na itinaram sa tamang kapanahonan kaiyan.” (Talinhaga 15:23; 25:11) Igwa nin kadonongan sa pag-aram kun ano an dapat sabihon asin ano an dai dapat sabihon, ano an dapat gibohon asin ano an dai dapat gibohon. Uya an pirang Makakasuratan na suhestion na nanompongan kan ibang nagadanan na nakatatabang.

Kun Ano an Dapat Gibohon . . .

Maghinanyog: Magin “listo kun dapit sa pagdangog,” an sabi kan Santiago 1:19. An saro sa mga pinakanakatatabang na puwede nindong gibohon iyo na makidamay sa kolog kan nagadanan paagi sa paghinanyog. An ibang nagadanan tibaad kaipuhan na makipag-olay manongod sa namomotan ninda na nagadan, manongod sa aksidente o helang na ikinagadan, o manongod sa saindang namamatean poon kan pagkagadan. Kaya ihapot: “Gusto daw nindong ipakipag-olay iyan?” Pabayae na sinda an magdesisyon. Sa paggirumdom kan an saiyang ama nagadan, an sarong soltero nagsabi: “Talagang nakatabang sako kan an iba hinahapot ako kun ano an nangyari dangan talagang naghihinanyog.” Mapasensia asin madinamay na maghinanyog na dai man kinakaipuhan na makamate na dapat kamong tumao nin mga simbag o solusyon. Pabayaan sindang ipahayag an ano man na gusto nindang sabihon.

Tumao nin pag-asegurar: Siertohon sainda na ginibo ninda an gabos na mahihimo (o ano man na aram nindong totoo asin positibo). Aseguraron sinda na an saindang namamatean—kamondoan, kaanggotan, sala, o iba pang emosyon—puwedeng bako man pambihira. Estoryahan sinda kan manongod sa iba na aram nindong nakapanggana sa kaagid na pagkagadan. An siring na “managom na mga tataramon” “bolong sa mga tolang,” an sabi kan Talinhaga 16:24.—1 Tesalonica 5:11, 14.

Magin andam na tumabang: Magin andam na tumabang, bako sanang sa laog kan enot na nagkapirang aldaw na an dakol na katood asin paryentes yaraon pa, kundi dawa pakalihis nin mga bulan na an iba nagbalik na sa saindang normal na rutina. Sa paaging ini pinatutunayan nindo an saindong sadiri na sarong “tunay na katood,” an klase na dinadamayan an katood sa panahon nin “kasakitan.” (Talinhaga 17:17) “Sinierto kan samong mga katood na may nakaiskedyul na mga aktibidad sa samong mga banggi tanganing dai maubos an kadaklan kan samong oras na kami sana sa harong,” an paliwanag ni Teresea, na an aki nagadan sa aksidente sa awto. “Iyan nakatabang samo na mapangganahan an samong pakamate na mayong halaga.” Pakalihis nin mga taon, an mga petsa nin anibersaryo, arog baga kan anibersaryo sa kasal o an petsa kan pagkagadan, puwedeng magin nakapupurisaw na panahon para sa mga nabayaan. Taano ta dai markahan an mga petsang iyan sa saindong kalendaryo tanganing pag-abot kaiyan, andam kamong tumabang, kun kinakaipuhan, para sa madinamayon na suporta?

Gumibo nin angay na pagboluntaryo: Igwa daw nin mga dudumanon na kaipuhan na asikasohon? Nangangaipo daw nin saro na mabantay sa mga aki? An mga katood asin paryentes daw nangangaipo nin madadagusan? An mga bago pa sanang magadanan parateng namumungnan kaya dai ngani ninda aram kun ano an kaipuhan nindang gibohon, dai na baga sabihon an pagsabi sa iba kun paano sinda puwedeng makatabang. Kaya kun may namamansayan kamong tunay na pangangaipo, dai na maghalat na sabihan pa; magsadiring boot kamo. (1 Corinto 10:24; ikomparar an 1 Juan 3:17, 18.) Nagigirumdoman nin sarong babae na nagadanan nin agom: “Dakol an nagsabi, ‘Kun igwa ako nin ano man na magigibo, sabihon mo sako.’ Pero an sarong amiga dai naghapot. Duminiretso sia sa kuwarto, hinale an mga gamit sa kama, asin linabahan an mga tamong asin kobrekama na naatian huli kan saiyang pagkagadan. An saro pa nagkua nin balde, tubig, asin mga panlinig asin ninusnos an alpombra na nasukahan kan agom ko. Pakalihis nin pirang semana, nag-abot an saro sa mga magurang sa kongregasyon na nakasulot nin gubing na pantrabaho dara an saiyang mga gamit asin nagsabi, ‘Aram ko na siertong igwa nin kaipuhan na hirahayon. Ano iyan?’ Mahal nanggad an tawong idto sa sakong puso huli sa paghirahay sa pinto na nagkakalaykalay sa saro na sanang bisagra asin sa pagpakarhay sa sarong ilaw!”—Ikomparar an Santiago 1:27.

Magin mapagpasakat: “Dai kamo malingaw sa pagigin mapagpasakat,” an pagirumdom sato kan Biblia. (Hebreo 13:2) Nangorognang maninigo niatong girumdomon na magin mapagpasakat sa mga nagmomondo. Imbes na “magduman ka ano man na oras” na imbitasyon, magtalaan nin petsa asin oras. Kun magsayuma sinda, dai tolos magsuko. An maboot na pagpakosog puwedeng kaipuhan. Tibaad sinayumahan ninda an saindong imbitasyon huli ta natatakot sindang dai makapagpogol sa saindang emosyon sa atubangan nin iba. O tibaad makamate sinda nin sala manongod sa pag-ogma sa sarong karakanan asin pagtirotiripon sa siring na panahon. Girumdomon an mapagpasakat na babaeng si Lidia na nasasambitan sa Biblia. Pakatapos na maimbitaran sa saiyang harong, si Lucas nagsabi, “Pinirit nia kami.”—Gibo 16:15.

Magin mapasensia asin mapagsabot: Dai mabiglang marhay sa tibaad sa primero sabihon kan nagadanan. Girumdomon, puwedeng anggot sinda asin nakakamate nin sala. Kun ibinaling saindo an pagputok nin emosyon, nangangaipo kamo nin pagmansay asin pasensia na dai sumimbag na may pagkauyam. “Isolog nindo an mamomoton na mga pagmate nin pagkaherak, kabootan, kababaan nin boot, kahoyoan, asin pakatios,” an irinirekomendar kan Biblia.—Colosas 3:12, 13.

Sumurat: An parateng nalilingawan iyo an halaga kan surat nin pagranga o kard nin pakikidamay. An bentaha kaiyan? An simbag ni Cindy, na an ina nagadan sa kanser: “An sarong katood nagpadara sako nin magayon na surat. Iyan talagang nakatabang huli ta nababasa ko iyan nin paorootro.” An siring na surat o kard nin pagpakosog puwedeng isurat sa “kadikit na tataramon,” pero maninigo na iyan odok sa puso. (Hebreo 13:22) Puwedeng sabihon kaiyan na nagmamakolog kamo asin nagigirumdoman man nindo nin marhay an nagadan, o puwedeng ipaheling kaiyan kun paano an saindong buhay naapektaran kan nagadan.

Mamibi kaiba ninda: Dai pagmenuson an halaga kan saindong mga pamibi kaiba kan asin para sa mga nagadanan. An Biblia nagsasabi: “An pagngayongayo nin matanos na tawo . . . may dakulang puwersa.” (Santiago 5:16) Halimbawa, an pakadangog saindo na namimibi para sa sainda makatatabang sainda na haleon an negatibong mga pagmate na arog nin sala.—Ikomparar an Santiago 5:13-15.

Kun Ano an Dai Dapat Gibohon . . .

Dai rumayo huli ta dai nindo aram kun ano an sasabihon o gigibohon: ‘Sierto ko na kaipuhan sindang magsolo nguna ngonyan,’ an tibaad sabihon niato sa satong sadiri. Pero tibaad an totoo iyo na minarayo kita huli ta natatakot kita na sala an masabi o magibo. Alagad, an pagigin linilikayan nin mga katood, paryentes, o kapagtubod puwedeng mas ikamondo logod kan nagadanan, na nagpapagrabe sa kolog. Girumdomon, an pinakamaboot na mga tataramon asin hiro parateng iyo an pinakasimple. (Efeso 4:32) An saindong presensia sana puwede nang magin gikanan nin pagpakosog. (Ikomparar an Gibo 28:15.) Nagigirumdoman an aldaw na nagadan an saiyang aking babae, si Teresea nagsabi: “Sa laog nin sarong oras, an sala kan ospital napano nin samong mga katood; an gabos na magurang asin an saindang agom yaraon duman. An ibang mga babae may mga pankorong pa sa buhok, an iba nakasulot pa nin pantrabaho. Basta binarayaan ninda an saindang mga ginigibo asin nag-arabot. An dakol sa sainda nagsabi samo na dai ninda aram an saindang sasabihon, pero dai bale ta an mahalaga yaon sinda duman.”

Dai sinda pagpiriton na umontok sa pagmondo: ‘Tama na, tama na baya, dai na paghibi,’ an tibaad gusto tang sabihon. Pero puwedeng mas marahay na pabayaan sindang maghibi. “Sa paghona ko importante na pabayaan an mga nagadanan na ipaheling an saindang emosyon asin talagang iluwas iyan,” an sabi ni Katherine, na hinohorophorop an pagkagadan kan saiyang agom. Tumangon an tendensia na sabihan an iba kun ano an maninigo nindang mamatean. Asin dai ipamugtak na dapat nindong itago an saindong namamatean tanganing protehiran an saindang namamatean. Imbes, “makitangis kamo sa mga tawong nagtatangis,” an irinirekomendar kan Biblia.—Roma 12:15.

Dai maghidali na sadolon sindang iapon an gubing o iba pang personal na mga gamit kan nagadan kun bako pa sindang andam: Tibaad honaon niato na mas marahay na iapon ninda an mga bagay na nakapagpapagirumdom sainda huli ta minsan paano palalawigon kaiyan an pagmondo. Pero an sarabihon na “Kun dai naheheling, dai iniisip” puwedeng bakong aplikado digdi. An nagadanan tibaad kaipuhan na lingawan an nagadan sa luway-luway na paagi. Girumdoma an pagkaladawan kan Biblia sa reaksion kan patriarkang si Jacob kan mapatubod sia na an saiyang hoben na aking si Jose ginadan nin mabangis na hayop. Pakapahelingan ki Jacob kan mantsado nin dugo na halabang gubing ni Jose, saiyang “ipinagmondo an saiyang aki sa dakol na aldaw. Asin an gabos niang aking lalaki asin babae nagdatong tanganing rangahon sia, alagad ta nagsayuma siang rangahon.”—Genesis 37:31-35.

Dai magsabing, ‘Puwede kang magkaaki nin saro pa’: “Nauyam ako sa mga nagsasabi sako na puwede akong magkaaki nin saro pa,” an natatandaan nin sarong ina na nagadanan nin aki. Puwedeng marahay an saindang intension, pero para sa nagmomondong magurang, an mga tataramon na an boot sabihon puwedeng salidahan an nagadan na aki puwedeng ‘makabono siring sa espada.’ (Talinhaga 12:18) An sarong aki nungkang makasasalihid sa saro. Taano? Huli ta an kada saro napapalaen.

Dai kaipuhan na likayan an pagsambit sa nagadan: “Habo man lamang sambiton kan dakol an ngaran kan aki kong si Jimmy o mag-estorya manongod saiya,” an natatandaan nin sarong ina. “Dapat kong akoon na medyo nakologan ako kan iyan an ginibo kan iba.” Kaya dai kaipuhan na liwaton an tema kun nasasambitan an ngaran kan nagadan. Hapoton an saro kun baga kaipuhan niang magtaram manongod sa saiyang namomotan. (Ikomparar an Job 1:18, 19 asin 10:1.) An ibang mga nagadanan inaapresyar na madangog an mga katood na nagtataram dapit sa espesyal na mga kuwalidad kaya padangat ninda an nagadan.—Ikomparar an Gibo 9:36-39.

Dai tolos-tolos magsabing, ‘Pinakamarahay na iyan’: An paghingoang humanap nin sarong bagay na positibo manongod sa pagkagadan dai perming ‘nakararanga sa mga kalag na nagmomondo nin makuri.’ (1 Tesalonica 5:14) Nagigirumdoman an pagkagadan kan saiyang ina, an sarong daraga nagsabi: “An iba nagsasabing, ‘Dai na sia nagsasakit’ o, ‘Minsan paano matoninong na sia.’ Pero habo kong madangog iyan.” An siring na mga komento puwedeng magparisa sa mga nabayaan na dai sinda maninigong magmondo o na bako man na gayong dakula an kawaran sainda. Alagad, tibaad nagmomondo sindang marhay huli ta hinihidaw na gayo ninda an saindang namomotan.

Tibaad mas marahay na dai magsabing, ‘Aram ko an namamatean mo’: Talaga daw? Halimbawa, posible daw na maaraman nindo an namamatean nin magurang kun an sarong aki nagadan kun dai pa nindo mismo inagihan an siring na pangyayari? Asin dawa iyo na, saboton na an iba puwedeng dai mamatean an kapareho kan namatean nindo. (Ikomparar an Lamentacion 1:12.) Sa ibong na kampi, kun garo baga angay, puwedeng igwa nin pakinabang sa pagsabi kun paano kamo nakapanggana sa pagkagadan kan saindong namomotan. An sarong babae na an aking babae ginadan nanompongan na nakapakokosog sa boot kan an ina nin saro man na aking babae na nagadan isinaysay saiya an saiya mismong pakabalik sa normal na buhay. Sia nagsabi: “An ina kan nagadan na aking babae dai pinonan an saiyang estorya nin ‘Aram ko an namamatean mo.’ Sinabihan sana nia ako kun ano an nangyari sa saiya asin tinogotan akong iaplikar iyan sa sakong sadiri.”

An pagtabang sa nagadanan nangangaipo kan saindong pakikidamay, pagmansay, asin dakulang pagkamoot. Dai paghalaton na dolokon kamo kan nagadanan. Dai basta magsabing, “Kun igwa ako nin ano man na magigibo . . .” Hanapon nindo mismo an “ano man” na iyan, dangan gibohon an angay na pagboluntaryo.

May natatada pang nagkapirang hapot: Kumusta man an manongod sa paglaom sa Biblia na pagkabuhay liwat? Ano an puwedeng magin kahulogan kaiyan para sa saindo asin sa namomotan nindo na nagadan? Paano kita makaseseguro na iyan sarong mapapanarigan na paglaom?