An Sarong “Makababaldeng Bagay” Dai Nakapagtatao nin Katoninongan

“Kun maheling na nindo na an Jerusalem napapalibotan nin nagkakampong mga hukbo . . . dangan an mga nasa Judea magdurulag na sa kabukidan.”—LUCAS 21:20, 21.

1, 2. (a) Taano ta noarin man dai makapagtatao nin katoninongan an tawo paagi sa mga organisasyon na arog kan Naciones Unidas? (b) Paano an Dios magtatao nin katoninongan sa daga?

MINSAN pa gurano an paghihingoa nin mga tawo na magtao nin katoninongan asin katiwasayan paagi sa mga institusyon arog kan Naciones Unidas, noarin man dai sinda magigin mapanggana. Taano? Huli ta an katawohan ngonyan daing pakipagkatoninongan sa Dios, asin an nagdadanay na katiwasayan ikakapasikad sana sa pagigin nasa pakipagkatoninongan nin tawo sa saiyang Kaglalang. (Salmo 46:1-9; 127:1; Isaias 11:9; 57:21) Paano daw mareresolberan an problemang ini? Makaoogma, iyan nasa kamot na ni Jehova. An katoninongan asin katiwasayan sa katapustapusi itatao sa dagang ini paagi sa Kahadean nin Dios sa kamot kan saiyang Aki, si Jesus, na sa pagkamundag an mga anghel nag-arawit: “Kamurawayan sa Dios sa kaitaasan, asin sa daga katoninongan sa mga tawo na igwa kan marahay na boot.”—Lucas 2:14; Salmo 72:7.

² Kan enot na siglo, ipinaisi ni Jesus an Kahadean nin Dios asin inalokan an mga matoninong kan oportunidad na magin mga aki nin Dios asin hade kaiba nia sa Kahadean na iyan. (Mateo 4:23; 5:9; Lucas 12:32) An suminunod na mga pangyayari kaagid na gayo sa mga pangyayari sa satong siglo. An pagsiyasat dian nagtotokdo sato nin dakula manongod sa magigin dalagan sa ngapit kan organisasyon nin tawo para sa “katoninongan asin katiwasayan,” an Naciones Unidas.

An mga Judio Puminili

3. Siisay an naghihingoa na mamentenar an internasyonal na katoninongan asin katiwasayan kan aldaw ni Jesus, asin taano ta ini noarin man dai puwedeng magin mapanggana nin lubos?

³ Kan aldaw ni Jesus, an Imperyo nin Roma nakasasakop sa dakol na kabtang kan daga asin igwa man nin sadiring ideya manongod sa katoninongan asin katiwasayan. Paagi sa mga hukbo kaiyan, ipinaotob kaiyan an Pax Romana (Romanong Katoninongan) sa dakol na kabtang kan kinaban. Alagad ta an Pax Romana dai noarin man puwedeng magin permanenteng katoninongan, huli ta an paganong Roma asin an mga hukbo kaiyan noarin man dai makakapagpangyari nin pakipag-uli nin tawo sa Dios. Kaya, an Kahadean na ipinaisi ni Jesus mas marahay.

4. Ano an reaksion kan kadaklan na Judio sa paghuhulit ni Jesus? Minsan siring, ano an luway-luway na naporma kan enot na siglo?

⁴ Minsan siring, an kadaklan sa mga kahimanwa ni Jesus nagsayuma sa Kahadean nin Dios. (Juan 1:11; 7:47, 48; 9:22) An mga namomoon sa sainda, sa paghona na si Jesus peligro sa nasyonal na seguridad, iinintrega sia tanganing gadanon, na nag-iinsistir: “Mayo kaming hade kundi si Cesar.” (Juan 11:48; 19:14, 15) Alagad an nagkapirang Judio, asin sa huri an dakol na Hentil, maogmang nagmidbid ki Jesus bilang an piniling Hade nin Dios. (Colosas 1:13-20) Sinda naghulit manongod sa saiya sa dakol na kadagaan, asin an Jerusalem nagin sentro nin internasyonal na kasararoan nin mga Kristiano.—Gibo 15:2; 1 Pedro 5:9.

5, 6. (a) Ano an nangyari sa relasyon kan mga Judio asin kan Roma? (b) Ano an ipinatanid ni Jesus, asin paano iyan nagligtas sa mga buhay nin mga Kristiano kan 70 C.E.?

⁵ Sa ibong kan bagay na pinili kan mga Judio si Cesar imbes na si Cristo, dai nahaloy an relasyon kan Jerusalem asin Roma ruminaot. An mga Judiong Zealots naggibo nin mga pangangampanya nin gerilya tumang sa imperyo sagkod sa katapustapusi, kan 66 C.E., puminutok an hayag na ralaban. An mga hukbong Romano pinaghingoa na ibalik an Pax Romana, asin dai nahaloy an Jerusalem sinalikopan. Para sa mga Kristiano ini makahulogan. Dakol na taon na an nakaagi, si Jesus nagpatanid: “Kun maheling na nindo na an Jerusalem napapalibotan nin nagkakampong mga hukbo, dangan saboton nindo na harani na an saiyang pagkagaba. Dangan an mga nasa Judea magdurulag na sa kabukidan, asin an mga nasa tahaw nia magruluwas.” (Lucas 21:20, 21) Napapalibotan na ngonyan an Jerusalem, asin an mga Kristiano naghalat nin oportunidad na dumulag.

⁶ Ini madaling uminabot. Ginagaba kan mga Romano an lanob kan templo, asin dakol na Judio an andam nang sumuko kan an kumander na Romano, si Cestius Gallus, biglang pinasibog an saiyang mga hukbo asin naghale. Inaprobetsaran kan mga Zealots an oportunidad na reorganisaron an saindang mga pandepensa, alagad an mga Kristiano naghale sa nakatalagang siudad. Kan 70 C.E., nagbuwelta an mga hukbong Romano, nagkampo sa palibot kan mga lanob nin Jerusalem, asin kan panahon na idto an siudad nagaba. Paano kita naaapektaran kan trahedyang ini sa kasaysayan? Sa bagay na ini: An patanid ni Jesus na nagligtas sa buhay kan saiyang mga parasunod igwa man nin kahulogan para sa sato ngonyan.

Bako Sanang Sarong Kaotoban

7-9. (a) Paano niato naaaraman na an hula ni Jesus manongod sa pagpalibot nin mga hukbo sa Jerusalem magkakaigwa nin bako sanang sarong kaotoban? (b) Paano an pagbasa sa libro ni Daniel na may pakasabot nagsusuportar digdi?

⁷ An patanid na ini kabtang nin sarong halawig na hula ni Jesus bilang simbag sa sarong mahalagang hapot. An saiyang mga parasunod naghapot: “Noarin mangyayari [an kalaglagan kan Judiong templo], asin ano an magigin tanda kan saimong presensia asin kan pagtatapos kan palakaw nin mga bagay?” Bilang simbag, si Jesus nagtao nin sarong tanda na kompuwesto nin dakol na kabtang, kaiba na an pagsalikop sa Jerusalem. (Mateo 24; Marcos 13; Lucas 21) Kan mga taon pagkagadan ni Jesus, an dakol na kabtang kan hulang ini naotob, na natapos sa kalaglagan nin Jerusalem asin kan Judiong palakaw nin mga bagay kan 70 C.E.—Mateo 24:7, 14; Gibo 11:28; Colosas 1:23.

⁸ Minsan siring, an mga disipulo naghapot man manongod sa “presensia” ni Jesus, na iinaasosyar kan Biblia sa katapusan nin sarong bilog na pankinaban na palakaw nin mga bagay. (Daniel 2:44; Mateo 24:3, 21) Mantang an espirituwal na presensia ni Jesus asin an katapusan kan pankinaban na palakaw nin mga bagay dai nangyari kan enot na siglo, malalaoman an maabot pa, mas dakulang kaotoban kan hula ni Jesus, na an mga pangyayari kan enot na siglo nagigin arogan para sa mas dakulang kaotoban. Kabale digdi an mas dakulang kaotoban kan patanid ni Jesus manongod sa kalaglagan nin Jerusalem.

⁹ Ini orog na naririsa kun sisiyasaton niato an paagi nin pagkasurat kan patanid na ini sa duwa pang libro sa Biblia na iyan minalataw. Sa Mateo an mananalikop na mga hukbo inaapod na “an makababaldeng bagay na nagpapangyari nin kagabaan, siring sa itinaram paagi ki Daniel na propeta, na nagtitindog sa banal na lugar.” (Mateo 24:15) Sa tala ni Marcos “an makababaldeng bagay” nagtitindog “sa dai maninigong mamugtakan kaiyan.” (Marcos 13:14) An tala ni Mateo nagsasabi na “an makababaldeng bagay” nasabihan man sa libro ni Daniel. An totoo, an mga tataramon na “makababaldeng bagay” tolong beses na minalataw sa librong iyan: saro (nasa plural) sa Daniel 9:27 na dian iyan kabtang nin sarong hula na naotob kan an Jerusalem malaglag kan 70 C.E., dangan, sa Daniel 11:31 asin Daniel 12:11. Sono sa nahuhuring duwang tekstong ini, may “makababaldeng bagay” na ibubugtak sa lugar sa laog kan “itinalaan na panahon,” o “panahon kan katapusan.” (Daniel 11:29; 12:9) Kita nabubuhay sa “panahon kan katapusan” poon kan 1914; kaya, an patanid ni Jesus aplikado man ngonyan.—Mateo 24:15.

An Pinili kan Kakristianohan

10, 11. Paano an mga pangyayari sa siglo niato nakaaagid sa mga pangyayari kan enot na siglo?

¹⁰ Sa satong siglo, an mga pangyayari kaagid sa mga pangyayari kan enot na siglo. Ngonyan, arog kaidto, igwa nin imperyo na nagdodominar sa kinaban. An modernong imperyo iyo an Anglo-Amerikanong kapangyarihan pankinaban, na naghihingoa na ipasunod sa katawohan an mga ideya kaiyan manongod sa katoninongan asin katiwasayan. Kan enot na siglo, an Israel sa laman nagsikwal ki Jesus bilang an linahidan na Hade nin Dios. Kan 1914 an “presensia” ni Jesus bilang an natutukaw na Hade ni Jehova nagpoon. (Salmo 2:6; Kapahayagan 11:15-18) Alagad an mga nasyon, kaiba na an mga nasa Kakristianohan, nagsayuma na midbidon sia. (Salmo 2:2, 3, 10, 11) An totoo, napalabot sinda sa sarong mainit na guerra mundial para sa internasyonal na soberaniya. An relihiyosong mga namomoon sa Kakristianohan—kapareho kan Judiong mga namomoon—nangenot sa pagsikwal ki Jesus. Poon kan 1914 sinda padagos na nakikilabot sa politika asin tinutumang an paghuhulit kan maogmang bareta kan Kahadean.—Marcos 13:9.

¹¹ Minsan siring, arog kan aldaw ni Jesus, an dakol na indibiduwal ngonyan maogmang minidbid an Hade ni Jehova asin ilinakop an maogmang bareta kan saiyang Kahadean sa bilog na kinaban. (Mateo 24:14) Labing duwa may kabangang milyon na mga Saksi ni Jehova an ngonyan nagpapahayag nin kaimbodan sa Kahadean nin Dios. (Kapahayagan 7:9, 10) Neutral kun dapit sa politika kan kinaban na ini, sinda may bilog na pagtubod sa mga areglo ni Jehova para sa pagtatao nin katoninongan asin katiwasayan.—Juan 17:15, 16; Efeso 1:10.

“An Makababaldeng Bagay” Ngonyan

12. Ano an “makababaldeng bagay” sa modernong aldaw?

¹² Kun siring, ano an modernong “makababaldeng bagay na nagpapangyari nin kagabaan”? Kan enot na siglo idto an mga hukbong Romano na isinugo tanganing ipaotob giraray an Pax Romana sa Jerusalem. Alagad sa modernong mga panahon, an mga nasyon na nakipaglaban sa Guerra Mundial I nawara an salang paniniwala manongod sa pagigin kapakipakinabang nin todo-todong guerra sa pagpaotob nin katoninongan asin nag-eksperimento sa sarong bagay na bago: an internasyonal na organisasyon sa pagpreserbar sa katoninongan kan kinaban. Ini nagpoon kan 1919 bilang an Liga de Naciones asin nag-eeksister pa bilang an Naciones Unidas. Iyo ini an “makababaldeng bagay na nagpapangyari nin kagabaan.”

13, 14. (a) Anong mga pag-omaw an ipinahayag kan Kakristianohan manongod sa “makababaldeng bagay”? (b) Taano ini ta pagsamba sa ladawan, asin saen kaiyan ibinugtak an “makababaldeng bagay”?

¹³ Kawiliwili nanggad, an terminong Hebreo na isinalin na “makababaldeng bagay” sa Daniel shiq·qutsʹ. Sa Biblia, an terminong ini sa pangenot ginagamit manongod sa mga ladawan asin pagsamba sa ladawan. (1 Hade 11:5, 7) Nasa isip ini, basahon an nagkapirang komento nin mga namomoon sa relihiyon manongod sa Liga:

“Ano an bisyon na ini sa pankinaban na pederasyon nin katawohan . . . kun iyan bakong an Kahadean nin Dios?” “An Liga de Naciones nakagamot sa Ebanghelyo.” (Konsilyo Pederal kan mga Iglesya ni Cristo sa Amerika) “An lambang saro sa mga obheto asin aktibidad [kan Liga de Naciones] puwedeng sabihon na nakaootob sa kabotan nin Dios siring sa ipinahayag sa katokdoan ni Jesu-Cristo.” (Mga obispo kan Iglesya nin Inglaterra) “An pagtiripon kun siring nagrerekomendar na suportaran asin ipamibi kan gabos na Kristiano an Liga de Naciones bilang an solamenteng instrumento para sa pagkakamit [nin katoninongan sa daga].” (An Kagabsan na Grupo nin mga Bautista, Kongregasyonalista, asin Presbiteryano sa Britania). “[An Liga de Naciones] iyo an solamenteng organisadong paghihingoa na ginibo tanganing maotob an paorootrong mga kamawotan kan Santa Sede.”—Kardinal Bourne, Arsobispo sa Westminster.

¹⁴ Kan an mga nasyon bako sanang isinikwal an Kahadean nin Dios kundi nagpatindog man kan saindang sadiring organisasyon na magtatao nin katoninongan, iyan pagrebelde. Kan sabihon nin mga namomoon sa relihiyon nin Kakristianohan na an organisasyon na iyan may koneksion sa Kahadean nin Dios asin sa Ebanghelyo, na ipinahahayag iyan bilang “an solamenteng instrumento” para sa pagtao nin katoninongan, iyan pagsamba sa ladawan. Ibinubugtak ninda iyan sa lugar kan Kahadean nin Dios, “sa banal na lugar.” Tunay na iyan “nagtitindog sa dai maninigong mamugtakan kaiyan.” (Mateo 24:15; Marcos 13:14) Asin an mga namomoon sa relihiyon padagos na nagsusuportar sa kasalihid kan Liga, an Naciones Unidas, imbes na itokdo an mga tawo sa napatindog nang Kahadean nin Dios.

An Peligro sa Kakristianohan

15, 16. Ano an nangyayari sa relasyon kan Kakristianohan asin sa mga nasyon na nagsusuportar sa “makababaldeng bagay”?

¹⁵ Minsan ngani pinipili kan mga relihiyon nin Kakristianohan an Liga de Naciones asin an kasalihid kaiyan imbes na an Kahadean nin Dios, an relasyon ninda sa mga nasyon na miembro kan mga organisasyon na ini ruminaot. Kaagid ini sa nangyari sa pag-oltanan kan mga Judio asin nin Roma. Poon kan 1945 an Naciones Unidas iinayon an dakol na mga nasyon na magsalang bakong Kristiano o kontra sa Kristiano, asin ini bakong marahay para sa Kakristianohan.

¹⁶ Saro pa, sa dakol na kadagaan igwa nin dai pagkakaoyon an mga relihiyon nin Kakristianohan asin an Estado. Sa Polandia an Iglesya Katolika ibinibilang na kaiwal kan gobyerno duman. Sa Northern Ireland asin Lebanon, pinagrabe nin mga relihiyon nin Kakristianohan an mga problema sa katoninongan asin katiwasayan. Dugang pa, an mga relihiyon nin Kakristianohan nagpaluwas nin nagkapira na, kapareho kan mga Judiong Zealots, nagsasadol nin kadahasan. Kaya, an Protestanteng Pankinaban na Konsilyo nin mga Iglesya nagdodonar sa mga organisasyon na terorista, mantang an mga pading Katoliko nakikipaglaban sa mga kadlagan bilang mga gerilya asin naglilingkod sa rebolusyonaryong mga gobyerno.

17. (a) Ano an modernong Jerusalem? (b) Ano an sa katapustapusi nangyari dian?

¹⁷ An panahon sana an magpapaheling kun gurano an iraraot kan relasyon kan mga relihiyon nin Kakristianohan asin kan mga nasyon, alagad an mga pangyayari kan enot na siglo nanganino na kun paano matatapos an gabos na ini. Arog kan patienot na natanaw ni Jesus, kan enot na siglo sa katapustapusi linaglag kan mga hukbo nin Roma an Jerusalem na may dakulang kahorasaan. Totoo man sa makahulang arogan, an mga nasyon kaiba an Naciones Unidas masalakay asin lalaglagon an “Jerusalem,” an boot, an relihiyosong estruktura kan Kakristianohan.—Lucas 21:20, 23.

Dumulag sa Kabukidan

18. Ano an maninigong gibohon nin mga may mahoyong puso kun mamansayan ninda na nasa lugar na an “makababaldeng bagay”?

¹⁸ Kan enot na siglo, paglataw kan “makababaldeng bagay,” an mga Kristiano nagkaoportunidad na dumulag. Hinatolan sinda ni Jesus na gibohon tolos iyan ta dai ninda aram kun gurano an ilalawig kan oportunidad na iyan. (Marcos 13:15, 16) Arog man kaiyan, kun namamansayan kan mga may mahoyong puso ngonyan na an “makababaldeng bagay” nag-eeksister, kaipuhan na sinda dumulag man tolos hale sa relihiyosong sakop kan Kakristianohan. Sa kada segundo na ipinagdadanay ninda dian namemeligro an saindang espirituwal na buhay, asin siisay an nakakaaram kun gurano kalawig na mabubukasan para sa sainda an oportunidad?

19, 20. (a) Ano an ginibo kan mga Kristiano kaidtong enot na siglo kan maheling ninda na an Jerusalem napapalibotan nin mga hukbong Romano? (b) Ano an ipinagrerepresentar ngonyan kan “kabukidan,” asin ano an maninigong magpahiro sa mga may mahoyong puso ngonyan na dumulag duman?

¹⁹ An ebanghelyo ni Lucas nagpatanid sa mga Kristiano kan saiyang kaaldawan na dumulag kun maheling ninda na “an Jerusalem napapalibotan nin nagkakampong mga hukbo.” Arog kan nasabi na, an mga hukbong iyan nag-abot kan 66 C.E., asin an oportunidad na dumulag naglataw kan taon man sanang idto kan pasibogon ni Cestius Gallus an saiyang mga hukbo. Pakadulag kan mga Kristiano, an labanan nagpadagos sa pag-oltanan kan mga Judio asin Romano—minsan ngani bako man na sa Jerusalem. Si Vespasian isinugo ni Emperador Nero sa Palestina, asin ginibo duman an mapangganang mga kampanya kan 67 asin 68. Dangan nagadan si Nero, asin si Vespasian napalabot sa pagsalihid sa Emperador. Alagad pakatapos na sia gibohon na emperador kan 69 C.E., isinugo nia an saiyang aki na si Tito na tapuson an guerra sa Judea. Kan 70 C.E., an Jerusalem nalaglag.

²⁰ Alagad an mga Kristiano dai naghalat sa Jerusalem tanganing maheling iyan gabos. Kan primero pa sana nindang maheling an nakasalikop na mga hukbo, aram na ninda na nasa peligro an siudad. Siring man ngonyan, naglataw na an instrumento sa paglaglag sa Kakristianohan. Kaya, oras na mamansayan niato an peligro na namumugtakan kan Kakristianohan, kaipuhan na kita ‘dumulag sa kabukidan,’ an lugar na pailihan na itinao ni Jehova sa saiyang teokratikong organisasyon. An ibang mga hula dai nagtatao nin basihan sa pagtubod na magkakaigwa nin panahon nin pag-ontok sa pag-oltanan kan enot na pagsalakay sa Kakristianohan asin sa ultimong pagkagaba kaiyan. An totoo, dai kaipuhan an siring na pag-ontok sa pagsalakay. An mga may sadiosan na puso madonong na dumulag na sa Kakristianohan ngonyan.

An Jerusalem Asin an Kakristianohan

21. Taano an “makababaldeng bagay” ta naglataw sa katapusan kan panahon kan katapusan nin Jerusalem, mantang sa siglong ini iyan naglataw sa kapinonan kan panahon kan katapusan kan palakaw na ini?

²¹ Maninigo daw niatong ipagngalas na kan enot na siglo an “makababaldeng bagay” naglataw bago malaglag an Jerusalem, mantang ngonyan iyan naglataw sa mismong kapinonan kan panahon kan katapusan kan kinaban na ini? Dai. Sa kada kaso, an “makababaldeng bagay” naglataw sa panahon na boot ni Jehova na dumulag an saiyang banwaan. Kan enot na siglo, an mga Kristiano kaipuhan na magdanay nin kadikit na panahon sa Jerusalem tanganing makapaghulit duman. (Gibo 1:8) Kaidto sanang 66 C.E., kan nagdadangadang na an kalaglagan, na an “makababaldeng bagay” naglataw, na nagpatanid sainda na dumulag. Alagad an pagigin “nasa” modernong aldaw na Jerusalem nangangahulogan nin pagigin kabtang kan relihiyosong sakop kan Kakristianohan.a Imposible na makapaglingkod nin inaako ki Jehova sa siring karaot asin apostatang palibot. Kaya, sa pagpopoon kan panahon kan katapusan kan kinaban na ini an “makababaldeng bagay” naglataw, na nagpapatanid sa mga Kristiano na dumulag. An pagdulag hale sa Kakristianohan nagpapadagos, na an lambang saro nag-aako nin patanid na dumulag oras na mamansayan nia na an “makababaldeng bagay” nasa lugar na.

22. Anong mga hapot an sisimbagon pa?

²² Alagad, tibaad ihapot niato kun ano an magiya pasiring sa dai linalaoman na paghirong ini, an paglaglag sa Kakristianohan kan militarisadong mga elemento hale sa laog mismo kan Naciones Unidas? Noarin iyan mangyayari? Asin paano ini makakakontribuwir sa katoninongan asin katiwasayan sa satong daga? Pag-oolayan niato an mga hapot na ini sa masunod na artikulo.

[Mga Nota sa Ibaba]

Nagigirumdoman daw nindo?

◻ Taano an hula ni Jesus manongod sa “makababaldeng bagay” ta kaipuhan na magkaigwa nin kaotoban sa modernong aldaw?

◻ Ano an “makababaldeng bagay” ngonyan, asin poon kasuarin na iyan nasa lugar?

◻ Ano an modernong Jerusalem sa hula ni Jesus?

◻ Paano an Lucas 21:20, 21 nakatatabang sato na maheling an kasibotan nin pagdulag?

◻ Ano an “kabukidan” na dinudulagan nin mga may mahoyong puso?

[Blurb sa pahina 16]

Kan sabihon kan mga namomoon sa relihiyon nin Kakristianohan na an Naciones Unidas may koneksion sa Kahadean nin Dios asin sa ebanghelyo, iyan pagsamba sa ladawan