Siisay an Malalaoman Niato Para sa Tunay na Hustisya?

“Dai daw magibo nin hustisya an Hokom kan bilog na daga?”​—GENESIS 18:25, The Holy Bible in Modern English, ni Ferrar Fenton.

1, 2. Ano an reaksion nin dakol na tawo sa lakop na inhustisya?

TIBAAD kamo may kamondoan na nakaaaram na an inhustisya lakop. Ano an personal nindong reaksion sa lakop na kadaihan nin tunay na hustisya?

² An reaksion nin iba pagdudahan an pag-eksister nin sarong makatanosan na Dios. Tibaad maghingako pa ngani sindang agnostiko. Tibaad nadangog na nindo an terminong iyan. Iyan an apod sa tawo na naghohona “na an ano man na ultimong realidad (arog baga nin Dios) dai midbid asin tib[aad] dai puwedeng mamidbid.” An biologong si Thomas H. Huxley, sarong parasuportar kan ika-19 siglo sa ebolusyon ni Darwin, iyo an enot na guminamit sa terminong “agnostiko” sa paaging ini.a

3, 4. Ano an kasaysayan sa likod kan terminong “agnostiko”?

³ Alagad, saen kinua ni Huxley an terminong “agnostiko”? An totoo, ginagamit nia an sarong ekspresyon na ginamit sa ibang sentido nin sarong abogado kan enot na siglo, si apostol Pablo. Iyan nangyari sa saro sa pinakabantog na mga pahayag. An pahayag na ini may kahulogan ngonyan, huli ta iyan nagtatao sato nin marigon na pasisikadan sa pakaaram kun paano asin noarin mangyayari an hustisya para sa gabos asin, orog pang mahalaga, kun paano kita personal na makikinabang dian.

⁴ An terminong “agnostiko” (“dai midbid”) kinua sa pagkasambit ni Pablo sa sarong altar na nasusuratan nin “Sa Dios na Dai Midbid.” An halipot na pahayag na iyan itinala kan doktor na si Lucas sa ika-17 kapitulo kan makasaysayan na libro nin Mga Gibo kan mga Apostol. Enot ipinaheheling kan kapitulo kun paano nakaduman sa Atenas si Pablo. Sa kaibang kahon (pahina 10), mababasa nindo an introduksion ni Lucas asin an bilog na pahayag.

5. Ano an situwasyon na dian itinao ni Pablo an saiyang Pahayag sa mga taga-Atenas? (Ipabasa an Gibo 17:16-31.)

⁵ An pahayag ni Pablo tunay na mapuwersa asin maninigong konsideraron niato nin maingat. Mantang kita napalilibotan nin grabeng inhustisya, dakol an manonodan niato dian. Enot mangnohon an situwasyon, na mababasa nindo sa Gibo 17:16-21. An mga taga-Atenas ipinag-oorgolyo an pag-istar sa sarong bantog na sentro nin edukasyon, na duman nagtokdo si Socrates, Plato, asin Aristotle. An Atenas relihiyoso man na gayong siudad. Naheling ni Pablo an mga ladawan sa palibot nia—kan dios nin guerra na si Ares, o Marte; ni Zeus; ni Aesculapius, an dios nin medisina; kan madahas na dios kan dagat, si Poseidon; asin ni Dionysus, Athena, Eros, asin iba pa.

6. Paano nakakokomparar an saindong lugar sa nanompongan ni Pablo sa Atenas?

⁶ Alagad ano kun helingon ni Pablo an saindong banwaan o lugar? Tibaad makaheling sia nin dakol na ladawan o relihiyosong estatuwa, minsan sa mga nasyon nin Kakristianohan. Sa ibang lugar, mas dakol pa an maheheling nia. An sarong giya sa mga biyahero nagsasabi: “An mga dios sa India, bakong arog kan saindang kapritsosong ‘mga tugang’ na Griego, saro sana an agom, asin an iba sa pinakapambihirang mga kapangyarihan itinatao sa saindang mga konsorteng babae . . . Daing pagpasobra, minilyon an dios na para sa gabos na porma nin buhay asin naturalesa.”

7. Ano an ugale kan suanoy na mga dios nin Grecia?

⁷ An dakol na dios na Griego ilinadawan na hayakpit an isip asin labi-labi kainmoral. An saindang gawe magigin makasosopog para sa mga tawo, iyo, kriminal pa ngani sa kadaklan na nasyon ngonyan. Kaya yaon saindo an gabos na dahelan na isipon kun anong klaseng hustisya an tibaad linalaoman kan mga Griego kaidto sa siring na mga dios. Pero, narisa ni Pablo na an mga taga-Atenas espesyalmenteng debotado sa sainda. Pano nin matanos na pagtubod, pinonan niang ipaliwanag an mamuraway na mga katotoohan nin tunay na Kristianismo.

Sarong Mapan-angat na Grupo nin mga Nagdadangog

8. (a) Anong mga paniniwala asin punto-de-vista an mga Estoico, mga Epicureo? (b) Ano an tinutubod kan mga Estoico?

⁸ An nagkapirang Judio asin Griego nagdangog na may interes, pero ano an magigin reaksion kan maimpluwensiang mga pilosopong Epicureo asin Estoico? Arog kan maheheling nindo, an saindang mga ideya nakaaagid sa dakol na bagay sa usong mga paniniwala ngonyan, pati an mga itinotokdo sa mga aki sa eskuwelahan. Isinadol nin mga Epicureo an pamumuhay sa paagi na kamtan an pinakadakol na kaalingan na mapupuwede, nangorogna an mental na kaalingan. An saindang pilosopiya na ‘magkakan asin uminom, ta sa aga magagadan kita’ tinandaan nin kadaihan nin prinsipyo asin karahayan. (1 Corinto 15:32) Dai sinda nagtutubod na linalang nin mga dios an uniberso; imbes, sinda naniwala na an buhay naglataw nin aksidente sana sa sarong mekanikal na uniberso. Dugang pa, an mga dios dai interesado sa mga tawo. Kumusta man an mga Estoico? Idinoon ninda an lohika, na nagtutubod na an materya asin puwersa elemental na mga prinsipyo sa uniberso. An mga Estoico nag-imahinar nin sarong impersonal na dios, imbes na tumubod sa Dios bilang sarong Persona. Sa paghona man ninda an kapaladan iyo an nagpapalakaw sa mga gibo-gibo nin tawo.

9. Taano an situwasyon ni Pablo ta nagtatao nin angat sa paghuhulit?

⁹ Ano an reaksion kan mga pilosopong iyan sa pagtotokdo sa publiko ni Pablo? An pag-usyoso na may kasalak na mental na pagpaabaw-abaw ugale kaidto sa Atenas, asin an mga pilosopong ini nagpoon na makidiskutiran ki Pablo. Sa katapustapusi, dinara sia ninda sa Areopago. Sa itaas kan sadan nin Atenas, alagad nasa ibaba kan halangkawon na Acropolis, yaon an magapong bolod na isinunod an ngaran sa dios nin guerra, si Marte, o Ares, kaya iyan Bolod ni Marte, o Areopago. Kan suanoy na mga panahon, nagtitiripon duman an sarong husgado o konseho. Si Pablo tibaad dinara sa sarong husgado, na tibaad nagtiripon mantang natatanaw an magayonon na Acropolis asin an bantog na Parthenon dian saka iba pang templo asin estatuwa. An iba naghohona na an apostol namemeligro ta an ley nin Roma nangangalad nin pag-introdusir nin bagong mga dios. Alagad dawa pa kun si Pablo dinara sa Areopago tangani sanang ipaliwanag an saiyang mga paniniwala o ipaheling kun baga sia kuwalipikadong paratokdo, an kaatubang nia mga tawong medyo nakanenerbiyos. Ikapaliliwanag daw nia an saiyang mahalagang mensahe na dai pinararayo an saindang boot?

10. Paano si Pablo guminamit nin taktika sa pag-introdusir kan saiyang impormasyon?

¹⁰ Mangnohon sa Gibo 17:22, 23 kun guranong taktika asin kadonongan an ginamit ni Pablo sa pagpopoon. Kan admitiron nia kun gurano karelihiyoso kan mga taga-Atenas asin kun gurano kadakol kan saindang mga ladawan, tibaad ipinamugtak iyan na sarong komplimento kan iba sa mga nagdadangog sa saiya. Imbes na atakehon an saindang pagsamba sa kadakol na dios, isinentro ni Pablo an orolay sa sarong altar na saiyang naheling, an saro na dedikado “Sa Dios na Dai Midbid.” Ipinaheheling nin makasaysayan na ebidensia na igwa nin siring na mga altar, na maninigong magpakosog sa satong pagkompiar sa tala ni Lucas. Ginamit ni Pablo an altar na ini bilang pasisikadan. Pinahahalagahan na gayo kan mga taga-Atenas an kaaraman asin lohika. Pero, inadmitir ninda na igwa nin sarong dios na para sa sainda “dai midbid” (Griego, aʹgno·stos). Kaya lohiko sana na togotan ninda si Pablo na ipaliwanag sia sa sainda. Mayo nin makakakua nin sala sa siring na pangangatanosan, ano?

Dai daw Puwedeng Mamidbid an Dios?

11. Paano dinagka ni Pablo an mga nagdadangog saiya na maghorophorop manongod sa tunay na Dios?

¹¹ Bueno, arog kiisay an “Dios na dai midbid” na ini? “An Dios” iyo an naggibo kan kinaban asin kan gabos na yaon dian. Mayo nin manigar na an uniberso nag-eeksister, na an mga pananom asin hayop nag-eeksister, na kitang mga tawo nag-eeksister. An kapangyarihan asin intelihensia, iyo, kadonongan, na nahahayag sa gabos na ini nagtotokdo sa pagigin bunga kaiyan nin sarong madonong asin makapangyarihan na Kaglalang, imbes na nin pagkanorongod sana. An totoo, an pangangatanosan ni Pablo orog pang balido sa satong panahon.—Kapahayagan 4:11; 10:6.

12, 13. Anong modernong ebidensia an nagsusuportar puntong idinoon ni Pablo?

¹² Dai pa nahahaloy, sa librong In the Centre of Immensities, an astronomong Britano na si Sir Bernard Lovell nagsurat manongod sa makuring pagkakomplikado kan pinakasimpleng porma nin buhay sa ibabaw nin daga. Ipinaliwanag man nia kun baga an siring na buhay may posibilidad na naglataw paagi sa aksidente. An konklusyon nia: “An probabilidad nin . . . aksidente sanang pangyayari na nagbunga kan pagkabilog kan saro sa kasaditsaditing molekula nin protina saditon na gayo. Sa laog kan sagkodan nin panahon asin espasyo na kinokonsiderar niato iyan zero.”

¹³ O horophoropa an sa ibong na lado—an satong uniberso. An mga astronomo naggagamit nin mga kasangkapan na elektroniko sa pag-adal sa ginikanan kaiyan. Ano an nadiskobre ninda? Sa God and the Astronomers, si Robert Jastrow nagsurat: “Ngonyan naheheling niato kun paano an astronomikong ebidensia minagiya pasiring sa biblikal na punto-de-vista manongod sa ginikanan kan kinaban.” “Para sa sientista na nabuhay sa saiyang pagtubod sa kapangyarihan nin rason, an estorya natatapos na garo pangum-um. Tinukad nia an kabukidan nin ignoransia; madali na niang matukad an pinakaalitoktok; sa pagguyod nia kan saiyang sadiri pasakat sa ultimong gapo, sinabat sia nin sarong grupo nin mga teologo [mga tawo na nagtutubod sa paglalang] na dakol nang siglong nagtutukaw duman.”—Ikomparar an Salmo 19:1.

14. Anong lohika an nagsusuportar sa sinabi ni Pablo manongod sa dai pag-erok nin Dios sa gibong-tawong mga templo?

¹⁴ Kaya maheheling niato kun gurano katama kan komento ni Pablo sa Gibo 17:24, na minagiya sa sato pasiring sa sumunod niang punto, sa bersikulo 25. An makapangyarihan na Dios na kayang gumibo “kan kinaban asin kan gabos na yaon dian” tunay na orog na dakula sa materyal na uniberso. (Hebreo 3:4) Kaya bakong rasonableng isipon na sia mag-eerok sana sa mga templo, partikularmente sa mga itinogdok nin tawo na nag-aadmitir nin hayag na sia ‘dai ninda midbid.’ Ini mapuwersa nanggad na puntong idoon sa mga pilosopo na tibaad kan mismong oras na idto nagtatanaw sa dakol na templong nasa itaas!—1 Hade 8:27; Isaias 66:1.

15. (a) Taano ta tibaad nasa isip kan mga nagdadangog ki Pablo si Athena? (b) Na an Dios iyo an Paratao maninigong gumiya sa anong konklusyon?

¹⁵ Posible na an mga nagdadangog ki Pablo nagsamba na sa Acropolis sa saro kan mga estatuwa kan saindang diosang patrona, si Athena. An sinasambang si Athena sa Parthenon gibo sa marfil asin bulawan. An saro pang estatuwa ni Athena 20 metros kalangkaw asin natatanaw hale sa mga barko na nasa tahaw kan dagat. Asin sinasabi na an ladawan na inaapod Athena Polias naholog hale sa langit; an mga tawo dayaday na nagdadara nin bagong gubing na gibo sa kamot para kaiyan. Pero, kun an Dios na dai midbid kan mga tawong idto iyo an Sarong kaharohalangkawe asin naglalang sa uniberso, taano ta kaipuhan siang paglingkodan nin mga bagay na tibaad darahon nin mga tawo? Sia an nagtatao kan satong kaipuhan: kan satong “buhay,” kan “hinangos” na kaipuhan niato tanganing susteniran iyan, asin kan “gabos na bagay,” pati an aldaw, an oran, asin an matabang daga na tinutubuan kan satong pagkakan. (Gibo 14:15-17; Mateo 5:45) Sia an Paratao, an mga tawo an nag-aako. Tunay na an Paratao dai nagsasarig sa mga nag-aako.

Hale sa Sarong Tawo—An Gabos

16. Ano an sinabi ni Pablo manongod sa pinaghalean nin tawo?

¹⁶ Sumunod, sa Gibo 17:26, si Pablo nagpahayag nin sarong katotoohan na maninigong horophoropon nin dakol na tawo, nangorogna huli sa labi-labing rasyal na inhustisya na naheheling ngonyan. Sinabi nia na an Kaglalang “ginibo . . . hale sa sarong tawo an gabos na nasyon kan mga tawo, tanganing mag-erok sa bilog na daga.” An ideya na an rasa nin tawo nagkakasararo o magturugang (na ipinaririsa na ini may labot sa hustisya) bagay na dapat na horophoropon kan mga tawong idto ta an mga taga-Atenas naghingako na sinda may espesyal na pinaghalean na isinisiblag sinda sa ibang tawo. Alagad si Pablo nagtubod sa tala kan Genesis manongod sa enot na tawo, si Adan, na nagin apoon niato gabos. (Roma 5:12; 1 Corinto 15:45-49) Alagad tibaad isipon nindo: ‘Masususteniran daw an siring na pakasabot sa satong modernong sientipikong panahon?’

17. (a) Paano an pirang modernong ebidensia nagtotokdo sa iyo man sanang direksion na itinokdo ni Pablo? (b) Ano an koneksion kaini sa hustisya?

¹⁷ An teoriya nin ebolusyon nagsusuherir na an tawo nag-ebolusyon sa laen-laen na lugar asin klase. Pero sa pagpopoon kan nakaaging taon, idinusay kan Newsweek an parte kaiyan sa siensia sa “The Search for Adam and Eve.” Isinentro kaiyan an atension sa bago pa sanang mga pangyayari sa langtad nin henetika. Minsan ngani, siring sa malalaoman niato, bakong gabos na sientista minaoyon, an minalataw na ladawan nagtotokdo sa konklusyon na an gabos na tawo may saro sanang henetikong apoon. Mantang, siring sa haloy nang isinabi kan Biblia, kita gabos magturugang, bako daw na maninigong magkaigwa nin hustisya para sa gabos? Bako daw na kita gabos maninigong tawan nin daing pagpalaenlaen na tratamiento ano man an kolor kan satong kublit, klase nin buhok, o iba pang pan-ibabaw na karakteristiko? (Genesis 11:1; Gibo 10: 34, 35) Pero, kaipuhan pa niatong aramon kun paano asin noarin maabot an hustisya para sa katawohan.

18. Ano an pasisikadan kan sinabi ni Pablo manongod sa relasyon nin Dios sa tawo?

¹⁸ Bueno, sa bersikulo 26, idinoon ni Pablo na an Kaglalang malalaoman na magkaigwa nin kabotan, o matanos na katuyohan, para sa katawohan. Aram kan apostol na kan an Dios may relasyon sa nasyon nin Israel, Sia an nagboot kun saen sinda maistar asin kun paano sinda tatratohon nin ibang nasyon. (Exodo 23:31, 32; Bilang 34:1-12; Deuteronomio 32:49-52) Siyempre, tibaad may kapaabhawan na iinaplikar kan mga nagdadangog ki Pablo an saiyang mga komento sa sainda man sana. An totoo, baga man aram ninda o dai, ipinahayag ni Jehova Dios sa hula an saiyang kabotan manongod sa panahon, o lugar sa kasaysayan, na an Grecia magigin an ikalimang dakulang kapangyarihan pankinaban. (Daniel 7:6; 8:5-8, 21; 11: 2, 3) Mantang an Sarong ini kayang maniobrahon an mga nasyon, bako daw rasonable na maninigo niatong mawoton na makanood manongod sa saiya?

19. Taano ta rasonable an punto ni Pablo sa Gibo 17:27?

¹⁹ Bako man na pinabayaan kita nin Dios na ignorante sa saiya, na nagkakapkap sa diklom. Tinawan nia an mga taga-Atenas asin kita nin basihan sa pag-adal manongod sa saiya. Sa Roma 1:20 Si Pablo nagsurat: “An . . . dai naheheling na mga kuwalidad [nin Dios] malinaw nang naheheling poon pa sa paglalang kan kinaban padagos, huli ta sinda namamansayan paagi sa mga bagay na ginibo, minsan an saiyang daing sagkod na kapangyarihan asin pagka-Dios.” Kaya, an Dios sa katotoohan bakong harayo sa sato kun boot niato na manompongan sia asin makanood manongod sa saiya.—Gibo 17:27.

20. Paano totoo na paagi sa Dios “kita igwa nin buhay asin naghihiro asin nagdadanay”?

²⁰ An pag-apresyar maninigong magmotibar sato na gibohon iyan, arog kan isinusuherir kan Gibo 17:28. Tinawan kita nin Dios nin buhay. An totoo, an nasa sato labi pa sa simpleng buhay sa sentido na an kahoy may buhay. Kita, asin an kadaklan na hayop, igwa kan mas halangkaw na kapasidad sa buhay na makahiro. Dai daw niato iyan ikinaoogma? Alagad dinugangan pa iyan ni Pablo. Kita nabubuhay bilang intelihenteng mga linalang na may personalidad. An satong hotok na itinao nin Dios nagpapangyari sato na mag-isip, makasabot sa mga prinsipyong depisil na masabotan (arog baga kan tunay na hustisya), asin maglaom—iyo, tumanaw sa maabot na pagkaotob kan kabotan nin Dios. Arog kan masasabotan nindo, seguradong narealisar ni Pablo na ini magigin depisil na akoon para sa mga pilosopong Epicureo asin Estoico. Tanganing matabangan sinda, kinotar nia an pirang poetang Griego na midbid asin iginagalang ninda, mga poeta na nagsabi man: “Huli ta kita man mga aki nia.”

21. An satong pagigin mga aki nin Dios maninigong makaa pektar sa sato sa anong paagi?

²¹ Kun nasasabotan nin mga tawo na kita aki, o bunga, kan Kaharohalangkaweng Dios, angay sana na sinda maglaom sa saiya para sa paggiya kun paano mabubuhay. Mapipiritan kang hangaan an kapusoan ni Pablo, mantang sia nagtitindog na haros nalilindongan kan Acropolis. Sia mapusong nangatanosan na an satong Kaglalang tunay na mas mamuraway kisa arin pa man na gibong-tawong estatuwa, minsan an gibo sa bulawan asin marfil na yaon sa Parthenon. Kita gabos na nag-aako sa kapahayagan ni Pablo dapat man na umoyon na an Dios bakong kapareho kan arin man na ladawan na sinasamba nin mga tawo ngonyan.—Isaias 40:18-26.

22. Paano napapalabot an pagsolsol sa satong pag-ako nin hustisya?

²² Ini bako sanang sarong teknikal na punto na dapat na akoon nin saro sa isip mantang nagpapadagos na mamuhay nin arog kan dati. Liniwanag iyan ni Pablo sa bersikulo 30: “Totoo, liningawan nin Dios an mga panahon nin siring na kamangmangan [sa pag-imahinar na an Dios kapareho nin sarong maluyang ladawan o maako nin pagsamba paagi sa mga siring], alagad ngonyan sinasabihan nia an katawohan na sinda gabos saen man na lugar magsorolsol.” Kaya, mantang sia pasiring sa saiyang mapuwersang konklusyon, iinatubang ni Pablo an sarong nakabibiglang punto—pagsolsol! Kaya kun kita naglalaom sa Dios para sa tunay na hustisya, iyan nangangahulogan na kita kaipuhan na magsolsol. Ano an hinahagad kaiyan sa sato? Asin paano itatao nin Dios an hustisya para sa gabos?

[Nota sa Ibaba]

Masisimbag daw Nindo?

◻ Anong relihiyosong situwasyon an nanompongan ni Pablo sa Atenas, asin paano nag-eeksister ngonyan an kaparehong situwasyon?

◻ Sa anong mga paagi na an Dios orog na dakula kisa gabos na falsong dios na sinasamba kaidto sa Atenas kan kaaldawan ni Pablo?

◻ Anong pundamental na bagay manongod sa pagkalalang nin Dios sa rasa nin tawo an nangangahulogan na maninigong magkaigwa nin hustisya para sa gabos?

◻ Ano an maninigong magin reaksion nin mga tawo sa pakaaram manongod sa kadakulaan nin Dios?

[Kahon sa pahina 10]

Hustisya Para sa Gabos—Mga Gibo, Kapitulo 17

“16 Ngonyan mantang si Pablo naghahalat sainda sa Atenas, an saiyang espiritu sa laog nia naribok sa pakaheling na an siudad pano nin mga ladawan. 17 Kaya sia nagpoon na makipangatanosan sa mga Judio sa sinagoga asin sa ibang tawo na nagsasamba sa Dios asin aroaldaw sa sadan sa mga nasosompongan nia. 18 Alagad an nagkapira sa mga pilosopong Epicureo asin Estoico may pagkakaturumang na nakipag-olay sa saiya, asin an nagkapira nagsarabi: ’Ano an boot sabihon kan matabil na ini?’ An iba: ‘Garo sia parahayag nin ibang mga dios.’ Ini huli ta sia nagpapahayag kan maogmang bareta ki Jesus asin kan pagkabuhay liwat. 19 Kaya kinapotan sia ninda asin dinara sia sa Areopago, na nagsasabi: ‘Puwede daw na maaraman mi an bagong katokdoan na ini na itinataram mo? 20 Huli ta ika nagdadara nin pirang bagay na bago sa samong talinga. Kaya boot niamong maaraman kun ano an kahulogan kan mga bagay na ini.’ 21 Sa katunayan, an gabos na taga-Atenas asin an mga tagaibang daga na nag-ontok dian daing ibang ginigibo sa saindang oras nin pagpahingalo kundi an pag-osipon o pagdangog sa bagay na bago. 22 Ngonyan si Pablo nagtindog sa tahaw kan Areopago asin nagsabi:

“‘Mga lalaki nin Atenas, naririsa ko na sa gabos na bagay garo kamo orog na natatakot sa mga dios kisa iba. 23 Halimbawa, sa paglakaw ko asin maingat na pagmamasid sa mga sinasamba nindo nanompongan ko man an sarong altar na nasusuratan nin “Sa Dios na Dai Midbid.” Kaya an sa daing pakaaram sinasamba nindo, iyo ini an ibinabareta ko sa saindo. 24 An Dios na naggibo kan kinaban asin kan gabos na yaon dian, mantang, arog kan Sarong ini, Kagurangnan nin langit asin daga, dai nag-eerok sa mga templo na ginibo nin mga kamot, 25 ni pinaglilingkodan man sia kan mga kamot nin tawo na garo baga sia nangangaipo, huli ta sia mismo nagtatao sa gabos nin buhay asin hinangos asin gabos na bagay. 26 Asin ginibo nia hale sa sarong tawo an gabos na nasyon kan mga tawo, tanganing mag-erok sa bilog na daga, asin saiyang ibinugtak an itinalaan na mga panahon asin an mga kasagkodan kan erokan nin mga tawo, 27 tanganing hanapon ninda an Dios, ta tibaad pa kapkapon sia ninda asin talagang makua sia ninda, minsan ngani, sa katunayan, sia bakong harayo sa lambang saro sa sato. 28 Huli ta paagi sa saiya kita igwa nin buhay asin naghihiro asin nagdadanay, kun paanong sinabi man kan nagkapira sa saindong mga poeta, “Huli ta kita man mga aki nia.” 29 “‘Kaya, mantang kita mga aki nin Dios, dai niato maninigong honaon na an Dios nakaaagid sa bulawan o pirak o gapo, nakaaagid sa bagay na pinorma kan arte asin pag-imbento nin tawo. 30 Totoo, liningawan nin Dios an mga panahon nin siring na kamangmangan, alagad ngonyan sinasabihan nia an katawohan na sinda gabos saen man na lugar magsorolsol. 31 Huli ta sia nagtalaan nin aldaw na katuyohan niang hokoman an ineerokan na daga sa katanosan paagi sa sarong lalaki na saiyang ninombrahan, asin sia nagtao nin garantiya sa gabos na tawo na binuhay nia sia liwat hale sa mga gadan.’”

[Kahon sa pahina 7]

An Uniberso Linalang

Kan 1980 si Dr. John A. O’Keefe, kan NASA (National Aeronautics and Space Administration), nagsurat “Sinusuportaran ko an punto-de-vista ni Jastrow na an modernong astronomiya nakanompong nin masasarigan na ebidensia na an Uniberso linalang kaidtong mga kinse sagkod beinte bilyones na taon na an nakaagi.” “Para sa sako nakapahihiro nanggad sa boot na maheling kun paanong an ebidensia para sa Paglalang . . . malinaw na natatatak sa gabos na nasa palibot niato: sa mga gapo, sa langit, sa radio waves, asin sa pinakapundamental na mga ley nin pisika.”

[Kahon sa pahina 13]

“The Search for Adam and Eve“

Sa irarom kan titulong iyan, an sarong artikulo sa Newsweek nagsabi sa sarong kabtang. “An beteranong parakotkot na si Richard Leakey nagsabi kan 1977: ‘Mayo nin saro sanang sentro na an modernong tawo namundag.’ Alagad ngonyan an mga henetisista may tendensia na paniwalaan an laen digdi . . . ‘Kun iyan tama, asin tatayaan ko iyan nin kuwarta, an ideyang ini napakahalaga,’ sabi ni Stephen Jay Gould, an paleontologo asin parasurat nin komposisyon sa Harvard. Ipinarerealisar kaiyan sa sato na an gabos na tawo, sa ibong nin pagkalaenlaen sa panluwas na itsura, sa katotoohan miembro nin saro sanang bagay na nagkaigwa nin bago pa sanang ginikanan sa sarong lugar. Igwa nin sarong klase nin biolohikong pagkamagturugang na mas hararom kisa aram niato.’”—Enero 11, 1988.