Pamamahala nin Klero—Ini Daw an Solusyon?
AN MGA tawo sa bilog na kinaban pagal na sa pagkadaing hustisya, pagdaogdaog, asin sa karatan sa politika. Mawot ninda nin mas marahay, siring sa malinaw na maheheling sa saindang mga paghingoa na ribayan an mga lider sa politika. Alagad an bagong mga lider bihira kun igwa man na nagtatao nin pagkakontento sa mga tawo.
An iba naghohona na an pamamahala nin klero magbubunga nin mas marahay na gobyerno. Nagtutubod sinda na an mga klerigo magdadara nin diosnon na mga kuwalidad sa mga palakaw nin gobyerno. Tibaad nasa kaisipan ini na an klerigong si Marion (Pat) Robertson, sarong naglalaom na magin presidente sa E.U. kan 1988, namibi na an “diosnon na mga tawo” an manggana sa politikal na posisyon. Alagad ini daw an tunay na simbag sa pangangaipo nin mas marahay na mga namamahala?
Kan an Klero Nagsakop sa Europa
Durante kan Edad Media, an klero nagkaigwa nin dakulaon na sekular na kapangyarihan. Tara, an mga papa nakabubugtak asin nakahahale sa trono nin mga hade! Kan 800 C.E., kinoronahan ni Papa Leo III an Pranses na hadeng si Carlomagno bilang emperador kan Banal na Romanong Imperyo. Sa lawig na sangribong taon, an imperyong ini an nagrepresentar kan pagkasaro nin Iglesya asin Estado, asin durante kan panahon na iyan an klero nagkaigwa nin manlaenlaen na grado nin kapangyarihan sa sekular na mga autoridad.
Sa pagpoon kan ika-11 siglo, an mga papa an nagkapot kan katongdan nin lider sa Europa. Sa bagay na ini, an The Columbia History of the World, na an nagdirehir sa pagpublikar iyo si John Garraty asin si Peter Gay, nagsasabi: “An iglesya an pinakadakulang gobyerno sa Europa.” An librong ini nagkomento man na an iglesya nakahimong “magkapot nin orog na politikal na kapangyarihan kisa sa ano man na iba pang gobyerno sa Solnopan.” Ano an kamugtakan kan mga tawo sa irarom kan pamamahala nin klero?
Mayo nin siisay man na libre na magsamba siring sa mawot nia o magpahayag nin opinyon na kakontra kan sa klero. An pagkapanatikong ini kan klero nagbunga nin panahon nin takot sa bilog na Europa. An iglesya nag-establisar kan Inkisisyon tanganing paraon an mga indibiduwal na nangahas na magkaigwa nin laen na mga opinyon. Kinonsiderar na mga erehes, dinara sinda sa atubang nin mga inkisidor, na nagpasakit sa sainda tanganing magtuga. Parate, na an nanompongan na nagkasala sinosolo sa harigi.
Manongod sa pamamahala nin klero sa España, an The Columbia History of the World nagsasabi: “An mga ralaban asin an nagkukrusadang ideolohiya pinagsaro an ortodokso asin an supladong aristokrasiya patin an klero na nagkakapot kan gabos na kapangyarihan kan estado. An edukadong buhay napilay paagi kan pagsensura asin kan Inkisisyon, na ginagamit tumang sa siisay man na nagpoprotesta tumang sa arin man sa opisyal na teolohiya o sa palakaw kan estado.”
Sa saiyang librong The Age of Faith, sinabi ni Will Durant: “Sa pagtao kan gabos na pagpapagian na hinahagad sa sarong historyador asin itinotogot sa sarong Kristiano, kaipuhan niatong ibilang an Inkisisyon, kaibahan an mga ralaban asin paglamag sa satong panahon, na saro sa pinakamadiklom na digta sa kasaysayan nin katawohan, na nagpapaheling nin kabangisan na dai naheling sa ano man na hayop.” Kan mga Edad Media, an pamamahala nin klero nangahulogan kan kalaglagan nin personal na mga libertad.
An Protestanteng repormador daw na si John Calvin may kalaenan sa klerong Katoliko? Buweno, konsideraron an nangyari kan si Michael Servetus nagdulag hale sa paglamag kan klerong Español asin nadakop sa Geneva, Switzerland. Duman, si Calvin nagpatindog nin sarong komunidad kun saen sia asin an saiyang mga ministro nagsakop na may lubos na kapangyarihan. Huli ta pinaindahan ni Servetus an Trinidad, hinaman ni Calvin an nakaligtas sa Inkisisyon. Kinondenar si Servetus sa kagadanan huli sa erehiya asin sinolo sa harigi. Nagpaheling kun siring si Calvin nin kaagid na pagkapanatiko siring kan klerong Katoliko.
An pagdominar daw kan klero sa sekular na mga gobyerno nangahulogan nin katoninongan para sa mga tawo sa Europa? Dai nanggad. Imbes na magkamit nin katoninongan, nagtirios sinda nin mga taon nin pinukaw nin klero na ralaban. Si Papa Urbano II naglansar kan Enot na Krusada asin sa siring pinonan an serye nin mga ralaban na naglawig nin 200 na taon. Orog pa, an pinukaw kan klerong mga ralaban tumang sa mga tawo na kinonsiderar na mga erehes nagbunga nin kagadanan nin rinibong mga lalaki, babae, asin mga aki.
An pamamahala daw nin klero naghale kan karatan? Dai nanggad. An librong A History of the Modern World, ni R. R. Palmer asin ni Joel Colton, nagsasabi: “Paorog asin paorog na an buhay kan iglesya naraot paagi kan kuwarta. Mayo nin siisay man na nagtutubod sa suhol; alagad an lambang saro nakaaram na an kadakol na halangkaw na tawo kan iglesya (siring kan kadakol na halangkaw na opisyal sibil kan panahon na idto) puwedeng suholan.” An karatan sa tahaw kan klero ordinaryong agrangay.
An pamamahala daw nin klero nagbunga nin pagkaherak sa ordinaryong mga tawo? Dai sa ano man na paagi. Bilang halimbawa, konsideraron an nangyari kan si Cardinal Richelieu kan Pransia an nagkapot kan palakaw sa gobyerno durante kan pamamahala ni Louis XIII. An librong The History of the Nations, na ipinublikar ni Henry Cabot Lodge, nagsasabi manongod ki Richelieu na an “palakaw basado sa pagkalaglag kan mga libertad na Pranses.”
Sa Mejico durante kan ika-17 siglo, an mga banwaan na Indian parateng pinamamahalaan nin klero. Sono sa librong Many Mexicos, ni Lesley Simpson, kinonsiderar kan klero an poste sa pagpakol na “kaipuhan nanggad na tabang para sa pagtatanom asin pagpapadanay nin mararahay na Kristianong kuwalidad, siring man sa pagpadusa sa sekular na mga pagkakasala.”
An mga libro sa kasaysayan nagpagin posible sa sato na siyasaton an tala kan pamamahala nin klero sa laog nin mga siglo. Ano an ipinaheheheling kan tala? An nakabibiglang pagbasangbasang para sa kaogmahan, karahayan, asin libertad kan ordinaryong mga tawo. Iyo nanggad, an pamamahala nin klero nagin an dai matitios na pan-aapi. Siring sa isinurat ni Daniel Defoe sa saiyang libro na The True-Born Englishman: “Asin sa gabos na damat na isinumpa sa katawohan, an eklesiastikong pan-aapi an pinakagrabe.”
Malinaw nanggad, kun siring, na an pamamahala nin klero bakong an solusyon sa pangangaipo nin tawo para sa mas marahay na gobyerno. Kaya, kiisay kita puwedeng dumolok? An simbag puwedeng makua nin siisay man, siring kan satong maheheling.
[Ritrato sa pahina 4]
Sa karahayan nin boot kan Trustees of the British Museum
[Credit Line]
An Protestanteng si Calvin nagpaheling nin kaagid na pagkapanatiko siring kan klerong Katoliko