Pagsiblag sa Falsong Relihiyon
“‘Humale kamo sa tanga ninda, . . . ’ sabi ni Jehova, ‘asin dai na kamo dumotdot sa maating bagay’ . . . , ‘asin aakoon ko kamo.’”—2 CORINTO 6:17.
1. Anong transaksion an prinobaran ni Satanas na gibohon ki Jesus, asin anong duwang bagay an itinotokdo sato kan alok niang ini?
“INI gabos itatao ko sa saimo kun ika lumohod asin gumibo nin sarong akto nin pagsamba sa sako.” Minsan ngani an alok na ini iinopresir rinibo nang taon pakalihis na magpoon an falsong relihiyon, iyan nagtatao kan liyabe sa pakasabot kun siisay an nasa likod nin falsong pagsamba asin kun ano an katuyohan kaiyan. Kan paghinanapos kan taon 29 C.E., iinalok kan Diablo ki Jesus an gabos na kahadean sa kinaban bilang karibay sa sarong akto nin pagsamba. Duwang bagay an sinasabi sato kan pangyayaring ini: Na an mga kahadean sa kinaban sadiri asin puwedeng ipanao ni Satanas asin na an ultimong katuyohan nin falsong relihiyon pagsamba sa Diablo.—Mateo 4:8, 9.
2. Ano an nanonodan niato sa mga tataramon ni Jesus sa Mateo 4:10?
2 Sa saiyang simbag, bako sana na isinikwal ni Jesus an falsong relihiyon kundi ipinaheling man nia kun ano an kalabot sa tunay na relihiyon. Sinabi nia: “Humale ka, Satanas! Huli ta nasusurat, ‘Ika sumamba ki Jehova na saimong Dios, asin sa saiya ka sana magtao nin banal na paglilingkod.’” (Mateo 4:10) Kun siring, an katuyohan nin tunay na relihiyon sambahon an sarong tunay na Dios, si Jehova. Kalabot dian an pagtubod asin pagkuyog, an pag-otob sa kabotan ni Jehova.
Ginikanan nin Falsong Relihiyon
3. (a) Kasuarin asin paano nagpoon sa daga an falsong relihiyon? (b) Ano an enot na nakarekord na akto nin pagkapanatiko sa relihiyon, asin paano nagpadagos an relihiyosong paglamag poon kaidto?
3 An falsong relihiyon nagpoon sa daga kan an enot na mga tawo makisuway sa Dios asin inako an suhestion kan Halas na magsadiri sindang magdesisyon kun ano an “marahay asin maraot.” (Genesis 3:5) Sa paggibo kaiyan isinikwal ninda an matanos na soberaniya ni Jehova asin tinalikdan an tamang pagsamba, an tunay na relihiyon. Sinda an enot na mga tawo na “irinibay an katotoohan nin Dios sa kaputikan asin nagsamba asin nagtao nin banal na paglilingkod sa linalang imbes na sa Saro na naglalang.” (Roma 1:25) An linalang na daing pakaaram na pinili nindang sambahon daing iba kundi si Satanas na Diablo, “an enot na halas.” (Kapahayagan 12:9) An pinakamatua nindang aki, si Cain, nagsayumang kuyogon an maboot na hatol ni Jehova asin kun siring nagrebelde tumang sa Saiyang soberaniya. Aram man o dai, si Cain nagin “aki kan sarong maraot,” si Satanas, asin nagin parasamba sa Diablo. Ginadan nia an saiyang nguhod na tugang na si Abel, na naggigibo nin tunay na pagsamba, tunay na relihiyon. (1 Juan 3:12, Revised English Bible; Genesis 4:3-8; Hebreo 11:4) An dugo ni Abel iyo an enot na dugo na pinabolos huli sa pagkapanatiko sa relihiyon. Makamomondong sabihon, an falsong relihiyon padagos na nagpapabolos nin dugong daing sala sagkod sa presenteng aldaw.—Helingon an Mateo 23:29-35; 24:3, 9.
4. Sa kaso ni Noe, anong mga teksto an nag-iilustrar kun ano an tunay na relihiyon?
4 Bago an Baha, nahimo ni Satanas na irayo an mayoriya sa katawohan sa tunay na relihiyon. Pero si Noe “nakakua nin biyaya sa mga mata ni Jehova.” Taano? Huli ta sia “naglakaw sa kaibanan kan tunay na Dios.” Sa ibang pagtaram, naggibo sia nin tunay na pagsamba. An tunay na relihiyon bakong seremonya o rituwal kundi sarong dalan nin pamumuhay. Kalabot dian an pagtubod ki Jehova asin makinuyog na paglilingkod sa saiya, ‘paglakaw sa kaibanan nia.’ Ini ginibo ni Noe.—Genesis 6:8, 9, 22; 7:1; Hebreo 11:6, 7.
5. (a) Ano an prinobaran na patindogon kan Diablo pakalihis kan Baha, asin paano? (b) Paano inolang ni Jehova an plano kan Diablo, asin ano an resulta?
5 Dai nahaloy pakalihis kan Baha, malinaw na ginamit kan Diablo si Nimrod, tawong midbid sa saiyang ‘pagtumang ki Jehova,’ sa paghihingoa na sararoon an gabos na tawo sa sarong klase nin pagsamba na magigin tumang giraray ki Jehova. (Genesis 10:8, 9; 11:2-4) Idto kutana magigin solong sararong falsong relihiyon, sararong pagsamba sa Diablo, na an sentro iyo an siudad asin an torre na itinogdok kan mga nagsasamba sa saiya. Inolang ni Jehova an pakanang ini paagi sa pagribaraw sa “sarong tataramon” na ginagamit kaidto kan bilog na katawohan. (Genesis 11:5-9) Kaya, an siudad inapod na Babel, kan huri Babilonya, na pareho nangangahulogan “Karibarawan.” An karibarawan na ini sa tataramon nagpangyari kan pagkawarak nin katawohan sa bilog na daga.
6. (a) Anong relihiyosong mga ideya an ikinatanom sa mga parasamba ki Satanas sa Babilonya bago sinda nagkasuruwaysuway? (b) Taano ta may nagkakaagid na paniniwala an mga relihiyon sa bilog na kinaban? (c) Anong katuyohan ni Satanas an naotob kan Babilonya, asin an suanoy na siudad nagin simbolo nin ano?
6 Alagad minalataw, basado sa kasaysayan nin mitolohiya asin relihiyon, na bago an pagwarak na ini ni Jehova sa katawohan, ikinatanom na ni Satanas sa isip kan mga parasamba saiya an nagkapirang pundamental na mga ideya nin falsong relihiyon. Kabale digdi an relihiyosong mga ideya nin pagkatadang buhay nin kalag pagkagadan, pagkatakot sa gadan, asin pag-eksister nin impiernong may kalayo, kaiba an pagsamba sa dakol na mga dios asin diosa, na an iba pinaggrupogrupo nin manolotolo. An mga paniniwalang iyan dinara sa bilog na daga kan laen-laen na mga grupong magkatataramon. Sa pag-agi nin panahon, an pundamental na mga ideyang ini nagkaigwa nin mga pagkaliwat. Pero sa pankagabsan, iyan an pinakaestruktura nin falsong relihiyon sa gabos na parte kan kinaban. Minsan ngani naolang sa saiyang pagprobar na lumalang nin solong sararong falsong relihiyon na an pankinaban na kabesera sa Babilonya, nakontento na si Satanas sa laen-laen na klase nin falsong pagsamba, na gikan sa Babilonya asin an katuyohan irayo an pagsamba ki Jehova pasiring sa saiya man sana. Sa dakol na siglo an Babilonya nagpadagos na maimpluwensiang sentro nin pagsamba sa ladawan, mahika, panraratak, asin astrolohiya—gabos mahalagang elemento nin falsong relihiyon. Bakong makangangalas, ipinagsisimbolo kan libro nin Kapahayagan an pankinaban na imperyo nin falsong relihiyon bilang marigsok na patotot na an ngaran Dakulang Babilonya.—Kapahayagan 17:1-5.
Tunay na Relihiyon
7. (a) Taano ta dai naapektaran kan pagkaribaraw sa tataramon an tunay na relihiyon? (b) Siisay an inapod na “ama kan gabos na igwa nin pagtubod,” asin taano?
7 Maliwanag na an tunay na relihiyon dai naapektaran kan pagribaraw ni Jehova sa paagi nin pagpapahayag nin katawohan sa Babel. An tunay na pagsamba ginibo bago kan Baha nin maimbod na mga lalaki asin babae arog ni Abel, Enoc, Noe, kan agom ni Noe, saka kan mga aki asin manugang na babae ni Noe. Pakalihis kan Baha an tunay na pagsamba naingatan sa pamilya kan aki ni Noe na si Sem. Si Abraham, sarong gikan ni Sem, naggibo kan tunay na relihiyon asin inapod na “ama kan gabos na igwa nin pagtubod.” (Roma 4:11) An saiyang pagtubod suportado nin mga gibo. (Santiago 2:21-23) An saiyang relihiyon sarong dalan nin buhay.
8. (a) Paano an tunay na relihiyon nakahampang an falsong relihiyon kan ika-16 na siglo B.C.E., asin ano an resulta? (b) Anong bagong areglo an pinonan ni Jehova mapadapit sa dalisay na pagsamba sa saiya?
8 An tunay na pagsamba padagos na ginibo sa pamilya kan mga gikan ni Abraham—si Isaac, Jacob (o, Israel), asin an 12 aki ni Jacob, na ginikanan kan 12 tribo nin Israel. Kan paghihinanapos kan ika-16 na siglo B.C.E. an mga gikan ni Abraham paagi ki Isaac naghihingoang ingatan an dalisay na relihiyon sa sarong maisog, paganong lugar—an Egipto—na duman sinda inoripon. Ginamit ni Jehova an maimbod niang lingkod na si Moises, na gikan sa tribo ni Levi, na kaldahon an Saiyang mga parasamba sa sakal nin Egipto, nasyon na sagom sa falsong relihiyon. Paagi ki Moises, si Jehova nakipagtipan sa Israel, na ginibo sindang Saiyang piniling banwaan. Kan panahon na idto, ibinugtak ni Jehova sa sarong sistema nin nasusurat na mga pagboot an pagsamba sa saiya, na temporaryong ibinubugtak iyan sa laog nin sarong sistema nin mga atang na ginigibo nin mga saserdote asin may materyal na santuaryo, enot an aroalsang tabernakulo dangan an templo sa Jerusalem.
9. (a) Paano ginibo an tunay na pagsamba bago an tipan nin Pagboot? (b) Paano ipinaheling ni Jesus na an materyal na mga kabtang kan Pagboot bakong permanente?
9 Pero maninigong mangnohon na an materyal na mga kabtang na ini dai katuyohan na magin permanenteng mga kabtang kan tunay na relihiyon. An Pagboot “anino kan mga bagay na madatong.” (Colosas 2:17; Hebreo 9:8-10; 10:1) Bago an Pagboot ni Moises, kan panahon nin mga patriarka, malinaw na an mga payo nin pamilya irenepresentar an saindang pamilya sa pagdolot nin mga atang sa mga altar na tinogdok ninda. (Genesis 12:8; 26:25; 35:2, 3; Job 1:5) Pero mayo nin organisadong mga saserdote o sistema nin mga atang, na may mga seremonya asin rituwal. Dugang pa, ipinaheling mismo ni Jesus an pagigin temporaryo nin pagsamba sono sa nasusurat na mga pagboot na nasisentro sa Jerusalem kan sabihan nia an sarong Samaritana: “An oras madatong na minsan sa bukid na ini [Gerizim, dating namumugtakan nin sarong templo nin mga Samaritano] o sa Jerusalem dai na nindo sasambahon an Ama. . . . An oras madatong, asin ngonyan iyo na, na an tunay na mga parasamba masamba sa Ama sa espiritu asin katotoohan.” (Juan 4:21-23) Ipinaheling ni Jesus na an tunay na relihiyon dapat na gibohon, bakong paagi sa materyal na mga bagay, kundi sa espiritu asin katotoohan.
Pagkabihag sa Babilonya
10. (a) Taano ta itinogot ni Jehova na an saiyang banwaan darahon na bihag sa Babilonya? (b) Sa anong duwang paagi kinalda ni Jehova an maimbod na natatada kan 537 B.C.E., asin ano an pangenot na katuyohan kan saindang pagpuli sa Juda?
10 Poon kan pagrebelde sa Eden, daing pondo an pag-iiwal nin tunay na relihiyon asin falsong relihiyon. Kun beses an tunay na mga parasamba, sa simbolikong pagtaram, nabihag nin falsong relihiyon, na poon kan panahon ni Nimrod isinimbolo kan Babilonya. Bago itogot ni Jehova na an saiyang banwaan darahon na bihag sa Babilonya kan 617 B.C.E. asin 607 B.C.E., sinda nabiktima na nin maka-Babilonyang falsong relihiyon. (Jeremias 2:13-23; 15:2; 20:6; Ezequiel 12:10, 11) Kan 537 B.C.E., may maimbod na natada na nagpuli sa Juda. (Isaias 10:21) Kinuyog ninda an makahulang pag-apod: “Lumuwas kamo, banwaan, sa Babilonya!” (Isaias 48:20) Ini bako sanang pisikal na pagkakalda. Idto espirituwal man na pagkakalda sa lugar nin marigsok, idolatrosong falsong relihiyon. Kaya an maimbod na natatadang ini pinagbotan: “Sumiblag kamo, sumiblag kamo, humale kamo dian, dai kamo dumotdot nin maating bagay; humale kamo sa tahaw nia, papagdanayon na malinig an saindong sadiri, kamo na nagdadara kan mga kasangkapan ni Jehova.” (Isaias 52:11) An pangenot na katuyohan kan saindang pagpuli sa Juda establisaron liwat an dalisay na pagsamba, an tunay na relihiyon.
11. Apuwera sa pagbabalik kan dalisay na pagsamba sa Juda, anong bagong mga paglataw nin relihiyon an nangyari kan ikaanom na siglo B.C.E.?
11 Interesante nanggad, kaidto man sanang ikaanom na siglo B.C.E. nagkaigwa nin bagong pagsangasanga nin falsong relihiyon sa laog kan Dakulang Babilonya. Namundag an Budhismo, Confucianismo, Zoroastrianismo, asin Jainismo, dai na baga sabihon an rasyonalistikong Griegong pilosopiya na kan huri nakaimpluwensiang marhay sa mga iglesya nin Kakristianohan. Kaya mantang ibinabalik an dalisay na pagsamba sa Juda, an numero unong kaiwal nin Dios nagtatao nin mas dakol na pagpipilian sa falsong relihiyon.
12. Anong pagkalda sa pagkabihag sa Babilonya an nangyari kan enot na siglo C.E., asin ano an ipinatanid ni Pablo?
12 Kan panahon na si Jesus lumataw sa Israel, an mayoriya sa mga Judio naggigibo nin laen-laen na klase nin Judaismo, sarong klase nin relihiyon na nag-arog na sa dakol na relihiyosong ideya nin Babilonya. Iyan nakidukot na sa Dakulang Babilonya. Kinondenar iyan ni Cristo asin kinalda an saiyang mga disipulo sa pagkabihag sa Babilonya. (Mateo, kapitulo 23; Lucas 4:18) Mantang an falsong relihiyon asin Griegong pilosopiya lakop sa mga lugar na hinulitan nia, kinotar ni apostol Pablo an hula ni Isaias asin iinaplikar iyan sa mga Kristiano, na kaipuhan na magdanay na siblag sa marigsok na impluwensia kan Dakulang Babilonya. Sia nagsurat: “Anong pakikioyon igwa an templo nin Dios sa [maka-Babilonyang] mga ladawan? Huli ta kita templo nin sarong nabubuhay na Dios; siring sa isinabi nin Dios: ‘Ako mag-eerok sa tahaw ninda asin maglalakaw sa tahaw ninda, asin ako manini saindang Dios, asin sinda manini sakong banwaan.’ ‘“Kaya humale kamo sa tanga ninda, asin sumiblag kamo,” an sabi ni Jehova, “asin dai na kamo dumotdot sa maating bagay”’; ‘“asin aakoon ko kamo.”’”—2 Corinto 6:16, 17.
Pagsiblag sa Falsong Relihiyon sa Panahon kan Katapusan
13. Ano an ipinaririsa kan mga mensahe na ipinadara ni Cristo sa pitong kongregasyon sa Asia Minor, asin ano an naglataw bilang resulta?
13 An mga mensahe na ipinadara ni Cristo sa pitong kongregasyon sa Asia Minor paagi sa Kapahayagan na itinao ki apostol Juan malinaw na nagpaparisa na sa katapusan kan enot na siglo C.E., nakalalaog na sa Kristianong kongregasyon an maka-Babilonyang relihiyosong mga gibo asin kaisipan. (Kapahayagan, kapitulo 2 asin 3) Namurak an apostasiya partikularmente poon kan ikaduwang siglo sagkod kan ikalimang siglo C.E., na nagbunga kan paglataw nin maraot na palsipikasyon kan dalisay na Kristianong relihiyon. An maka-Babilonyang mga doktrina na arog kan inmortalidad kan kalag, naglalaad na impierno, asin Trinidad isinalak sa mga katokdoan kan apostatang Kristianismo. An mga iglesyang Katoliko, Ortodokso, dangan Protestante gabos nag-ako sa falsong mga doktrinang ini asin, kun siring, nagin kabtang kan Dakulang Babilonya, an pankinaban na imperyo nin falsong relihiyon kan Diablo.
14, 15. (a) Ano an ipinaheling kan ilustrasyon ni Jesus manongod sa trigo asin mga doot? (b) Ano an nangyari sa paghinanapos kan ika-19 siglo, asin kan 1914, ano na an nagibong pag-oswag nin tunay na mga Kristiano kun dapit sa doktrina?
14 An tunay na relihiyon nungka na biyong napara. Perming may mga mamomoton sa katotoohan sa gabos na siglo, na an iba ibinayad an saindang buhay sa saindang kaimbodan ki Jehova asin sa saiyang Tataramon, an Biblia. Alagad arog kan ipinaheheling kan ilustrasyon ni Jesus sa trigo asin doot, an simbolikong trigo, o linahidan na mga aki kan Kahadean, isisiblag sana sa doot, o mga aki kan maraot, sa “pagtatapos kan palakaw nin mga bagay.” (Mateo 13:24-30, 36-43) Mantang an panahon kan katapusan—an panahon na mangyayari an pagseparar na ini—nagdadangadang, an sinserong mga estudyante kan Biblia sa paghinanapos kan ika-19 siglo nagpoon na sumiblag sa pagkaoripon sa falsong relihiyon.
15 Pag-abot nin 1914 an mga Kristianong ini, na inaapod ngonyan na mga Saksi ni Jehova, nagkaigwa na nin marigon na pagtubod sa pantubos. Aram ninda na an presensia ni Cristo seguradong dai naheheling. Nasabotan ninda na an 1914 iyo an katapusan kan “mga panahon nin mga Hentil.” (Lucas 21:24, King James Version) Asin nasabotan ninda nin malinaw an kahulogan nin kalag asin pagkabuhay liwat. Naliwanagan man sinda manongod sa grabeng sala kan mga katokdoan nin mga iglesya manongod sa impiernong may kalayo asin Trinidad. Naaraman ninda asin pinonan na gamiton an banal na ngaran asin namansayan an pagigin sala kan teoriya nin ebolusyon asin espiritismo.
16. Anong pag-apod an kinuyog nin linahidan na mga Kristiano kan 1919?
16 Marahay na pagpopoon an nagibo sa paghale kan mga kadena nin falsong relihiyon. Asin kan 1919, biyong nawara sa Dakulang Babilonya an pagdominar kaiyan sa banwaan nin Dios. Kun paanong an natatada sa mga Judio kinalda sa Babilonya kan 537 B.C.E., an maimbod man na natatada sa linahidan na mga Kristiano nagkuyog sa pag-apod na “humale kamo sa tahaw nia [kan Dakulang Babilonya].”—Isaias 52:11.
17. (a) Ano an nangyari poon 1922, asin anong pangangaipo an namatean sa banwaan nin Dios? (b) Ano an nagin estriktong paninindogan, asin taano ta ini natural sana?
17 Poon kan 1922, an malanit na mga katotoohan sa Biblia ipinublikar asin iwinaras sa publiko, na nagbubuyagyag kan maka-Babilonyang falsong relihiyon, partikularmente an mga iglesya nin Kakristianohan. Narealisar ninda an pangangaipo na idoon sa isip kan nalinigan na banwaan nin Dios na dapat na lubos an pagsiblag sa gabos na klase nin falsong relihiyon. Kaya, sa dakol na taon, pati an paggamit kan terminong “relihiyon” linikayan kun nagtataram manongod sa dalisay na pagsamba. An mga sarabihon, arog baga kan “An Relihiyon Siod Asin Raket,” ipinarada sa mga kalye nin darakulang siudad. An mga librong arog kan Government (1928) asin “The Truth Shall Make You Free” (1943) malinaw na pinaglaen an “Kristianismo” asin “relihiyon.” Natural sana an estriktong paninindogan na ini, ta kaipuhan an lubos na pagsiblag sa lakop na relihiyosong mga palakaw kan Dakulang Babilonya.
Tunay Asin Falsong Relihiyon
18. Anong bagong pakasabot sa “relihiyon” an itinao kan 1951, asin paano ini ipinaliwanag sa 1975 Yearbook?
18 Dangan, kan 1951, panahon nang tawan ni Jehova nin malinawon na pakasabot an saiyang banwaan manongod sa pagkakalaen nin tunay na relihiyon asin falsong relihiyon. Ibinabareta kan 1975 Yearbook of Jehovah’s Witnesses: “Kan 1951, an mga parasuportar sa tunay na pagsamba may nanodan na mahalaga manongod sa terminong ‘relihiyon.’ An iba sa sainda nagigirumdoman pa an 1938 na, kun beses, sinda may dara-darang nakapagpapaisip na karatulang ‘An Relihiyon Siod Asin Raket.’ Sa punto-de-vista ninda kaidto, an gabos na ‘relihiyon’ bakong Kristiano, gikan sa Diablo. Pero an The Watchtower nin Marso 15, 1951, inaprobaran an paggamit kan mga adhetibong ‘tunay’ asin ‘falso’ manongod sa relihiyon. Dugang pa, an nakawiwiling librong What Has Religion Done for Mankind? (na ipinublikar kan 1951 asin ilinuwas kan ‘Malinig na Pagsamba’ na Asamblea sa Wembley Stadium, Londres, Inglaterra) nagsabi nin arog kaini: ‘Kun sasaboton sono sa paggamit dian, an “relihiyon” sa pinakasimpleng pakahulogan dian nangangahulogan nin sarong sistema nin pagsamba, klase nin pagsamba, na dai iniintindi kun baga iyan tunay o falsong pagsamba. Ini oyon sa kahulogan kan termino dian sa Hebreo, ’a·boh·dáh, na sa literal nangangahulogan “paglilingkod”, kiisay man iyan itinatao.’ Poon kaidto, an mga tataramon na ‘falsong relihiyon’ asin ‘tunay na relihiyon’ nauso sa mga saksi ni Jehova.”—Pahina 225.
19, 20. (a) Taano an tunay na mga parasamba ta dai maninigong magraot an boot sa paggamit kan terminong “relihiyon” para sa dalisay na pagsamba? (b) An bagong pakasabot na ini nagpangyari sa banwaan ni Jehova na gibohon an ano?
19 Bilang simbag sa hapot nin sarong parabasa, an Agosto 15, 1951 luwas kan The Watchtower nagsabi: “Mayo nin maninigong magraot an boot sa paggamit kan terminong ‘relihiyon’. Huling ginagamit niato iyan dai nangangahulogan na kita kapareho na kan nagagapos nin mga tradisyon na falsong mga relihiyon, kun paanong an pag-apod niato sa satong sadiri na Kristiano dai kita ipinapareho sa falsong mga Kristiano nin Kakristianohan.”
20 Imbes na magin pakikikompromiso, an bagong pakasabot na ini sa terminong “relihiyon” nagpangyari sa banwaan ni Jehova na pahiwason an siwang sa pag-oltanan nin tunay asin falsong pagsamba, arog kan ipaheheling kan minasunod na artikulo.
Pagbalo sa Satong Pakasabot
◻ Kasuarin asin paano nagpoon sa daga an falsong relihiyon?
◻ Ano an prinobaran na tindogon ni Satanas pakalihis kan Baha, asin paano naolang an saiyang plano?
◻ Nagin simbolo nin ano an Babilonya?
◻ Anong mga pagkalda an nangyari kan 537 B.C.E., kan enot na siglo C.E., asin kan 1919?
◻ Anong bagong pakasabot sa terminong “relihiyon” an itinao kan 1951, asin taano ta kaidto?
[Kahon/Retrato para sa pahina 11]
An falsong mga doktrina na tinutubod sa bilog na kinaban gikan sa Babilonya:
◻ Trinidad, o manolotolong, dios
◻ An kalag nin tawo nagdadanay na buhay pagkagadan
◻ Espiritismo—pakikipag-olay sa “gadan”
◻ Paggamit nin mga imahen sa pagsamba
◻ Paggamit nin mga orasyon sa pagpabahaw kan boot nin mga demonyo
◻ Paghade nin makapangyarihan na klero