Si Jehova, an Daing Ipinaoorog na “Hokom sa bilog na Daga”
“[An] Ama . . . naghohokom nin daing pagpaorog sono sa gibo kan lambang saro.”—1 PEDRO 1:17.
1, 2. (a) Taano ta maninigo kitang matakot sa asin kadungan kaiyan maranga kan bagay na si Jehova iyo an dakulang Hokom? (b) Sa legal na kaso ni Jehova tumang sa mga nasyon, ano an kabtang kan saiyang daganon na mga lingkod?
SI Jehova iyo an dakulang “Hokom sa bilog na daga.” (Genesis 18:25) Bilang an Supremong Dios kan uniberso, yaon saiya an lubos na diretso na hokoman an saiyang mga linalang. Ini makangingirhat asin nakararanga man na bagay. Ipinahayag ni Moises sa nakapahihirong paagi an garo baga masakit paniwalaan pero totoong bagay na ini, na sinasabi: “Si Jehova na saindong Dios iyo an Dios nin mga dios asin Kagurangnan nin mga kagurangnan, an Dios na dakula, makakamhan asin makangingirhat, na daing ipinaoorog ni nag-aako nin suhol, na naggigibo nin paghokom para sa ilong aking lalaki asin sa balo patin namomoot sa tagaibang banwaan tanganing tawan sia nin tinapay saka gubing.”—Deuteronomio 10:17, 18.
2 Pambihira nanggad na pagkatimbang! Dakula, makakamhan, makangingirhat na Dios, pero daing ipinaoorog asin may pagkamoot na sinosorog an intereses nin mga ilo, balo, asin tagaibang banwaan. Siisay an magmamawot nin mas mamomoton pang Hokom kisa ki Jehova? Sa pagladawan sa saiyang sadiri bilang may legal na kaso tumang sa mga nasyon kan kinaban ni Satanas, inaapodan ni Jehova an saiyang mga lingkod sa daga na magin saiyang mga saksi. (Isaias 34:8; 43:9-12) Dai sia nagsasarig sa saindang patotoo tanganing patunayan an saiyang pagkadios asin lehitimong soberaniya. Pero tinatawan nia nin pambihirang pribilehiyo an saiyang mga saksi na magpatotoo sa atubangan kan bilog na katawohan na minimidbid ninda an saiyang pagigin supremo. An saiyang mga saksi nagpapasakop mismo sa saiyang matanos na soberaniya, asin paagi sa saindang ministeryo sa publiko, pinahihiro ninda an iba na pumasakop sa kapangyarihan kan Supremong Hokom.
An Paagi ni Jehova sa Paghokom
3. Paano masusumaryo an paagi ni Jehova sa paghokom, asin paano ini ikinailustrar sa kaso ni Adan asin Eva?
3 Sa pagpopoon kan kasaysayan nin katawohan, personal na hinokoman ni Jehova an nagkapirang nagkasala. An mga halimbawa kan paagi nia sa pagkapot sa hudisyal na mga bagay iyo an nagin arogan kan mga lingkod nia na sa huri magkakaigwa kan paninimbagan na magbista sa tahaw kan saiyang banwaan. (Salmo 77:11, 12) Puwedeng sumaryohon an paagi nia sa paghokom: karigonan kun saen kaipuhan, pagkaherak kun saen puwede. Sa kaso ni Adan asin Eva, na sangkap na mga tawo na tuyong nagrebelde, dai sinda maninigo sa pagkaherak. Kaya, sinentensiahan sinda ni Jehova na magadan. Pero an saiyang pagkaherak nagkaepekto sa saindang mga aki. Idinigson ni Jehova an pag-otob sa sentensiang kagadanan, sa siring tinogotan na magkaaki si Adan asin Eva. Saiyang mamomoton na tinawan an saindang mga gikan nin paglaom na makalda sa pagkaoripon sa kasalan asin kagadanan.—Genesis 3:15; Roma 8:20, 21.
4. Paano trinato ni Jehova si Cain, asin taano ta interesante nanggad an kasong ini?
4 An ginibo ni Jehova ki Cain interesante nanggad ta iyan an enot na kasong nasa rekord may labot sa saro sa bakong sangkap na mga gikan ni Adan asin Eva, “na ipinabakal sa kaoripnan nin kasalan.” (Roma 7:14) Kinonsiderar daw ini ni Jehova asin trinato si Cain nin laen man sa pagtrato Nia sa saiyang mga magurang? Asin may ikatatao daw na leksion an kasong ini para sa Kristianong mga paraataman ngonyan? Helingon niato. Kan marisa an salang reaksion ni Cain kan dai akoon an saiyang atang, sia mamomoton na pinatanidan ni Jehova manongod sa peligrong namumugtakan nia. An sarong suanoy na talinhaga nagsasabi: ‘An paglikay orog karahay kisa bolong.’ Ginibo ni Jehova an pinakamahihimo nia sa pagpatanid ki Cain manongod sa pagtogot na madaog sia kan saiyang makasalan na tendensia. Hiningoa Nia na tabangan siang “maggibo nin marahay.” (Genesis 4:5-7) Ini an primerong paghagad nin Dios sa sarong makasalan na tawo na magsolsol. Pakatapos na si Cain magpaheling nin dai pagsolsol asin magibo an saiyang magabat na krimen, sia sinentensiahan ni Jehova na idistiyero, na pinagian ini paagi sa pagboot na nangangalad sa ibang tawo na gadanon sia.—Genesis 4:8-15.
5, 6. (a) Ano an ginibo ni Jehova sa kapag-arakian bago kan Baha? (b) Ano an ginibo ni Jehova bago hinokoman an mga taga-Sodoma asin Gomorra?
5 Bago kan Baha, kan ‘maheling ni Jehova na an karatan nin tawo labi-labi na sa daga, nakolgan an saiyang puso.’ (Genesis 6:5, 6) Sia “nagbasol” ta sia namondo na an kadaklan sa kapag-arakian bago kan Baha ginamit sa sala an saindang libreng kabotan asin na kaipuhan na sinda hokoman nia. Pero, tinawan nia sinda nin igong patanid, na sa dakol na taon ginamit si Noe bilang “parahulit nin katanosan.” Pakalihis kaidto, dai na nin dahelan si Jehova na ‘mag-alangan sa pagkastigo sa kinaban na idto nin maraot na mga tawo.’—2 Pedro 2:5.
6 Si Jehova naobligar man na kapotan an legal na kaso tumang sa marigsok na mga taga-Sodoma asin Gomorra. Alagad helinga kun ano an ginibo nia. Nadangog nia an “kurahaw nin reklamo” manongod sa labi-labi karaot na gawe kan mga tawong ini, minsan huli na lamang sa mga pamibi kan matanos na si Lot. (Genesis 18:20; 2 Pedro 2:7, 8) Alagad bago gumibo nin aksion, ‘huminilig’ sia tanganing berepikaron an mga bagay paagi sa saiyang mga anghel. (Genesis 18:21, 22; 19:1) Nagtao man sia nin panahon na pasarigon an boot ni Abraham na sia dai mahirong bakong makatanosan.—Genesis 18:23-32.
7. Anong mga leksion an manonodan nin mga magurang na naglilingkod sa mga komite hudisyal sa mga halimbawa kan paagi ni Jehova sa paghohokom?
7 Ano an manonodan nin kamagurangan ngonyan sa mga halimbawang ini? Sa kaso ni Adan asin Eva, si Jehova nagpaheling nin pagkamoot asin konsiderasyon sa mga, minsan ngani paryente kan mga nagkasala, daing kasalan sa kaso. Nagpaheling sia nin pagkaherak sa mga gikan ni Adan asin Eva. Sa kaso ni Cain, patienot na naheling ni Jehova an peligrong namumugtakan ni Cain asin maboot na nakipagrasonan sa saiya, na hinihingoang maolang an pagkakasala. Minsan kan idistiyero na sia, si Jehova makonsiderasyon ki Cain. Dugang pa, hinokoman ni Jehova an kapag-arakian bago kan Baha pakatapos sanang makapaheling nin mapasensiang pakatagal. Kan mapaatubang saiya an sutil na karatan, si Jehova “nakolgan an saiyang puso.” Nagbasol sia na an mga tawo nagrebelde tumang sa saiyang matanos na pamamahala asin na sia naobligar na silotan sinda. (Genesis 6:6; ikomparar an Ezequiel 18:31; 2 Pedro 3:9.) Sa kaso kan Sodoma asin Gomorra, si Jehova guminibo sana nin aksion pakatapos na maberepikar an mga bagay. Kanigoan karahay na mga halimbawa para sa mga nagkakapot nin legal na mga kaso ngonyan!
Mga Hokom na Tawo kan mga Panahon nin mga Patriarka
8. Anong pundamental na mga ley ni Jehova an aram kaidtong mga panahon nin mga patriarka?
8 Minsan ngani minalataw na mayo pa kaidto nin nasusurat na mga ley, an patriarkal na sosyedad pamilyar sa pundamental na mga ley ni Jehova, asin an saiyang mga lingkod obligadong kumuyog dian. (Ikomparar an Genesis 26:5.) An pangyayari sa Eden nagpaheling kan pangangaipo nin pagkuyog asin pagpasakop sa soberaniya ni Jehova. An kaso ni Cain nagpaheling kan dai pag-oyon ni Jehova sa paggadan. Pakalihis tolos kan Baha, an katawohan tinawan nin Dios nin mga ley manongod sa kabanalan nin buhay, paggadan, penalidad na kagadanan, asin pagkakan nin dugo. (Genesis 9:3-6) Mapuwersang kinondenar ni Jehova an pagsambay kaidtong pangyayari may labot ki Abraham, Sara, asin Abimelec, hade sa Gerar, harani sa Gaza.—Genesis 20:1-7.
9, 10. Anong mga halimbawa an nagpapaheling na igwa na nin sistema hudisyal sa patriarkal na sosyedad?
9 Kan mga aldaw na idto an mga payo nin pamilya an mga hokom asin nag-aasikaso sa legal na mga problema. Si Jehova nagsabi manongod ki Abraham: “Sia namidbid ko tanganing pagbotan nia an saiyang mga aki asin an saiyang harong na masunod sa saiya tangani na sinda magdanay sa dalan ni Jehova na gumibo nin katanosan asin hustisya.” (Genesis 18:19) Si Abraham nagpaheling nin kadaihan nin kapasloan asin pagmansay sa paghusay sa pag-iiwal kan saiyang mga pastor asin kan mga pastor ni Lot. (Genesis 13:7-11) Sa paghiro bilang patriarkal na payo asin hokom, kinondenar ni Juda an saiyang manugang na babaeng si Tamar na gapoon sagkod na magadan asin soloon, sa paghona na sia nakisambay. (Genesis 38:11, 24; ikomparar an Josue 7:25.) Alagad kan maaraman nia an gabos na bagay, ipinahayag niang mas matanos si Tamar kisa saiyang sadiri. (Genesis 38:25, 26) Napakahalaga nanggad na aramon an gabos na bagay bago gumibo nin hudisyal na desisyon!
10 An librong Job may nananabihan na hudisyal na sistema asin ipinaheheling an karahayan nin paghokom na daing ipinaoorog. (Job 13:8, 10; 31:11; 32:21) Si Job mismo ginigirumdom an panahon na sia iginagalang na hokom na nagtutukaw sa tata kan siudad sa pagpaotob nin hustisya asin pagdepensa sa balo asin ilo. (Job 29:7-16) Kaya, may ebidensia na sa laog kan sosyedad na patriarkal, may “kamagurangan na lalaki” na naglilingkod bilang mga hokom sa tahaw kan mga gikan ni Abraham bago pa man an Exodo asin an legal na konstitusyon kan nasyon nin Israel na itinao nin Dios. (Exodo 3:16, 18) An totoo, an mga kondisyon kan tipan nin Pagboot iinatubang ni Moises sa “kamagurangan na lalaki,” o mga magurang, nin Israel, na nagrepresentar sa banwaan.—Exodo 19:3-7.
An Sistema Hudisyal sa Israel
11, 12. Sono sa duwang iskolar sa Biblia, ano an nagpalaen kan sistema hudisyal nin Israel sa mga sistema nin ibang nasyon?
11 An pagpaotob nin hustisya sa Israel laen na marhay sa legal na mga prosedimiento na sinusunod sa mga nasyon sa palibot. Dai pinaglalaen an ley sibil asin ley kriminal. Iyan parehong konektado sa moral asin relihiyosong mga ley. An kasalan tumang sa kataed kasalan tumang ki Jehova. Sa saiyang librong The People and the Faith of the Bible, an autor na si André Chouraqui nagsurat: “An legal na tradisyon kan mga Hebreo laen sa mga kataraed kaiyan, bako sanang sa pagtaong-kahulogan kaiyan sa mga paglapas asin penalidad kundi sa mismong tunay na kahulogan kan mga pagboot. . . . An Torah [Pagboot] bakong suway sa pan-aroaldaw na buhay; iyan namomogol sa klase asin laog nin pan-aroaldaw na buhay paagi sa pagtao nin bendisyon o sumpa. . . . Sa Israel . . . haros imposibleng isuway nin klaro an legal na mga aktibidad kan siudad. Iyan nakatago sa pagkasararo nin buhay na biyong dusay sa pag-otob sa kabotan kan nabubuhay na Dios.”
12 Huli sa pambihirang kamugtakan na ini an pagpaotob nin hustisya sa Israel namugtak sa mas halangkaw na grado kisa sa katemporanyong mga nasyon. An iskolar sa Biblia na si Roland de Vaux nagsurat: “An ley nin Israel, sa ibong kan pagkakaagid kaiyan sa porma asin laog, laen na marhay sa mga kondisyon kan ‘mga tratado’ sa Oriente asin sa mga artikulo kan saindang ‘mga kodigo’. Iyan relihiyosong ley. . . . Mayo nin Oriental na kodigo na ikababaing sa ley nin Israel, na sa kabilogan iinaatribuwir sa Dios bilang autor kaiyan. Kun iyan igwa nin, asin parateng pinagsasaralak an, mga regulasyon na etiko asin rituwalistiko, ini huli ta sakop kaiyan an bilog na banal na Tipan, asin huli ta an Tipan na ini nagpapalakaw sa relasyon nin mga tawo sa lambang saro saka sa relasyon ninda sa Dios.” Bakong makangangalas na si Moises naghapot: “Arin na dakulang nasyon an igwa nin matanos na mga pagkukuyogon asin mga paghokom na arog kaining gabos na pagboot na ibinubugtak ko sa saindong atubangan ngonyan?”—Deuteronomio 4:8.
Mga Hokom sa Israel
13. Sa anong mga bagay na si Moises marahay na halimbawa sa mga magurang ngonyan?
13 Mantang halangkawon an grado kan sistema hudisyal, anong klaseng tawo an kaipuhan na magin hokom? Manongod sa kaenot-enoteng hokom na ninombrahan sa Israel, an Biblia nagsasabi: “An tawong si Moises iyo an pinakamahoyo sa gabos na tawo na yaon sa ibabaw kan daga.” (Bilang 12:3) Sia bakong sobra an kompiansa sa sadiri. (Exodo 4:10) Minsan ngani obligadong maghokom sa banwaan, kun beses sia an nagigin parasorog ninda sa atubangan ni Jehova, na nakikimaherak saiya na patawadon sinda asin nag-oopresir pa ngani na iatang an sadiri para sa sainda. (Exodo 32:11, 30-32) Sia poetikong nagsabi: “An sakong tataramon madalihig siring sa ambon, siring sa maluyang oran sa kadootan asin siring sa ragiri sa ibabaw nin mga pananom.” (Deuteronomio 32:2) Imbes na hokoman an banwaan paagi sa pagsarig sa sadiri niang kadonongan, sia nagsabi: “Sa panahon na igwa nin lumataw na huhusayon, kaipuhan na iyan darahon sako asin hohokoman ko an man-ibong-ibong na lado, asin ipamimidbid ko an mga desisyon kan tunay na Dios asin an saiyang mga pagboot.” (Exodo 18:16) Kun nagdududa, ihinahapot nia an bagay ki Jehova. (Bilang 9:6-8; 15:32-36; 27:1-11) Si Moises marahay na halimbawa para sa mga magurang na ngonyan ‘nagpapastor sa aripompon nin Dios’ asin naghohokom. (Gibo 20:28) An sainda logod na relasyon sa saindang mga tugang magin man “siring sa maluyang oran sa kadootan.”
14. Ano an espirituwal na mga kuwalipikasyon kan mga lalaki na ninombrahan ni Moises na mga hokom sa Israel?
14 Pag-abot nin panahon dai na nakaya ni Moises an pagkapot nin hudisyal na mga kaso para sa banwaan. (Exodo 18:13, 18) Inako nia an suhestion kan saiyang panugangan na lalaki na patabang. Ano na naman na klase nin mga tawo an pinili? Mababasa niato: “‘Pumili [ka] hale sa bilog na banwaan nin mga lalaking may kakayahan, natatakot sa Dios, mga lalaking mapaniniwalaan, na naoongis sa madayang pakinabang.’ Asin si Moises puminili nin mga lalaking may kakayahan sa bilog na Israel asin tinawan sinda nin mga katongdan bilang pamayo sa banwaan, bilang mga poon sa sangribo, mga poon sa sanggatos, mga poon sa limang polo asin mga poon sa sampulo. Asin sinda naghokom sa banwaan sa lambang tamang panahon. An magabat na kaso dinadara ninda ki Moises, alagad an lambang sadit na kaso sinda na mismo an nag-aasikaso bilang mga hokom.”—Exodo 18:21-26.
15. Ano an mga kuwalipikasyon kan mga naglingkod bilang hokom sa Israel?
15 Maheheling na bakong edad sana an binabasaran sa pagpili nin mga lalaki na magigin hokom. Si Moises nagsabi: “Kumua kamo nin mga lalaking madonong asin mapagmansay patin may kabatidan sa saindong mga tribo, tanganing ikabugtak ko sinda bilang mga pamayohan nindo.” (Deuteronomio 1:13) Aram na marhay ni Moises an isinabi kan hoben na si Eliu dakol nang taon an nakaagi: “Bako sanang an mga dakol na an aldaw an madonong, ni mga gurang sana an nakasasabot nin paghokom.” (Job 32:9) Tunay nanggad, an nonombrahan kaipuhan na mga lalaking “may kabatidan.” Alagad orog sa gabos kaipuhan na sinda mga lalaking may kakayahan, natatakot sa Dios, mapaniniwalaan, na naoongis sa madayang pakinabang asin madonong saka mapagmansay. Kun siring, minalataw na an mga “pamayohan” asin “hokom” na sinasabi sa Josue 23:2 asin 24:1 bakong laen man sa “kamagurangan na lalaki” na sinasabi sa mga bersikulong iyan kundi pinili sa tahaw ninda.—Helingon an Insight on the Scriptures, Volume 2, pahina 549.
Pagpaotob sa Hustisya
16. Ano an maninigong risahon niato ngonyan manongod sa mga instruksion na itinao ni Moises sa bagong nombrahan na mga hokom?
16 Kun dapit sa mga instruksion na itinao sa ninombrahan na mga hokom na ini, si Moises nagsabi: “Pinagbotan ko an saindong mga hokom sa panahon na iyan, na nagsasabing, ‘Kun nagbibista sa tahaw kan saindong mga tugang, maninigo kamong maghokom sa katanosan sa pag-oltanan nin lalaki asin kan saiyang tugang na lalaki o kan tagaibang banwaan na kaiba nia. Dai kamo magpaorog sa paghokom. Dangogon nindo an sadit arog kan dakula. Dai kamo matakot huli sa sarong tawo, huli ta an paghokom sa Dios; asin an kaso na depisil na gayo para sa saindo, darahon nindo sako [ki Moises], asin dadangogon ko iyan.’”—Deuteronomio 1:16, 17.
17. Sairisay an ninombrahan na mga hokom, asin ano an ipinatanid sa sainda ni Hadeng Josafat?
17 Siyempre, madadara sana ki Moises an sarong kaso mantang sia nabubuhay. Kaya ginibo an dugang pang mga areglo na an depisil na mga kaso darahon sa mga saserdote, Levita, asin ninombrahan na mga hokom. (Deuteronomio 17:8-12; 1 Cronica 23:1-4; 2 Cronica 19:5, 8) Sa mga hokom na ninombrahan nia sa mga siudad nin Juda, si Hadeng Josafat nagsabi: “Helinga an saindong ginigibo, huli ta kamo naghohokom bakong para sa tawo kundi para ki Jehova . . . Siring kaini an gibohon nindo sa pagkatakot ki Jehova na may kaimbodan asin bilog na puso. Kun manongod sa lambang legal na kaso na umabot sa saindo kan saindong mga tugang na lalaki na nag-iistar sa saindang siudad, . . . patatanidan nindo sinda tanganing dai sinda gumibo nin sala tumang ki Jehova asin an kabangisan dai umabot tumang sa saindo asin sa saindong mga tugang na lalaki. Siring kaini an gigibohon nindo tanganing dai kamo magkasala.”—2 Cronica 19:6-10.
18. (a) Ano an pira sa mga prinsipyo na kaipuhan na iaplikar kan mga hokom sa Israel? (b) Ano an kinaipuhan na girumdomon kan mga hokom, asin anong mga teksto an nagpapaheling kan mga resulta kan pakalingaw ninda digdi?
18 Kabilang sa mga prinsipyong dapat na iaplikar kan mga hokom sa Israel an minasunod: pantay na hustisya sa mayaman asin pobre (Exodo 23:3, 6; Levitico 19:15); dai nanggad nin pagpaorog (Deuteronomio 1:17); dai pag-ako nin suhol. (Deuteronomio 16:18-20) Kaipuhan na perming girumdomon kan mga hokom na an hinohokoman ninda mga karnero ni Jehova. (Salmo 100:3) An totoo, an saro sa mga dahelan na isinikwal ni Jehova an Israel sa laman iyo na an saindang mga saserdote asin pastor dai nakapaghokom na may katanosan asin trinatong may kaisogan an banwaan.—Jeremias 22:3, 5, 25; 23:1, 2; Ezequiel 34:1-4; Malaquias 2:8, 9.
19. Ano an halaga sato kan pagsiyasat na ini sa mga pamantayan ni Jehova sa hustisya bago kan Komon na Kapanahonan, asin ano an pag-oolayan sa kasunod na artikulo?
19 Si Jehova dai nagliliwat. (Malaquias 3:6) An halipot na pagrepasong ini sa paagi nin paghokom na maninigo kutanang ginibo sa Israel asin sa pagheling ni Jehova sa ano man na dai pagpaheling nin hustisya maninigong horophoropon nin mga magurang na ngonyan may paninimbagan na maghokom. An halimbawa ni Jehova bilang Hokom, asin an sistema hudisyal na pinonan nia sa Israel, nag-establisar nin mga prinsipyo na arogan kan pagpaotob nin hustisya sa laog kan Kristianong kongregasyon. Ini maheheling niato sa kasunod na artikulo.
Mga Hapot sa Repaso
◻ Paano masusumaryo an paagi ni Jehova sa paghokom?
◻ Paano ipinaheling an paagi ni Jehova sa pagtratar nia ki Cain asin sa kapag-arakian bago kan Baha?
◻ Sairisay an nagin hokom kan mga panahon nin mga patriarka, asin paano?
◻ Ano an nagpalaen kan sistema hudisyal nin Israel sa mga sistema nin ibang nasyon?
◻ Anong klaseng mga lalaki an ninombrahan na mga hokom sa Israel, asin anong mga prinsipyo an maninigo kutanang kinuyog ninda?
[Ritrato sa pahina 14]
Kan mga panahon nin mga patriarka asin sa Israel, an nombradong kamagurangan na lalaki nagpaotob sa hustisya sa tata kan siudad