Makatanosan daw an mga Pagduda Manongod ki Jesus?

TALAGA daw na naggibo nin mga milagro si Jesus na taga-Nazaret? Sia daw binuhay liwat hale sa mga gadan, siring sa ibinalangibog kan saiyang mga disipulo? Sia daw nabuhay man nanggad? Sa satong modernong panahon, dakol an garo baga dai kayang simbagon na may kasiertohan an siring na mga hapot. Taano? Huli ta igwa sinda nin mga pagduda manongod ki Jesus, asin an mga pagduda pakamate nin dai pakasierto, na dai aram kun baga an sarong bagay totoo o posible. Alagad makatanosan daw an mga pakamate nin dai pakasierto mapadapit ki Jesus? Helingon ta.

Kun Paano Isinabwag an mga Pagduda Manongod ki Jesus

May mga teologong Aleman kaidtong paghinanapos kan ika-19 siglo asin pagpopoon kan ika-20 siglo na ilinadawan si Jesus na “eroestorya sanang persona kan suanoy na Iglesya.” An saindang pag-atake sa pagkamakasaysayan ni Jesus nagbunga nin kontrobersia sa tahaw nin mga iskolar sa pagpoon kan siglong ini na nakaabot sa publiko kan panahon na idto asin nakaiimpluwensia pa sagkod ngonyan. Halimbawa, ihinayag nin sarong bago pa sanang pagsiyasat sa Alemanya na an 3 porsiento kan mga ininterbio nagtutubod na si Jesus “dai noarin man nabuhay” asin na “inimbento sia kan mga apostol.” Iyo, an mga banhi nin pagduda manongod ki Jesus na isinabwag sa pagpoon kan siglong ini nakanompong nin matabang daga sa puso nin mga tawo minsan ngonyan.

Taano ta bako nanggad na makatanosan an konklusyon na si Jesus “inimbento”? An iskolar sa Biblia na si Wolfgang Trilling nagkokomento: “An kontrobersia dapit sa kun baga nabuhay si Jesus, sa ibang pagtaram kun baga sia sarong makasaysayan na persona o sarong eroestorya, nahusay na. An hapot rinesolberan sa edukadong paagi, kisuerra sa paagi na an seryoso an kaisipan na mga tawo dai na ibinibilang na teoretikong isyu an problema.” Minsan siring, may mga nagdududa pa na si Jesus nag-eksister. Huli kaini, siyasaton niato kun paano mapatutunayan nin saro an pagkamakasaysayan ni Jesus patin haleon an iba pang mga pagduda mapadapit sa saiya.

Mga Patotoo na Naghahale nin mga Pagduda

An makasosopog na paggadan ki Jesus bilang daing kuentang kriminal nagtatao kan “pinakanakakokombensir na argumento tumang sa mga nagkokontra sa pagkamakasaysayan ni Jesus,” an sabi ni Trilling. Taano? Huli ta an paggadan “nakapagabat, nakaolang pa ngani, sa paglakop kan bagong pagtubod sa mga Judio asin bakong Judio.” (Ikomparar an 1 Corinto 1:23.) Kun an paggadan ki Jesus na Mesiyas grabeng insulto kapwa sa mga Judio asin Hentil, iyan siertong dai magigin imbento kan mga apostol! Dugang pa, an kagadanan ni Jesus pinatutunayan na sarong makasaysayan na pangyayari bako sanang kan apat na Ebanghelyo kundi siring man kan Romanong parasurat na si Tacito asin kan Judiong Talmud.a

An iba pang mga pangyayari durante kan buhay ni Jesus ibinibilang man na panlaog na ebidensia kan pagkamapaniniwalaan kan mga Ebanghelyo, huli kaini kan sinasabi kaiyan sa sato manongod sa saiya. Halimbawa, inimbento daw kan mga parasunod ni Jesus an saiyang pagigin taga-Nazaret, sarong lugar na garo baga daing halaga? O posible daw na inimbento ninda an pagpasaloib sa saiya ni Judas, sarong sinasarigan na kaibaiba? Garo daw realistikong isipon na nag-imbento sinda nin estorya manongod sa pagbaya ki Jesus kan iba pang disipulo sa matalawon na paagi? Sierto nanggad na bakong rasonable na an mga disipulo nag-imbento nin mga detalyeng nakararaot na marhay dangan ibinalangibog iyan sagkod sa hararayong lugar! Dugang pa, an paagi nin pagtotokdo na ginamit ni Jesus may pambihirang estilo. An Judiong literatura kan enot na siglo mayo nin kapareho sa saiyang mga ilustrasyon. Siisay na dai midbid na tawo an puedeng “nakaimbento” nin obra maestra na arog kan Sermon sa Bukid? An mga argumentong ini gabos minalataw na nagsusuportar sa pagkamasasarigan kan mga Ebanghelyo bilang mga report dapit sa buhay ni Jesus.

Igwa man nin panluwas na ebidensia para sa pagkamakasaysayan ni Jesus. An apat na Ebanghelyo ilinaladawan sia na nasa sarong espisipiko, eksakto an pagkadetalye, makasaysayan na pinangyarihan. An mga lugar, na arog nin Betlehem asin Galilea; prominenteng mga indibiduwal asin grupo, na arog ki Poncio Pilato asin kan mga Fariseo; saka Judiong mga kaugalean asin iba pang karakteristiko bako sanang inimbento. Iyan kabtang kan estruktura nin buhay kan enot na siglo, asin pinatunayan iyan nin mga reperensiang bakong gikan sa Biblia asin nin mga nadiskobre nin arkeolohiya.

Sa siring, igwa nin nakakokombensir na ebidensia, kapwa panlaog asin panluwas, na si Jesus sarong makasaysayan na persona.

Minsan siring, dakol nanggad na tawo an igwa nin mga pagduda manongod sa mga milagro na kalabot sia. Iyo nanggad, sono sa surbey na kinotar sa enotan, minoriya sana kan mga nagsisimbang Aleman an marigon na nagtutubod na an mga milagro ni Jesus asin an saiyang pagkabuhay liwat “talagang nangyari.” Makatanosan daw an mga pagduda manongod sa mga milagro asin pagkabuhay liwat ni Jesus?

Kun Taano ta Pinagdududahan kan Iba an mga Milagro ni Jesus

Ibinabareta kan Mateo 9:​18-36 na si Jesus milagrosong nagpaomay sa mga may helang, nagbuhay liwat nin mga gadan, asin nagpaluwas nin mga demonyo. Si Propesor Hugo Staudinger, sarong historyador, nagkokomento: “Bako nanggad na kapanipaniwala, asin imposible sa punto-de-vista nin kasaysayan, na an lihis sa ordinaryong mga bareta na ini bunga nin malinaw na imahinasyon.” Taano? Huli ta minalataw na an kaenot-enoteng mga Ebanghelyo isinurat sa panahon na an kadaklan na nakaheling sa mga milagrong ini buhay pa! An dugang pang patotoo nasa bagay na, siring sa pagpadagos ni Staudinger, an mga nagtutumang na Judio “nungkang nagnigar na si Jesus naggibo nin mga ngangalasan.” Kun iignorohon an gabos na iba pang ebidensia asin ibabasar sana an satong paghusgar sa panluwas na ebidensiang ini, manonompongan niato na an mga milagro ni Jesus maninigo nanggad niatong tubodon.​—2 Timoteo 3:​16.

Minsan ngani “an mayoriya sa mga Aleman kombensido na si Jesus nagpaomay sa mga tawong may helang,” dakol an nagdududa manongod sa kapangyarihan na nasa likod kan mga pagpaomay na ini. Halimbawa, an sarong bantog na teologong Aleman hayag na nagsabi na an mga pagpaomay na ginibo ni Jesus bunga kan kapangyarihan nin hipnotismo na iniimpluwensiahan an mga tawong igwa nin tension sa isip. Saro daw ining makatanosan na paliwanag?

Horophoropa. Ibinabareta kan Marcos 3:​3-5 na pinaomayan ni Jesus an alang na kamot nin sarong lalaki. Alagad an alang na kamot daw bunga nin tension sa isip? Bako nanggad. Bilang resulta, an pagpaomay na ini dai puedeng iatribwir sa kapangyarihan nin hipnotismo. Kaya ano an nagpangyari ki Jesus na makagibo nin mga milagro? Si Propesor Staudinger nag-aadmitir: “Kun mayo nin mga ley na lubos na balido, asin kun an saro dai biyong nagninigar sa Dios, kun siring sa pundamental dai puedeng haleon nin saro an posibilidad na an Dios, na an kapangyarihan labi sa kapangyarihan nin tawo, may kakayahan na gumibo nin mga bagay na lihis sa ordinaryo.” Iyo nanggad, paagi sa tabang kan “kapangyarihan nin Dios,” si Jesus literal na nagpaomay sa mga tawong may kamatean. Sa siring mayo nin rason na pagdudahan an pagigin tunay kan saiyang mga milagro.​—Lucas 9:43; Mateo 12:28.

Siring sa pagkasabi kan The American Peoples Encyclopedia, kun nangyari an pinakadakula sa gabos na milagro​—an pagkabuhay liwat ni Jesus—​“posible” an gabos na iba pang milagro na ibinareta sa mga Ebanghelyo. Si Jesus daw talagang binuhay liwat hale sa mga gadan?

Makatanosan daw an mga Pagduda Manongod sa Pagkabuhay Liwat ni Jesus?

Horophoropa nguna an sarong makosog na ebidensia sirkumstansial na nagsusuportar sa pagigin totoo kan pagkabuhay liwat ni Jesus​—an daing laog na lolobngan nia. An bagay na an lolobngan ni Jesus nanompongan na mayong laog dai pinagdudahan kan saiyang mga katemporanyo, pati kan mga nagtutumang sa saiya. (Mateo 28:​11-15) Pasil kutanang ibuyagyag an pandadaya! An reperensiang nasambitan kasubago tamang nagkokonklusyon: “Mayong balidong paliwanag dapit sa daing laog na lolobngan an isinuherir kasuarin pa man apuera sa biblikong pahayag na, ‘Mayo sia digdi; huli ta sia binuhay na liwat’ (Mat. 28:6).”

Minakontra an iba, na nagsasabi na an mga disipulo man sana ni Jesus an nagpahayag sa gabos na lugar na sia iyo an binuhay liwat na Mesiyas. Totoo. Alagad bako daw na an pagkamapaniniwalaan kan saindang mensahe marigon na napasisikad sa makasaysayan na katunayan, nangorogna an pagkagadan asin pagkabuhay liwat ni Jesus? Siempre. Aram ni apostol Pablo an koneksion kaini kan sia sumurat: “Kun si Cristo dai binuhay liwat, tunay na sayang sana an satuyang paghulit, asin sayang sana an satuyang pagtubod. Dugang pa, nakukua man kitang falsong mga saksi nin Dios, huli ta kita nagpatotoo tumang sa Dios na saiyang binuhay liwat an Cristo.”​—1 Corinto 15:​14, 15; ikomparar an Juan 19:35; 21:24; Hebreo 2:3.

Kan enot na siglo, dakol na tawo an midbid na marhay asin puedeng magpatunay sa pagpaheling ni Jesus pagkagadan nia. Kabilang sa sainda an 12 apostol asin si Pablo, siring man an labi sa 500 na iba pang nakaheling.b (1 Corinto 15:6) Girumdomon man an rason kun taano si Matias ta nakaotob sa mga kualipikasyon na sumalida sa bakong maimbod na apostol na si Judas. Ibinabareta kan Gibo 1:​21-23 na si Matias puedeng magpatunay sa pagkabuhay liwat ni Jesus asin sa naenot pang mga pangyayari may koneksion sa Saiya. Kun an buhay asin pagkabuhay liwat ni Jesus eroestorya sana imbes na totoo, an siring na kahagadan para sa nombramiento sierto nanggad na biyo kutanang daing kamanungdanan.

Huling kadakol na nakaheling kaidtong enot na siglo an puedeng magpatunay sa buhay, mga milagro, kagadanan, asin pagkabuhay liwat ni Jesus, an Kristianismo marikas nanggad na luminakop sa bilog na Imperyo nin Roma, sa ibong kan mga kaolangan na nasambitan kasubago. An saiyang mga parasunod andam na magtagal nin kasakitan, paglamag, asin pati kagadanan tanganing ikapahayag sa gabos na lugar an pagkabuhay liwat asin an pundamental na katotoohan manongod dian. Arin na katotoohan? Na an saiyang pagkabuhay liwat nagin posible sana dahelan sa kapangyarihan nin Dios. Asin taano ta binuhay liwat ni Jehova Dios si Jesus hale sa mga gadan? An simbag sa hapot na iyan nagpapaheling kun siisay an makasaysayan na si Jesus.

Kan aldaw nin Pentecostes, si apostol Pedro sueltong nagpahayag sa napangalas na mga Judio sa Jerusalem: “An Jesus na ini binuhay liwat nin Dios, na manongod kaiyan kami gabos mga saksi. Kaya huling sia ilinangkaw sa too nin Dios asin nag-ako kan ipinanugang banal na espiritu hale sa Ama, ibinubo nia ini na saindong naheheling asin nadadangog. Sa katunayan si David dai nagsakat sa kalangitan, kundi sia mismo nagsasabi, ‘Si Jehova nagsabi sa sakong Kagurangnan: “Tumukaw ka sa sakong too, sagkod na ibugtak ko an saimong mga kaiwal bilang tongtongan kan saimong mga bitis.”’ Kaya maaraman logod kan bilog na harong ni Israel na may kasiertohan na ginibo sia nin Dios na magin kapwa Kagurangnan asin Cristo, an Jesus na ini na saindong ipinako.” (Gibo 2:​32-36) Iyo, si Jesus na taga-Nazaret ginibo ni Jehova Dios na magin “kapwa Kagurangnan asin Cristo.” Makatanosan daw an mga pagduda mapadapit sa saiyang kabtang sa parteng ini kan katuyohan nin Dios?

Taano ta Pagdududahan an Presenteng Kabtang ni Jesus?

Paano mahahale an gabos na pagduda manongod sa kun siisay si Jesus asin sa saiyang kabtang? Paagi sa bagay na sia malinaw na sarong tunay na propeta. Ihinula nia an mga guerra, gutom, linog, krimen, asin kadaihan nin pagkamoot na naheheling niato ngonyan. Dugang pa, sia naghula: “An maogmang baretang ini kan kahadean ihuhulit sa bilog na ineerokan na daga para sa pagpatotoo sa gabos na nasyon; dangan madatong an katapusan.” (Mateo 24:​3-14) An kaotoban kan mga hulang ini nagpapatunay na si Jesus iyo an binuhay liwat na Cristo, na dai naheheling na namamahala ‘sa tahaw kan saiyang mga kaiwal,’ asin sa dai na mahahaloy poponan nia an bagong kinaban nin Dios.​—Salmo 110:​1, 2; Daniel 2:44; Kapahayagan 21:​1-5.

Ngonyan kisa kasuarin pa man, an katawohan apretadong nangangaipo nin Paraligtas na nasasangkapan nin lihis sa tawong kadonongan. Taano ta pagdududahan niato na si Jesus an saro na may katanosan na pinili na magligtas sa katawohan? Si Juan, na nakaheling sa kahangahangang mga milagro asin pagkabuhay liwat ni Jesus, nagpahayag: “Dugang pa, kita mismo nakaheling asin nagpapatotoo na isinugo kan Ama an saiyang Aki bilang Paraligtas kan kinaban.” (1 Juan 4:14; ikomparar an Juan 4:42.) Kun paanong mayo kita nin rasonableng basihan na pagdudahan an pag-eksister, mga milagro, pagkagadan, asin pagkabuhay liwat ni Jesus, mayo kitang dahelan na magduda na sia pinatukaw na ni Jehova Dios sa trono bilang legal na Hade sa Saiyang too. Daing duda, si Jesus na taga-Nazaret iyo an Hade sa Kahadean nin Dios asin “Paraligtas kan kinaban.”​—Mateo 6:10.

[Mga Nota sa Ibaba]