Si Gamaliel—Tinokdoan Nia si Saulo nin Tarso

AN KADAKLAN nagtitirindog na toninong na marhay. Bago pa sana kaini, diit pa nindang gadanon si apostol Pablo. Midbid man bilang si Saulo nin Tarso, ilinigtas sia kan mga hukbong Romano asin ngonyan kahampang nia an mga tawo sa may hagyanan harani sa templo sa Jerusalem.

Isinesenyas an saiyang kamot na tumoninong, si Pablo nagpoon na magtaram sa Hebreo, na sinasabi: “Mga lalaki, mga tugang na lalaki asin mga ama, dangoga nindo an sakong pagdepensa sa saindo ngonyan. . . . Ako sarong Judio, namundag sa Tarso nin Cilicia, alagad inedukar sa siudad na ini sa pamitisan ni Gamaliel, tinokdoan sono sa pagkaestrikto kan Ley nin mga apoon, na maigot sa Dios siring sa saindo sa aldaw na ini.”​—Gibo 22:​1-3.

Namemeligro an saiyang buhay, taano ta pinonan ni Pablo an saiyang pagdepensa paagi sa pagsabi na sia inedukar ni Gamaliel? Siisay si Gamaliel, asin ano an kalabot sa pagigin tinokdoan nia? Naimpluwensiahan daw kan pagsasanay na ini si Saulo dawa pakatapos na sia magin an Kristianong apostol na si Pablo?

Siisay si Gamaliel?

Si Gamaliel sarong bantog na Fariseo. Sia an makoapo ni Hilel na Magurang, na nagpundar kan saro sa duwang pangenot na paadalan nin mga nagsusunod sa parehong doktrina sa laog nin Fariseong Judaismo.a An paagi ni Hilel ibinilang na mas mapagkonsinte kisa kan sa saiyang karibal, si Shammai. Pagkalaglag kan templo sa Jerusalem kan 70 C.E., an Bet Hilel (an Harong ni Hilel) mas nagustohan kisa sa Bet Shammai (an Harong ni Shammai). An Harong ni Hilel nagin an opisyal na kapahayagan nin Judaismo, huling an gabos na iba pang sekta nawara kadungan kan pagkalaglag kan templo. An mga desisyon kan Bet Hilel parateng iyo an basihan kan Judiong ley sa Mishnah, na iyo an nagin pundasyon kan Talmud, asin an impluwensia ni Gamaliel malinaw na sarong pangenot na dahelan kan pangingibabaw kaiyan.

Iginalang na marhay si Gamaliel kaya sia an enot na inapod na raban, sarong titulo na mas halangkaw nin kadikit sa rabi. Sa katunayan, si Gamaliel nagin iginagalang na marhay na indibiduwal kaya an Mishnah nagsasabi dapit sa saiya: “Kan si Raban Gamaliel na magurang magadan an kamurawayan kan Tora nawara, saka an kadalisayan asin pagigin banal [sa literal, “pagsiblag”] napara.”​—Sotah 9:​15.

Tinokdoan ni Gamaliel​—Paano?

Kan sabihon ni apostol Pablo sa kadaklan sa Jerusalem na sia ‘inedukar sa pamitisan ni Gamaliel,’ ano an boot niang sabihon? Ano an kalabot sa pagigin disipulo nin sarong paratokdo na arog ni Gamaliel?

Mapadapit sa siring na pagsasanay, si Propesor Dov Zlotnick kan Judiong Seminaryo sa Teolohiya sa Amerika nagsurat: “An pagigin eksakto kan berbal na ley, huli kaini an pagkamasasarigan kaiyan, haros gabos depende sa relasyon kan kagurangnan asin disipulo: an pag-iingat kan kagurangnan sa pagtotokdo kan ley asin an pagkadesidido kan disipulo sa pakanood kaiyan. . . . An mga disipulo, kun siring, dinagka na tumukaw sa pamitisan kan mga iskolar . . . ‘asin inomon an saindang mga tataramon na may pagkapaha.’”​—Avot 1:​4, an Mishnah.

Sa saiyang librong A History of the Jewish People in the Time of Jesus Christ, si Emil Schürer nagtatao nin liwanag dapit sa mga paagi kan rabinikong mga paratokdo kan enot na siglo. Sia nagsurat: “An mas bantog na mga Rabi parateng may tinitiripon sa palibot ninda na kadakol, mga hoben na gustong matokdoan, sa katuyohan na gibohon sindang biyong pamilyar sa kadakol na manlaenlaen asin bastanteng ‘berbal na ley.’ . . . An pagtotokdo kompuesto nin daing kapagalan asin nagpapadagos na ehersisyo sa memorya. . . . An paratokdo tinatawan an saiyang mga estudyante nin nagkapirang legal na hapot na kaipuhan na desisyonan ninda asin pabayaan na sinda an sumimbag kaiyan o sia mismo an nagsisimbag kaiyan. An mga estudyante tinogotan man na maghapot sa paratokdo.”

Sa punto-de-vista kan mga rabi, an nakataya para sa mga estudyante orog pa kisa sa pag-ako sana nin pasadong grado. Idtong mga nag-aadal sa irarom nin siring na mga paratokdo pinatanidan: “An siisay man na makalingaw nin sarong bagay sa saiyang napag-adalan​—ibinibilang iyan sa saiya kan Kasuratan na garo baga sia maninimbag para sa saiyang buhay.” (Avot 3:8) An pinakadakulang kaomawan itinatao sa sarong estudyante na arog sa “pinalitadahan na bubon, na daing nakaluluwas ni sarong toro nin tubig.” (Avot 2:8) Siring kaiyan an klase nin pagsasanay na inako ni Pablo, na midbid kaidto sa saiyang Hebreong ngaran na Saulo nin Tarso, gikan ki Gamaliel.

An Espiritu kan mga Katokdoan ni Gamaliel

Sa pagsunod sa Fariseong katokdoan, pinalakop ni Gamaliel an paniniwala sa berbal na ley. Sa siring tinawan nia nin mas dakulang pagdodoon an mga tradisyon kan mga rabi kisa sa ipinasabong na Kasuratan. (Mateo 15:​3-9) Kinotar kan Mishnah si Gamaliel na nagsasabi: “Kumua ka nin sarong paratokdo [sarong rabi] asin mahahale an saimong pagduda, huli ta dai ka maninigong magtao nin tadang tinagba paagi sa pagpatibasang.” (Avot 1:16) Nangahulogan ini na kun dai sinasabi nin malinaw kan Hebreong Kasuratan kun ano an dapat na gibohon, an saro dai dapat na gamiton an saiyang sadiring pangangatanosan o sunodon an saiyang konsensia sa pagdedesisyon. Imbes, dapat siang humanap nin kualipikadong rabi na iyo an madesisyon para sa saiya. Sono ki Gamaliel, sa paagi sanang ini malilikayan nin sarong indibiduwal na magkasala.​—Ikomparar an Roma 14:​1-12.

Minsan siring, si Gamaliel midbid kan kadaklan huli sa mas mapagkonsinte, liberal na kaisipan sa saiyang relihiosong legal na mga pagboot. Halimbawa, sia nagpaheling nin konsiderasyon sa mga babae kan ipagboot nia na saiyang “totogotan an sarong agom na babae na magpaagom liwat basado sa patotoo nin sarong saksi [sa pagkagadan kan saiyang agom na lalaki].” (Yevamot 16:​7, an Mishnah) Dugang pa, tanganing protehiran an diborsiada, si Gamaliel nagsaliot nin nagkapirang restriksion sa pagpaluwas nin sarong surat sa diborsio.

An espiritung ini naheling man sa mga pagtratar ni Gamaliel sa enot na mga parasunod ni Jesu-Cristo. Isinasaysay kan libro nin Gibo na kan an ibang namomoon na Judio maghingoang gadanon an mga apostol ni Jesus na inarestar ninda huli sa paghuhulit, “may sarong lalaki na tuminindog sa Sanhedrin, sarong Fariseo na an ngaran Gamaliel, sarong paratokdo sa Ley na iginagalang kan bilog na banwaan, asin nagboot na iluwas nin kadikit na oras an mga lalaki. Asin sia nagsabi sa sainda: ‘Mga lalaki nin Israel, mag-ingat kamo sa saindong boot na gibohon dapit sa mga tawong ini. . . . Sinasabi ko sa saindo, Dai kamo makilabot sa mga tawong ini, kundi pabayae sana nindo sinda; . . . ta kun dai, tibaad kamo makuang mga parapakilaban tumang sa Dios.’” Sinunod an hatol ni Gamaliel, asin binutasan an mga apostol.​—Gibo 5:​34-40.

Ano an Nagin Kahulogan Kaiyan Para ki Pablo?

Si Pablo sinanay asin inedukar kan saro sa pinakadakulang rabinikong mga paratokdo kan enot na siglo C.E. Daing duwa-duwa na an pagkasambit kan apostol ki Gamaliel nagpangyari sa kadaklan sa Jerusalem na tumao nin espesyal na atension sa saiyang pahayag. Alagad sia nagtaram sa sainda manongod sa sarong Paratokdo na orog na superyor kisa ki Gamaliel​—si Jesus, an Mesiyas. Bilang disipulo ngonyan ni Jesus, bakong ni Gamaliel, na kinaolay ni Pablo an kadaklan.​—Gibo 22:​4-21.

Naimpluwensiahan daw kan pagsasanay ni Gamaliel an katokdoan ni Pablo bilang Kristiano? Posible na an estriktong pagtotokdo sa Kasuratan asin Judiong ley nagin kapakipakinabang para ki Pablo bilang sarong Kristianong paratokdo. Pero, an ipinasabong nin Dios na mga surat ni Pablo na yaon sa Biblia malinaw na nagpapaheling na isinikwal nia an pundamental na mga katokdoan kan Fariseong paniniwala ni Gamaliel. Itinokdo ni Pablo an saiyang mga kapwa Judio asin gabos na iba pa, bakong sa mga rabi nin Judaismo o sa mga tradisyon na gibo nin tawo, kundi ki Jesu-Cristo.​—Roma 10:​1-4.

Kun si Pablo nagpadagos na magin disipulo ni Gamaliel, nagkamit kutana sia nin dakulang impluwensia. An iba sa grupo ni Gamaliel nakatabang na pormahon an ngapit nin Judaismo. Halimbawa, an aking lalaki ni Gamaliel na si Simeon, na posibleng kaeskuela ni Pablo, nagkaigwa nin pangenot na kabtang sa Judiong rebolusyon tumang sa Roma. Pagkalaglag kan templo, an makoapong lalaki ni Gamaliel na si Gamaliel II ibinalik an autoridad kan Sanhedrin, na ibinalyo iyan sa Yavneh. An makoapong lalaki ni Gamaliel II na si Juda Ha-Nasi iyo an nagtipon kan Mishnah, na nagin gapong pundasyon kan Judiong kaisipan sagkod sa satong aldaw.

Bilang estudyante ni Gamaliel, si Saulo nin Tarso puede kutanang nagin prominenteng marhay sa Judaismo. Pero, mapadapit sa siring na karera, si Pablo nagsurat: “An mga bagay na pakinabang manongod sa sako, ibinilang ko an mga iyan na nawara dahel ki Cristo. Tara, sa bagay na iyan, ibinilang ko nanggad an gabos na bagay na kapierdihan huli sa daing kaagid na halaga kan kaaraman manongod ki Cristo Jesus na sakong Kagurangnan. Huli saiya tinios ko an pagkawara kan gabos na bagay asin ibinilang ko an mga iyan na tapok, tanganing makamtan ko si Cristo.”​—Filipos 3:​7, 8.

Paagi sa pagbaya sa saiyang karera bilang Fariseo asin pagigin parasunod ni Jesu-Cristo, praktikal na iinaaplikar ni Pablo an hatol kan saiyang dating paratokdo na magmaan tumang sa pagigin ‘nakuang mga parapakilaban tumang sa Dios.’ Paagi sa pagpondo nia sa paglamag sa mga disipulo ni Jesus, si Pablo uminontok sa pakikilaban tumang sa Dios. Imbes, paagi sa pagigin parasunod ni Cristo, sia nagin saro sa “mga katabang nin Dios.”​—1 Corinto 3:9.

An mensahe nin tunay na Kristianismo nagpapadagos na ibinabalangibog kan maigot na Mga Saksi ni Jehova sa satong aldaw. Arog ni Pablo, an dakol sa mga ini naggibo nin dramatikong mga pagliliwat sa saindang buhay. An iba binayaan pa ngani an maganansiang mga karera tanganing magkaigwa nin mas dakulang kabtang sa aktibidad na paghuhulit kan Kahadean, na tunay nanggad na “gikan sa Dios.” (Gibo 5:39) Kanigoan an kaogmahan ninda na sinunod ninda an halimbawa ni Pablo imbes na an halimbawa kan saiyang dating paratokdo, si Gamaliel!

[Nota sa Ibaba]

[Retrato sa pahina 28]

Bilang si apostol Pablo, ibinalangibog ni Saulo nin Tarso an maogmang bareta sa mga tawo kan mga nasyon