An Pagtubod sa Propesiya kan Biblia Nagpepreserbar sa Buhay

ULTIMO nang paghale ni Jesus sa templo sa Jerusalem kan an saro sa mga disipulo nia magkagsing: “Paratokdo, helinga! abaa karahay na mga gapo asin abaa karahay na mga edipisyo!” An templo ipinag-oorgolyo asin ibinibilang na kayamanan kan Judiong nasyon. Minsan siring, si Jesus nagsimbag: “Naheheling mo an darakulang edipisyong ini? Daing matatada digding gapo sa ibabaw nin gapo na dai gagabaon.”—Marcos 13:1, 2.

An mismong ideyang iyan masakit paniwalaan! Darakulaon an nagkapirang gapo kan templo. Apuera kaini, ipinapakahulogan kan sinabi ni Jesus manongod sa templo an pagkalaglag kan Jerusalem asin tibaad kan Judiong estado pa ngani, na dian an templo iyo an espirituwal na sentro nin pagsamba. Kaya an mga disipulo ni Jesus naghapot pa: “Sabihi kami, Noarin mangyayari an mga bagay na ini, asin ano an magigin tanda na an gabos na bagay na ini nakatalaga nang dumatong sa pagtatapos?”—Marcos 13:3, 4.

“Bako pa [iyan] an katapusan,” an patanid ni Jesus. Enot, madadangog kan mga disipulo an manongod sa mga guerra, linog, tiggutom, asin peste sa surunodsunod na lugar. Dangan, an makatatakot na mga pangyayari madara sa Judiong nasyon pasiring sa sarong grabeng kapahamakan na dai pang kaagid, iyo, sarong “dakulang kahorasaan.” Pero, an Dios mainterbenir tanganing iligtas an “mga pinili,” an boot sabihon, an maimbod na mga Kristiano. Paano?—Marcos 13:7; Mateo 24:7, 21, 22; Lucas 21:10, 11.

Paglaban sa Roma

Beinte-otsong taon na an nakaagi, asin hinahalat pa kan mga Kristiano sa Jerusalem an katapusan. An Imperyo nin Roma pinapasakitan nin mga guerra, linog, tiggutom, asin peste. (Helingon an kahon sa pahina 9.) An Judea sentro nin sibil asin etnikong iriwal. Pero, sa laog kan nagpoprotehir na mga lanob kan Jerusalem, igwa nin relatibong katoninongan. An mga tawo nagkakarakan, nagtatrabaho, nag-aaragom, asin nag-aaraki, siring kan dati na nindang ginigibo. An presensia kan grabe kadakulang templo nagtatao nin pakamate sa mga tawo na an siudad marigon asin permanente.

Kan mga 61 C.E, an mga Kristiano sa Jerusalem nakaresibi nin surat hale ki apostol Pablo. Tinawan nia sinda nin komendasyon huli sa saindang pakatagal alagad sia nahahadit na an nagkapira sa kongregasyon garo baga kulang nin pakamate nin pagkaapurado. An nagkapira inaanod sa espirituwal o kulang sa Kristianong pagkamaygurang. (Hebreo 2:1; 5:11, 12) Sinasadol sinda ni Pablo: “Kun siring, dai nindo isikwal an saindong katalingkasan sa pagtaram . . . Huli ta ‘kadikiton na panahon’ na sana, asin ‘an nagdadangadang madatong asin dai mag-aatraso.’ ‘Alagad an sakong matanos mabubuhay huli sa pagtubod,’ asin, ‘kun sia sumibog, an sakong kalag mayo nin kawilihan sa saiya.’” (Hebreo 10:35-38) Napapanahon nanggad na konseho iyan! Alagad matubod asin magigin listo daw an mga Kristiano sa kaotoban kan propesiya ni Jesus? Madali na daw talaga an katapusan kan Jerusalem?

Sa suminunod na limang taon, dagos-dagos na nagruro an mga kamugtakan sa Jerusalem. Sa katapustapusi, kan 66 C.E., kinompiskar kan maraot na Romanong Gobernador na si Floro an 17 talento na “morosong buhis” hale sa sagradong kaha kan templo. An mga Judio napikar na marhay asin nagrebelde. An mga rebeldeng Judio, o mga Zealot, nagburunyog sa Jerusalem asin ginaradan an mga soldados na Romano na yaon duman. Dangan pusoan nindang idineklarar an pagigin independiente kan Judea sa Roma. Nagkaigwa ngonyan nin guerra an Judea asin Roma!

Sa laog nin tolong bulan, an Romanong gobernador nin Siria, si Cestio Gallo, nagmartsa patimog na may 30,000 na soldados tanganing sumpoon an pagrebelde kan mga Judio. An saiyang hukbo nagdatong sa Jerusalem durante kan Kapiestahan nin mga Payag-Payag asin marikas na linaog an hararaning banwaan. An daog sa kabilangan na mga Zealot nagpaili sa laog kan kuta kan templo. Dai nahaloy pinonan kan Romanong mga soldados na laboton an lanob kan templo. Nakubhanan an mga Judio. Tara, rinaramogan kan paganong mga soldados an kabanalbanaleng lugar kan Judaismo! Alagad ta nagirumdoman kan mga Kristiano sa siudad an mga tataramon ni Jesus: ‘Kun maheling na nindo an makababaldeng bagay na nagtitindog sa sarong banal na lugar, dangan an mga nasa Judea magpoon nang dumulag pasiring sa kabukidan.’ (Mateo 24:15, 16) Matubod daw sinda sa propesiya ni Jesus asin mamomotibar na humiro kaoyon kaiyan? Siring kan nangyari, an saindang buhay nagdepende sa paggibo ninda kaiyan. Alagad paano?

Bigla na sana asin mayo nin malinaw na dahelan, pinasibog ni Cestio Gallo an saiyang mga soldados asin uminatras pasiring sa baybayon na naghuhumaring linapag kan mga Zealot. Makangangalas nanggad, pinalipot an kahorasaan sa siudad! Ipinapaheling an saindang pagtubod sa propetikong patanid ni Jesus, an mga Kristiano nagdurulag hale sa Jerusalem pasiring sa Pella, sarong neutral na siudad na nasa kabukidan sa ibong kan Salog nin Jordan. Napapanahon an saindang pagdulag. Dai nahaloy, an mga Zealot nagbaralik sa Jerusalem asin pinuersa an natatadang mga habitante na umayon sa saindang pagrebelde.a Mientras tanto, salbado sa Pella, an mga Kristiano naghahalat kun ano pa an mangyayari.

Pagruro Pasiring sa Anarkiya

Sa laog nin dakol na bulan, nag-aabante an sarong bagong hukbo nin Roma. Durante kan 67 C.E., pinahiro ni Heneral Vespasiano asin kan saiyang aking si Tito an sarong dakulaon na puersa nin 60,000 na soldados. Sa suminunod na duwang taon, an dai mapupugolan na puersa militar na ini nag-aabante pasiring sa Jerusalem, na linalaglag an gabos na inaagihan na kalaban. Mientras tanto, sa laog kan Jerusalem, an magkaribal na Judiong mga paksion madahas na nag-iinagawan nin kapangyarihan. Naraot an reserbang grano kan siudad, napatag an lugar sa palibot kan templo, asin ginaradan an labing 20,000 na Judio. Inatraso ni Vespasiano an pag-abante nia pasiring sa Jerusalem, na nagsasabi: ‘An Dios minahiro na siring sa sarong Romanong heneral na mas marahay kisa sa sako; an samong mga kaiwal man sana an naggagaradanan.’

Kan magadan an Romanong Emperador na si Nero, si Vespasiano naghale pasiring sa Roma tanganing kuanon an trono, na binayaan si Tito na tumapos kan kampanyang Judeano. Si Tito nakaabot sa Jerusalem kan harani na an Paskua kan 70 C.E., na linalaom an mga residente asin perigrino sa laog kan siudad. Pinalod kan saiyang mga hukbo an kakahoyan sa mga lugar sa probinsia kan Juda tanganing gumibo nin 7 kilometrong kudal na gibo sa matarom na mga taldok sa palibot kan nasasalikopan na kabisera. Siring nanggad ini kan ihinula ni Jesus: “An saimong mga kaiwal matogdok sa palibot mo nin kuta na may matarom na mga taldok asin lalaomon ka patin papasakitan ka sa gabos na lado.”—Lucas 19:43.

Dai nahaloy, nagkaigwa nin tiggutom sa siudad. An armadong pagsururog nanalakat sa harong kan mga gadan asin kan mga magagadanon. Kisuerra sarong desesperadong babae an ginadan asin kinakan an saiyang aking omboy, bilang kaotoban kan prediksion: “Makakan ka kan bunga kan saimong tulak, an laman kan saimong mga aking lalaki asin kan saimong mga aking babae . . . huli sa pagkapikiti asin sakit na ipanggigipit sa saimo kan saimong kaiwal.”—Deuteronomio 28:53-57.

Sa kahurihurihi, kan matapos an pagsalikop na naglawig nin limang bulan, buminagsak an Jerusalem. An siudad asin an dakulang templo kaiyan sinamsaman asin sinolo patin pinagturumpag an lambang gapo sa gapo. (Daniel 9:26) An nagadan uminabot sa total na mga 1,100,000; an 97,000 pa ipinabakal sa kaoripnan.b (Deuteronomio 28:68) An Judea haros nawaran nin mga Judio. Totoo nanggad, idto sarong nasyonal na kalamidad na daing kaagid, sarong panahon nin dakulang pagbago sa politikal, relihioso, asin kultural na buhay kan mga Judio.c

Mientras tanto, an mga Kristiano sa Pella odok sa pusong nagpasalamat sa Dios sa saindang pagkaligtas. An saindang pagtubod sa propesiya kan Biblia nakapreserbar sa sainda mismong buhay!

Ginigirumdom an mga pangyayaring idto, marahay na ihapot kan lambang saro sa sato ngonyan: ‘Igwa daw ako nin pagtubod na mapreserbar kan sakong buhay durante kan nagdadangadang na dakulang kahorasaan?’ Ako daw “an klase na may pagtubod sa ikakapagdanay na buhay kan kalag.”—Hebreo 10:39; Kapahayagan 7:14.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Tsart sa pahina 9]

Mga Aspekto kan Tanda na Naotob kan Enot na Siglo

MGA GUERRA:

Galia (39-40 C.E.)

Aprika del Norte (41 C.E.)

Britania (43, 60 C.E.)

Armenia (58-62 C.E.)

Sibil asin etnikong ralaban sa Judea (50-66 C.E.)

MGA LINOG:

Roma (54 C.E.)

Pompeii (62 C.E.)

Asia Minor (53, 62 C.E.)

Creta (62 C.E.)

MGA TIGGUTOM:

Roma, Grecia, Egipto (mga 42 C.E.)

Judea (mga 46 C.E.)

MGA PESTE:

Babilonya (40 C.E.)

Roma (60, 65 C.E.)

MGA FALSONG PROPETA:

Judea (mga 56 C.E.)

[Mapa/Ritrato sa pahina 10]

(Para sa aktuwal na format, hilingon an publikasyon)

Romanong Kampanya sa Palestina, 67-70 C.E.

Ptolemais

Dagat nin Galilea

Pella

PEREA

SAMARIA

Jerusalem

Dagat na Asin

JUDEA

Caesarea

[Credit Line]

Mapa sana: Basado sa mga mapa na nakua an deretsong ipublikar kan Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. asin Survey of Israel

[Ritrato sa pahina 11]

‘An samong mga kaiwal man sana an naggagaradanan.’​—Vespasiano

[Mga Ritrato sa pahina 11]

Kan 70 C.E., linaglag kan hukbong Romano an Jerusalem

[Picture Credit Line sa pahina 11]

Inukit: Soprintendenza Archeologica di Roma; Vespasian: Bildarchiv Preussischer Kulturbesitz/Art Resource, NY