“Lakaw Asin Maglabar Ka sa Tiponan nin Tubig nin Siloam”
PAGKATAPOS na bolongon an sarong lalaking buta paagi sa binasang dalipay, sinabi ni Jesus sa saiya: “Lakaw asin maglabar ka sa tiponan nin tubig nin Siloam.” Nagsunod an lalaki asin “nagbalik na nakakaheling.” (Juan 9:6, 7) Haen an Tiponan nin Tubig nin Siloam? An sarong dai pa sana nahahaloy na arkeolohikong diskobremiento nagtatao nin bagong liwanag manongod sa kinamumugtakan kaiyan.
Dakol na turista an nagsosongko sa sarong lugar sa Jerusalem na midbid bilang an Tiponan nin Tubig nin Siloam, asin naniniwala sinda na iyan an aktuwal na tiponan nin tubig na sinambit sa Juan 9:7. An lugar na iyan yaon sa poro kan agihan nin tubig (tunnel) ni Ezequias—sarong agihan nin tubig na 530 metros an laba na itinogdok kan ikawalong siglo B.C.E. Pero, an petsa kan tiponan nin tubig na ini kaidto pang ikaapat na siglo C.E. Itinogdok iyan kan naghihingakong mga Kristiano kan panahon na iyan na salang naghona na an tiponan nin tubig na sinambit sa Ebanghelyo ni Juan manonompongan sa poro kan agihan nin tubig na ini.
Minsan siring, kan 2004, nadiskobre nin mga arkeologo an pinaniniwalaan ninda na Tiponan nin Tubig nin Siloam na nag-eeksister na kan yaon si Jesus digdi sa daga. Iyan manonompongan mga 100 metros sa timog-sirangan kan lugar na salang hinona na Tiponan nin Tubig nin Siloam. Paano ninda nadiskobre iyan? Kaipuhan na hirahayon kan gobyerno kan siudad an sarong tubo nin imburnal sa lugar na iyan, kaya nagpadara sinda nin mga trabahador na may darang dakulang makinarya. Sarong arkeologo na nagtatrabaho sa harani an nagbantay sa pagkotkot asin naheling nia na may naglataw na duwang tangga nin hagyanan. Ipinondo an gibohon, asin inaprobaran kan Israeli Antiquities Authority an pagkotkot sa lugar na iyan. An sarong gilid kan tiponan nin tubig na may labang 70 metros, asin an duwang kanto kaiyan nakotkot na.
An nagkapirang sinsilyo na nakua durante kan pagkotkot may petsa na kaidto pang ikaduwa, ikatolo, asin ikaapat na taon kan rebelyon kan mga Judio tumang sa Roma. An rebelyon na iyan nangyari sa pag-oltanan nin 66 asin 70 C.E. An mga sinsilyo nagtataong ebidensia na an tiponan nin tubig ginamit sagkod 70 C.E. kan an Jerusalem laglagon kan mga Romano. An magasin na Biblical Archaeology Review nagkonklusyon: “Kun siring, an tiponan nin tubig ginamit sagkod sa katapusan kan rebelyon, na pagkatapos kaiyan iyan inabandonar na. An lugar na ini, na iyo an pinakahababa sa bilog na Jerusalem, dai inistaran sagkod pakalihis nin mga 300 na taon. Kada taon an oran sa tiglipot na nagbobolos pasiring sa kababan nagtatambak nin saro pang suon nin laboy sa tiponan nin tubig. Asin pagkatapos na an siudad laglagon kan mga Romano, dai na lininigan an tiponan nin tubig. Sa nag-aging mga siglo natipon an sarong mahibog na suon nin laboy asin an tiponan nin tubig luway-luway na nawara. Nanompongan iyan kan mga arkeologo na nasa irarom nin haros 3 metros na hibog nin laboy sa nagkapirang parte kaiyan.”
Taano ta an sinserong mga estudyante sa Biblia interesado sa kinamumugtakan kan Tiponan nin Tubig nin Siloam? Huli ta ini nakakatabang sa sainda na magkaigwa nin mas malinaw na pakasabot sa geograpiya kan enot na siglong Jerusalem, na pirmeng nasasambitan sa mga pagkasaysay kan Ebanghelyo manongod sa buhay asin ministeryo ni Jesus.
[Ritrato sa pahina 7]
An bago pa sanang madiskobre na Tiponan nin Tubig nin Siloam
[Credit Line]
© 2003 BiblePlaces.com