AN MGA hale sa nagkapirang kultura mas sueltong magmustra kisa mga may ibang pinaghalean. Pero, haros gabos nagtataram na nagliliwatliwat an panlauog asin nagmumustra. Totoo ini sa personal na pakikipag-olay sagkod sa pagtaram sa publiko.

An mustra natural ki Jesus asin sa enot niang mga disipulo. Sarong beses, may nagbareta ki Jesus na gusto siang makaolay kan saiyang ina asin kan saiyang mga tugang. Nagsimbag si Jesus: “Siisay an sakong ina, asin sairisay an sakong tugang?” Dangan idinudugang kan Biblia: “Iinuunat an saiyang kamot sa saiyang mga disipulo, sia nagsabi: ‘Uya! An sakong ina asin an sakong mga tugang!’ ” (Mat. 12:48, 49) Kabilang sa iba pang pagkasambit, ipinaheheling kan Biblia sa Gibo 12:17 asin 13:16 na an mga apostol na si Pedro asin Pablo sadiring boot man na naggamit nin mustra.

An mga ideya asin saboot ikinakakomunikar bako sanang sa boses kundi paagi man sa mustra asin panlauog. An dai pakagamit kaini nin toltol tibaad magtao kan impresyon nin pagkaindiperente sa parte kan nagtataram. Alagad kun marahayon an pagkakombinar kan mga paaging ini nin pakikikomunikar, nadadagdagan na marhay an pagkaepektibo nin pagtaram. Dawa kun kamo nasa telepono, kun may angay kamong paggamit nin mustra asin panlauog, mas pasil na ikapahahayag kan saindong boses an halaga kan saindong mensahe saka an personal nindong saboot manongod sa sinasabi nindo. Sa siring, baga man kamo nagtataram nin ekstemporanyo o nagbabasa, baga man an hineheling kan mga nagdadangog sa saindo kamo o an sadiri nindang kopya kan Biblia, mahalaga an mustra asin panlauog.

An saindong mustra asin an saindong panlauog dai maninigong magin garo hale sa libro. Nungka na kamo kinaipuhan na mag-adal kun paano magngingisi o kun paano maggugurobgutob. An mustra maninigo man na magpahayag nin saboot na nasa puso nindo. Mientras na mas naluwas na sana an saindong mustra, mas marahay.

May duwang pankagabsan na kategoriya an mustra: deskriptibo asin enpatiko. An mustrang deskriptibo nagpapahayag nin aksion o nagpapaheling nin sokol asin namumugtakan. Sa paadalan, kun an pinaooswag nindo paggamit nin mustra, dai makontento sa saro sana o duwa. Pagmaigotan na magmustra sa natural na paagi sa bilog nindong pahayag. Kun nadedepisilan kamong gibohon ini, tibaad makatabang sa saindo na hanapon an mga termino na nagpapaheling nin direksion, distansia, sokol, namumugtakan, o relatibong posisyon. Minsan siring, sa dakol na kamugtakan, an kaipuhan sana nindong gibohon luboson an atension sa saindong pahayag, na dai pinoproblema an itinatao nindong impresyon, kundi itinataram asin ginigibo an mga bagay na arog kan ginigibo nindo sa pan-aroaldaw na buhay. Kun pamugtak an boot nin saro, natural na minaluwas an mustra.

An mustrang enpatiko nagpapahayag nin pagsaboot asin kombiksion. Iyan nagpapalataw sa, binubuhay, asin dinudugangan nin puersa an mga ideya. Importante an mustrang enpatiko. Alagad magmaan! An mustrang enpatiko madaling magin pinagkakatodan na hiro. Kun paorootro nindong ginagamit an iyo man sanang mustra, iyan tibaad magpoon na makaapod nin atension imbes na pakarhayon an saindong pahayag. Kun sabihon kan saindong paraataman sa paadalan na may problema kamo digdi, probaran na sa kadikit na panahon an gamiton sana nindo mustrang deskriptibo. Paghaloyhaloy, ponan giraray an paggamit nin mustrang enpatiko.

Sa pagdeterminar kun guranong mustrang enpatiko an gagamiton nindo asin kun anong mustra an angay, konsideraron an saboot kan mga kaolay nindo. Tibaad dai mapamugtak an mga nagdadangog kun itinotokdo sinda. Kun an sarong lalaki sa nagkapirang kultura mamustra, arog baga kan pagtahob sa ngoso nia kan saiyang kamot tanganing ipahayag an pagkabigla, ini ibibilang na binabaye. Sa nagkapirang parte kan kinaban, ibinibilang na bakong mabini para sa mga babae na sueltong magmustra kan mga kamot. Kaya sa mga lugar na iyan, an mga tugang na babae nangorognang kaipuhan na gamiton nin tama an panlauog. Asin sa atubangan nin sadit na grupo, an sobra man na mga mustra tibaad paghelingon na makangingisi sa haros arin man na parte kan kinaban.

Mantang kamo nagkakaeksperyensia asin mas nagigin pamugtak an boot sa pagtaram, an ano man na mustrang enpatiko na gamiton nindo mapahayag nin natural kan nasa boot nindo, na ipinaheheling an saindong kombiksion asin sinseridad. Dadagdagan kaiyan nin kahulogan an saindong pagtaram.

An Ekspresyon sa Saindong Lalauogon. Labi sa arin pa man na ibang parte kan hawak, parateng ipinahahayag kan saindong lalauogon an talagang saboot nindo. An saindong mga mata, an korte kan saindong ngoso, an kiling kan saindong payo gabos may kabtang. Minsan daing tataramon, ikapahahayag kan saindong lalauogon an pagkaindiperente, pagkabalde, pagkaribong, pagngalas, o pagkaogmang marhay. Kun an siring na mga panlauog kaiba kan itinataram, iyan nakadadagdag nin bisual asin emosyonal na epekto. Ibinugtak kan Kaglalang an dakulang konsentrasyon nin kalamnan sa saindong lalauogon—labing 30 gabos. Haros kabanga digdi an ginagamit kun kamo minahuyom.

Baga man kamo nasa plataporma o nakikakabtang sa ministeryo sa langtad, hinihingoa nindong ipaabot sa mga tawo an sarong mensahe na nakaoogma, na makapagagayagaya sa saindang puso. Pinatutunayan iyan nin huyom na may init. Sa ibong na lado, kun mayo nin ekspresyon an saindong lalauogon, tibaad magpalataw ini nin pagduda sa saindong sinseridad.

Labi pa dian, an huyom nagsasabi sa iba na kamo may maboot na saboot para sa sainda. Iyan nangorognang importante sa mga aldaw na ini na an mga tawo parateng takot sa mga estranghero. An huyom nindo makatatabang sa mga tawo na mapamugtak an boot asin magin mas mapaghimate sa sinasabi nindo.

AN SATONG mata nagkokomunikar nin mga aktitud asin emosyon. Puedeng iparisa kaiyan an pagkasorpresa o takot. Puedeng ipahayag kaiyan an pakikidamay o pagkamoot. Kun beses, puedeng ibuyagyag kaiyan an pagduda o patunayan an kamondoan. May labot sa saiyang mga kahimanwa, na nagdusa nin makuri, nagsabi an sarong lalaking may edad na: “Mata mi an nagtataram.”

An iba puedeng magkonklusyon manongod sa sato asin manongod sa satong sinasabi basado sa kun saen niato itinuturuhok an satong mga mata. Sa dakol na kultura, an mga tawo may tendensiang pagtiwalaan an tawo na pinapagdadanay an mainamigong mata sa matang kontak sa sainda. Sa kabaliktaran, tibaad pagdudahan ninda an sinseridad o pagkatatao nin saro na an hineheling an saiyang mga bitis o an ibang bagay imbes na an kaolay nia. An iba pang kultura ibinibilang na bastos, agresibo, o mapan-angat an ano man na sigidong mata sa matang kontak. Ini nangorogna kun nakikipag-olay sa mga bakong kasekso o sa sarong namomoon o iba pang tawong de titulo. Asin sa nagkapirang lugar, kun an sarong mas hoben magkakaigwa nin deretsong mata sa matang kontak kun nakikipag-olay sa mas may edad, ini ibibilang na daing galang.

Minsan siring, sa mga lugar na iyan dai ikinaaanggot, an pagheling sa saro sa mata kun may sinasabing importante makadadagdag nin pagdodoon sa sinasabi. Iyan puedeng ibilang na ebidensia nin kombiksion sa parte kan nagtataram. Mangnoha kun ano an reaksion ni Jesus kan an mga disipulo nia magpahayag nin dakulang pagkabigla asin magsabi: “Siisay talaga an maliligtas?” Sinasabi kan Biblia: “Hineheling sinda sa lalauogon, si Jesus nagsabi sa sainda: ‘Sa mga tawo ini imposible, alagad sa Dios an gabos na bagay posible.’” (Mat. 19:25, 26) Ipinaheheling man kan Kasuratan na alistong pinagmasdan ni apostol Pablo an reaksion kan mga nagdadangog sa saiya. Sarong beses yaon an sarong lalaking lupog poon kan sia mamundag kan si Pablo magpahayag. Sinasabi kan Gibo 14:9, 10: “An lalaking ini naghihinanyog sa pagtaram ni Pablo, na, sa pagturuhok sa saiya asin sa pakaheling na sia igwa nin pagtubod na maomayan, nagsabi sa makosog na tingog: ‘Tindog nin tanos.’”

Mga Suhestion Para sa Ministeryo sa Langtad. Kun kamo nakikakabtang sa ministeryo sa langtad, magin mainamigo asin mamomoton sa pagdolok nindo sa mga tawo. Kun saen angay, gumamit nin mga hapot na nakapupukaw nin isip tanganing maponan an orolay sa tema na dian tibaad pareho kamo interesado. Mantang ginigibo nindo ini, hingoahon na magkaigwa nin mata sa matang kontak—o kisuerra helingon an tawo sa lalauogon sa magalang asin maboot na paagi. Nakaaakit na marhay an may init na huyom sa lalauogon nin saro na an mga mata nagpapahayag nin kagayagayahan sa laog. An siring na ekspresyon puedeng dakol an isabi sa tawo kun anong klase kamong tawo asin makatabang sa saiya na mas mapamugtak an boot mantang kamo nag-oolay.

An pagmasid sa ekspresyon sa mga mata kan tawo, kun angay, puedeng magparisa sa saindo kun paano aatubangon an sarong situwasyon. Kun an tawo anggot o kun sia talagang bakong interesado, tibaad maheling nindo iyan. Kun dai nia kamo nasasabotan, tibaad marealisar nindo iyan. Kun sia nalalangkag na, parate na iyan maririsa nindo. Kun sia interesadong-interesado, ini magigin risang-risa man. An ekspresyon sa mga mata nia puedeng mag-abiso sa saindo na kaipuhan na liwaton an saindong rikas, dugangan an paghihingoa na ilabot sia sa orolay, taposon an orolay o, kun puede, pasundan nin demonstrasyon kun paano mag-aadal sa Biblia.

Baga man kamo naghuhulit sa publiko o namamayo sa sarong pag-adal sa Biblia, hingoahon na papagdanayon an magalang na mata sa matang kontak sa saindong kaolay. Minsan siring, dai sia pagturuhokan ta tibaad sia mapasupog. (2 Ha. 8:11) Kundi sa natural, mainamigong paagi, parateng helingon sa lalauogon an kaolay nindo. Sa dakol na nasyon, ini nagpapahayag nin sinserong interes. Siempre, kun binabasa nindo an Biblia o an iba pang publikasyon, an mata nindo nasa pahina. Alagad tanganing ikadoon an sarong punto, tibaad gusto nindong helingon nin deretso an tawo, pero madali sana. Kun patirutingkalag kamo, maoobserbaran man nindo an reaksion nia sa binabasa.

Kun huli sa pagkamasusupgon depisil para sa saindo an bisual na kontak sa primero, dai sumuko. Paagi sa pag-ensayo, magigin natural an angay na bisual na kontak, asin tibaad makadagdag iyan sa pagigin epektibo nindo sa pagkomunikar sa iba.

Kun Nagdidiskurso. Sinasabi sa sato kan Biblia na bago ponan ni Jesus an saiyang Sermon sa Bukid, “nagtingkalag sia sa saiyang mga disipulo.” (Luc. 6:20) Makanood sa halimbawa nia. Kun kamo mapahayag sa atubangan nin