1, 2. Anong makangangalas na mga bagay an nahiling na ni Elias sa saiyang buhay, alagad anong pambihirang mga pangyayari an nahiling niya mantang nasa kuweba sa Bukid nin Horeb?

NAKAHILING na kaidto si Elias nin makangangalas na mga bagay. Nakahiling na siya nin mga uwak na naghahatod sa saiya nin kakanon duwang beses sa sarong aldaw mantang siya nagtatago. Nakahiling na siya nin duwang dulay na dai nauubusan nin harina asin lana durante nin halawig na tiggutom. Nakahiling pa ngani siya nin kalayo na buminagsak hali sa langit bilang simbag sa saiyang pamibi. (1 Hadi, kapitulo 17, 18) Pero, nungka pang nakahiling si Elias nin ano man na arog kaini.

² Mantang nasa may bunganga nin sarong kuweba sa Bukid nin Horeb, nakahiling siya nin sunod-sunod na pambihirang mga pangyayari. Inot nagkaigwa nin duros. Siguradong naghahagubuhob iyan asin nakakabungog an hugong; makusugon iyan kaya nagkabaraak ngani an mga bukid asin nagkatiripak an mga dakulang gapo. Sunod nagkaigwa nin makusugon na linog. Dangan nagkaigwa nin kalayo. Mantang naglalakop iyan sa lugar na idto, posibleng marhay na namatian ni Elias an buga kan nakakapasong init kaiyan.—1 Hadi 19:8-12.

3. Anong kuwalidad nin Diyos an nahiling ni Elias, asin sain ta man mahihiling an pruweba kan kuwalidad na iyan?

³ An gabos na lain-lain na pangyayaring ini na nahiling ni Elias nagkakaparareho sa sarong bagay—an mga iyan pagpahiling kan dakulang kapangyarihan kan Diyos na Jehova. Siyempre, dai ta man kaipuhan na makahiling nin milagro tanganing masabutan na an Diyos igwa kan kuwalidad na iyan. Hiling-hiling ta iyan. Sinasabi sato kan Bibliya na an mga linalang nagtatao nin pruweba kan “daing sagkod na kapangyarihan asin pagka-Diyos” ni Jehova. (Roma 1:20) Isip-isipa na sana an nakakabutang mga silyab nin kikilat asin an biglang pag-urug-udog nin daguldol na may kaibang uran, an magayunon na dagos-dagos na pagbagsak nin tubig sa busay, asin an grabe kahiwas na mabituon na kalangitan! Nahihiling mo daw an kapangyarihan nin Diyos sa mga bagay na iyan? Pero, kakadikit sana sa kinaban ngunyan an talagang minimidbid an kapangyarihan nin Diyos. Asin mas dikit pa ngani an minamansay iyan nin tama. Pero an pakasabot sa kuwalidad na ini nin Diyos nagtatao sa sato nin dakul na dahilan para urog na rumani ki Jehova. Sa seksiyon na ini, pupunan niyatong pag-adalan nin detalyado an daing kaagid na kapangyarihan ni Jehova.

Sarong Mahalagang Marhay na Kuwalidad ni Jehova

4, 5. (a) Paano ilinadawan an pangaran ni Jehova? (b) Taano ta angay na pinili ni Jehova an torong baka bilang simbolo kan saiyang kapangyarihan?

⁴ Si Jehova daing kaagid sa kapangyarihan. An Jeremias 10:6 nagsasabi: “Mayo nin siisay man an arog sa saimo, O Jehova. Makakamhan ka, asin an saimong pangaran dakula asin makapangyarihan.” Mangnuha na an pangaran ni Jehova ilinadawan na dakula asin makapangyarihan. Girumduma na an pangaran na ini minalataw na nangangahulugan na “Pinangyayari Niyang Magin.” Ano an nagpapangyari ki Jehova na maglalang nin ano man na gusto niya asin na magin ano man na gustuhon niyang magin? An sarong dahilan iyo an saiyang kapangyarihan. Iyo, daing limite an kakayahan ni Jehova na humiro asin na gibuhon an saiyang kabutan. An siring na kapangyarihan saro sa saiyang mahalagang marhay na mga kuwalidad.

⁵ Huling nungka niyatong masasabutan kun gurano nanggad siya kamakapangyarihan, naggagamit si Jehova nin mga ilustrasyon para tabangan kita. Arog kan naaraman na niyato, ginagamit niya an torong baka bilang simbolo kan saiyang kapangyarihan. (Ezekiel 1:4-10) Angay an pagkapiling iyan, huling dawa an namanso nang torong baka dakulaon asin makusugon na hayop. An mga tawo sa Palestina kaidtong mga panahon kan Bibliya bihirang makahiling, kun igwa man, nin ano man na mas makusog na hayop. Alagad may aram sindang mas makatatakot na klase nin torong baka—an layas na torong baka, o aurochs, na ngunyan mayo na. (Job 39:9-12) An tagapamahala kan Roma na si Julio Cesar nagsabi kaidto na an mga torong baka na ini haros kasingdakula nin mga elepante. “Makusugon sinda,” an isinurat niya, “asin marikason.” Mamamati mo nanggad na saditon ka saka maluyahon pag nagtaid ka sa siring na hayop!

6. Taano ta si Jehova sana an inaapod na “an Makakamhan sa Gabos”?

⁶ Kaagid kaiyan, an tawo saditon asin maluyahon kun ikukumparar sa makapangyarihan na Diyos na si Jehova. Para sa saiya, dawa an makapangyarihan na mga nasyon garo sana mahimpis na alpog sa timbangan. (Isaias 40:15) Bakong arog nin ano man na linalang, si Jehova igwa nin daing limiteng kapangyarihan, huling siya sana an inaapod na “an Makakamhan sa Gabos.”a (Kapahayagan 15:3) Si Jehova igwa nin “daing limiteng mapuwersang enerhiya asin [nin] makangangalas na kapangyarihan.” (Isaias 40:26) Siya an Gikanan nin kapangyarihan, na abunda nanggad asin dai nauubos. Dai siya nakadepende sa ibang gikanan nin enerhiya, huling “sa Diyos an kakusugan.” (Salmo 62:11) Pero paagi sa ano ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan?

Kun Paano Ginagamit ni Jehova an Saiyang Kapangyarihan

7. Ano an banal na espiritu ni Jehova, asin ano an ipinaparisa kan mga termino sa orihinal na lengguwahe na ginamit sa Bibliya?

⁷ An banal na espiritu nagbubulos hali ki Jehova nin daing limite. Iyan an naghihirong kapangyarihan nin Diyos. Sa katunayan, sa Genesis 1:2, inaapod iyan kan Bibliya na “aktibong puwersa” nin Diyos. An orihinal na mga termino sa Hebreo asin Griego na itrinadusir na “espiritu” puwedeng, sa ibang konteksto, itradusir na “duros,” “hinangos,” asin “makusugon na huyop.” Sigun sa mga leksikograpo, an mga termino sa orihinal na lengguwahe nagpaparisa nin dai nahihiling na naghihirong puwersa. Arog nin duros, dai nahihiling kan satong mga mata an espiritu nin Diyos, pero an mga epekto kaiyan totoo asin namamansayan.

8. Sa Bibliya, ano an piguratibong apod sa espiritu nin Diyos, asin taano ta angay an mga pagkukumparar na ini?

⁸ Daing limite an mapaggagamitan kan banal na espiritu nin Diyos. Puwede iyan gamiton ni Jehova para utubon an ano man na katuyuhan na nasa isip niya. Kaya angay nanggad na sa Bibliya, an espiritu nin Diyos piguratibong inaapod na saiyang “muro,” saiyang “makusog na kamot,” o saiyang “nakaunat na takyag.” (Lucas 11:20; Deuteronomio 5:15; Salmo 8:3) Kun paanong puwedeng gamiton nin sarong tawo an saiyang kamot para magibo an manlain-lain na trabaho na nangangaipo nin magkakalain na kusog o pagkaeksperto, puwede man na gamiton nin Diyos an saiyang espiritu para magibo an ano man na katuyuhan niya—siring kan paglalang sa saditon na atomo o pagbanga kan Dagat na Pula o pagpangyari sa mga Kristiyano kan inot na siglo na makataram nin lain-lain na lengguwahe.

9. Gurano kahiwas an sakop kan kapangyarihan ni Jehova sa pamamahala?

⁹ Ginagamit man ni Jehova an kapangyarihan paagi sa saiyang awtoridad bilang Soberano kan Uniberso. Imahinara na igwa ka nin milyon-milyon na intelihente asin may kakayahan na mga sakop na gustong-gustong gibuhon an saimong ipinagbubuot. Igwa si Jehova nin siring na kapangyarihan sa pamamahala. Igwa siya nin mga tawong lingkod, na sa Kasuratan parating iinaagid sa sarong hukbo. (Salmo 68:11; 110:3) Pero an tawo maluyang linalang, kun ikukumparar sa anghel. Halimbawa, kan salakayon kan hukbo nin Asiria an banwaan nin Diyos, ginadan nin saro sanang anghel an 185,000 na suldados kan hukbong idto sa saro sanang banggi! (2 Hadi 19:35) An mga anghel nin Diyos “makusog an kapangyarihan.”—Salmo 103:19, 20.

10. (a) Taano ta an Makakamhan sa Gabos inaapod na Jehova na pamayo nin mga hukbo? (b) Siisay an pinakamakapangyarihan sa gabos na linalang ni Jehova?

¹⁰ Gurano kadakul an mga anghel? Nagkaigwa si propeta Daniel nin bisyon manungod sa kalangitan, asin diyan nahiling niya an labi sa 100 milyones na mga espiritung linalang sa atubangan kan trono ni Jehova, pero mayo nin nagpaparisa na nahiling niya an gabos na linalang na anghel. (Daniel 7:10) Kaya tibaad ginatos na milyon an mga anghel. Sa siring an Diyos inaapod na Jehova na pamayo nin mga hukbo. Ilinaladawan kan titulong ini an saiyang makapangyarihan na posisyon bilang Komandante nin dakulaon asin organisadong hukbo nin makapangyarihan na mga anghel. Sa gabos na mga espiritung linalang na ini, nagbugtak siya nin sarong tagapamahala, an saiya mismong namumutan na Aki, “an panganay sa gabos na linalang.” (Colosas 1:15) Bilang an arkanghel—pamayo kan gabos na anghel, serafin, asin kerubin—si Jesus an pinakamakapangyarihan sa gabos na linalang ni Jehova.

11, 12. (a) Sa anong mga paagi may puwersa an tataramon nin Diyos? (b) Paano pinatotoohan ni Jesus kun gurano kapuwersa an kapangyarihan ni Jehova?

¹¹ May saro pang paagi si Jehova nin paggamit nin kapangyarihan. An Hebreo 4:12 nagsasabi: “An tataramon nin Diyos buhay asin igwa nin puwersa.” Naobserbaran mo na daw an pambihirang puwersa kan tataramon nin Diyos, o ipinasabong kan espiritu na mensahe, na yaon ngunyan sa Bibliya? Kaya kitang pakusugon kaiyan, parigunon an satong pagtubod, asin tabangan kitang gumibo nin dakulang mga pagbabago sa satong sadiri. Nagpatanid si apostol Pablo sa mga kapagtubod mapadapit sa mga tawo na grabe kaimoral an pamumuhay. Dangan sinabi niya man: “Alagad ta arog kaiyan dati an nagkapira sa saindo.” (1 Corinto 6:9-11) Iyo, “an tataramon nin Diyos” nagkaigwa nin puwersa sa sainda asin tinabangan sinda na magbago.

¹² An kapangyarihan ni Jehova grabe kadakula asin an mga paagi niya nin paggamit kaiyan epektibong marhay kaya mayo nin makakaulang sa saiya. Sinabi ni Jesus: “Sa Diyos an gabos na bagay posible.” (Mateo 19:26) Sa anong mga katuyuhan ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan?

Ginagamit an Kapangyarihan Para sa Espesipikong mga Katuyuhan

13, 14. (a) Taano ta masasabi niyato na si Jehova bakong saro sanang gikanan nin kapangyarihan? (b) Sa anong mga paagi ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan?

¹³ An espiritu ni Jehova sarong bagay na mas makusog na marhay kisa ano man na pisikal na puwersa; asin si Jehova bakong saro sanang puwersa, saro sanang gikanan nin kapangyarihan. Saro siyang personang Diyos na lubos na kontrolado an saiya mismong kapangyarihan. Pero ano an nagpapahiro sa saiya na gamiton iyan?

¹⁴ Arog kan maaaraman ta, ginagamit nin Diyos an kapangyarihan para maglalang, manglaglag, magprotektar, asin magbalik—sa halipot, tanganing gibuhon an ano man na angay sa saiyang perpektong mga katuyuhan. (Isaias 46:10) Sa nagkapirang kamugtakan, ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan para ihayag an mahahalagang aspekto kan saiyang personalidad asin mga pamantayan. Urog sa gabos, ginagamit niya an saiyang kapangyarihan tanganing utubon an saiyang kabutan—tanganing pakangbanalon an saiyang banal na pangaran paagi sa Mesiyanikong Kahadian, na ipinapahiling na an saiyang paagi nin pamamahala iyo an pinakamarahay. Mayo nanggad nin ano man na makakaulang sa katuyuhan na iyan.

15. Sa anong katuyuhan ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan may koneksiyon sa saiyang mga lingkod, asin paano ini ipinahiling sa kamugtakan ni Elias?

¹⁵ Ginagamit man ni Jehova an saiyang kapangyarihan tanganing makinabang kita bilang mga indibidwal. Mangnuhon an sinasabi sa 2 Cronica 16:9: “An mga mata ni Jehova nagmamasid na marhay sa bilog na daga tanganing ipahiling an saiyang kusog alang-alang sa mga bilog an puso para sa saiya.” An sarong halimbawa kaiyan iyo an naeksperyensiyahan ni Elias na nasambitan sa kapinunan. Taano ta ipinahiling sa saiya ni Jehova an makangangalas na pruwebang iyan kan saiyang kapangyarihan? Bueno, an maraot na si Reyna Jezebel nagsumpa na ipapagadan si Elias. An propetang iyan nagdudulag tanganing iligtas an saiyang buhay. An pagmati niya nagsosolo siya, asin natatakot siya saka pinangluluyahan nin buot—na garo baga mayong saysay an gabos niyang pagpapagal. Tanganing rangahon an napupurisaw na lalaking iyan, malinaw na marhay na ipinagirumdom ni Jehova ki Elias an saiyang kapangyarihan. Ipinahiling kan duros, kan linog, asin kan kalayo na nasa kaibanan ni Elias an pinakamakapangyarihan na Persona sa uniberso. Ano an ikakatakot niya ki Jezebel mantang nasa kampi niya an Diyos na makakamhan sa gabos?—1 Hadi 19:1-12.b

16. Taano ta mararanga kita sa paghurop-hurop sa dakulang kapangyarihan ni Jehova?

¹⁶ Minsan ngani bako ngunyan an saiyang panahon sa paggibo nin mga milagro, si Jehova dai nagbago puon kan kaaldawan ni Elias. (1 Corinto 13:8) Gustong-gusto pa man giraray niya ngunyan na gamiton an saiyang kapangyarihan para sa mga namumuot sa saiya. Totoo, nag-iirok siya sa halangkawon na runa nin mga espiritu, alagad bako siyang harayo sa sato. An saiyang kapangyarihan daing limite, kaya bakong ulang an distansiya. Imbes, “harani si Jehova sa gabos na nag-aapod sa saiya.” (Salmo 145:18) Sarong beses kan si propeta Daniel maghagad nin tabang ki Jehova, sarong anghel an nag-abot bago pa ngani siya matapos mamibi! (Daniel 9:20-23) Mayo nin makakaulang ki Jehova sa pagtabang asin pagpakusog sa mga namumutan niya.—Salmo 118:6.

Masakit Daw Ranihan an Diyos Huli sa Saiyang Kapangyarihan?

17. Anong klaseng pagkatakot an dapat na mamati ta huli sa kapangyarihan ni Jehova, pero anong klaseng pagkatakot an dai ta dapat mamati?

¹⁷ Dapat daw kitang matakot sa Diyos huli sa saiyang kapangyarihan? Dapat na an simbag ta iyo saka dai. Iyo, huling an kuwalidad na iyan nagtatao sa sato nin igong dahilan na magkaigwa nin diyosnon na pagkatakot, an hararom na paggalang asin respeto na napag-ulayan niyato sa halipot sa sinundan na kapitulo. Sinasabi sa sato kan Bibliya na an siring na pagkatakot iyo “an kapinunan nin kadunungan.” (Salmo 111:10) Minsan siring, minasimbag man kita nin dai huling an kapangyarihan nin Diyos dai sa sato nagtatao nin dahilan para makamati kita nin grabeng takot sa saiya o dai na rumani sa saiya.

18. (a) Taano ta dakul an diskumpiyado sa mga tawong makapangyarihan? (b) Paano niyato naaaraman na si Jehova dai mararaot kan saiyang kapangyarihan?

¹⁸ “An kapangyarihan may tendensiya na makaraot; an absolutong kapangyarihan lubos na nakakaraot.” Iyan an isinurat kan historyador na Ingles na si Lord Acton kan 1887. An saiyang sinabi parating inuutro, tibaad huli ta nahihiling kan kadakul na tawo na talagang totoo iyan. An bakong perpektong mga tawo parating inaabuso an kapangyarihan, arog kan pauruutrong pinapatunayan kan kasaysayan. (Eclesiastes 4:1; 8:9) Sa dahilan na iyan, dakul an diskumpiyado sa mga makapangyarihan asin minarayo sinda sa sainda. Ngunyan, si Jehova igwa nin absolutong kapangyarihan. Nakaraot daw iyan sa saiya sa ano man na paagi? Dai nanggad! Arog kan naaraman ta, siya banal asin dai nanggad nagpapadara sa karatan. Si Jehova bakong arog kan bakong perpektong mga lalaki asin babayi na igwa nin kapangyarihan sa maraot na kinaban na ini. Nungka niyang ginamit sa maraot na paagi an saiyang kapangyarihan, asin nungka niyang gigibuhon iyan.

19, 20. (a) Kauyon nin anong iba pang kuwalidad pirming ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan, asin taano ta nakakapakusog ini nin buot? (b) Paano mo iiilustrar an pagpupugol sa sadiri ni Jehova, asin taano ta nakakaakit iyan sa saimo?

¹⁹ Girumdumon na bako sanang kapangyarihan an kuwalidad ni Jehova. Pag-aadalan ta man an saiyang hustisya, an saiyang kadunungan, asin an saiyang pagkamuot. Pero dai ta dapat isipon na an mga kuwalidad ni Jehova nahahayag sa istrikto asin mekanikal na paagi, na garo baga pasaro-saro sanang ipinapahiling niya an mga kuwalidad. Sa kabaliktaran, maaaraman ta sa masunod na mga kapitulo na pirming ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan kauyon kan saiyang hustisya, kan saiyang kadunungan, asin kan saiyang pagkamuot. Isip-isipa an saro pang kuwalidad na yaon sa Diyos, sarong kuwalidad na bihirang mahiling sa mga namamahala sa kinaban—an pagpupugol sa sadiri.

²⁰ Imahinara na may namidbid kang sarong tawo na dakulaon asin makusugon. Kan primero, tibaad natakot ka sa saiya. Pero, kan mas mamidbid mo na siya, narisa mong mabuot man palan siya. Pirmi siyang andam asin gustong-gustong gamiton an saiyang kusog sa pagtabang asin pagprotektar sa mga tawo, lalong-lalo na an mga daing kalaban-laban asin madaling mabiktima. Nungka niyang ginagamit an saiyang kusog sa maraot na paagi. Nahihiling mong pinapakaraot siya nin mayong dahilan, pero dai nagbabago an saiyang paggawi asin kalmado pa man giraray siya, kagalang-galang, saka mabuot pa ngani. Kaya napaisip ka kun maipapahiling mo man an kaparehong kabuutan asin pagpupugol sa sadiri, lalong-lalo na kun arog ka sa saiya kakusog! Mantang lalo mong namimidbid an arog kaiyan na tawo, bako daw na madadagka kang rumani sa saiya? Labi pang marhay diyan an dahilan niyato na rumani sa makakamhan sa gabos na si Jehova. Hurop-hurupa an bilog na sentence na pinagbasaran kan titulo kan kapitulong ini: “Si Jehova dai tulos naaanggot asin makusugon an kapangyarihan.” (Nahum 1:3) Dai tulos ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan laban sa mga tawo, dawa sa mga maraot. Siya mahuyo an buot asin mabuot. Sa ibong nin dakul na pagprobokar, napatunayan niyang siya “dai tulos naaanggot.”—Salmo 78:37-41.

21. Taano ta dai pinipirit ni Jehova an mga tawo na gibuhon an saiyang kabutan, asin ano an itinutukdo kaini sa sato manungod sa saiya?

²¹ Isip-isipa an pagpupugol sa sadiri ni Jehova sa ibang anggulo. Kun igwa ka nin daing limiteng kapangyarihan, sa hiling mo daw may posibilidad na matetentaran ka kun beses na piriton an mga tawo na gibuhon an gusto mo? Sa ibong kan kapangyarihan ni Jehova, dai niya pinipirit an mga tawo na maglingkod sa saiya. Minsan ngani an paglilingkod sa Diyos iyo an solamenteng dalan pasiring sa buhay na daing katapusan, dai kita pinipirit ni Jehova sa arog kaiyan na paglilingkod. Imbes, may kabuutan na tinatawan niya nin dignidad an lambang indibidwal paagi sa pagkaigwa nin katalingkasan na pumili. Sinasabi niya an mga konsekwensiya nin salang pagpili asin an mga balos nin marahay na pagpili. Alagad an pagpili mismo ipinapabaya na niya sa sato. (Deuteronomio 30:19, 20) Habo ni Jehova na maglingkod sa saiya an mga tawo huli sana ta napipiritan sinda na gibuhon iyan o natatakot sinda sa saiyang dakulang kapangyarihan. Hinahanap niya an mga maglilingkod sa saiya nin gikan sa buot asin huli sa pagkamuot.—2 Corinto 9:7.

22, 23. (a) Ano an nagpapahiling na nauugmang marhay si Jehova na magtao nin kapangyarihan sa iba? (b) Ano an pag-uulayan ta sa masunod na kapitulo?

²² Aramon ta an huring dahilan kun taano ta dai kita kaipuhan na matakot sa Diyos na Makakamhan sa Gabos. An makapangyarihan na mga tawo may tendensiyang matakot na ihiras sa iba an saindang kapangyarihan. Pero si Jehova nauugmang marhay sa pagtao nin kapangyarihan sa mga maimbod na nagsasamba sa saiya. Tinatawan niya an iba nin dakulang awtoridad, arog baga sa saiyang Aki. (Mateo 28:18) Tinatawan man ni Jehova nin kapangyarihan an saiyang mga lingkod sa saro pang paagi. An Bibliya nagpapaliwanag: “Saimo, O Jehova, an kadakulaan, an kakusugan, an kagayunan, an kamurawayan, pati an kamahalan, huling saimo an gabos na bagay sa kalangitan asin sa daga. . . . Sa saimong kamot igwa nin kapangyarihan saka kakusugan, asin kaya kan saimong kamot na ibantog saka pakusugon an gabos.”—1 Cronica 29:11, 12.

²³ Iyo, mauugma si Jehova na tawan ka nin kusog. Nagtatao pa ngani siya nin “puwersa na urog kisa sa ordinaryo” sa mga gustong maglingkod sa saiya. (2 Corinto 4:7) Dai ka daw nadadagkang rumani sa makapangyarihan na Diyos na ini, na ginagamit an saiyang kapangyarihan sa marahay asin mamumuton na paagi? Sa sunod na kapitulo, mapokus kita sa kun paano ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan na maglalang.

1, 2. Paano ipinapahiling kan saldang an kapangyarihan ni Jehova sa paglalang?

NAEKSPERYENSIYAHAN mo na daw na magtindog harani sa kalayo sa bangging malipot? Tibaad irinani mo an saimong kamot sa tama sanang distansiya sa kalayo tanganing mainitan ka. Kun marani kang marhay, dai mo na matatagalan an init. Kun marayo ka man na marhay, mamamati mo an lipot kan banggi asin tatakigan ka sa lipot.

² Igwa nin “kalayo” na nagpapaimbong sa kublit niyato pag aldaw. An “kalayong” iyan naglalaad asin mga 150 milyones na kilometro an rayo kaiyan!a Mapuwersa nanggad an saldang kaya namamati mo an init kaiyan dawa arog iyan kaiyan karayo! Pero, naglilibot an daga sa grabeng init na hurnong iyan sa distansiyang tamang-tama sana. Kun haranihon, magigin alisngaw an gabos na tubig digdi sa daga; kun harayuon, magigin yelo iyan gabos. Kun mangyari an arin man sa duwang iyan, mayo nin mabubuhay sa satong planeta. An saldang mahalagang marhay para may mabuhay sa daga. Apuwera sa kawili-wili an liwanag kaiyan, gikanan man iyan nin enerhiya na dai nagkakawsa nin polusyon.—Eclesiastes 11:7.

3. Anong mahalagang katotoohan an itinutukdo sa sato kan saldang?

³ Minsan siring, kadaklan sa mga tawo binabaliwala an saldang, dawa ngani nakadepende diyan an saindang buhay. Sa siring, dai ninda nasasabutan an itinutukdo sa sato kan saldang. An Bibliya nagsasabi manungod ki Jehova: “Ginibo mo an ilaw asin an saldang.” (Salmo 74:16) Iyo, an saldang nagtatao nin onra ki Jehova, “an Kaggibo kan langit asin daga.” (Salmo 19:1; 146:6) Saro sana iyan sa dai mabilang na mga bagay sa kalangitan na nagtutukdo sa sato manungod sa dakulang kapangyarihan ni Jehova sa paglalang. Urog pa niyatong siyasaton an nagkapira sa mga iyan dangan tawan ta nin atensiyon an daga asin an mga nabubuhay diyan.

“Magtangad Kamo sa Langit Asin Masdan Nindo”

4, 5. Gurano kapuwersa asin kadakula an saldang, pero paano maikukumparar iyan sa ibang bituon?

⁴ Arog kan tibaad aram mo na, an satong saldang sarong bituon. Garo baga mas dakula iyan kisa sa mga bituon na nahihiling niyato kun banggi huling mas harani iyan sa daga kisa sa mga bituon na iyan. Gurano iyan kapuwersa? Sa pinakasentro kaiyan, an saldang mga 15,000,000 degrees Celsius. Kun makakakua ka nin kapidaso kan pinakasentro kan saldang maski arog kasadit kan payo-payo nin alpiler asin ibugtak mo iyan digdi sa daga, dai ka makakatindog na dai ka naaano maski sa distansiyang 140 kilometros hali sa sadit na gikanan na iyan nin init! Kada segundo, an saldang nagpapaluwas nin enerhiya na katumbas kan pagputok nin ginatos na milyon na bomba nuklear.

⁵ Dakulaon an saldang kaya labing 1,300,000 na planeta na kasingdakula kan satong daga an magkakaigo diyan. An saldang daw sarong bituon na pambihira an pagkadakula? Bako, sinasabi nin mga astronomo na saditon iyan kun ikukumparar sa ibang bituon. Isinurat ni apostol Pablo na “magkakaiba an kamurawayan kan kada saro sa mga bituon.” (1 Corinto 15:41) Dai niya aram kun gurano katotoo kan ipinasabong na mga tataramon na idto. May sarong bituon na dakulaon na marhay kaya kun ibubugtak iyan sa mismong napupuwestuhan kan saldang, an satong daga mamumugtak sa laog kaiyan. May saro pang higanteng bituon na kun ibubugtak man sa puwestong iyan, an magigin sakop kaiyan abot sa planetang Saturn—sarong planeta na harayuon sa daga kaya inabot nin apat na taon an sarong sakayan na pang-espasyo tanganing makaabot diyan, na an dalagan mas marikas nin labing 40 doble kisa sa bala na pinaputok hali sa sarong makusog na badil!

6. Paano ipinapahiling kan Bibliya na dakulaon an bilang kan mga bituon?

⁶ Mas makangangalas pa an bilang kan mga bituon kisa sa kadakulaan kan mga iyan. Sa katunayan, ipinaparisa kan Bibliya na an mga bituon dai mabibilang, siring kan “mga baybay sa dagat.” (Jeremias 33:22) Ipinaparisa kan mga tataramon na iyan na igwa nin dakulon pang mga bituon apuwera sa nahihiling kan satuyang mata. An totoo, kun an sarong kagsurat nin Bibliya, arog ni Jeremias, tuminingkalag sa langit pag banggi asin pinurbaran na bilangon an mga bituon na nahihiling niya, mga tulong ribo sana an mabibilang niya, huling iyan sana an kayang mahiling nin mata nin tawo na mayong gamit na instrumento sa bangging daing panganuron. An bilang na iyan puwedeng ikumparar sa bilang nin baybay na saro sanang hakbot. Pero, sa katunayan, an bilang kan mga bituon dakulon, siring kan mga baybay sa dagat.b Siisay an makakabilang kaiyan?

7. Paano mo mailaladawan an bilang kan mga bituon sa satong galaksiya na Milky Way o an bilang kan mga galaksiya sa uniberso?

⁷ An Isaias 40:26 nagsasabi: “Magtangad kamo sa langit asin masdan nindo. Siisay an naglalang kan mga bagay na ini? Siya an Saro na pinapanginutan sinda bilang hukbo uyon sa saindang bilang; gabos sinda inaapod niya sa pangaran.” Sinasabi kan Salmo 147:4: “Binibilang niya an mga bituon.” Pira an ‘bilang kan mga bituon’? Bako iyan simpleng hapot. Kinakarkulo kan mga astronomo na labi sa 100 bilyones an bituon sa sato sanang galaksiya na Milky Way.c May mga nagsasabi na labi pa diyan an bilang. Pero an galaksiya ta saro sana sa dakul na galaksiya, asin dakul sa mga iyan an may mas dakul pa nganing bituon. Pira an galaksiya? An karkulo kan mga astronomo nasa ginatos na bilyon daa, o trilyon pa ngani. Kaya, kun dai ngani maaraman kan tawo kun pira an galaksiya, di lalo na an eksaktong bilang kan gabos na binilyon na bituon na yaon sa mga iyan. Pero si Jehova aram an bilang kan mga iyan. Dugang pa, tinatawan niya nin mga pangaran an kada bituon!

8. (a) Paano mo ipapaliwanag kun gurano kadakula an galaksiya na Milky Way? (b) Paano inaareglar ni Jehova an hiro kan mga bagay sa langit?

⁸ Urog lang kitang mapapangalas kun huhurop-hurupon ta kun gurano kadakula an mga galaksiya. Kinakarkulo na an galaksiya na Milky Way mga 100,000 na light-year an diyametro. Imahinara an sinag nin liwanag, na igwa nin pambihirang rikas na 300,000 kilometros kada segundo. An sinag na iyan aabuton nin 100,000 na taon tanganing mabagtas an satong galaksiya! Asin an nagkapirang galaksiya dakul na doble an pagkadakula sa galaksiya ta. Sinasabi kan Bibliya na inuunat ni Jehova “an kalangitan” na garo pag-unat lang nin tela. (Salmo 104:2) Inaareglar man niya an hiro kan mga linalang na ini. An gabos na bagay sa uniberso, puon sa kasadit-saditing alpog sagkod sa kadurudakulaing galaksiya, an gabos naghihiro sigun sa ley nin naturalesa na inestablisar asin ipinapautob nin Diyos. (Job 38:31-33) Huli kaiyan, an eksaktong hiro kan mga bagay sa langit iinagid nin mga siyentista sa komplikadong mga hiro nin nagbabayle nin ballet! Kun siring, isip-isipa an Saro na naglalang kan mga bagay na iyan. Dai ka daw nakakamati nin hararom na paggalang sa Diyos na igwa kan siring kadakulang kapangyarihan sa paglalang?

“An Kaggibo kan Daga Paagi kan Saiyang Kapangyarihan”

9, 10. Paano risang-risa an kapangyarihan ni Jehova may koneksiyon sa lokasyon kan satong solar system, kan Jupiter, kan daga, asin kan bulan?

⁹ An kapangyarihan ni Jehova sa paglalang hiling-hiling sa satong istaran, an daga. Ibinugtak niya an daga sa tamang-tamang lokasyon sa mahiwason na unibersong ini. Nagtutubod an nagkapirang siyentista na dakul na galaksiya an dai puwedeng magkaigwa nin planeta na puwedeng magsustenir nin buhay, arog kan satong planeta. An kadaklan na parte kan satong galaksiya na Milky Way malinaw na dai dinisenyo para magkaigwa nin buhay. An sentro kan galaksiya pano-pano nin mga bituon. Makusog an radyasyon diyan, asin ordinaryo na sana an haros pagbabaranggaan nin mga bituon. An mga gilid kan galaksiya mayo kan dakul na elemento na kaipuhan sa buhay. An satong solar system tamang-tama an lokasyon sa pag-ultanan kan bakong marahay na mga kamugtakan na iyan.

¹⁰ An daga napoprotektaran kan harayo pero dakulaon na planeta—an Jupiter. An planetang iyan, na labing sangribong beses na mas dakula sa Daga, igwa nin makusugon na grabitasyon. Ano an resulta? Hinihigop kaiyan o pinapalawos an mga bagay na marikas an dalagan sa espasyo. Kinakarkulo nin mga siyentista na kun bakong huli sa Jupiter, an pagbagsak sa daga nin darakulaon na bagay magigin 10,000 na beses na mas grabe kisa sa nangyayari ngunyan. An satong daga binendisyunan nin sarong pambihirang satelayt—an bulan, na mas harani sa sato. An bulan bako sanang magayon na bagay asin “padamlagan na ilaw,” kundi pinapagdanay man kaiyan an daga sa dai nagbabago asin masarig na pagkatagilid. Huli sa pagkatagilid na iyan, an daga igwa nin dai nagbuburubagong mga kapanahunan o season—saro pang mahalagang regalo sa buhay digdi.

11. Paano an pagkadisenyo kan atmospera kan daga nagseserbing pansagang?

¹¹ An kapangyarihan ni Jehova sa paglalang risang-risa sa lambang aspekto kan disenyo kan daga. Isip-isipa an atmospera, na nagseserbing pansagang. An saldang nagpapaluwas nin mga sinag na marahay sa salud asin mga sinag na nakakagadan. Pag an nakakagadan na mga sinag minatama sa itaas na parte kan atmospera kan daga, ginigibo kaiyan an ordinaryong oksiheno na magin gas na inaapod na ozone. Bilang resulta, nagkakaigwa nin ozone layer, dangan hinihigop kaini an kadaklan sa mga sinag na iyan. Garo man sana dinisenyo an satong planeta na may sadiring payong na pansagang!

12. Paano ipinapahiling kan siklo nin tubig an kapangyarihan ni Jehova sa paglalang?

¹² Saro sanang aspekto iyan kan satong atmospera, na kompuwesto nin manlain-lain na gas na tamang-tama nanggad para magdanay na buhay an mga linalang sa ibabaw kan daga o sa palibot kaiyan. An saro sa makangangalas na mga bagay sa atmospera iyo an siklo nin tubig. Taon-taon pinapaalisngaw kan saldang an labing 400,000 na kilometro kubiko nin tubig hali sa mga kadagatan kan daga. An tubig nagigin mga panganuron, na ipinapalakop kan duros sa gabos na lugar. An tubig na ini, na nasara asin nalinigan na, minabagsak bilang uran, niyebe, asin yelo, na huli kaiyan nagkakaigwa giraray nin laog an mga suplay nin tubig. Arog nanggad iyan kan sinasabi kan Eclesiastes 1:7: “An gabos na sapa nagsusulog pasiring sa dagat, pero an dagat dai napapano. Sa lugar kun sain an mga sapa minapuon na magbulos, duman an mga iyan minabalik tanganing sa giraray magsulog.” Si Jehova sana an makakagibo kan siring na siklo.

13. Anong ebidensiya kan kapangyarihan kan Kaglalang an nahihiling ta sa mga pananom asin sa ibabaw na parte kan daga?

¹³ Sain man kita makahiling nin buhay, nahihiling ta an ebidensiya kan kapangyarihan kan Kaglalang. Puon sa darakulaon na kahoy na sekoya na mas halangkaw pa sa mga edipisyong may 30 eskalon sagkod sa mikroskopikong mga pananom na abunda sa kadagatan asin nagsusuplay kan kadaklan sa oksiheno na hinahangos niyato, risang-risa an kapangyarihan ni Jehova sa paglalang. An mismong ibabaw na parte kan daga pano-pano nin mga bagay na may buhay—mga alulunti, alamag, asin mikrobyo, na gabos nagtatarabang sa komplikadong mga paagi tanganing tumalubo an mga pananom. Angay nanggad, sinasabi kan Bibliya na an daga may puwersa na magbunga.—Genesis 4:12.

14. Anong natatagong puwersa an yaon dawa sa sadit-sadit na atomo?

¹⁴ Daing duda, si Jehova “an Kaggibo kan daga paagi kan saiyang kapangyarihan.” (Jeremias 10:12) An kapangyarihan nin Diyos risang-risa dawa sa kasadit-saditi niyang mga linalang. Halimbawa, an sarong milyon na atomo na pigtaraid-taid dai pa man giraray magigin arog kahibog nin saro sanang buhok nin tawo. Asin dawa padakulaon an sarong atomo sagkod na iyan arog na kalangkaw nin edipisyo na may 14 eskalon, an nukleo kaiyan magigin arog lang kadakula nin saditon na asin (salt) na yaon sa ikapitong eskalon. Pero, an sadit-sadit na nukleong iyan iyo an ginigikanan kan makangangalas na puwersa na minaluwas sa nuklear na pagsabog!

“An Lambang Bagay na Naghahangos”

15. Paagi sa pagsambit kan manlain-lain na layas na hayop, anong leksiyon an itinukdo ni Jehova ki Job?

¹⁵ An saro pang malinaw na pruweba kan kapangyarihan ni Jehova sa paglalang mahihiling sa dakulon na manlain-lain na hayop digdi sa daga. Mababasa sa Salmo 148 an dakul sa mga bagay na nag-uumaw ki Jehova, asin iiniba sa bersikulo 10 “kamong mga layas na hayop asin kamo gabos na magarong hayop.” Tanganing ipahiling kun taano ta an tawo dapat na magkaigwa nin hararom na paggalang sa Kaglalang, sarong beses nakipag-ulay si Jehova ki Job manungod sa mga hayop na arog kan leon, layas na asno, layas na torong baka, Behemot (posibleng an hipopotamo), asin Leviatan (posibleng an buaya). Ano an punto? Kun an tawo nakakamati nin hararom na paggalang sa makusog, makatatakot, asin dai kayang mansuhon na mga hayop na ini, ano an dapat na magin sabuot niya manungod sa Kaglalang kan mga iyan?—Job, kapitulo 38-41.

16. Ano an hinahangaan mo sa nagkapirang gamgam na linalang ni Jehova?

¹⁶ Sinambit man kan Salmo 148:10 an “may pakpak na mga gamgam.” Isip-isipa na sana an kadakul na manlain-lain na klase nin gamgam! Sinabi ni Jehova ki Job an manungod sa ostrits, na “pigngingisihan . . . an kabayo asin an nakasakay diyan.” Totoo, an gamgam na ini na 2.5 metros an langkaw dai nakakalayog, pero nakakadalagan ini nin 65 kilometros por ora, asin an lakwat kan sarong lakad kaini minaabot sa 4.5 metros! (Job 39:13, 18) An saro pang gamgam, an albatros, haros bilog na buhay kaini nasa ibabaw nin kadagatan naglalayog. An gamgam na ini na mahilig mag-glide, may pakpak na mga tulong metro an lakbang. Puwede ining maglayog sa laog nin dakul na oras na nakaunat sana an pakpak asin dai nagkukupad-kupad. Sa kabaliktaran man, an bee hummingbird, na may laba sanang limang sentimetro iyo an pinakasadit na gamgam sa kinaban. Puwede kaiyan na ikupad-kupad an pakpak sagkod sa 80 beses sa laog nin sarong segundo! An mga hummingbird, na nagkikintab na garo saradit na mamahalon na mga bato, kayang maglayog-layog nin siring sa helikopter asin maglayog pa ngani nin paatras.

17. Gurano kadakula an blue whale, asin ano an tama sanang magin kongklusyon niyato pagkatapos na hurop-hurupon an manungod sa mga hayop na linalang ni Jehova?

¹⁷ Sinasabi kan Salmo 148:7 na dawa an “mga linalang sa kadagatan” nag-uumaw ki Jehova. Isip-isipa an pighuhuna nin dakul na pinakadakulang hayop na nabuhay sa planetang ini, an blue whale. An linalang na ini na nag-iistar sa “hararom na katubigan” puwedeng umabot nin 30 metros o labi pa an laba. Puwede ining magin arog kagabat nin 30 adultong elepante. An dila pa sana kaini arog na kagabat nin sarong elepante. An puso kaini arog kadakula nin sadit na awto. An dakulaon na organong iyan minakutab sana nin 9 na beses kada minuto—bakong arog kan puso kan hummingbird, na puwedeng magkutab nin mga 1,200 na beses kada minuto. An saro sa mga ugat kan blue whale dakulaon kaya puwedeng magkamang sa laog kaiyan an sarong aki. Siguradong mapapahiro kita kan satong puso na sabihon man an huring mga tataramon sa libro nin Salmo: “An lambang bagay na naghahangos—umawon kaini si Jah.”—Salmo 150:6.

Pakanuod sa Kapangyarihan ni Jehova sa Paglalang

18, 19. Gurano kadakul an pagkakalain-lain kan mga bagay na may buhay na ginibo ni Jehova digdi sa daga, asin ano an itinutukdo sa sato kan paglalang manungod sa saiyang soberaniya?

¹⁸ Ano an manunudan niyato sa paggamit ni Jehova kan saiyang kapangyarihan sa paglalang? Napapangalas kita huli sa pagkakalain-lain kan mga linalang. Sarong salmista an nagsabi: “Kadakul kan saimong mga gibo, O Jehova! . . . An daga pano kan saimong mga ginibo.” (Salmo 104:24) Totoo nanggad iyan! Nadiskubre kan mga biyologo na igwa nin labi sa sarong milyon na klase nin mga bagay na may buhay digdi sa daga; pero may mga nagsasabi na mas labi pa daa diyan an bilang. Tibaad marisa nin sarong tawo na mahilig sa art na kun minsan mayo na siyang maisip na bagong ideya may koneksiyon sa hilig niya. Sa kabaliktaran, an kapangyarihan ni Jehova na maglalang nin bago asin manlain-lain na bagay daing limite.

¹⁹ An paggamit ni Jehova kan saiyang kapangyarihan sa paglalang nagtutukdo sa sato manungod sa saiyang soberaniya. An mismong tataramon na “Kaglalang” isinusuway si Jehova sa gabos na iba pang bagay sa uniberso, na gabos “linalang.” Dawa an bugtong na Aki ni Jehova, na naglingkod bilang “ekspertong trabahador” durante kan paglalang, nungkang inapod sa Bibliya na Kaglalang o kapwa Kaglalang. (Talinhaga 8:30; Mateo 19:4) Imbes, siya “an panganay sa gabos na linalang.” (Colosas 1:15) Huli sa posisyon ni Jehova bilang an Kaglalang, siya sana an may deretso na mamahala sa bilog na uniberso.—Roma 1:20; Kapahayagan 4:11.

20. Ano an buot sabihon kan sinasabi na si Jehova nagpahingalo puon kan matapos an saiyang paglalang digdi sa daga?

²⁰ Nagpundo na daw si Jehova sa paggamit kan saiyang kapangyarihan sa paglalang? Buweno, talagang sinasabi kan Bibliya na kan matapos ni Jehova an saiyang paglalang kan ikaanom na aldaw nin paglalang, “nagpuon siyang magpahingalo kan ikapitong aldaw sa gabos niyang ginigibo.” (Genesis 2:2) Ipinarisa ni apostol Pablo na an ikapitong “aldaw” na ini rinibong taon an lawig, huling nagpapadagos pa iyan kan panahon niya. (Hebreo 4:3-6) Alagad an ‘pagpahingalo’ daw nangangahulugan na biyo nang nagpundo si Jehova sa paggibo? Dai, nungkang nagpundo si Jehova sa paggibo. (Salmo 92:4; Juan 5:17) Kun siring, an pagpahingalo niya siguradong nanunungod sana sa saiyang pagpundo sa paglalang nin pisikal na mga bagay may koneksiyon sa daga. Minsan siring, nungka siyang nagpundo sa paggibo para mautob an saiyang mga katuyuhan. Kaiba sa gibong iyan an pagpasabong niya kan Banal na Kasuratan. Kalabot pa ngani sa gibo niya an pagpaluwas nin “sarong bagong linalang,” na pag-uulayan sa Kapitulo 19.—2 Corinto 5:17.

21. Ano an magigin epekto kan kapangyarihan ni Jehova sa paglalang sa maimbod na mga tawo sa panahon na daing kasagkudan?

²¹ Pag an aldaw ni Jehova nin pagpahingalo sa katapos-tapusi matapos na, masasabi na niya na “marahayon” an gabos niyang ginibo digdi sa daga, arog kaidtong matapos an anom na aldaw nin paglalang. (Genesis 1:31) Dai ta pa aram kun paano niya gagamiton sa maabot na panahon an saiyang daing limiteng kapangyarihan sa paglalang. Ano man an kamugtakan, makakasigurado kita na padagos kitang magigin interesadong marhay sa paggamit ni Jehova kan saiyang kapangyarihan sa paglalang. Sa bilog na panahon na daing kasagkudan, makakanuod kita nin urog pa manungod ki Jehova paagi sa saiyang mga linalang. (Eclesiastes 3:11) Mantang mas nakakanuod kita manungod sa saiya, mas maurog man an satong hararom na paggalang—asin mas mapaparani man kita sa satong Pinakanangungurog na Kaglalang.

1-3. (a) Anong peligro an inatubang kan mga Israelita sa kamot kan mga Ehipsiyo? (b) Paano si Jehova nakipaglaban para sa saiyang banwaan?

MAYONG madulagan an mga Israelita—naiipit sinda sa pag-ultanan nin haralangkaw na bukid na masakit sakaton asin nin dagat na dai maagihan. Piglalapag sinda kan daing hirak na hukbo nin Ehipto na determinadong puhuon sinda.a Sa ibong kaiyan, sinabi ni Moises sa banwaan nin Diyos na dai mawaran nin paglaom. “Si Jehova mismo an makikipaglaban para sa saindo,” an iginarantiya niya sa sainda.—Exodo 14:14.

² Dawa siring, minalataw na nag-apod si Moises ki Jehova, asin an Diyos nagsimbag: “Ano ta nagpaparaagrangay ka sa sako? . . . Itaas mo an saimong sugkod asin unaton mo an saimong kamot sa ibabaw kan dagat asin bangaon mo iyan.” (Exodo 14:15, 16) Imahinara an sunod na mga pangyayari. Tulos-tulos na pinagbutan ni Jehova an saiyang anghel, asin an hariging panganuron naghiro pasiring sa likudan kan Israel, na tibaad nagin garo iyan halakbangon na lanob na nakakaulang sa mga Ehipsiyo sa pagsalakay sa mga Israelita. (Exodo 14:19, 20; Salmo 105:39) Iinunat ni Moises an saiyang kamot. Paagi sa paghuyop nin makusog na duros, nabanga an dagat. Sa dai maaraman na paagi, an katubigan tuminagas asin nagin garo mga pader, na huli kaiyan nagkaigwa nin dalan na may igong lakbang tanganing makaagi an bilog na nasyon!—Exodo 14:21; 15:8.

³ Huli sa nahiling ni Faraon na kapangyarihan, dapat kutana pinapuli na niya an saiyang mga suldados. Imbes, ipinagbuot kan mapalangkaw na si Faraon an pagsalakay. (Exodo 14:23) Dali-daling linapag kan mga Ehipsiyo an mga Israelita sa tahaw kan dagat, alagad biglang nagkaigwa nin karibarawan kan magkatarangkas an mga ruweda kan saindang mga karwahe. Kan ligtas na an mga Israelita sa ibong kan dagat, pinagbutan ni Jehova si Moises: “Unata an saimong kamot sa ibabaw kan dagat tanganing bumalik sa dati an katubigan asin matahuban kaiyan an mga Ehipsiyo, an saindang mga karwaheng panggiyera, pati an saindang mga kabalyero.” Buminagsak an mga pader na tubig, asin tinahuban kaiyan si Faraon asin an saiyang mga hukbo!—Exodo 14:24-28; Salmo 136:15.

4. (a) Ano an pinatunayan ni Jehova duman sa Dagat na Pula? (b) Ano an puwedeng maisip nin nagkapira sa paglaladawan na ini ki Jehova?

⁴ An pagliligtas sa nasyon nin Israel duman sa Dagat na Pula sarong mahalagang pangyayari sa kasaysayan kan mga pagtratar nin Diyos sa katawuhan. Duman pinatunayan ni Jehova na siya “sarong makapangyarihan na parapakilaban.” (Exodo 15:3) Pero ano an naiisip mo sa paglaladawan na ini ki Jehova? Totoo, an giyera nagdara nin grabeng kakulugan asin kasakitan sa katawuhan. Iniisip mo daw na an paggamit nin Diyos kan saiyang kapangyarihan na manglaglag garo baga mas nakakaulang imbes na nakakaengganyar sa pagrani mo sa saiya?

An Pakikigiyera nin Diyos Ibang Marhay sa Giyera nin mga Tawo

5, 6. (a) Taano ta angay na apudon an Diyos na “Jehova na pamayo nin mga hukbo”? (b) Paano an pakikigiyera nin Diyos ibang marhay sa giyera nin mga tawo?

⁵ Sa orihinal na mga lengguwahe kan Bibliya, inapod si Jehova sa titulong “Jehova na pamayo nin mga hukbo” nin labing 250 beses sa Hebreong Kasuratan asin duwang beses sa Kristiyanong Griegong Kasuratan. (1 Samuel 1:11) Bilang Soberanong Tagapamahala, pinapanginutan ni Jehova an sarong dakulaon na hukbo nin mga anghel. (Josue 5:13-15; 1 Hadi 22:19) Makangangalas an kakayahan na manglaglag kan hukbong iyan. (Isaias 37:36) An paglaglag sa mga tawo dai nakakaugmang isip-isipon. Minsan siring, dapat tang girumdumon na an mga pakikigiyera nin Diyos ibang marhay sa giyera nin mga tawo. Tibaad sabihon kan mga namamayo sa militar saka namumuon sa pulitika na may marahay sindang mga dahilan kaya sinda nakikigiyera. Alagad an pakikigiyera nin mga tawo pirming konektado sa kahanaban asin pagigin makasadiri.

⁶ Sa kabaliktaran, si Jehova bakong kontrolado nin emosyon asin dai minahiro na dai pinag-iisipan. Sinasabi kan Deuteronomio 32:4: “An Gapo, an saiyang gibo perpekto, huli ta may hustisya an gabos niyang ginigibo. Sarong Diyos na maimbod na dai lamang naggigibo nin inhustisya; matanos asin makatanusan siya.” Kinokondenar kan Tataramon nin Diyos an daing kontrol na kaanggutan, karingisan, asin kadahasan. (Genesis 49:7; Salmo 11:5) Kaya nungka si Jehova na minahiro na mayo nin dahilan. Bihirang-bihira niyang gamiton an saiyang kapangyarihan na manglaglag, asin ginagamit niya sana iyan bilang pangultimong solusyon. Arog iyan kan sinabi niya paagi sa propeta niyang si Ezekiel: “‘Nauugma lamang daw ako sa pagkagadan nin maraot na tawo?’ an sabi kan Soberanong Kagurangnan na Jehova. ‘Bako daw na mas gusto kong talikdan niya an saiyang mga dalan asin padagos siyang mabuhay?’”—Ezekiel 18:23.

7, 8. (a) Ano an salang inisip ni Job manungod sa saiyang mga kasakitan? (b) Paano itinanos ni Elihu an kaisipan ni Job sa bagay na iyan? (c) Ano an manunudan ta sa eksperyensiya ni Job?

⁷ Kun siring, taano ta ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan na manglaglag? Bago ta iyan simbagon, girumdumon niyato an matanos na tawong si Job. Kinuwestiyon ni Satanas kun baga mapapagdanay ni Job, o kan siisay man na tawo, an saiyang integridad sa irarom nin pagbalo. Sinimbag ni Jehova an pagkuwestiyon na iyan paagi sa pagtugot ki Satanas na baluon an integridad ni Job. Bilang resulta, nagkahilang si Job, nawara an gabos na pagsadiri, asin nagadan an gabos na aki. (Job 1:1–2:8) Huling dai aram ni Job kun taano ta nangyayari an mga iyan, inisip niya na an mga pagsakit niya bakong makatanusan na padusa nin Diyos. Hinapot niya an Diyos kun taano ta “pigpupuntirya” Niya siya asin ibinibilang na “kaiwal.”—Job 7:20; 13:24.

⁸ Ihinayag nin sarong hoben na lalaki na an pangaran Elihu an sala sa pangangatanusan ni Job, na an sabi: “Kumbinsido kang marhay na tama ka kaya sinasabi mo, ‘Mas matanos ako kisa sa Diyos’?” (Job 35:2) Iyo, bakong madunong na isipon na mas may aram kita kisa sa Diyos o isipon na guminawi siya nin bakong makatanusan. Sinabi ni Elihu: “Imposible nanggad na gumibo nin maraot an tunay na Diyos, na gumibo nin sala an Makakamhan sa Gabos!” Paghaloy-haloy, sinabi niya: “Dai ta kayang sabuton nin lubos an Makakamhan sa Gabos; makusugon an saiyang kapangyarihan, asin dai niya nuarin man binibiribid an saiyang hustisya asin an saiyang abundang katanusan.” (Job 34:10; 36:22, 23; 37:23) Makakasiyerto kita na kun an Diyos nakikipaglaban, may marahay siyang dahilan sa paggibo kaiyan. Mantang isinasaisip iyan, siyasaton niyato an nagkapira sa mga dahilan kun taano ta kun beses an Diyos nin katuninungan nagigin sarong parapakilaban.—1 Corinto 14:33.

Kun Taano ta an Diyos nin Katuninungan Napipiritan na Makipaglaban

9. Taano ta nakikipaglaban an Diyos nin kabanalan?

⁹ Pagkatapos na umawon an Diyos bilang “sarong makapangyarihan na parapakilaban,” sinabi ni Moises: “Siisay na diyos an kapareho mo, O Jehova? Siisay an arog mo na nakakalabing marhay sa kabanalan?” (Exodo 15:11) Si propeta Habakuk nagsurat man nin kaagid kaiyan: “Dalisay na marhay an saimong mga mata para maghiling sa maraot, asin dai mo magigibong kunsintihon an karatan.” (Habakuk 1:13) Dawa ngani si Jehova sarong Diyos nin pagkamuot, siya Diyos man nin kabanalan, katanusan, asin hustisya. Kun beses, huli sa mga kuwalidad na iyan, napipiritan siyang gamiton an saiyang kapangyarihan na manglaglag. (Isaias 59:15-19; Lucas 18:7) Kaya dai dinidigtaan nin Diyos an saiyang kabanalan pag siya nakikipaglaban. Imbes, nakikipaglaban siya huli ta siya banal.—Exodo 39:30.

10. Paano sana mareresolberan an pag-iiwal na ihinula sa Genesis 3:15, asin anong mga pakinabang an itatao kaiyan sa matanos na mga tawo?

¹⁰ Pag-isipan an nangyari pagkatapos na an inot na tawong mag-agom, si Adan asin Eva, magrebelde tumang sa Diyos. (Genesis 3:1-6) Kun pinabayaan lang ni Jehova an saindang pagrebelde, posibleng napaluya kaiyan an saiyang awtoridad bilang an Soberano kan Uniberso. Bilang matanos na Diyos, kinaipuhan niyang sentensiyahan sinda nin kagadanan. (Roma 6:23) Sa inot na propesiya sa Bibliya, ihinula niya na magkakaigwa nin pag-iiwal sa pag-ultanan kan saiyang mga lingkod asin kan mga parasunod kan “halas,” si Satanas. (Kapahayagan 12:9; Genesis 3:15) Sa katapos-tapusi, an pag-iiwal na iyan mareresolberan sana paagi sa pagrunot ki Satanas. (Roma 16:20) Pero an paghukom na iyan maresulta sa dakulang mga bendisyon para sa matanos na mga tawo; mayo na an impluwensiya ni Satanas sa daga asin magigin nang paraiso an bilog na daga. (Mateo 19:28) Sagkod na dai pa minaabot an panahon na iyan, an mga kampi ki Satanas padagos na magigin peligro sa pisikal asin espirituwal na kamugtakan kan banwaan nin Diyos. Kun beses, kaipuhan na mag-interbenir si Jehova.

Minahiro an Diyos Para Halion an Karatan

11. Taano ta kinaipuhan nin Diyos na magpaabot nin Baha sa bilog na daga?

¹¹ An Baha kan aldaw ni Noe sarong halimbawa kan siring na pag-interbenir. Sinasabi sa Genesis 6:11, 12: “An daga nagin raot sa paghiling kan tunay na Diyos, asin napano iyan nin kadahasan. Iyo, pighiling nin Diyos an daga, asin nahiling niyang iyan raot; nagin marauton an gibo-gibo kan gabos na tawo sa daga.” Itutugot daw nin Diyos na puhuon kan mga maraot an natatadang marahay na mga tawo sa daga? Dai. Kinaipuhan ni Jehova na magpaabot nin baha sa bilog na daga tanganing paraon an madahas asin imoral na mga tawo.

12. (a) Ano an ihinula ni Jehova manungod sa “gikan” ni Abraham? (b) Taano ta kinaipuhan na puhuon an mga Amorita?

¹² Kapareho iyan kan ginibong paghukom nin Diyos sa mga Canaanita. Ihinayag ni Jehova na mahali ki Abraham an sarong gikan, asin paagi sa gikan na iyan bebendisyunan kan gabos na pamilya sa daga an saindang sadiri. Para mautob an panugang iyan, nagdesisyon an Diyos na itao sa mga gikan ni Abraham an daga nin Canaan, an daga na iniistaran nin mga tawo na inaapod na mga Amorita. Makatanusan daw an puwersahan na pagpahali nin Diyos sa mga tawong ini sa saindang daga? Ihinula ni Jehova na an pagpahali dai mangyayari sa laog nin mga 400 na taon—sagkod na “an kasalan kan mga Amorita” makaabot na “sa punto na dapat na sindang padusahan.”b (Genesis 12:1-3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18) Durante kan panahon na iyan, an karatan sa moral kan mga Amorita lalong nagpaparagrabe. An Canaan nagin daga nin idolatriya, nin pagpabulos nin dugo, asin nin makababalding seksuwal na imoralidad. (Exodo 23:24; 34:12, 13; Bilang 33:52) Sinusulo pa ngani kan mga nag-iistar sa dagang idto an saindang mga aki bilang atang. Itutugot daw nin sarong banal na Diyos na mag-istar an saiyang banwaan kaiba kan mga maraot na tawong iyan? Dai! Sinabi niya: “An daga ninda nagin maati, asin papadusahan ko sinda huli sa saindang pagkakasala, asin isusuka kan dagang iyan an mga nakaistar diyan.” (Levitico 18:21-25) Minsan siring, dai man ginadan ni Jehova an gabos na tawo. Dai ginadan an mga Canaanita na may pusong nasa tamang kamugtakan, arog ni Rahab asin kan mga Gibeonita.—Josue 6:25; 9:3-27.

Pakikipaglaban Para sa Saiyang Pangaran

13, 14. (a) Taano ta obligado si Jehova na pakangbanalon an saiyang pangaran? (b) Paano lininig ni Jehova an saiyang pangaran sa katuyawan?

¹³ Huling banal si Jehova, banal an saiyang pangaran. (Levitico 22:32) Tinukduan ni Jesus an mga disipulo niya na mamibi: “Pakangbanalon an pangaran mo.” (Mateo 6:9) Linanghadan kan pagrebelde sa Eden an pangaran nin Diyos; rinaot kaiyan an reputasyon nin Diyos asin kinuwestiyon an saiyang paagi nin pamamahala. Nungkang kukunsintihon ni Jehova an siring na pagpakaraot asin pagrebelde. Obligado siyang linigon an saiyang pangaran sa ano man na katuyawan.—Isaias 48:11.

¹⁴ Pag-isipan giraray an manungod sa mga Israelita. Sagkod na sinda mga uripon sa Ehipto, garo baga mayo nin saysay an panuga nin Diyos ki Abraham na paagi sa saiyang gikan bebendisyunan kan gabos na pamilya sa daga an saindang sadiri. Pero paagi sa pagligtas sa sainda asin paggibo sa sainda bilang sarong nasyon, lininig ni Jehova an saiyang pangaran sa katuyawan. Kaya paagi sa pamibi, inapod ni propeta Daniel an saiyang Diyos sa arog kaining paagi: “O Jehova na samuyang Diyos, an Saro na nagluwas sa saimong banwaan sa daga nin Ehipto paagi sa makusog na kamot asin naggibo nin pangaran para sa saimong sadiri.”—Daniel 9:15.

15. Taano ta ilinigtas ni Jehova an mga Judio sa pagkabihag sa Babilonya?

¹⁵ Interesante nanggad, namibi si Daniel nin arog kaiyan kan panahon na kaipuhan kan mga Judio na humiro giraray si Jehova para sa Saiyang pangaran. An masinuway na mga Judio nagin bihag giraray, sa pagkakataon na ini sa Babilonya. Gaba an kabisera nindang siyudad, an Jerusalem. Aram ni Daniel na paagi sa pagpabalik sa mga Judio sa saindang dagang tinubuan, maibabantog an pangaran ni Jehova. Sa siring, namibi si Daniel: “O Jehova, magpatawad ka. O Jehova, magtao kang atensiyon asin humiro ka na tabi! Dai ka mag-atraso, alang-alang sa saimo, O sakuyang Diyos, alang-alang sa saimong pangaran na iinaapod sa saimong siyudad asin sa saimong banwaan.”—Daniel 9:18, 19.

Pakikipaglaban Para sa Saiyang Banwaan

16. Ipaliwanag kun taano ta an pagdepensa ni Jehova sa saiyang pangaran dai nangangahulugan na mayo siya nin malasakit asin sadiri sana an iniisip.

¹⁶ Pag idinedepensa ni Jehova an saiyang pangaran, nangangahulugan daw iyan na mayo siya nin malasakit asin sadiri sana an iniisip? Dai, huli ta pag minahiro siya kauyon kan saiyang kabanalan asin pagkamuot sa hustisya, pinoprotektaran niya an saiyang banwaan. Pag-isipan an Genesis kapitulo 14. Mababasa niyato diyan an manungod sa apat na nananakyadang hadi na kuminua sa pamangkin ni Abraham na si Lot asin sa pamilya kaini. Sa tabang nin Diyos, dinaog ni Abraham sa pambihirang paagi an mga hukbo dawa ngani makusugon an mga iyan! An salaysay manungod sa kapangganahan na ini tibaad iyo an inot na naisurat sa “libro kan Mga Giyera ni Jehova,” na minalataw na sarong libro na diyan isinurat man an nagkapirang ralaban militar na dai nakasurat sa Bibliya. (Bilang 21:14) Dakul pang kapangganahan an nagsunod.

17. Ano an nagpapahiling na nakipaglaban si Jehova para sa mga Israelita pagkalaog ninda sa daga nin Canaan? Magtao nin mga halimbawa.

¹⁷ Kan an mga Israelita madali nang lumaog sa daga nin Canaan, siniyerto sa sainda ni Moises: “Nasa inutan nindo si Jehova na saindong Diyos asin makikipaglaban siya para sa saindo, arog kan ginibo niya sa Ehipto na nahiling mismo nindo.” (Deuteronomio 1:30; 20:1) Puon sa kasalida ni Moises, si Josue, sagkod sa panahon kan mga Hukom asin kan pamamahala kan maimbod na mga hadi kan Juda, si Jehova talagang nakipaglaban para sa saiyang banwaan, na tinatawan sinda nin dakul na pambihirang kapangganahan sa saindang mga kalaban.—Josue 10:1-14; Hukom 4:12-17; 2 Samuel 5:17-21.

18. (a) Taano ta makakapagpasalamat kita na si Jehova dai nagbago? (b) Ano an mangyayari kun an pag-iiwal na ilinadawan sa Genesis 3:15 makaabot sa kulminasyon kaiyan?

¹⁸ Si Jehova dai nagbago; dai man nagbago an katuyuhan niya na gibuhon na matuninong na paraiso an planetang ini. (Genesis 1:27, 28) Ikinakaungis pa man giraray nin Diyos an karatan. Kasabay kaiyan, namumutan niyang marhay an saiyang banwaan asin madali na siyang humiro para sa sainda. (Salmo 11:7) Sa katunayan, an pag-iiwal na ilinadawan sa Genesis 3:15 masagkod sa grabe kadahas na pag-atake sa banwaan nin Diyos sa dai na mahahaloy na panahon. Tanganing mapakangbanal an saiyang pangaran asin maprotektaran an saiyang banwaan, si Jehova magigin giraray “sarong makapangyarihan na parapakilaban”!—Zacarias 14:3; Kapahayagan 16:14, 16.

19. (a) Iilustrar kun taano ta an paggamit nin Diyos kan saiyang kapangyarihan na manglaglag puwedeng makadagka sa sato na rumani sa saiya. (b) Ano an dapat na magin epekto sa sato kan pagigin andam nin Diyos na makipaglaban para sa sato?

¹⁹ Pag-isipan an sarong ilustrasyon: Halimbawa an pamilya nin sarong tawo sinasalakay nin sarong mabangis na hayop tapos linabanan kan tawong iyan an mabangis na hayop saka ginadan ini. Aasahan mo daw na mauuyam saiya an saiyang agom saka mga aki dahil sa ginibo niya? Dai, aasahan mo na mapapahiro sinda kan saiyang bakong makasadiring pagkamuot sa sainda. Sa kaparehong paagi, dai ta man dapat ikauyam an paggamit nin Diyos kan saiyang kapangyarihan na manglaglag. Huli sa pagigin andam niyang makipaglaban para protektaran kita, dapat na urog tang mamutan siya. Dapat man na rumarom an paggalang ta sa saiyang daing limiteng kapangyarihan. Sa siring, “makakatao kita sa Diyos nin akseptableng sagradong paglilingkod na may diyosnon na pagkatakot sa saiya asin hararom na paggalang.”—Hebreo 12:28.

Rumani sa “Makapangyarihan na Parapakilaban”

20. Pag may nababasa kita sa Bibliya na mga salaysay manungod sa pakikigiyera nin Diyos na tibaad dai niyato lubos na nasasabutan, ano an dapat na reaksiyon ta, asin taano?

²⁰ Siyempre, sa lambang sitwasyon, dai ipinapaliwanag kan Bibliya an gabos na detalye kan mga desisyon ni Jehova mapadapit sa saiyang pakikigiyera. Pero pirmi kitang makakasiyerto sa bagay na ini: Nungkang ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan na manglaglag sa bakong makatanusan, daing pakundangan, o maringis na paagi. Sa parati, an pagkonsiderar sa konteksto nin sarong salaysay sa Bibliya o nagkapirang konektadong impormasyon makakatabang sa sato na magkaigwa nin tamang pagmansay manungod sa mga bagay-bagay. (Talinhaga 18:13) Dawa kun mayo sa sato an gabos na detalye, an pakaaram nin urog manungod ki Jehova asin paghurop-hurop sa saiyang mahalagang marhay na mga kuwalidad makakatabang sa sato na maresolberan an ano man na mga pagduda na puwedeng maglataw. Pag gigibuhon ta iyan, marerealisar niyato na igwa kita nin bastanteng dahilan na magtiwala sa satong Diyos, si Jehova.—Job 34:12.

21. Dawa ngani si Jehova “sarong makapangyarihan na parapakilaban” kun minsan, dai iyan nangangahulugan nin ano?

²¹ Dawa ngani si Jehova “sarong makapangyarihan na parapakilaban” pag hinahagad kan sitwasyon, dai iyan nangangahulugan na gustong-gusto niyang makigiyera. Sa bisyon ni Ezekiel manungod sa langitnon na karwahe, ilinaladawan si Jehova na andam na makipaglaban sa saiyang mga kalaban. Pero nahiling ni Ezekiel na nakapalibot sa Diyos an sarong bulalangaw—sarong simbolo nin katuninungan. (Genesis 9:13; Ezekiel 1:28; Kapahayagan 4:3) Malinaw nanggad, si Jehova kalmado asin mapagpatuninong. “An Diyos pagkamuot,” an isinurat ni apostol Juan. (1 Juan 4:8) An gabos na kuwalidad ni Jehova perpekto an pagkakauruyon sa lambang saro. Kun siring, dakulang pribilehiyo nanggad niyato na makarani sa sarong makapangyarihan pero mamumuton na Diyos!

1, 2. Nasa anong peligro an mga Israelita paglaog ninda sa rehiyon nin Sinai kan 1513 B.C.E., asin paano pinakusog ni Jehova an saindang buot?

NASA peligro an mga Israelita paglaog ninda sa rehiyon nin Sinai sa kapinunan nin 1513 B.C.E. Kaipuhan nindang magbaklay sa “mahiwason asin teribleng kaawagan na igwang makamandag na mga halas asin mga eskorpiyon.” (Deuteronomio 8:15, The New English Bible) Napapaatubang man sinda sa peligrong salakayon nin kalaban na mga nasyon. Dinara ni Jehova an saiyang banwaan sa sitwasyon na ini. Bilang saindang Diyos, magigibo niya daw na protektaran sinda?

² Nakakapakusog na marhay sa buot an mga tataramon ni Jehova: “Nahiling mismo nindo kun ano an ginibo ko sa mga Ehipsiyo. Ginibo ko idto tanganing madara ko kamo sa sako siring kan pagdara nin agila sa saiyang mga siwo sa ibabaw kan mga pakpak kaini.” (Exodo 19:4) Ipinagirumdom ni Jehova sa saiyang banwaan na ilinigtas niya sinda sa mga Ehipsiyo; dinara niya sinda sa lugar na harayo sa peligro na garo baga siring sa pagdara nin mga agila. Pero may iba pang dahilan kun taano ta an ‘mga pakpak nin mga agila’ tamang-tama para iilustrar an pagprotektar nin Diyos.

3. Taano ta an ‘mga pakpak nin mga agila’ tamang-tama para iilustrar an pagprotektar nin Diyos?

³ Bako sana sa paglayog ginagamit kan agila an halakbang asin masarig na mga pakpak kaiyan. Sa kainitan nin aldaw, ibinubuka nin pakurba kan inang agila an mga pakpak kaiyan—na puwedeng labing duwang metro an lakbang—tangani na magin siring sa nagpoprotektar na payong, na iniingatan sa nakakapasong init kan saldang an saradit pa niyang mga siwo. Sa iba man na panahon, pinapatos niya kan saiyang mga pakpak an saiyang mga siwo tanganing protektaran sinda sa malipot na duros. Kun paanong pinoprotektaran kan agila an saiyang mga siwo, iningatan man asin prinotektaran ni Jehova an bago pa sanang nasyon nin Israel. Ngunyan na nasa kaawagan na an saiyang banwaan, padagos sindang makakapaili sa lindong kan makusog niyang mga pakpak sagkod na sinda nagdadanay na maimbod. (Deuteronomio 32:9-11; Salmo 36:7) Makakaasa man daw kita ngunyan sa pagprotektar nin Diyos?

An Ipinanugang Pagprotektar nin Diyos

4, 5. Taano ta lubos kitang makakapagtiwala sa panuga nin Diyos na proteksiyon?

⁴ Siguradong kayang-kaya ni Jehova na protektaran an saiyang mga lingkod. Siya “Diyos na Makakamhan sa Gabos”—sarong titulo na nagpaparisa na igwa siya nin dai malalabanan na kapangyarihan. (Genesis 17:1) Siring sa alon na mayo nin makakapapundo, mayo man nin makakaulang sa kapangyarihan ni Jehova. Mantang kaya niyang gibuhon an ano man na kabutan niya, puwedeng maihapot ta, ‘Kabutan daw ni Jehova na gamiton an saiyang kapangyarihan para protektaran an saiyang banwaan?’

⁵ An simbag, iyo! Inaasigurar kita ni Jehova na poprotektaran niya an saiyang banwaan. “An Diyos iyo an satong pailihan asin kakusugan, sarong tabang na makukua tulos sa mga panahon nin kasakitan,” an sabi kan Salmo 46:1. Mantang an Diyos “dai makakapagputik,” lubos kitang makakapagtiwala sa ipinanuga niyang proteksiyon. (Tito 1:2) Hilingon ta an nagkapira sa buhay na buhay na mga paglaladawan para iilustrar kun paano si Jehova nagpoprotektar.

6, 7. (a) Anong pagprotektar an itinatao kan pastor kan mga panahon kan Bibliya sa saiyang mga karnero? (b) Paano iinilustrar kan Bibliya an udok sa pusong pagmawot ni Jehova na protektaran asin atamanon an saiyang mga karnero?

⁶ Si Jehova an satuyang Pastor, asin “kita an saiyang banwaan asin an mga karnero sa saiyang pasabsaban.” (Salmo 23:1; 100:3) Dikit sanang hayop an arog nin magarong karnero na daing kalaban-laban. An pastor kan mga panahon kan Bibliya kinaipuhan na magin makusog an buot tangani na maprotektaran an saiyang mga karnero sa mga leon, lobo, asin oso, saka sa mga parahabon. (1 Samuel 17:34, 35; Juan 10:12, 13) Pero may mga panahon na kinakaipuhan an mapagpadangat na pagprotektar sa karnero. Pag an sarong karnero nag-ugbon harayo sa turil, an ina binabantayan kan may pagmakulog na pastor mantang maluya pa ini, dangan inaalsa kan pastor saka dinadara sa turil an korderong daing kalaban-laban.

⁷ Paagi sa pagkumparar kan saiyang sadiri sa sarong pastor, inaasigurar kita ni Jehova na igwa siya nin udok sa pusong pagmawot na protektaran kita. (Ezekiel 34:11-16) Girumduma an paglaladawan ki Jehova sa Isaias 40:11, na tinukar sa Kapitulo 2 kan librong ini: “Siring sa sarong pastor aatamanon niya an saiyang aripumpon. Titipunon niya an mga kordero paagi kan saiyang takyag, asin kakargahon niya sinda sa saiyang daghan.” Paano napapaduman an sadit na kordero sa “daghan” kan pastor—an katiklupan kan pang-itaas niyang gubing? Tibaad rumani sa pastor an kordero, na nagsusurusaghid pa ngani sa saiyang tabay. Minsan siring, an pastor an kaipuhan na dumuko para alsahon an kordero asin may kabuutan na ibugtak sa may daghan niya. Sarong mapagpadangat nanggad na paglaladawan kan pagigin andam kan satong Dakulang Pastor na ingatan asin protektaran kita!

8. (a) Siisay an pinapanugaan nin Diyos na poprotektaran, asin paano ini ipinaparisa kan Talinhaga 18:10? (b) Ano an kalabot sa pagpaili sa pangaran nin Diyos?

⁸ An ipinanuga nin Diyos na proteksiyon kondisyonal—para sana iyan sa mga minarani sa saiya. Sinasabi kan Talinhaga 18:10: “An pangaran ni Jehova sarong masarig na tore. Diyan minadalagan an matanos asin nag-aako nin proteksiyon.” Kaidtong mga panahon kan Bibliya, an mga tore kun beses itinutugdok sa kaawagan bilang ligtas na mga pailihan. Alagad, paninimbagan na kan saro na namemeligro an buhay kun mapaili siya sa toreng iyan. Kaagid man kaiyan an pagpaili sa pangaran nin Diyos. Bako sana iyan basta pagsambit kan pangaran nin Diyos; an pangaran nin Diyos bakong anting-anting. Imbes, kaipuhan tang mamidbid asin pagtiwalaan an Nagdadara kan pangaran na iyan asin mamuhay kauyon kan saiyang matanos na mga pamantayan. Mabuuton nanggad si Jehova sa pag-asigurar sa sato na kun madulok kita sa saiya na may pagtubod, magigin siyang tore na nagpoprotektar sa sato!

‘Kaya Kaming Iligtas kan Samuyang Diyos’

9. Paano masasabi na dai sana nanuga si Jehova nin proteksiyon?

⁹ Dai sana nanuga si Jehova nin proteksiyon. Kaidtong mga panahon kan Bibliya, ipinahiling niya sa milagrosong mga paagi na kaya niyang protektaran an saiyang banwaan. Durante kan kasaysayan nin Israel, parating ginagamit ni Jehova an saiyang makapangyarihan na “kamot” para protektaran an Israel sa mga kalaban. (Exodo 7:4) Minsan siring, ginamit man ni Jehova an saiyang kapangyarihan para protektaran an mga indibidwal.

10, 11. Anong mga halimbawa sa Bibliya an nagpapahiling kun paano ginamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan na magprotektar para sa mga indibidwal?

¹⁰ Kan an tulong hoben na Hebreo—na midbid sa apod na Sadrac, Mesac, asin Abednego—nagsayumang dumuko sa imahen na bulawan na pinatindog ni Hading Nabucodonosor, an angguton na hadi naghuma na iaapon sinda sa hurnong pinainit na marhay. “Siisay na diyos an makakapagligtas saindo sa mga kamot ko?” an pagtuya ni Nabucodonosor, an pinakamakapangyarihan na tagapamahala sa daga. (Daniel 3:15) Lubos an pagtitiwala kan tulong hoben na lalaki sa kapangyarihan kan saindang Diyos na protektaran sinda, alagad dai ninda inisip na gigibuhon niya iyan. Huli kaiyan, nagsimbag sinda: “Kun iaapon man kami sa nagkakalayong hurno, . . . kaya kaming iligtas kan Diyos na samuyang pinaglilingkudan.” (Daniel 3:17) Tunay nanggad, an nagkakalayong hurnong idto, dawa pa pinainit nin pitong doble kisa dati, dai nagin problema sa saindang Diyos na makapangyarihan sa gabos. Talagang prinotektaran Niya sinda, asin napiritan an hadi na admitiron: “Mayong ibang diyos na kayang magligtas na arog kan sarong ini.”—Daniel 3:29.

¹¹ Ipinahiling man ni Jehova sa pambihirang paagi an saiyang kapangyarihan na magprotektar kan ibalyo niya an buhay kan saiyang bugtong na Aki pasiring sa matris kan Judiong birhen na si Maria. Sinabi nin sarong anghel ki Maria na “magbabados [siya] saka mangangaki nin sarong aking lalaki.” Ipinaliwanag kan anghel: “An banal na espiritu maabot sa saimo, asin lilindungan ka kan kapangyarihan kan Kahuruhalangkawi.” (Lucas 1:31, 35) Sa panahon na iyan, kaipuhan nanggad kan Aki nin Diyos nin proteksiyon. Maaapektaran daw kan kasalan asin kan pagigin bakong perpekto kan ina an dai pa namumundag na aki na nasa saiyang matris? Magigibo daw ni Satanas na lugadon o gadanon an Aking iyan bago siya mamundag? Imposible! Garo man sana pinalibutan ni Jehova si Maria nin nagpoprotektar na lanob tanganing mayo nin ano man na bagay—pagigin bakong perpekto, nakakadanyar na puwersa, tawong may intensiyon na gumadan, o demonyo—na makadanyar sa nagdadakulang embrayo, puon kan iyan ipangidam. Padagos na prinotektaran ni Jehova si Jesus sa panahon kan pagkahoben kaini. (Mateo 2:1-15) Sagkod na dai pa nag-aabot an itinalaan na panahon nin Diyos, lubos niyang prinotektaran an saiyang namumutan na Aki.

12. Taano ta milagrosong prinotektaran ni Jehova an nagkapirang indibidwal kaidtong mga panahon kan Bibliya?

¹² Taano ta prinotektaran ni Jehova an nagkapirang indibidwal sa arog kaiyan kamilagrosong mga paagi? Sa dakul na kamugtakan, prinotektaran ni Jehova an mga indibidwal tanganing maprotektaran an sarong bagay na mas mahalagang marhay: an mautob an saiyang katuyuhan. Halimbawa, kaipuhan na maingatan na buhay an umboy na si Jesus para mautob an katuyuhan nin Diyos, na sa katapos-tapusi matao nin pakinabang sa bilog na katawuhan. An rekord kan dakul na pagpahiling kan kapangyarihan nin Diyos na magprotektar kabtang kan ipinasabong na Kasuratan, na “isinurat para sa pagtukdo sa sato, tanganing paagi sa satuyang pakatagal asin paagi sa karangahan hali sa Kasuratan magkaigwa kita nin paglaom.” (Roma 15:4) Iyo, an mga halimbawang iyan nagpapakusog kan satong pagtubod sa satong makapangyarihan sa gabos na Diyos. Pero anong proteksiyon an maaasahan ta ngunyan sa Diyos?

Kun Ano an Bakong Kahulugan kan Pagprotektar nin Diyos

13. Obligado daw si Jehova na magmilagro para sa sato? Ipaliwanag.

¹³ An ipinanugang pagprotektar nin Diyos dai nangangahulugan na obligado si Jehova na gumibo nin mga milagro para sa sato. An satong Diyos dai nanunuga sa sato nin buhay na daing problema sa lumang sistemang ini. Dakul na maimbod na lingkod ni Jehova an napapaatubang sa grabeng mga kasakitan, kaiba na an pagtios, giyera, hilang, asin kagadanan. Malinaw na sinabi ni Jesus sa saiyang mga disipulo na bilang mga indibidwal tibaad gadanon sinda huli sa saindang pagtubod. Iyan an dahilan kaya idinuon ni Jesus an pangangaipong magtagal sagkod sa katapusan. (Mateo 24:9, 13) Kun gagamiton ni Jehova an saiyang kapangyarihan tanganing milagrosong magligtas sa gabos na kamugtakan, siguradong magkakaigwa nin basehan si Satanas na tuyaon si Jehova asin kuwestiyunon an pagigin tunay kan satong debosyon sa satong Diyos.—Job 1:9, 10.

14. Anong mga halimbawa an nagpapahiling na dai pirming pinoprotektaran ni Jehova an gabos niyang lingkod sa pararehong paagi?

¹⁴ Dawa kaidtong mga panahon kan Bibliya, dai ginamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan na magprotektar tanganing ilikay an lambang lingkod niya sa amay na kagadanan. Halimbawa, kaidtong mga 44 C.E. ginadan ni Herodes si apostol Santiago; pero, dai nahaloy pagkatapos kaiyan, ilinigtas si Pedro “sa kamot ni Herodes.” (Gibo 12:1-11) Asin si Juan, na tugang ni Santiago, mas halawig na nabuhay kisa ki Pedro saka Santiago. Malinaw nanggad, dai niyato puwedeng asahan na poprotektaran kan satong Diyos an gabos niyang lingkod sa pararehong paagi. Apuwera kaiyan, “an panahon asin an dai linalauman na mga pangyayari” minaabot sa sato gabos. (Eclesiastes 9:11) Kun siring, paano kita pinoprotektaran ni Jehova ngunyan?

Pinoprotektaran Kita ni Jehova sa Pisikal

15, 16. (a) Ano an ebidensiya na pinoprotektaran ni Jehova sa pisikal an saiyang mga parasamba bilang sarong grupo? (b) Taano ta makakapagtiwala kita na poprotektaran ni Jehova an saiyang mga lingkod ngunyan asin sa panahon kan “dakulang kasakitan”?

¹⁵ Aramon ta nguna an manungod sa pisikal na pagprotektar. Bilang mga parasamba ni Jehova, maaasahan ta na poprotektaran niya kita bilang sarong grupo. Ta kun dai, madali sana kitang mabibiktima ni Satanas. Isip-isipa ini: Si Satanas, “an tagapamahala kan kinaban na ini,” mayo nin ibang gusto kundi an paraon an tunay na pagsamba. (Juan 12:31; Kapahayagan 12:17) An nagkapira sa pinakamakapangyarihan na mga gobyerno sa daga ipinagbawal an satong gibuhon na paghuhulit asin pinurbaran na lubos kitang paraon. Pero, an banwaan ni Jehova nagdanay na marigon asin nagpadagos nin daing pundo sa paghuhulit! Taano ta dai nagibo kan makapangyarihan na mga nasyon na papunduhon an aktibidad kan sadit sana asin garo baga daing kalaban-laban na grupong ini nin mga Kristiyano? Huling pinoprotektaran kita ni Jehova paagi kan saiyang makapangyarihan na mga pakpak!—Salmo 17:7, 8.

¹⁶ Poprotektaran man daw kita sa pisikal sa maabot na “dakulang kasakitan”? Dai ta kaipuhan na ikatakot an gigibuhon na paghukom nin Diyos. Tutal, “aram ni Jehova kun paano iligtas sa kasakitan an mga tawong may debosyon sa Diyos asin itagama sa kalaglagan an maraot na mga tawo sa aldaw nin paghukom.” (Kapahayagan 7:14; 2 Pedro 2:9) Miyentras tanto, pirmi kitang makakasiyerto sa duwang bagay. Inot, nungkang itutugot ni Jehova na mapara sa daga an maimbod na mga lingkod niya. Ikaduwa, an mga nagdadanay na may integridad babalusan niya nin buhay na daing katapusan sa saiyang matanos na bagong kinaban—kun kaipuhan, paagi sa pagkabuhay liwat. Para sa mga nagadan, mayo na nin mas ligtas na lugar kisa sa pagigin nasa memorya nin Diyos.—Juan 5:28, 29.

17. Paano kita pinoprotektaran ni Jehova paagi sa saiyang Tataramon?

¹⁷ Dawa ngunyan, pinoprotektaran kita ni Jehova paagi sa saiyang buhay na “tataramon,” na igwa nin puwersa na magpaumay nin mga puso asin magpabago sa buhay nin mga tawo. (Hebreo 4:12) Paagi sa pag-aplikar kan mga prinsipyo kaiyan, puwede kitang maprotektaran sa nagkapirang paagi sa pisikal na peligro. “Ako, si Jehova, . . . nagtutukdo sa saimo tanganing makinabang ka,” an sabi kan Isaias 48:17. Daing duda, an pamumuhay kauyon kan Tataramon nin Diyos makakatabang sa sato na magkaigwa nin mas marahay na salud asin maglawig an satong buhay. Halimbawa, huli ta inaaplikar ta an sadol kan Bibliya na lumikay sa seksuwal na imoralidad asin linigon an satuyang sadiri sa bagay na nakakaramog, nalilikayan niyato an maating mga gibo asin mga bisyo na nakakaraot sa buhay nin dakul na tawo na habong magsunod sa Diyos. (Gibo 15:29; 2 Corinto 7:1) Nagpapasalamat nanggad kita sa proteksiyon na itinatao kan Tataramon nin Diyos!

Pinoprotektaran Kita ni Jehova sa Espirituwal

18. Anong espirituwal na proteksiyon an itinatao sa sato ni Jehova?

¹⁸ An pinakamahalaga, pinoprotektaran kita ni Jehova sa espirituwal. Pinoprotektaran kita kan satong mamumuton na Diyos sa espirituwal na kapahamakan paagi sa pagtao sa sato kan gabos tang kinakaipuhan para makatagal sa mga pagbalo asin para maingatan an satong relasyon sa saiya. Sa siring, naghihiro si Jehova tanganing maingatan an satong buhay, bako sanang sa laog nin pirang haralipot na taon kundi sagkod sa panahon na daing sagkod. Hilingon ta an nagkapirang probisyon nin Diyos na makakaprotektar sa sato sa espirituwal.

19. Paano kita matatabangan kan espiritu ni Jehova na makayanan an ano man na pagbalo na tibaad atubangon ta?

¹⁹ Si Jehova an “Paradangog nin pamibi.” (Salmo 65:2) Kun pagmati ta dai na niyato makakayanan an satong mga problema, an biyong pagpahayag ta sa saiya kan nasa laog kan satong puso makakatao sa sato nin dakulang kaginhawahan. (Filipos 4:6, 7) Tibaad dai man niya milagrosong halion an mga pagbalo sa sato, alagad bilang simbag sa satong udok sa pusong mga pamibi, puwede niya kitang tawan nin kadunungan para maatubang an mga iyan. (Santiago 1:5, 6) Urog pa diyan, nagtatao si Jehova nin banal na espiritu sa mga naghahagad sa saiya. (Lucas 11:13) An mapuwersang espiritung iyan makakatabang sa sato na makayanan an ano man na pagbalo o problema na tibaad atubangon ta. Matatawan kita kaiyan nin “puwersa na urog kisa sa ordinaryo” tangani na makatagal sagkod na halion na ni Jehova an gabos na problema sa haranihon nang bagong kinaban.—2 Corinto 4:7.

20. Paano puwedeng ipahiling an kapangyarihan ni Jehova na magprotektar paagi sa satong mga kapwa parasamba?

²⁰ Kun beses, an kapangyarihan ni Jehova na magprotektar puwedeng ipahiling paagi sa satong mga kapwa parasamba. Dinara kita ni Jehova sa sarong pambilog na kinaban na “kasararuan nin magturugang.” (1 Pedro 2:17; Juan 6:44) Pag namamatian ta an pagkamuot na sa magturugang, nahihiling niyato kun paano an puwersa kan banal na espiritu nin Diyos dinadagka an mga tawo na gumibo nin marahay. An espiritung iyan nakakatabang sa sato para makapaluwas nin bunga—magagayon saka mahahalagang marhay na kuwalidad kaiba an pagkamuot, kabuutan, asin karahayan. (Galacia 5:22, 23) Huli kaini, pag nasasakitan kita tapos sarong kapagtubod an napahiro na magtao nin nakakatabang na sadol o magsabi nin kaipuhan na marhay na pagparigon sa buot, makakapagpasalamat kita ki Jehova para sa siring na mga kapahayagan kan saiyang mapagprotektar na pag-asikaso.

21. (a) Anong napapanahon na espirituwal na kakanon an itinatao ni Jehova paagi sa “maimbod asin mapagmansay na uripon”? (b) Paano ka personal na nakinabang sa mga probisyon ni Jehova sa pagprotektar sa sato sa espirituwal?

²¹ May saro pang itinatao si Jehova para protektaran kita: napapanahon na espirituwal na kakanon. Tanganing tabangan kita na makakua nin kusog sa saiyang Tataramon, ninombrahan ni Jehova “an maimbod asin mapagmansay na uripon” para magtao nin espirituwal na kakanon. Ginagamit kan maimbod na uripon na iyan an imprentadong mga publikasyon, kaiba an mga magasin na An Torrengbantayan asin Awake! pati man an satong website na jw.org, mga pagtiripon, mga asembleya, asin mga kumbensiyon sa pagtao sa sato kan “kakanon sa tamang panahon”—mga kaipuhan ta sa tamang panahon. (Mateo 24:45) May nadangog ka na daw sa sarong Kristiyanong pagtiripon—sa sarong komento, sa sarong pahayag, o dawa sa sarong pamibi—na nagtao kan eksaktong kusog asin pamparigon sa buot na kaipuhan mo? Nagkaigwa na daw nin epekto sa buhay mo an sarong espesipikong artikulo na ipinublikar sa saro sa satong mga magasin? Girumdumon na itinatao ni Jehova an gabos na probisyon na iyan tanganing maprotektaran kita sa espirituwal.

22. Sa anong paagi pirming ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan, asin taano ta an paggibo niya kaiyan para sa pinakaikakarahay niyato?

²² Si Jehova talagang sarong kalasag sa “gabos na nagpapaili sa saiya.” (Salmo 18:30) Nasasabutan ta na dai niya ginagamit an saiyang kapangyarihan tanganing protektaran kita sa gabos na kapahamakan ngunyan. Minsan siring, talagang pirmi niyang ginagamit an saiyang kapangyarihan na magprotektar tanganing masigurado an kautuban kan saiyang katuyuhan. Sa katapos-tapusi, ginigibo niya iyan para sa pinakaikakarahay kan saiyang banwaan. Kun kita marani sa saiya asin magdadanay sa saiyang pagkamuot, itatao sa sato ni Jehova an sarong perpektong buhay sa panahon na daing sagkod. Nasa isip an paglaom na iyan, mamansayon niyato na an ano man na pagsakit sa sistemang ini, iyan “minaagi sana asin magian.”—2 Corinto 4:17.

1, 2. Anong mga pagkawara an nagpapasakit nin grabe sa mga tawo ngunyan, asin ano an epekto kaini sa sato?

NAWARA o naraot nin sarong aki an kawatan na gustuhon niya tapos grabe an hibi niya. Makahirakon na dangugon an hibi niya! Pero kan makua o mahirahay kan saiyang magurang an kawatan, maugma na giraray an aki. Para sa magurang, tibaad simpleng bagay lang an paghanap kan kawatan o paghirahay pa ngani kaiyan. Pero para sa aki, makaugmahon saka makangalason an ginibo kan magurang. An garo baga imposible nang makua naibalik giraray!

² Si Jehova, an perpektong Magurang, may kapangyarihan na ibalik giraray an tibaad hinuhuna kan saiyang mga aki sa daga na talagang nawara na. Siyempre, bako sanang mga kawatan an buot niyatong sabihon. Sa “delikado asin masakit na mga panahon” na ini, kaipuhan tang atubangon an pagkawara nin mga bagay na mas mahalagang marhay kisa sa kawatan. (2 Timoteo 3:1-5) Kadaklan sa pinapahalagahan na marhay nin mga tawo garo baga pirming namemeligro—harong, mga pagsadiri, trabaho, pati salud. Tibaad nahahadit man kita pag iniisip-isip niyato an pagkaraot kan kapalibutan asin an nagigin resulta kaiyan na pagkaubos kan dakul na klase nin mga hayop asin tinanom. Minsan siring, mayo na nin mas makulog pa para sa sato kisa sa magadanan nin mahal sa buhay. Puwedeng makamati kita nin grabeng kapungawan asin nin pagigin daing maginibo.—2 Samuel 18:33.

3. Anong nakakarangang paglaom an sinasabi sa Gibo 3:21, asin paano iyan uutubon ni Jehova?

³ Kun siring, nakakaranga nanggad na maaraman an manungod sa kapangyarihan ni Jehova na ibalik sa dati an mga bagay-bagay! Sa kapitulong ini maaaraman niyato an manungod sa dakul na bagay na kayang ibalik asin talagang ibabalik nin Diyos sa saiyang mga aki digdi sa daga. Sa katunayan, ipinapahiling kan Bibliya na katuyuhan ni Jehova an “pagbabalik sa dati kan gabos na bagay.” (Gibo 3:21) Tanganing magibo ini, gagamiton ni Jehova an Mesiyanikong Kahadian, na pinapamahalaan kan saiyang Aki, si Jesu-Cristo. Ipinapahiling kan ebidensiya na an Kahadian na ini nagpuon nang mamahala sa langit kan 1914.a (Mateo 24:3-14) Ano an ibabalik? Hilingon niyato an nagkapira sa pambihirang mga gibo ni Jehova nin pagbalik sa dati kan mga bagay-bagay. An saro sa mga ini nahihiling na niyato asin naeeksperyensiyahan. An iba mangyayari sa maabot pang panahon na may mahiwas na sakop.

An Pagbabalik kan Dalisay na Pagsamba

4, 5. Ano an nangyari sa banwaan nin Diyos kan 607 B.C.E., asin anong paglaom an itinao sa sainda ni Jehova?

⁴ An sarong bagay na ibinalik na ni Jehova iyo an dalisay na pagsamba. Tanganing masabutan kun ano an kahulugan kaini, siyasaton niyato sa halipot an kasaysayan kan kahadian nin Juda. An paggibo kaiyan matao sa sato nin nakakapukaw sa buot na pakasabot sa kun paano ginagamit ni Jehova an saiyang kapangyarihan na ibalik sa dati an mga bagay-bagay.—Roma 15:4.

⁵ Isip-isipa kun ano an namati kan maimbod na mga Judio kan 607 B.C.E. kan malaglag an Jerusalem. Nagin kagabaan an saindang namumutan na siyudad; gaba an mga pader kaiyan. Mas grabe pa, gaba na an mamuraway na templo na itinugdok ni Solomon, an solamenteng sentro nin dalisay na pagsamba ki Jehova sa bilog na daga. (Salmo 79:1) An mga natadang buhay puwersahan na dinara sa Babilonya, na huli kaiyan nabayaan an saindang dagang tinubuan na tiwangwang asin nagin istaran nin mga layas na hayop. (Jeremias 9:11) Sa pagmansay nin tawo, garo baga mayo na nin paglaom na maibalik pa sa dati an gabos. (Salmo 137:1) Pero si Jehova, na haloy nang ihinula an kalaglagan na ini, nanuga na sarong panahon nin pagbabalik sa dati an maabot.

6-8. (a) Anong pauruutrong tema an yaon sa mga isinurat kan mga propetang Hebreo, asin paano nagkaigwa nin inot na kautuban an mga propesiyang iyan? (b) Sa presenteng mga panahon, paano an banwaan nin Diyos nakaeksperyensiya nin kautuban kan dakul na propesiya manungod sa pagbabalik sa dati?

⁶ Sa katunayan, an pagbabalik sa dati pauruutrong tema sa mga isinurat kan mga propetang Hebreo.b Paagi sa sainda, ipinanuga ni Jehova an sarong daga na ibinalik sa dati asin iniistaran na giraray, mabunga, protektado sa mababangis na hayop asin pagsalakay nin mga kalaban. Ilinadawan niya an saindang daga na siring sa paraiso! (Isaias 65:25; Ezekiel 34:25; 36:35) Urog sa gabos, eestablisaron giraray an dalisay na pagsamba, asin itutugdok liwat an templo. (Mikas 4:1-5) An mga propesiyang iyan nagtao nin paglaom sa nadistiyerong mga Judio, na nakatabang sa sainda na matagalan an 70 taon na pagkabihag ninda sa Babilonya.

⁷ Sa katapos-tapusi, nag-abot an panahon nin pagbabalik sa dati. Kan makatalingkas na sa Babilonya an mga Judio, nagpuli sinda sa Jerusalem asin itinugdok liwat an templo ni Jehova duman. (Esdras 1:1, 2) Sagkod na sinusuportaran ninda an dalisay na pagsamba, binebendisyunan sinda ni Jehova asin ginigibo niyang mabunga saka mauswag an saindang daga. Prinotektaran niya sinda sa mga kalaban asin sa mababangis na hayop na iyo an nakaistar sa saindang daga sa laog nin mga dekada. Siguradong ugmahon sinda sa kapangyarihan ni Jehova na ibalik sa dati an mga bagay-bagay! Alagad an mga pangyayaring iyan inot asin sadit na kautuban pa sana kan mga propesiya manungod sa pagbabalik sa dati. An mas dakulang kautuban maabot “sa huring kabtang kan mga aldaw,” an satong panahon, pag an haloy nang ipinanugang Tagapagmana nakatukaw na sa trono ni Hading David.—Isaias 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ Dai nahaloy pakapatukawa ki Jesus sa trono sa langitnon na Kahadian kan 1914, tinawan niya nin atensiyon an espirituwal na mga pangangaipo kan maimbod na banwaan nin Diyos digdi sa daga. Kun paanong an natatadang mga Judio pinatalingkas kan Persianong kongkistador na si Ciro sa Babilonya kan 537 B.C.E., pinatalingkas man ni Jesus an natatadang espirituwal na mga Judio—an mismong mga parasunod niya—sa impluwensiya kan “Dakulang Babilonya,” an pambilog na kinaban na imperyo nin palsong relihiyon. (Kapahayagan 18:1-5; Roma 2:29) Puon kan 1919, an dalisay na pagsamba ibinalik sa tamang lugar kaiyan sa buhay nin tunay na mga Kristiyano. (Malakias 3:1-5) Puon kaidto, an banwaan ni Jehova nagsamba sa saiya sa saiyang lininig na espirituwal na templo—an areglo nin Diyos para sa dalisay na pagsamba. Taano ta mahalaga ini para sa sato ngunyan?

Espirituwal na Pagbabalik—Kun Taano ta Importante Iyan

9. Pakalihis kan panahon kan mga apostol, ano an ginibo kan mga klero nin Kakristiyanuhan sa pagsamba sa Diyos, pero ano an ginibo ni Jehova sa panahon niyato?

⁹ Pag-isipan an mga nangyari sigun sa kasaysayan. An mga Kristiyano kan inot na siglo nagkamit nin dakul na espirituwal na bendisyon. Pero ihinula ni Jesus asin kan mga apostol na an tunay na pagsamba mararaot asin mawawara. (Mateo 13:24-30; Gibo 20:29, 30) Pakalihis kan panahon kan mga apostol, naglataw an Kakristiyanuhan. Inarog kan mga klerigo kaiyan an paganong mga katukduan asin kaugalian. Haros pinagin imposible man ninda an pagdulok sa Diyos, na sinasabing saro siyang Trinidad na mayo nin makakasabot asin tinutukduan ninda an mga tawo na magkumpisal sa mga padi asin mamibi ki Maria saka sa lain-lain na “mga santo” imbes na ki Jehova. Ngunyan, pakalihis nin dakul na siglo nin siring na pagkaraot, ano an ginibo ni Jehova? Sa tahaw kan kinaban ngunyan—sarong kinaban na impluwensiyado nang marhay nin relihiyosong kaputikan asin naatian nin maraot na mga gibo—nag-interbenir siya asin ibinalik niya an dalisay na pagsamba! Masasabi niyato, na daing pagpasobra, na an pagbabalik na iyan saro sa pinakaimportanteng pangyayari sa presenteng mga panahon.

10, 11. (a) Anong duwang aspekto an kalabot sa espirituwal na paraiso, asin paano ka magigin kabtang kaiyan? (b) Anong klaseng mga tawo an tinitipon ni Jehova sa espirituwal na paraiso, asin magkakapribilehiyo sindang mahiling an ano?

¹⁰ Kaya, an tunay na mga Kristiyano ngunyan yaon sa espirituwal na paraiso na padagos na nag-uuswag. Ano an kalabot sa paraisong ini? Igwa iyan nin duwang mahalagang aspekto. An inot iyo an dalisay na pagsamba sa tunay na Diyos, si Jehova. Binendisyunan niya kita nin sarong paagi nin pagsamba na mayo nin mga kaputikan asin biribid na mga katukduan. Binendisyunan niya kita nin espirituwal na kakanon. Nagpapangyari iyan sa sato na makanuod manungod sa satong Ama sa langit, mapaugma siya, asin magin harani sa saiya. (Juan 4:24) An ikaduwang aspekto kan espirituwal na paraiso may koneksiyon sa mga tawo. Siring kan ihinula ni Isaias, “sa huring kabtang kan mga aldaw,” tinukduan ni Jehova an saiyang mga parasamba kan mga dalan nin katuninungan. Tinukduan niya kita na dai makigiyera. Sa ibong kan satong pagigin bakong perpekto, tinatabangan niya kitang isulot “an bagong personalidad.” Binebendisyunan niya an satong mga paghihinguwa paagi sa pagtao sa sato kan saiyang banal na espiritu, na nakakatabang sa sato para makapaluwas nin magayon na bunga. (Efeso 4:22-24; Galacia 5:22, 23) Kun naghihinguwa kang humiro kauyon kan espiritu nin Diyos, talagang kabtang ka kan espirituwal na paraiso.

¹¹ Tinitipon ni Jehova sa espirituwal na paraisong ini an klase nin mga tawo na namumutan niya—an mga namumuot sa saiya, namumuot sa katuninungan, asin “nakakamating kaipuhan ninda nin espirituwal na mga bagay.” (Mateo 5:3) Maeeksperyensiyahan ninda an panahon na diyan gigibuhon ni Jehova an mas pambihirang mga bagay para sa katawuhan asin sa bilog na daga.

“Uya! Ginigibo Kong Bago an Gabos na Bagay”

12, 13. (a) Taano ta an mga propesiya manungod sa pagbabalik sa dati dapat na magkaigwa nin saro pang kautuban? (b) Ano an katuyuhan ni Jehova para sa daga arog kan sinabi sa Eden, asin taano ta nagtatao ini sa sato nin paglaom para sa maabot na panahon?

¹² Dakul na propesiya manungod sa pagbabalik sa dati an nanunungod bako sana sa espirituwal na pagbabalik. Halimbawa, si Isaias nagsurat manungod sa panahon na an mga may hilang, pilay, buta, asin bungog mauumayan saka an mismong kagadanan hahalunon sagkod lamang. (Isaias 25:8; 35:1-7) An siring na mga panuga dai literal na nautob sa suanoy na Israel. Asin dawa ngani nahiling ta sa satong panahon an espirituwal na kautuban kan mga panugang ini, igwa kita kan gabos na dahilan na magtubod na sa maabot na panahon, magkakaigwa nin literal asin lubos na kautuban an mga iyan. Paano ta iyan naaraman?

¹³ Duman sa Eden, lininaw ni Jehova an saiyang katuyuhan para sa daga: Iistaran iyan nin nagkakasararong pamilya nin katawuhan na maugma asin may marahay na salud. Kaipuhan kaidto kan lalaki asin babayi na atamanon an daga asin an gabos na linalang na yaon diyan, tanganing gibuhon na paraiso an bilog na daga. (Genesis 1:28) Harayuon iyan sa presenteng kamugtakan nin mga bagay. Pero makakasigurado kita na an mga katuyuhan ni Jehova nungkang mauulang. (Isaias 55:10, 11) Papangyarihon ni Jesus, bilang an Mesiyanikong Hadi na ninombrahan ni Jehova, an lakop sa globong Paraisong ini.—Lucas 23:43.

14, 15. (a) Paano gigibuhon ni Jehova na “bago an gabos na bagay”? (b) Ano an magigin buhay sa Paraiso, asin arin sa mga iyan an pinakagusto mo?

¹⁴ Imahinara na nahihiling mong an bilog na daga nagin nang Paraiso! Sinasabi ni Jehova manungod sa panahon na iyan: “Uya! Ginigibo kong bago an gabos na bagay.” (Kapahayagan 21:5) Isip-isipa kun ano an magigin kahulugan kaiyan. Kun tapos nang gamiton ni Jehova an saiyang kapangyarihan na manglaglag tumang sa maraot na lumang sistemang ini, an matatada “bagong mga langit asin sarong bagong daga.” Nangangahulugan ini na sarong bagong gobyerno an mamamahala hali sa langit sa sarong bagong sosyedad nin mga tawo na kompuwesto kan mga namumuot ki Jehova asin nag-uutob kan saiyang kabutan. (2 Pedro 3:13) Si Satanas, kaiba an saiyang mga demonyo, dai na makakagibo nin ano man na danyos. (Kapahayagan 20:3) Sa kainot-inuting pagkakataon sa laog nin rinibong taon, makakatalingkas an katawuhan sa maraot asin nakakaungis saka nakakadanyar na impluwensiyang iyan. Siguradong dakulang kaginhawahan an itatao kaiyan!

¹⁵ Sa katapos-tapusi, magigibo na niyatong atamanon an magayon na planetang ini arog kan orihinal na katuyuhan para sa sato. An daga may natural na kakayahan na hirahayon an sadiri. An naatian na mga danaw asin salog kayang linigon an sadiri kun an ginigikanan kan polusyon nahali na; an mga dagang rinaot nin giyera puwedeng magin magayon giraray kun mayo nang mga giyera. Nakakaugma nanggad na tumabang para gibuhon an bilog na daga na magin paraiso arog kan hardin nin Eden, na may kadakul asin manlain-lain na hayop asin tinanom! Dai na gigibuhon nin tawo an daing pakundangan na pandedestroso sa mga hayop asin tinanom. Imbes, magkakaigwa sinda nin matuninong na relasyon sa gabos na linalang digdi sa daga. Pati mga aki dai na matatakot sa layas na mga hayop.—Isaias 9:6, 7; 11:1-9.

16. Sa Paraiso, anong pagbabalik an maeeksperyensiyahan kan lambang maimbod na indibidwal?

¹⁶ Maeeksperyensiyahan man niyato an pagbabalik bilang indibidwal. Sa bilog na daga, an mga nakaligtas sa Armagedon makakaeksperyensiya nin milagrosong mga pagpaumay. Arog kan ginibo ni Jesus kan yaon siya sa daga, gagamiton niya an kapangyarihan na itinao sa saiya nin Diyos tanganing ibalik an paghiling kan mga buta, an pandangog kan mga bungog, asin an marahay na salud kan mga pilay saka maluya an hawak. (Mateo 15:30) Ikakaugmang marhay kan mga gurang na maibalik giraray an saindang marahay na salud asin kusog arog kaidtong hoben pa sinda. (Job 33:25) Mawawara na an mga kurubot, magigin tanos na an mga takyag saka tabay, asin magigin makusog na giraray an mga kalamnan. Maeeksperyensiyahan kan gabos na maimbod na tawo an luway-luway na paghali asin pagkawara kan mga epekto nin kasalan saka pagkabakong perpekto. Magpapasalamat nanggad kita sa Diyos na Jehova huli sa saiyang makangangalas na kapangyarihan na ibalik sa dati an mga bagay-bagay! Ngunyan, magpokus kita sa sarong nakakaugmang marhay na aspekto kan nakakapukaw sa buot na panahon na ini nin pagbabalik.

Pagbuhay Liwat sa mga Gadan

17, 18. (a) Taano ta sinagwi ni Jesus an mga Saduceo? (b) Anong mga kamugtakan an nagmotibar ki Elias na hagadon ki Jehova na gumibo nin pagbuhay liwat?

¹⁷ Kan inot na siglo C.E., an nagkapirang lider nin relihiyon, na inaapod na mga Saduceo, dai nagtutubod sa pagkabuhay liwat. Sinagwi sinda ni Jesus paagi sa mga tataramon na ini: “Sala kamo, dahil dai nindo aram an Kasuratan ni an kapangyarihan nin Diyos.” (Mateo 22:29) Iyo, ihinahayag kan Kasuratan na si Jehova igwa kan siring na kapangyarihan na magbalik. Paano?

¹⁸ Imahinara an nangyari kan panahon ni Elias. Kugos-kugos nin sarong babaying balo an lupaypay nang hawak kan solo-solo niyang aki. Gadan na an aking lalaki. Siguradong nabigla si propeta Elias, na huruhalawig na panahon nang nagin bisita kan babaying balo. Bago kaini, tinabangan niya an aki na makasalbar sa gutom. Tibaad nagin harani na an buot ni Elias sa aking idto. Talagang munduon an ina. An aking ini iyo na sana an kaugmahan niya pakatapos na magadan an saiyang agom. Tibaad inasahan niya na an aki na ini an maataman sa saiya sa paggurang niya. Sa pagkapurisaw, naisip kan babaying balo na tibaad pinapadusahan siya huling may nagibo siyang sala. Dai matios ni Elias na paghilingon an arog kaiyan na makamumundong kamugtakan. Luway-luway niyang kinua an bangkay sa may daghan kan ina, isinakat iyan sa saiyang kuwarto, asin hinagad sa Diyos na Jehova na ibalik an buhay kan aki.—1 Hadi 17:8-21.

19, 20. (a) Paano ipinahiling ni Abraham na may pagtubod siya sa kapangyarihan ni Jehova na magbuhay liwat nin gadan, asin ano an basehan kan siring na pagtubod? (b) Paano binalusan ni Jehova an pagtubod ni Elias?

¹⁹ Bako si Elias an inot na nagtubod sa pagkabuhay liwat. Mga siglo bago kaidto, nagtubod si Abraham na si Jehova igwa kan siring na kapangyarihan na buhayon liwat an mga tawo—asin may marahay siyang dahilan. Kan si Abraham 100 anyos na asin si Sara 90, ibinalik ni Jehova an kakayahan ninda na mangaki; milagroso niyang pinangyari na mangaki si Sara nin lalaki. (Genesis 17:17; 21:2, 3) Pagkatapos, kan an aki nasa tamang edad na, hinagad ni Jehova ki Abraham na iatang ini. Nagpahiling si Abraham nin pagtubod, na naglalaom na kaya ni Jehova na ibalik an buhay kan namumutan niyang marhay na si Isaac. (Hebreo 11:17-19) An makusugon na pagtubod na iyan tibaad iyo an dahilan kun taano ta, bago nagtukad sa bukid tanganing idulot an saiyang aki, siniyerto ni Abraham sa mga uripon niya na mabalik sindang magkaibanan ni Isaac.—Genesis 22:5.

²⁰ Pinaligtas ni Jehova si Isaac, kaya dai kinaipuhan an pagbuhay liwat kan panahon na idto. Minsan siring, sa kamugtakan ni Elias, an aki kan babaying balo gadan na—pero dai pa nahahaloy. Binalusan ni Jehova an pagtubod kan propeta paagi sa pagbuhay liwat sa aki! Dangan dinara ni Elias an aki sa ina kaini, asin sinabi niya an dai malilingawan na mga tataramon na ini: “Hilinga, buhay an aki mo”!—1 Hadi 17:22-24.

21, 22. (a) Ano an katuyuhan kan mga pagkabuhay liwat na isinurat sa Kasuratan? (b) Sa Paraiso, magigin gurano kahiwas an pagbuhay liwat, asin siisay an magibo kaiyan?

²¹ Sa siring, sa kainot-inuting pagkakataon sa rekord kan Bibliya, nahiling niyato si Jehova na ginamit an kapangyarihan niya na ibalik an buhay nin tawo. Pag-abot nin panahon, tinawan man ni Jehova nin kapangyarihan si Eliseo, Jesus, Pablo, asin Pedro na magbuhay liwat nin gadan. Siyempre, an mga binuhay liwat na idto nagadan man giraray pag-abot nin panahon. Minsan siring, an mga pagkasaysay na iyan sa Bibliya nagtatao sa sato nin marahayon na patanaw kan mga mangyayari sa maabot.

²² Sa Paraiso, gigibuhon ni Jesus an saiyang papel bilang “an pagkabuhay liwat asin an buhay.” (Juan 11:25) Bubuhayon niya liwat an minilyon na tawo, na tinatawan sinda nin oportunidad na mabuhay nin daing katapusan sa Paraiso digdi sa daga. (Juan 5:28, 29) Imahinara an eksena nin paghirilingan nin nagkakaminuruutan na mga mag-aramigo asin magkakaparyente, na haloy na nagkasuruwayan huli sa kagadanan, na nagkukurugusan asin maugmang magkairibanan na giraray! Uumawon kan gabos na tawo si Jehova huli sa saiyang kapangyarihan na ibalik sa dati an mga bagay-bagay.

23. Ano an pinakanangungurog sa gabos na pagpahiling kan kapangyarihan ni Jehova, asin paano kaiyan ginagarantiyahan an satong paglaom sa maabot na panahon?

²³ Nagtao si Jehova nin masarig na garantiya para lubos kitang magtiwala sa paglaom na pagkabuhay liwat. Binuhay liwat ni Jehova an saiyang Aking si Jesus bilang makapangyarihan na espiritung linalang, asin ginibo siyang ikaduwa sa saiya. Iyan an pinakanangungurog sa gabos na pagpahiling kan saiyang kapangyarihan. An binuhay liwat na si Jesus nagpahiling sa ginatos na mga tawo. (1 Corinto 15:5, 6) An ebidensiyang iyan igo nang pruweba dawa sa mga nagdududa sa pagkabuhay liwat. Si Jehova may kapangyarihan na ibalik an buhay.

24. Taano ta makakapagtiwala kita na bubuhayon liwat ni Jehova an mga gadan, asin anong paglaom an puwedeng pakamahalon kan kada saro sa sato?

²⁴ Bako sanang may kapangyarihan si Jehova na ibalik an buhay kan mga gadan kundi mawot niya man na gibuhon iyan. An maimbod na tawong si Job pinasabngan na magsabi na talagang hinihidaw ni Jehova na buhayon liwat an mga gadan. (Job 14:15) Dai ka daw nadadagkang rumani sa satong Diyos, na gustong-gustong gamiton sa siring na mamumuton na paagi an saiyang kapangyarihan na ibalik sa dati an mga bagay-bagay? Pero, girumdumon na an pagbuhay liwat saro sanang aspekto kan dakul na mga paagi ni Jehova para gibuhon na bago an gabos na bagay. Mantang urog kang minarani sa saiya, pirming pakamahalon an mahalagang marhay na paglaom na puwede kang magin presente duman sa Paraiso tanganing mahiling kun paano ni Jehova ‘ginigibong bago an gabos na bagay.’—Kapahayagan 21:5.

1-3. (a) Anong nakakatakot na pangyayari an naeksperyensiyahan kan mga disipulo sa Dagat nin Galilea, asin ano an ginibo ni Jesus? (b) Taano ta tama sanang sabihon ni apostol Pablo na “si Cristo an kapangyarihan nin Diyos”?

NAGKATARAKOT an mga disipulo. Naglalayag sinda pasiring sa ibong na kampi kan Dagat nin Galilea kan bigla sindang abutan nin sarong subasko. Daing duda na may nahiling na sindang mga subasko sa danaw na ini—huling an nagkapira sa sainda eksperyensiyadong mga parasira.a (Mateo 4:18, 19) Pero saro ining “makusugon na alipuros,” asin huli kaiyan biglang nagin maalon na marhay an dagat. May pagkatarantang hininguwa kan mga disipulo na maniobrahon an bangka, alagad ta makusugon talaga an subasko. An nag-aalimbukay na mga alon “daing pundo sa pagsalpok sa bangka,” kaya nalalaugan na iyan nin tubig. Sa ibong kan pagkariribok, si Jesus nanok na nagtuturog sa may hurihan na parte kan bangka, na pagal-pagal pakatapos nin sarong aldaw na pagtutukdo sa dakul na tawo. Huling namemeligro an saindang buhay, pinukaw siya kan mga disipulo, na nakikimahirak: “Kagurangnan, iligtas mo kami, magagadan na kami!”—Marcos 4:35-38; Mateo 8:23-25.

² Dai natakot si Jesus. May kumpiyansang sinaway niya an duros asin an dagat: “Pundo! Magtuninong ka!” Tulos-tulos na suminunod an duros asin an dagat—puminundo an makusugon na duros, nagtuninong an mga alon, asin “biyong kuminalma an palibot.” Grabeng takot an namatian kan mga disipulo. “Siisay man nanggad ini?” an sabi ninda sa lambang saro. Anong klase man nanggad na tawo an makakasaway sa duros asin dagat na garo pagsaway sa sarong dai makontrol na aki?—Marcos 4:39-41; Mateo 8:26, 27.

³ Pero bakong ordinaryong tawo si Jesus. An kapangyarihan ni Jehova nahiling sa saiya sa ekstraordinaryong mga paagi. An pinasabngan na si apostol Pablo tama sanang magsabi: “Si Cristo an kapangyarihan nin Diyos.” (1 Corinto 1:24) Sa anong mga paagi nagin risang-risa ki Jesus an kapangyarihan nin Diyos? Asin ano an puwedeng magin epekto sa buhay ta kan paggamit ni Jesus nin kapangyarihan?

An Kapangyarihan kan Bugtong na Aki nin Diyos

4, 5. (a) Anong kapangyarihan asin awtoridad an itinao ni Jehova sa saiyang bugtong na Aki? (b) Ano an itinao sa Aking ini para maisagibo an mga katuyuhan kan saiyang Ama sa paglalang?

⁴ Isip-isipon an kapangyarihan na igwa si Jesus bago siya nagin tawo. Ginamit ni Jehova an saiya mismong “daing sagkod na kapangyarihan” kan lalangon niya an saiyang bugtong na Aki, na namidbid bilang si Jesu-Cristo. (Roma 1:20; Colosas 1:15) Pakatapos kaiyan, tinawan ni Jehova nin dakulaon na kapangyarihan asin awtoridad an Aking ini; tinawan Niya ini nin asignasyon na isagibo an Saiyang mga katuyuhan sa paglalang. Manungod sa Aki, sinasabi kan Bibliya: “An gabos na bagay nag-eksister paagi sa saiya, asin mayo ni sarong bagay na nag-eksister na bakong paagi sa saiya.”—Juan 1:3.

⁵ Masakiton para sa sato na masabutan kun gurano kadakula kan asignasyon na iyan. Isip-isipa an kapangyarihan na kaipuhan para malalang an minilyon na makapangyarihan na anghel, an uniberso na may binilyon na galaksiya, asin an daga na may dakulon na manlain-lain na nabubuhay. Tanganing magibo an mga trabahong iyan, itinao sa bugtong na Aki an pinakamakapangyarihan na puwersa sa uniberso—an banal na espiritu nin Diyos. An Aking ini nakamati nin dakulang kaugmahan sa pagigin Ekspertong Trabahador, na ginamit ni Jehova sa paglalang kan gabos na iba pang bagay.—Talinhaga 8:22-31.

6. Pagkatapos na magadan asin buhayon liwat si Jesus, anong kapangyarihan asin awtoridad an itinao sa saiya?

⁶ Puwede daw na mag-ako nin urog pang kapangyarihan asin awtoridad an bugtong na Aki? Pagkatapos na magadan si Jesus asin buhayon liwat, sinabi niya: “An gabos na awtoridad sa langit asin sa daga itinao na sa sako.” (Mateo 28:18) Iyo, tinawan si Jesus kan kakayahan asin kan deretso na mamahala sa bilog na uniberso. Bilang “Hadi nin mga hadi asin Kagurangnan nin mga kagurangnan,” inawtorisaran siyang paraon “an gabos na gobyerno asin gabos na awtoridad saka kapangyarihan”—nahihiling asin dai nahihiling—na tumang sa saiyang Ama. (Kapahayagan 19:16; 1 Corinto 15:24-26) “Mayong itinada an Diyos na dai ipinasairarom” ki Jesus—an buot sabihon, si Jehova sana an dai napasairarom sa kapangyarihan niya.—Hebreo 2:8; 1 Corinto 15:27.

7. Taano ta makakasigurado kita na nungkang aabusuhon ni Jesus an kapangyarihan na itinao ni Jehova sa saiya?

⁷ Dapat daw na mahadit kita na tibaad abusuhon ni Jesus an saiyang kapangyarihan? Dai nanggad! Talagang namumutan ni Jesus an saiyang Ama asin nungka siyang magibo nin ano man na ikakaanggot niya. (Juan 8:29; 14:31) Aram na marhay ni Jesus na nungkang inaabuso ni Jehova an saiyang kapangyarihan bilang Makakamhan sa Gabos. Nahiling mismo ni Jesus na si Jehova naghahanap nin mga oportunidad “tanganing ipahiling an saiyang kusog alang-alang sa mga bilog an puso para sa saiya.” (2 Cronica 16:9) Sa katunayan, namumutan man ni Jesus an katawuhan arog kan pagkamuot kan saiyang Ama, kaya makakapagtiwala kita na pirming gagamiton ni Jesus an saiyang kapangyarihan para gumibo nin marahay. (Juan 13:1) Napatunayan na iyan ni Jesus huli sa marahay na rekord na nagibo niya. Isip-isipon ta an kapangyarihan na igwa siya kaidto kan yaon siya digdi sa daga asin kun paano siya napahiro para gamiton iyan.

‘Makapangyarihan sa Tataramon’

8. Pagkatapos siyang lahidan, tinawan si Jesus nin kapangyarihan na gibuhon an ano, asin paano niya ginamit an saiyang kapangyarihan?

⁸ Minalataw na mayong ginibong milagro si Jesus kan siya aki pa asin nagdadakula sa Nazaret. Pero nabago iyan pakatapos na mabawtismuhan siya kan 29 C.E., kan siya mga 30 anyos. (Lucas 3:21-23) Sinasabi sa sato kan Bibliya: “Siya linahidan nin Diyos nin banal na espiritu saka tinawan nin kapangyarihan, asin naglibot siya sa bilog na kadagaan na naggigibo nin marahay saka nagpapaumay sa gabos na pinapasakitan kan Diyablo.” (Gibo 10:38) “Naggigibo nin marahay”—bako daw na ipinaparisa kaiyan na ginamit ni Jesus sa tama an saiyang kapangyarihan? Pagkatapos siyang lahidan, nagin siyang “sarong propeta na may makapangyarihan na mga gibo asin mapuwersang mga tataramon.”—Lucas 24:19.

9-11. (a) Sain parati ginibo ni Jesus an saiyang pagtutukdo, asin anong kadipisilan an inatubang niya? (b) Taano ta napangalas na marhay an dakul na tawo sa paagi ni Jesus nin pagtutukdo?

⁹ Paano si Jesus nagin makapangyarihan sa tataramon? Parati siyang nagtutukdo sa luwas—sa mga gilid nin danaw asin mga gilid nin bulod saka sa mga tinampo asin saudan. (Marcos 6:53-56; Lucas 5:1-3; 13:26) An saiyang mga paradangog madali sanang makakahali kun dai sinda interesado sa saiyang mga tataramon. Kan panahon na idto mayo pa nin imprentadong mga libro, kaya an mga mapag-apresyar na mga paradangog kaipuhan na isaisip asin isapuso an saiyang mga tataramon. Kaya an pagtutukdo ni Jesus kinaipuhan na biyong nakakakua nin atensiyon, madaling masabutan, asin madaling tandaan. Pero an mga iyan dai nagin problema para ki Jesus. Halimbawa, isip-isipa an saiyang Sermon sa Bukid.

¹⁰ Sarong aga sa kapinunan nin 31 C.E., dakul na tawo an nagtiripon sa sarong gilid nin bulod harani sa Dagat nin Galilea. May mga hali sa Judea asin Jerusalem, na 100 sagkod 110 kilometros an rayo. An iba man hali sa mga baybayon nin Tiro asin Sidon, sa norte. Dakul na may hilang an nagrani ki Jesus tanganing madutan siya, asin pinaumayan niya sinda gabos. Kan mayo na nin maski saro na may grabeng hilang sa tahaw ninda, nagpuon siyang magtukdo. (Lucas 6:17-19) Paghaloy-haloy, kan matapos na siya sa pagtaram, nagngalas sinda sa saindang nadangog. Taano?

¹¹ Pakalihis nin mga taon, an saro na nakadangog kan sermon na idto nagsurat: “Napangalas na marhay an mga tawo sa saiyang paagi nin pagtukdo, huli ta nagtutukdo siya sa sainda bilang sarong tawo na igwa nin awtoridad.” (Mateo 7:28, 29) Si Jesus nagtaram sa paagi na namamatian ninda an kapangyarihan. Nagtaram siya bilang representante nin Diyos asin ibinasar niya an saiyang katukduan sa Tataramon nin Diyos. (Juan 7:16) An mga sinasabi ni Jesus malinaw, an saiyang mga sadol nakakakumbinsir, asin an saiyang mga argumento dai mapapahimutikan. Natumbok kan mga tataramon niya an tunay na mga isyu saka naabot an puso kan mga nagdadangog sa saiya. Tinukduan niya sinda kun paano magigin maugma, kun paano mamimibi, kun paano hahanapon an Kahadian nin Diyos, asin kun paano makakapagtugdok para sa sarong magayon na puturo. (Mateo 5:3–7:27) Napahiro kan mga tataramon niya an puso kan mga nagugutom sa katotoohan asin katanusan. An mga tawong idto andam na “talikdan” an saindang sadiri asin bayaan an gabos na bagay tanganing magsunod sa saiya. (Mateo 16:24; Lucas 5:10, 11) Sarong patotoo nanggad iyan kan kapangyarihan kan mga tataramon ni Jesus!

“May Makapangyarihan na mga Gibo”

12, 13. Sa anong paagi na si Jesus “may makapangyarihan na mga gibo,” asin may anong pagkakalain-lain an saiyang mga milagro?

¹² Si Jesus man “may makapangyarihan na mga gibo.” (Lucas 24:19) Mababasa sa mga Ebanghelyo an labing 30 espesipikong milagro na ginibo niya—gabos paagi sa “kapangyarihan ni Jehova.”b (Lucas 5:17) Rinibong tawo an nakinabang sa mga milagro ni Jesus. Isip-isipa na sana an duwang milagro—an pagpakakan sa 5,000 na lalaki asin pagkatapos 4,000 na lalaki. Kun iiiba sa bilang an mga babayi asin mga aki, posibleng rinibo pa an makakadagdag sa bilang!—Mateo 14:13-21; 15:32-38.

¹³ Manlain-lain na milagro an ginibo ni Jesus. Igwa siya nin awtoridad sa mga demonyo; madalion niya sana sindang napalayas. (Lucas 9:37-43) Igwa siya nin kapangyarihan na gibuhon na arak an tubig. (Juan 2:1-11) Imahinara an pagngalas kan saiyang mga disipulo kan “nahiling ninda si Jesus na naglalakaw sa ibabaw kan dagat.” (Juan 6:18, 19) Igwa siya nin kapangyarihan na bulungon an gabos na klase nin hilang, arog kan mga depekto sa hawak, pabalik-balik na hilang, asin nakakagadan na hilang. (Marcos 3:1-5; Juan 4:46-54) Ginibo niya an siring na mga pagpaumay sa lain-lain na paagi. An nagkapira pinaumayan niya dawa harayo sa saiya, mantang an iba dinutan mismo ni Jesus. (Mateo 8:2, 3, 5-13) An nagkapira pinaumayan nin bigla, an iba man luway-luway.—Marcos 8:22-25; Lucas 8:43, 44.

14. Sa anong mga sitwasyon ipinahiling ni Jesus an saiyang kapangyarihan na buhayon liwat an gadan?

¹⁴ An pinakamakangangalas, igwa si Jesus nin kapangyarihan na buhayon liwat an gadan. Sinasambit kan Bibliya an tulong pangyayari na nagbuhay siya nin gadan; ibinalik niya an sarong 12 anyos na daragita sa mga magurang kaini, an sarong solo-solong aki sa balo kaining ina, asin an sarong namumutan na marhay na tugang na lalaki sa mga tugang kaining babayi. (Lucas 7:11-15; 8:49-56; Juan 11:38-44) Mayo nin sitwasyon na nagin masakiton para sa saiya. Binuhay niya an 12 anyos na daragita sa higdaan kaini dai nahaloy pagkagadan kaini. Binuhay niya liwat an aking lalaki kan babaying balo mantang nasa tiheras ini para sa paglubong, na daing duda na nagadan an aki sa aldaw man sanang idto. Asin binuhay niya si Lazaro hali sa lulubngan apat na aldaw pagkagadan kaini.

Bakong Makasadiri, Responsable, Asin Makonsiderasyon na Paggamit nin Kapangyarihan

15, 16. Ano an ebidensiya na si Jesus bakong makasadiri sa paggamit kan saiyang kapangyarihan?

¹⁵ Naiimahinar mo daw an posibleng pag-abuso sa kapangyarihan kun an kapangyarihan ni Jesus itinao sa sarong bakong perpektong tagapamahala? Pero si Jesus daing kasalan. (1 Pedro 2:22) Dai siya nagin makasadiri, ambisyoso, asin mahanab—mga kuwalidad na nagmomotibar sa bakong perpektong mga tawo para gamiton an saindang kapangyarihan sa ikakapahamak nin iba.

¹⁶ Si Jesus bakong makasadiri sa paggamit kan saiyang kapangyarihan; nungka niyang ginamit iyan para sa personal na pakinabang. Kan siya nagugutom, nagsayuma siyang gibuhon na tinapay an mga gapo para magin pagkakan niya. (Mateo 4:1-4) An kakadikit na pagsadiri niya ebidensiya na dai niya ginamit an saiyang kapangyarihan para magganansiya. (Mateo 8:20) May dagdag pang pruweba na an makapangyarihan niyang mga gibo bakong dahil sa makasadiring mga motibo. Pag nagmimilagro siya, ginigibo niya iyan nin may pagsasakripisyo. Pag nagpapaumay siya nin may hilang, may kapangyarihan na minaluwas sa saiya. Namatian niya an pagluwas na ini nin kapangyarihan, dawa kan saro sana an pinaumayan. (Marcos 5:25-34) Pero, pinabayaan niya na dutan siya nin dakul na tawo, asin naumayan sinda. (Lucas 6:19) Patunay nanggad kan saiyang pagigin bakong makasadiri!

17. Paano ipinahiling ni Jesus na responsable siya sa paggamit kan saiyang kapangyarihan?

¹⁷ Responsable si Jesus sa paggamit kan saiyang kapangyarihan. Nungka niyang ginamit an saiyang kapangyarihan para sana magpasikat o makakua nin atensiyon. (Mateo 4:5-7) Nagsayuma siyang gumibo nin mga tanda tangani sanang paniguan an pag-usyoso ni Herodes na may salang motibo. (Lucas 23:8, 9) Imbes na ipamareta an saiyang kapangyarihan, parating pinagbubutan ni Jesus an mga pinaumayan niya na dai iyan pagsabihon sa kiisay man. (Marcos 5:43; 7:36) Habo niyang magkongklusyon an mga tawo manungod sa saiya basado sa nakakabiglang mga bareta.—Mateo 12:15-19.

18-20. (a) Ano an nakapahiro ki Jesus sa paggamit niya kan saiyang kapangyarihan? (b) Ano an masasabi mo manungod sa paagi nin pagpaumay ni Jesus sa sarong bungog?

¹⁸ An makapangyarihan na tawong ini, si Jesus, lain na marhay sa mga tagapamahalang ginamit an saindang kapangyarihan na dai lamang iniintindi an mga pangangaipo asin pagsakit nin iba. Si Jesus may pagmakulog sa mga tawo. An mahiling sanang nagsasakit sinda nin grabe nakakaapektar nang marhay sa saiya kaya napapahiro siyang paginhawahon sinda sa saindang pagsakit. (Mateo 14:14) Makonsiderasyon siya sa saindang mga pagmati asin pangangaipo, asin an mamumuton na pagmakulog na ini igwa nin epekto sa paggamit niya kan saiyang kapangyarihan. An sarong nakakapukaw sa buot na halimbawa yaon sa Marcos 7:31-37.

¹⁹ Sa pangyayaring ini, nanumpungan si Jesus nin dakulon na tawo asin dinara sa saiya an dakul na may hilang, asin pinaumayan niya sinda gabos. (Mateo 15:29, 30) Pero tinawan ni Jesus nin espesyal na atensiyon an sarong lalaki para pahilingan nin espesyal na konsiderasyon. An lalaking iyan bungog asin haros dai makataram. Posibleng narisa ni Jesus na ninenerbiyos o nasusupog an lalaki. Sa makonsiderasyon na paagi, irinayo ni Jesus an lalaki sa dakul na tawo. Dangan nagsenyas si Jesus tanganing ipasabot sa lalaki kun ano an gigibuhon niya. “Dinutan niya kan saiyang mga muro an mga talinga kan lalaki, asin pagkatapos maglutab, dinutan niya an dila kaini.”c (Marcos 7:33) Dangan, nagtangad si Jesus sa langit asin naghangos nin hararom. Paagi sa mga aksiyon na iyan garo man sana sinasabi sa lalaki, ‘Ining gigibuhon ko sa saimo huli ini sa kapangyarihan nin Diyos.’ Sa katapos-tapusi, sinabi ni Jesus: “Mabuksan ka.” (Marcos 7:34) Sa pagkakataon na iyan, nakabalik an pagdangog kan lalaki, asin nakataram na siya nin normal.

²⁰ Nakakapukaw nanggad sa buot na isip-isipon na dawa pag ginagamit ni Jesus an kapangyarihan na itinao nin Diyos para paumayan an mga nagsasakit nin grabe, maduminamay niyang kinokonsiderar an saindang pagmati! Bako daw na nakakapakusog sa buot na maaraman na an ibinugtak ni Jehova na mamahala sa Mesiyanikong Kahadian sarong mapagmakulog asin makonsiderasyon na Tagapamahala?

Anino kan mga Bagay na Maabot

21, 22. (a) Ano an ipinapanganino kan mga milagro ni Jesus? (b) Huling may kontrol si Jesus sa natural na mga puwersa, ano an maaasahan niyato sa irarom kan pamamahala niya sa Kahadian?

²¹ An makapangyarihan na mga gibo ni Jesus digdi sa daga mga patanaw sana kan maabot na mas dakula pang mga bendisyon sa irarom kan saiyang pamamahala bilang hadi. Sa bagong kinaban nin Diyos, magibo pa man giraray si Jesus nin mga milagro—alagad sa bilog nang daga! Isip-isipa an nagkapira sa nakakapukaw sa buot na mga mangyayari sa maabot na panahon.

²² Ibabalik ni Jesus an perpektong kamugtakan kan ekolohiya kan daga. Girumduma na ipinahiling niya na may kontrol siya sa natural na mga puwersa paagi sa pagpakalma sa alipuros. Kun siring, sigurado na sa irarom kan pamamahala ni Cristo sa Kahadian, dai na kaipuhan na matakot an mga tawo na maapektaran pa nin mga bagyo, linog, pagtuga nin bulkan, o iba pang mga kalamidad. Mantang si Jesus an Ekspertong Trabahador, na ginamit ni Jehova sa paglalang kan daga asin kan gabos na nabubuhay na yaon diyan, lubos niyang nasasabutan an pagkagibo kan daga. Aram niya kun paano gagamiton nin tama an mga yaman kaiyan. Sa irarom kan saiyang pamamahala, an enterong dagang ini magigin Paraiso.—Lucas 23:43.

23. Bilang Hadi, paano papaniguan ni Jesus an mga pangangaipo nin katawuhan?

²³ Kumusta man kun manungod sa mga pangangaipo kan katawuhan? An kakayahan ni Jesus na pakakanon nin abunda an rinibong tawo paagi sa dikit sanang suplay nin kakanon naggagarantiya sa sato na sa pamamahala niya mayo nang magugutom. Iyo, magigin abunda na an kakanon para sa gabos; mawawara na an gutom sagkod lamang. (Salmo 72:16) Huli sa saiyang kapangyarihan na bulungon an gabos na hilang asin kamatian, an mga buta, bungog, baldado, asin pilay mauumayan na nin lubos asin permanente. (Isaias 33:24; 35:5, 6) An saiyang kakayahan na buhayon liwat an mga gadan naggagarantiya na kaiba sa kapangyarihan niya bilang Hadi sa langit an kakayahan na buhayon liwat an minilyon na tawo na ikinakaugma kan saiyang Ama na girumdumon.—Juan 5:28, 29.

24. Mantang hinuhurop-hurop niyato an kapangyarihan ni Jesus, ano an dapat na girumdumon ta, asin taano?

²⁴ Mantang hinuhurop-hurop niyato an kapangyarihan ni Jesus, girumdumon ta na inaarog kan Aking ini an saiyang Ama sa perpektong paagi. (Juan 14:9) Sa siring, an paggamit ni Jesus nin kapangyarihan nagtatao sa sato nin malinaw na ladawan kun paano ginagamit ni Jehova an kapangyarihan. Halimbawa, isip-isipa an mamumuton na paagi nin pagpaumay ni Jesus sa sarong may leproso. Huling nahirak na marhay si Jesus, dinutan niya an lalaki asin sinabi: “Gusto ko!” (Marcos 1:40-42) Paagi sa arog kaiyan na mga pagkasaysay, garo man sana sinasabi ni Jehova, ‘Arog kaiyan an paggamit ko kan sakong kapangyarihan!’ Dai ka daw napapahirong umawon an satong makakamhan sa gabos na Diyos asin magpasalamat na ginagamit niya an saiyang kapangyarihan sa siring kamamumuton na paagi?

1. Sa anong dai naririsang siod madalion na mabiktima an bakong perpektong mga tawo?

“PIRMING may nakatagong siod para sa may kapangyarihan.” An mga tataramon na iyan nin sarong parasurat nin tula kan ika-19 siglo nagtaong atensiyon sa sarong dai naririsang peligro: an pag-abuso sa kapangyarihan. Makamumundo, madalion nanggad na mabiktima kan siod na ini an bakong perpektong mga tawo. Sa katunayan, sa bilog na kasaysayan “an tawo nananakop sa tawo sa saiyang ikakapahamak.” (Eclesiastes 8:9) An paggamit nin kapangyarihan na mayo nin pagkamuot nagresulta sa dai masukol na pagsakit nin tawo.

2, 3. (a) Sa anong paagi ibang-iba si Jehova sa paggamit nin kapangyarihan? (b) Ano an mga puwedeng kaiba sa kapangyarihan niyato, asin paano ta dapat gamiton an mga iyan?

² Pero, ibang-iba an Diyos na Jehova. Igwa siya nin daing limiteng kapangyarihan, alagad nungka niyang inaabuso an kapangyarihan na iyan. Arog kan narisa niyato sa nainot na mga kapitulo, pirmi niyang ginagamit an saiyang kapangyarihan—iyan man sa paglalang, sa paglaglag, sa pagprotektar, o sa pagbabalik—kauyon kan saiyang mamumuton na mga katuyuhan. Pag hinuhurop-hurop ta kun paano niya ginagamit an saiyang kapangyarihan, napapahiro kitang rumani sa saiya. Asin mamomotibar kita kaiyan na ‘magin paraarog sa Diyos’ sa paggamit niyato nin kapangyarihan. (Efeso 5:1) Alagad kita na maluyang mga tawo, anong kapangyarihan an igwa kita?

³ Girumduma na an tawo linalang “sa ladawan nin Diyos,” na nakakabaing sa saiya. (Genesis 1:26, 27) Huli kaiyan, may kapangyarihan man kita—kisiyera kadikit. Puwedeng kaiba sa kapangyarihan niyato an kakayahan na gibuhon an mga bagay-bagay o magtrabaho; pagkaigwa nin kontrol o awtoridad sa iba; kakayahan na impluwensiyahan an iba, partikular na an mga namumuot sa sato; pisikal na kusog; o materyal na mga pagsadiri. Manungod ki Jehova, sinabi kan salmista: “An burabod nin buhay yaon sa saimo.” (Salmo 36:9) Kun siring, sa direkta man na paagi o bako, an Diyos an Burabod nin ano man na kapangyarihan na tibaad igwa kita. Kaya gusto tang gamiton iyan sa mga paagi na nakakapaugma sa saiya. Paano niyato iyan magigibo?

Mahalagang Marhay an Pagkamuot

4, 5. (a) Ano an mahalagang marhay para magamit nin tama an kapangyarihan, asin paano iyan ipinapahiling kan halimbawa nin Diyos? (b) Paano kita tatabangan nin pagkamuot na magamit nin tama an satong kapangyarihan?

⁴ Para magamit nin tama an kapangyarihan, mahalagang marhay an pagkamuot. Bako daw na malinaw tang mahihiling iyan sa halimbawa nin Diyos? Girumduma an pagtukar ta sa Kapitulo 1 kan apat na panginot na kuwalidad nin Diyos—kapangyarihan, hustisya, kadunungan, asin pagkamuot. Sa apat na kuwalidad na iyan, arin an nangingibabaw? An pagkamuot. Sinasabi sa 1 Juan 4:8: “An Diyos pagkamuot.” Iyo, an pinakaubod ni Jehova pagkamuot; nakakaimpluwensiya iyan sa gabos niyang ginigibo. Kaya an lambang kapahayagan kan saiyang kapangyarihan minomotibar nin pagkamuot asin para sa ikakarahay kan mga namumuot sa saiya.

⁵ Tatabangan man kita nin pagkamuot na magamit nin tama an satong kapangyarihan. Tutal, sinasabi sa sato kan Bibliya na an pagkamuot “mabuot” asin “dai nag-iisip kan sadiri sanang kapakanan.” (1 Corinto 13:4, 5) Kaya huli sa pagkamuot, dai kita magawi nin daing hirak o magigin maringis sa mga nasa irarom kan satong awtoridad. Imbes, tatrataron ta an iba nin may dignidad asin iinuton ta an saindang mga pangangaipo asin namamati kisa kan sa sato.—Filipos 2:3, 4.

6, 7. (a) Ano an diyosnon na pagkatakot, asin taano ta an kuwalidad na ini makakatabang sa sato na malikayan an pag-abuso sa kapangyarihan? (b) Iilustrar kun paano magkakonektar an pagkatakot na mapaanggot an Diyos asin an pagkamuot sa Diyos.

⁶ An pagkamuot konektado sa saro pang kuwalidad na makakatabang sa sato na malikayan an pag-abuso sa kapangyarihan: diyosnon na pagkatakot. Ano an kahalagahan kan kuwalidad na ini? Sinasabi sa Talinhaga 16:6: “Paagi sa pagkaigwa nin pagkatakot ki Jehova an saro minarayo sa karatan.” An pag-abuso sa kapangyarihan saro nanggad sa maraot na mga ugali na maninigo niyatong rayuan. An pagkaigwa nin pagkatakot sa Diyos mapugol sa sato na tratuhon nin sala an mga sakop kan satong kapangyarihan. Taano? An sarong dahilan iyo na aram tang maninimbag kita sa Diyos huli sa paagi nin pagtrato ta sa sainda. (Nehemias 5:1-7, 15) Alagad bako sana iyan an kalabot sa diyosnon na pagkatakot. An mga termino sa orihinal na lengguwahe na ginamit para sa “pagkatakot” parating nanunungod sa hararom na paggalang sa Diyos. Sa siring, an pagkatakot iinaasosyar kan Bibliya sa pagkamuot sa Diyos. (Deuteronomio 10:12, 13) Kaiba sa pagkatakot na may hararom na paggalang an positibong pagkatakot na mapaanggot an Diyos—bako sanang huli ta natatakot kita sa mga konsekwensiya kundi huli ta talagang namumutan niyato siya.

⁷ Sa pag-ilustrar: Isip-isipa an marahay na relasyon nin sarong aking sadit asin kan saiyang ama. Namamatian kan aki an pagmalasakit saka pagkamuot kan saiyang ama. Pero aram man kan aki kun ano an hinahagad sa saiya kan saiyang ama, asin aram niya na didisiplinahon siya kan saiyang ama kun mapasaway siya. An aki dai nakakamati nin grabeng pagkatakot sa saiyang ama. Imbes, namumutan niyang marhay an saiyang ama. Nauugmang marhay an aki na gibuhon an ano man na bagay na ikakaugma kan saiyang ama. Arog man kaiyan an diyosnon na pagkatakot. Huling namumutan niyato si Jehova, an satong Ama sa langit, nag-iingat kitang marhay na dai makagibo nin ano man na magigin dahilan na mapamundo an saiyang puso. (Genesis 6:6) Imbes, gustong-gusto niyato na paugmahon an saiyang puso. (Talinhaga 27:11) Iyan an dahilan kaya gusto tang gamiton nin tama an satong kapangyarihan. Hilingon niyato kun paano ta iyan magigibo.

Sa Laog kan Pamilya

8. (a) Ano an awtoridad nin mga agom na lalaki sa laog kan pamilya, asin paano niya iyan dapat gamiton? (b) Paano maipapahiling nin agom na lalaki na tinatawan niya nin onra an saiyang agom?

⁸ Konsideraron ta nguna an manungod sa pamilya. Sinasabi sa Efeso 5:23: “An agom na lalaki iyo an payo kan saiyang agom na babayi.” Paano gagamiton nin sarong agom na lalaki an awtoridad na ini na itinao nin Diyos? Sinasadol kan Bibliya an mga agom na lalaki na mamuhay kaiba kan saindang agom “sa paaging nagpapahiling na nasasabutan [ninda] sinda” asin na “tawan . . . sinda nin onra na arog kan sa mas mapapasaon na lalagan.” (1 Pedro 3:7) An Griegong noun na itrinadusir na “onra” nangangahulugan na “presyo, halaga, . . . paggalang.” An ibang porma kan tataramon na ini itinatradusir na “regalo” asin “mahalagang marhay.” (Gibo 28:10; 1 Pedro 2:7) An agom na lalaki na nagtatao nin onra sa saiyang agom nungkang kukulgan sa pisikal an saiyang agom; ni susupugon o memenuson man niya ini, na nagigin dahilan na mamatian kaini na mayo siyang halaga. Imbes, minimidbid niya an halaga kaini asin tinatratar nin may paggalang. Ipinapahiling niya sa tataramon asin gibo—sa pribado asin sa publiko—na mahalagang marhay ini sa saiya. (Talinhaga 31:28) Nakakamtan kan siring na agom na lalaki bako sana an pagkamuot asin paggalang kan saiyang agom kundi, an mas importante, an pag-uyon nin Diyos.

9. (a) May anong awtoridad an mga agom na babayi sa laog kan pamilya? (b) Ano an makakatabang sa agom na babayi na gamiton an saiyang mga abilidad para suportaran an saiyang agom, asin may anong resulta?

⁹ An mga agom na babayi igwa man nin awtoridad sa laog kan pamilya. Sinasambit sa Bibliya an manungod sa diyosnon na mga babayi na iginalang an saindang agom bilang saindang payo, pero naggibo sinda nin paagi tanganing tabangan an saindang agom para gibuhon an tama asin para malikayan an salang mga paghusgar. (Genesis 21:9-12; 27:46–28:2) An agom na babayi tibaad mas matali kisa sa saiyang agom, o tibaad may mga abilidad siya na mayo sa agom na lalaki. Alagad, dapat na magkaigwa siya nin “hararom na paggalang” sa saiyang agom asin “magpasakop” digdi “siring kan pagpasakop . . . sa Kagurangnan.” (Efeso 5:22, 33) Pag an agom na babayi nag-iisip na may katuyuhan na paugmahon an Diyos, magagamit niya an saiyang mga abilidad para suportaran an saiyang agom imbes na menuson ini o dominaron. An siring na “babaying tunay na madunong” nakikikooperar na marhay sa saiyang agom sa pagpasarig kan pamilya. Paagi kaiyan napapagdanay niya an pakikipagkatuninungan sa Diyos.—Talinhaga 14:1.

10. (a) Anong awtoridad an itinao nin Diyos sa mga magurang? (b) Ano an kahulugan kan terminong “disiplina,” asin paano iyan dapat itao? (Hilingon man an nota sa ibaba.)

¹⁰ An mga magurang igwa man nin awtoridad na itinao sa sainda nin Diyos. Nagsasadol an Bibliya: “Mga ama, dai nindo pag-uyamon an saindong mga aki, kundi padagos sindang padakulaon sa disiplina asin sadol ni Jehova.” (Efeso 6:4) Sa Bibliya, an terminong “disiplina” puwedeng mangahulugan nin “pagpadakula, pagsasanay, pagtutukdo.” Kaipuhan nin mga aki an disiplina; nagtatalubo sinda sa irarom nin malinaw na mga susundon, sagkudan, asin limitasyon. Inaasosyar kan Bibliya an siring na disiplina, o pagtutukdo, sa pagkamuot. (Talinhaga 13:24) Kun siring, “an pamakol na pandisiplina” dapat na nungkang magin mapang-abuso—sa emosyon o sa pisikal.a (Talinhaga 22:15; 29:15) An istrikto o daing hirak na disiplina na mayo nin pagkamuot sarong pag-abuso kan awtoridad nin magurang asin puwedeng biyong makapaluya sa buot kan aki. (Colosas 3:21) Sa ibong na kampi, pag dinidisiplina nin mga magurang an saindang mga aki sa timbang asin tamang paagi, mamamati kan mga aki na namumutan sinda asin na mahalaga sa saindang mga magurang an klase nin pagkatawo ninda.

11. Paano magagamit nin tama kan mga aki an saindang kapangyarihan o kakusugan?

¹¹ Kumusta man kun manungod sa mga aki? Paano ninda magagamit nin tama an saindang kapangyarihan o kakusugan? “An kamurawayan nin mga hoben iyo an saindang kakusugan,” an sabi sa Talinhaga 20:29. Siguradong mayo na nin mas marahay pang paagi nin paggamit kan mga hoben kan saindang kusog kisa sa paggamit kaiyan sa paglilingkod sa satong “Pinakanangungurog na Kaglalang.” (Eclesiastes 12:1) Marahay na girumdumon nin mga hoben na an mga iginagawi ninda puwedeng magkaigwa nin epekto sa pagmati kan saindang mga magurang. (Talinhaga 23:24, 25) Pag sinusunod nin mga aki an saindang may takot sa Diyos na mga magurang asin nagdadanay sa tamang dalan, napapaugma ninda an puso kan saindang mga magurang. (Efeso 6:1) An siring na paggawi “nakakapaugma . . . sa Kagurangnan.”—Colosas 3:20.

Sa Laog kan Kongregasyon

12, 13. (a) Ano an dapat na pagmansay nin kamagurangan sa awtoridad ninda sa kongregasyon? (b) Iilustrar kun taano ta dapat na mapagpadangat na trataron nin kamagurangan an aripumpon.

¹² Nagtao si Jehova nin mga paraataman na manginginot sa Kristiyanong kongregasyon. (Hebreo 13:17) Dapat na gamiton kan kuwalipikadong mga lalaking ini an itinao sa sainda nin Diyos na awtoridad para magtao nin kinakaipuhan na tabang asin para makakontribwir sa ikakarahay kan aripumpon. An pagigin mga paraataman daw ninda nagtatao sa sainda nin deretso na magpakangkagurangnan sa saindang mga kapagtubod? Dai nanggad! An mga elder dapat na magkaigwa nin timbang asin mapakumbabang pagmansay sa papel ninda sa kongregasyon. (1 Pedro 5:2, 3) Sinasadol kan Bibliya an mga paraataman: “Pasturan an kongregasyon nin Diyos, na binakal niya kan dugo kan saiyang sadiring Aki.” (Gibo 20:28) Maririsa niyato diyan an mapuwersang dahilan para mapagpadangat na trataron an lambang miyembro kan aripumpon.

¹³ Puwede niyatong iilustrar iyan nin arog kaini. Pinakiulayan ka kan saimong dayupot na amigo na asikasuhon an sarong pinapahalagahan niyang marhay na pagsadiri. Aram mong dakulang kantidad an ibinayad diyan kan saimong amigo. Bako daw na iingatan mong marhay iyan? Sa kaagid na paagi, ipinagkatiwala nin Diyos sa mga elder an paninimbagan na atamanon an mahalagang marhay na pagsadiri niya: an kongregasyon, na an mga miyembro iinaagid sa mga karnero. (Juan 21:16, 17) Namumutan ni Jehova an saiyang mga karnero—iyo, namumutan niya sindang marhay kaya binakal niya sinda kan mahalagang marhay na dugo kan saiyang bugtong na Aki, si Jesu-Cristo. Mayo na nin malabi pa sa halagang ibinayad ni Jehova para sa saiyang mga karnero. Ginigirumdom iyan nin mapakumbabang mga elder asin tinatratar ninda an mga karnero ni Jehova uyon diyan.

An “Kapangyarihan kan Dila”

14. May anong kapangyarihan an dila?

¹⁴ “An kagadanan asin buhay nasa kapangyarihan kan dila,” an sabi kan Bibliya. (Talinhaga 18:21) Iyo, dakulang danyos an kayang gibuhon kan dila. Siisay sa sato an dai pa lamang nakamati kan kulog nin huli sa dai pinag-isipan o mapagmenos pa nganing sinabi kan iba? Pero an dila may kapangyarihan man na magpaumay. “An dila kan mga madunong nakakapaumay,” an sabi kan Talinhaga 12:18. Iyo, an positibo, nakakarahay na mga tataramon puwedeng magin siring sa paglahid nin nakakapakalma asin nakakapaumay na panghaplas sa puso. Konsideraron an nagkapirang halimbawa.

15, 16. Sa anong mga paagi niyato magagamit an dila para pakusugon an buot nin iba?

¹⁵ “Magtaram na may pagranga sa mga nagmumundo nin grabe,” an sadol kan 1 Tesalonica 5:14. Iyo, dawa an maimbod na mga lingkod ni Jehova puwedeng mapaatubang kun minsan sa grabeng kamunduan. Paano ta sinda matatabangan? Magtao nin espesipiko asin tunay na komendasyon tanganing matabangan sindang mahiling an halaga ninda sa paghiling ni Jehova. Sabihon sa sainda an mapuwersang mga tataramon sa Bibliya na nagpapahiling na si Jehova talagang nagmamakulog asin namumutan an mga “nalugadan an puso” asin “may runot na espiritu.” (Salmo 34:18) Pag ginagamit ta an kapangyarihan kan satong dila para rangahon an iba, ipinapahiling niyato na inaarog ta an satong mapagmalasakit na Diyos, “na nagraranga sa mga nagmumundo nin grabe.”—2 Corinto 7:6, New American Standard Bible.

¹⁶ Magagamit ta man an kapangyarihan kan satong dila para magtao nin kinakaipuhan na marhay na pampakusog nin buot sa iba. May kapagtubod ka daw na nagadanan nin mahal sa buhay? An maduminamay na mga tataramon na nagpapahayag kan satong pagmakulog asin pagmalasakit puwedeng makaranga sa pusong nagmumundo. Igwa daw nin may edad nang tugang na lalaki o babayi na nakakamati na mayo na siyang serbi? An makonsiderasyon na dila puwedeng makatao sa mga may edad na nin asigurasyon na pinapahalagahan sinda. Igwa daw nin nagsasakit huli sa dai nararahay na hilang? An satong nakakapakusog na mga tataramon paagi sa pag-apod sa saiya sa telepono, pagpadara nin surat, o pagbisita mismo puwedeng magparahay kan pagmati niya. Siguradong mauugma an satong Kaglalang pag ginagamit niyato an kapangyarihan sa pagtaram para sabihon an mga “marahay na bagay na nakakapakusog”!—Efeso 4:29.

17. Sa anong importanteng paagi niyato magagamit an satong dila para sa kapakinabangan nin iba, asin taano ta dapat tang gibuhon iyan?

¹⁷ Mayo na nin mas importante pang paagi nin paggamit kan kapangyarihan kan dila kisa pagpaabot niyato sa iba kan maugmang bareta kan Kahadian nin Diyos. “Dai mo ipanguri an marahay sa mga maninigo mong tawan kaiyan kun kaya mo man sanang magtabang,” an sabi kan Talinhaga 3:27. Obligasyon niyato sa iba na ipaabot sa sainda an nagliligtas-buhay na maugmang bareta. Bakong tama na sadirihon ta sana an importanteng marhay na mensahe na itinao sa sato ni Jehova. (1 Corinto 9:16, 22) Alagad ano an inaasahan sa sato ni Jehova sa gibuhon na ini?

Paglilingkod ki Jehova sa ‘Bilog Niyatong Kusog’

18. Ano an inaasahan sa sato ni Jehova?

¹⁸ An pagkamuot niyato ki Jehova nagpapahiro sa sato na lubos na makikabtang sa Kristiyanong ministeryo. Ano an inaasahan sa sato ni Jehova manungod digdi? Sarong bagay na gabos kita, ano man an kamugtakan niyato sa buhay, kaya tang itao: “Ano man an saindong ginigibo, gibuhon nindo iyan nin bilog na kalag na garo ginigibo nindo iyan para ki Jehova, asin bakong para sa mga tawo.” (Colosas 3:23) Sa pagsabi kan pinakaimportanteng tugon, sinabi ni Jesus: “Kamutan mo si Jehova na saimong Diyos sa bilog mong puso asin sa bilog mong kalag saka sa bilog mong isip pati sa bilog mong kusog.” (Marcos 12:30) Iyo, inaasahan ni Jehova na an kada saro sa sato mamumutan asin paglilingkudan siya nin bilog na kalag.

19, 20. (a) Mantang kaiba na sa kalag an puso, an isip, asin an kusog, taano ta nasambitan pa an tulong iyan sa Marcos 12:30? (b) Ano an kahulugan kan paglilingkod ki Jehova nin bilog na kalag?

¹⁹ Ano an buot sabihon kan paglingkudan an Diyos nin bilog na kalag? An kalag nanunungod sa bilog na persona, kaiba na an gabos niyang pisikal asin mental na mga kakayahan. Mantang kaiba na sa kalag an puso, an isip, asin an kusog, taano ta sinambit pa an tulong bagay na iyan sa Marcos 12:30? Pag-isipan an sarong ilustrasyon. Kaidtong mga panahon kan Bibliya, puwedeng ipabakal nin saro an sadiri niya (an saiyang kalag) sa pagkauripon. Pero, an uripon tibaad dai maglingkod sa kagurangnan niya nin bilog na puso; tibaad dai niya gamiton an bilog niyang kusog o an bilog niyang mental na abilidad para sa intereses kan saiyang kagurangnan. (Colosas 3:22) Huli kaini, minalataw na sinambit ni Jesus an tulong bagay na iyan tanganing iduon na dapat na itao ta an gabos para sa satong paglilingkod sa Diyos. An paglilingkod sa Diyos nin bilog na kalag nangangahulugan nin pagtao kan satong sadiri, na ginagamit an satong kusog asin kakayahan sa pinakalubos na mapupuwede sa paglilingkod sa saiya.

²⁰ An paglilingkod daw nin bilog na kalag nangangahulugan na dapat pararehong oras asin kusog an gamiton niyato gabos sa ministeryo? Dai nanggad iyan posible huling lain-lain an kamugtakan asin abilidad nin tawo. Halimbawa, an sarong hoben na may marahay na salud asin pisikal na kusog tibaad mas dakul na oras an magagamit sa paghuhulit kisa saro na maluya na huli sa paggurang. An sarong daing agom tibaad mas dakul an magigibo kisa sa saro na may pamilyang inaasikaso. Kun kita may kusog asin nasa kamugtakan na nagpapangyari sa sato na dakul an magibo sa ministeryo, dapat na magpasalamat nanggad kita! Siyempre, habo nanggad niyato na magin mapagkritika, na ikinukumparar an satong sadiri sa nagigibo kan iba. (Roma 14:10-12) Imbes, buot niyatong gibuhon an satong pinakamakakaya para pakusugon an iba.

21. Ano an pinakamarahay asin pinakaimportanteng paagi nin paggamit kan satong kapangyarihan?

²¹ Si Jehova nagtao nin perpektong halimbawa sa tamang paggamit kan saiyang kapangyarihan. Gusto niyatong arugon siya sa pinakamakakaya ta bilang mga tawong bakong perpekto. Magagamit niyato nin tama an satong kapangyarihan paagi sa pagtratar nin may dignidad sa mga nasa irarom kan satong awtoridad. Dugang pa, gusto niyatong magin bilog na kalag sa pag-utob kan nagliligtas-buhay na gibuhon na paghuhulit na ipinapagibo sa sato ni Jehova. (Roma 10:13, 14) Girumdumon, nauugma si Jehova kun itinatao mo an pinakamakakaya mo—kan saimong kalag. Dai ka daw napapahiro kan puso mo na gibuhon an pinakamakakaya mo para paglingkudan an siring na mapagsabot asin mamumuton na Diyos? Mayo na nin mas urog o mas importante pa diyan na paagi nin paggamit kan saimong kapangyarihan.