Libro kan Biblia Numero 25—Lamentacion

Kagsurat: Jeremias

Kun Saen Isinurat: Harani sa Jerusalem

Natapos an Pagsurat: 607 B.C.E.

TAMANG-TAMA nanggad an ngaran kan librong ini kan ipinasabong na Kasuratan. Iyan sarong panambitan na nagpapahayag nin hararom na kamondoan huli sa kapahapahamak na pangyayari sa kasaysayan kan piniling banwaan nin Dios, an paglaglag sa Jerusalem kan 607 B.C.E. kan hade nin Babilonya na si Nabucodonosor. Sa Hebreo an librong ini nginaranan paagi sa enot na tataramon kaiyan, an ʼEh·khahʹ!, na nangangahulogan “Abaa!” An mga paratradusir kan Griegong Septuaginta nginaranan an libro na Threʹnoi, na nangangahulogan “Mga Punebre; Mga Panambitan.” An Babilonikong Talmud ginamit an terminong Qi·nohthʹ, na nangangahulogan “Mga Punebre; Mga Panambitan.” Si Jeronimo, na nagsurat sa Latin, an nagtao kan ngaran kaiyan na Lamentationes, na pinagkuanan kan titulo sa Ingles.

² Sa Ingles na mga bersion kan Biblia, an Lamentacion isinunod sa Jeremias, alagad sa Hebreong canon, iyan parateng manonompongan sa Hagiograpa, o Mga Isinurat, kaiba kan Awit ni Salomon, Rut, Eclesiastes, asin Ester​—sarong sadit na grupo na sa kabilogan inapod na an limang Meghil·lohthʹ (mga Rolyo). Sa nagkapirang Hebreong Biblia sa presenteng panahon, iyan nasa pag-oltanan kan Rut o Ester asin Eclesiastes, alagad sa suanoy na mga kopya may sinasabi na iyan kasunod kan Jeremias, siring kan nasa satong Biblia ngonyan.

³ Dai nginangaranan kan libro an kagsurat. Pero, daing duda na sia si Jeremias. Sa Griegong Septuaginta, an libro igwa kan introduksion na ini: “Asin nangyari na, pagkabihag sa Israel asin pagkalaglag kan Jerusalem, si Jeremias nagtukaw na nagtatangis asin nananambitan kan panambitan na ini manongod sa Jerusalem asin nagsabi.” An mga tataramon na ini ibinilang ni Jeronimo na palsipikado asin linaktawan iyan sa saiyang bersion. Minsan siring, an pag-atribwir ki Jeremias kan Lamentacion iyo an akseptadong tradisyon kan mga Judio asin pinapatunayan iyan kan bersion na Siriaco, kan Vulgata Latina, kan Targum ni Jonatan, asin kan Babilonikong Talmud, kabale an iba pa.

⁴ May mga kritiko na nagprobar na patunayan na bakong si Jeremias an nagsurat kan Lamentacion. Minsan siring, sinisitar kan A Commentary on the Holy Bible bilang ebidensia na si Jeremias an kagsurat “an buhay na marhay na mga deskripsion kan Jerusalem sa kap. 2 asin 4, na minalataw na mga paglaladawan nin sarong nakaheling mismo; siring man an may simpatiya nanggad asin propetikong espiritu kan mga berso sa kabilogan, saka an estilo, pagkataram, asin ideya kaiyan, na gabos karakteristikong gayo ni Jeremias.”a Dakol an magkaagid na pananaram sa Lamentacion asin Jeremias, arog baga kan makuring kamondoan nin ‘mga mata na binobolosan nin tubig (luha)’ (Lam. 1:16; 2:11; 3:​48, 49; Jer. 9:1; 13:17; 14:17) asin pagkabalde sa mga propeta asin saserdote huli sa saindang karatan. (Lam. 2:14; 4:​13, 14; Jer. 2:34; 5:​30, 31; 14:​13, 14) An mga sinasabi sa Jeremias 8:​18-22 asin Jer 14:​17, 18 nagpapaheling na si Jeremias talagang may kakayahan na gumibo kan mamondong estilo nin Lamentacion.

⁵ Pinagkakaoyonan nin kadaklan na an panahon nin pagsurat dai nahaloy pagkabagsak nin Jerusalem kan 607 B.C.E. An makatatakot na marhay na pangyayari sa pagsalikop sagkod pagsolo sa siudad presko pa sa isip ni Jeremias, asin an saiyang labi-labing kamondoan buhay na marhay na ipinapahayag. An sarong komentarista nagsasabi na mayo ni sarong aspekto nin kamondoan an lubos na tinotokar sa sasaro sanang lugar, alagad an kada aspekto paorootrong minalataw sa nagkapirang berso. Dangan an sabi nia: “An purisaw na kaisipan na ini . . . saro sa pinakamakosog na marhay na ebidensia na an libro harani sa mga pangyayari asin emosyon na gustong ikomunikar kaiyan.”b

⁶ An pagkaareglar sa Lamentacion interesanteng gayo para sa nag-eespesyalisar sa Biblia. Igwa nin limang kapitulo, an boot sabihon, limang bersong liriko. An enot na apat akrostiko, na an kada bersikulo sunod-sunod na minapoon sa saro kan 22 na letra kan abakadang Hebreo. Sa ibong na kampi, an ikatolong kapitulo may 66 na bersikulo, kaya an 3 magkasurunod na bersikulo minapoon sa pararehong letra bago minaderetso sa sunod na letra. An ikalimang berso bakong akrostiko, minsan ngani igwa iyan nin 22 na bersikulo.

⁷ An Lamentacion nagpapahayag nin nakakalunos na kamondoan sa pagsalikop, pagbihag, asin paglaglag ni Nabucodonosor sa Jerusalem, asin iyan dai malalabihan sa ano man na literatura huli sa pagigin buhay na marhay asin emosyon kaiyan. An kagsurat nagpapahayag nin hararom na kamondoan huli sa kagabaan, kasakitan, asin karibarawan na naheheling nia. An tiggutom, espada, asin iba pang makatatakot na marhay na mga pangyayari nagdara nin makatatakot na pagsakit sa siudad​—na gabos bilang direktang penalidad hale sa Dios, huli sa mga kasalan kan banwaan, kan mga propeta, asin kan mga saserdote. Minsan siring, nagdadanay an paglaom asin pagtubod ki Jehova, asin sa saiya ipinapaabot an mga pamibi para sa pagbabalik sa dati.

KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG

¹³ An libro nin Lamentacion nagpapahayag kan biyong pagsarig ni Jeremias sa Dios. Huli sa mismong kararoman nin kamondoan asin biyong pagkadaog, na mayo nanggad nin paglaom na karangahan gikan sa siisay man na tawo, hinahalat kan propeta an kaligtasan paagi sa kamot kan dakulang Dios kan uniberso, si Jehova. An Lamentacion siertong mainspirar nin pagkuyog asin integridad sa gabos na tunay na parasamba, mantang kadungan kaiyan nagtatao nin makatatakot na patanid may labot sa mga nagbabasangbasang kan kadarudakulaing ngaran asin kan kahulogan kaiyan. Mayo sa kasaysayan nin iba pang gabang siudad na pinanambitan sa siring na makaheherak asin nakakapukaw sa boot na pananaram. Tunay nanggad na mapapakinabangan iyan sa paglaladawan kan pagkaestrikto nin Dios sa mga nagpapadagos na rebelde, matagas an liog, asin habong magsolsol.

¹⁴ An Lamentacion mapapakinabangan man sa pagpaheling kan kaotoban nin dakol na patanid asin propesiya nin Dios. (Lam. 1:2​—Jer. 30:14; Lam. 2:15​—Jer. 18:16; Lam. 2:17​—Lev. 26:17; Lam. 2:20​—Deut. 28:53) Mangnohon man na an Lamentacion nagtatao nin malinaw na patotoo sa kaotoban kan Deuteronomio 28:​63-65. Saro pa, dakol na beses na nasasambitan kan libro an ibang kabtang kan sagradong Kasuratan. (Lam. 2:15​—Sal. 48:2; Lam. 3:24​—Sal. 119:57) An Daniel 9:​5-14 nagsusuportar sa Lamentacion 1:5 asin 3:42 sa pagpaheling na an kapahamakan nagdatong huli sa mismong mga kalapasan kan banwaan.

¹⁵ Makolog nanggad sa boot an makaturotristeng kamugtakan kan Jerusalem! Sa tahaw kan gabos na ini, an Lamentacion nagpapahayag nin kompiansa na si Jehova mapaheling nin mamomoton na kabootan asin pagkaherak patin na gigirumdomon nia an Sion asin ibabalik ini. (Lam. 3:​31, 32; 4:22) Iyan nagpapahayag nin paglaom sa “bagong mga aldaw” siring kan mga aldaw kaidtong suanoy kan si Hadeng David asin Salomon maghade sa Jerusalem. Yaon pa man giraray dian an pakipagtipan ni Jehova ki David para sa daing katapusan na kahadean! “An saiyang mga pagkaherak dai nanggad matatapos. Iyan bago kada aga.” Asin iyan magpapadagos sa mga namomoot ki Jehova sagkod na, sa irarom kan saiyang matanos na pamamahala sa Kahadean, an gabos na linalang na nabubuhay makagsing sa pagpasalamat: “Si Jehova an sakuyang kahirasan.”​—Lam. 5:21; 3:​22-24.

[Mga Nota sa Ibaba]