Libro kan Biblia Numero 34—Nahum

Kagsurat: Nahum

Kun Saen Isinurat: Juda

Natapos an Pagsurat: Bago 632 B.C.E.

“AN KAPAHAYAGAN tumang sa Ninive.” (Nah. 1:1) An propesiya ni Nahum nagpopoon paagi sa nakakahadit na mga tataramon na ini. Alagad taano ta sinabi nia an kapahayagan na ini manongod sa kapahamakan? Ano an aram manongod sa suanoy na Ninive? An kasaysayan kaiyan sinumaryo ni Nahum sa mga terminong ini: “siudad nin pagpabolos nin dugo.” (3:1) An tanda kan lugar na namugtakan kan suanoy na Ninive iyo an duwang bulod sa sirangan na pangpang kan Salog nin Tigris sa kahampang kan siudad nin Mosul sa presenteng panahon, sa amihanan nin Iraq. Iyan nakukutaan na marhay nin mga lanob asin trintsera asin iyo an kabisera kan Imperyo nin Asiria sa huring kabtang kan kasaysayan kaiyan. Minsan siring, an siudad nagpoon kaidto pang panahon ni Nimrod, an “ ‘makosog na paraayam tumang ki Jehova.’ . . . Sia nagpadagos sa Asiria asin saiyang itinogdok an Ninive.” (Gen. 10:​9-11) Sa siring, maraot an nagin kapinonan kan Ninive. Ini espesyalmenteng nagin bantog durante kan paghade ni Sargon, Senaquerib, Esar-hadon, asin Asurbanipal, sa huring peryodo kan Imperyo nin Asiria. Paagi sa mga guerra asin pananakop, pinayaman kaini an sadiri paagi sa mga sinamsaman asin nagin bantog huli sa maringis asin bako sa tawong tratamiento kan mga namamahala sa kadakoldakol na bihag ninda.a Sinabi ni C. W. Ceram, sa pahina 266 kan saiyang libro na Gods, Graves and Scholars (1954): “An Ninive ikinaukit sa isip kan katawohan huli sa paggadan, pananamsam, pamumugol, asin pag-aprobetsar sa mga maluya; huli sa guerra asin gabos na paagi nin pisikal na kadahasan; huli sa mga gibo nin madugong dinastiya nin mga namamahala na naggamit nin grabeng pananakot tanganing kontrolon an mga tawo asin sa parate ginagadan kan mga karibal na mas maisog kisa sainda.”

² Kumusta man an relihion kan Ninive? Kadakoldakol na dios an sinasamba kaini, na an dakol hale sa Babilonya. An mga namamahala nag-arang sa mga dios na ini bago sinda lumuwas tanganing manggadan asin manlaglag, asin sinutsutan kan mahanab na mga saserdote an mga kampanya nin pangongongkistar kaini, na naglalaom na makakakua nin dakulang kabayadan hale sa mga sinamsaman. Sa saiyang libro na Ancient Cities (1886, pahina 25), si W. B. Wright nagsabi: “Sinamba ninda an kosog, asin namimibi sana sa darakulaon na idolo na gibo sa gapo, mga leon asin toro na an magabaton na mga tabay, mga pakpak nin agila, asin mga payo nin tawo simbolo nin kosog, rigon nin boot, asin kapangganahan. Pakikilaban an pinagkakasibotan kan nasyon, asin an mga saserdote iyo an daing ontok na mga parapundar nin guerra. An pangenot na isinusustento sa sainda hale sa mga sinamsam sa pagkongkistar, kun saen igwa nin dai maliliwat na itinalaan na porsiento para sa sainda bago makihiras an iba, huli ta an rasang ini nin mga parasamsam labi-labi karelihioso.”

³ Interesanteng marhay an propesiya ni Nahum, minsan ngani halipot. An gabos na aram niato manongod sa propeta mismo yaon sa enot na bersikulo: “An libro kan bisyon ni Nahum na Elcosita.” An saiyang ngaran (sa Hebreo, Na·chumʹ) nangangahulogan na “Pararanga.” An saiyang mensahe seguradong dai nakakaranga sa Ninive, alagad sa tunay na banwaan nin Dios, iyan nangahulogan nin segurado asin nagdadanay na kaginhawahan sa daing herak asin poderosong kaiwal. Nakakaranga man na dai nasambitan ni Nahum an manongod sa mga kasalan kan saiya mismong banwaan. Minsan ngani dai segurado kun yaon saen an Elcos, garo may posibilidad na an propesiya isinurat sa Juda. (Nah. 1:15) An pagbagsak kan Ninive, na nangyari kan 632 B.C.E., maabot pa sana kan isurat ni Nahum an saiyang propesiya, asin ikinokomparar nia an pangyayaring ini sa pagbagsak kan No-amon (Tebes, sa Egipto) na nangyari dai nahaloy bago kaini. (3:8) Huli kaini, segurado na isinurat ni Nahum an saiyang propesiya durante kan peryodong ini.

⁴ Napapalaen an estilo kan libro. Mayo iyan nin dai kaipuhan na mga tataramon. An puersa asin pagigin totoo kaiyan kaoyon kan pagigin kabtang kaiyan kan ipinasabong na mga isinurat. Nakakalabi si Nahum sa deskriptibo, emosyonal, asin dramatikong lenguahe, saka sa may dignidad na mga tataramon, pagigin malinaw kan piguratibong pagtaram, asin klarong marhay na pananaram. (1:​2-8, 12-14; 2:​4, 12; 3:​1-5, 13-15, 18, 19) An kadaklan sa enot na kapitulo minalataw na nasa estilong berso na akrostiko. (1:​8, nota sa ibaba) Nadadagdagan an kualidad kan estilo ni Nahum paagi sa sasaro sanang tema nia. Nagtataram sia nin makuring pagkasurang sa traydor na kalaban kan Israel. Mayo siang ibang naheheling kundi an kalaglagan kan Ninive.

⁵ An pagigin totoo kan propesiya ni Nahum pinapatunayan kan pagkaeksakto kan kaotoban kaiyan. Kan panahon ni Nahum, siisay pa kundi sarong propeta ni Jehova an nagkosog nin boot na maghula na an orgolyosong kabisera kan pambilog na kinaban na kapangyarihan nin Asiria kayang laogon sa “mga tata kan mga salog,” na an palasyo kaini mararaot, asin ini mismo magigin ‘daing laog asin mawawaran nin nag-eerok, asin sarong siudad na gaba’? (2:​6-10) An suminunod na mga pangyayari nagpapaheling na an propesiya talagang ipinasabong nin Dios. Ilinaladawan sa kasaysayan kan hade nin Babilonya na si Nabopolasar an pagbihag kan mga Medo asin Babilonyo sa Ninive: “An siudad [ginibo nindang] kagabaan nin mga bulod asin mga tambak (nin ati) . . . ].”b Lubos an kagabaan kan Ninive kaya maski an lugar kaiyan nalingawan na sa laog nin dakol na siglo. May mga kritiko na tinutuya an Biblia sa puntong ini, na sinasabi na nungkang nag-eksister an Ninive.

⁶ Minsan siring, dugang pa sa ebidensia kan pagigin totoo kan Nahum, nadiskobre an lugar na namumugtakan kan Ninive, asin pinonan na kotkoton iyan kan ika-19 siglo. Kinakalkulo na minilyon na tonelada nin daga an kaipuhan na haleon tanganing biyong makotkot iyan. Ano an nakotkot sa Ninive? Dakol an nakotkot na nagsusuportar sa pagigin totoo kan propesiya ni Nahum! Halimbawa, an mga monumento asin inskripsion duman nagpapatotoo sa mga karingisan kaini, asin igwa nin mga tada nin darakulaon na estatuwa nin may pakpak na mga toro asin leon. Bakong makangangalas na nasambitan ini ni Nahum bilang “lungib nin mga leon”!​—2:11.c

⁷ An pagigin nasa canon kan Nahum ipinapaheling kan pag-ako kan mga Judio sa libro bilang kabtang kan ipinasabong na Kasuratan. Iyan lubos na kaoyon kan ibang kabtang kan Biblia. An propesiya itinaram sa ngaran ni Jehova, asin magayonon an patotoo kaiyan dapit sa saiyang mga kualidad asin pagkasupremo.

KUN TAANO TA KAPAKIPAKINABANG

¹¹ Iiniilustrar kan propesiya ni Nahum an nagkapirang pundamental na prinsipyo sa Biblia. Inootro kan pambukas na mga tataramon kan bisyon an dahelan nin Dios sa pagtao kan ikaduwa sa Sampulong Togon: “Si Jehova sarong Dios na naghahagad nin dai nababangang debosyon.” Kasunod tolos-tolos kaiyan an paghayag nia kan kasiertohan kan saiyang ‘pamamalos tumang sa saiyang mga kalaban.’ An may karingisan na pagigin orgolyoso asin paganong mga dios kan Asiria dai makakapagligtas sa saiya sa paghokom ni Jehova. Makakakompiar kita na sa itinalaan na panahon itatao man ni Jehova an maninigong hustisya sa gabos na marigsok. “Si Jehova maluway sa pagkaanggot asin dakula sa kapangyarihan, asin dai nanggad magpupugol si Jehova sa pagkastigo.” Sa siring, ilinalangkaw an hustisya asin pagkasupremo ni Jehova kun iisipon kun taano ta pinoho nia an poderosong Asiria. An Ninive nagin nanggad ‘daing laog asin mayong nag-eerok, asin siudad na gaba!’​—1:​2, 3; 2:10.

¹² Kabaliktaran kan ‘pagpoho nin biyo’ sa Ninive, si Nahum nagpapaisi na ibabalik an ‘pag-orgolyo ni Jacob asin ni Israel.’ Si Jehova nagpapaabot man nin maogmang bareta sa saiyang banwaan: “Uya! Nasa ibabaw kan kabukidan an mga bitis kan nagdadara kan maogmang bareta, kan nagbabalangibog nin katoninongan.” An baretang ini nin katoninongan igwa nin koneksion sa Kahadean nin Dios. Paano niato ini naaaraman? Malinaw iyan huli sa paggamit ni Isaias kan iyo man sanang pananaram, alagad dinagdagan nia kan mga tataramon na: “Kan nagdadara nin maogmang bareta dapit sa bagay na orog karahay, kan nagbabalangibog nin kaligtasan, kan nagsasabi sa Sion: ‘An saimong Dios nagin hade na!’ ” (Nah. 1:15; 2:2; Isa. 52:7) Sa Roma 10:15 iinaaplikar man ni apostol Pablo an mga tataramon na iyan sa mga isinusugo ni Jehova bilang Kristianong mga parahulit kan maogmang bareta. Ibinabalangibog kan mga ini an ‘maogmang bareta kan kahadean.’ (Mat. 24:14) Tamang-tama sa kahulogan kan saiyang ngaran, si Nahum nagtatao nin dakulang karangahan sa gabos na naghahanap nin katoninongan asin kaligtasan na maabot paagi sa Kahadean nin Dios. Seguradong marerealisar kan gabos na ini na ‘si Jehova marahay, sarong pailihan sa aldaw nin kasakitan para sa mga naghahanap nin pailihan sa saiya.’​—Nah. 1:7.

[Mga Nota sa Ibaba]