Mga Hapot Hale sa mga Parabasa

An Tetragrammaton daw (an apat na letrang Hebreo kan ngaran nin Dios) na makukua sa tekstong Hebreo kan Mateo kinopya kan Judiong doktor kaidtong ika-14 siglo na si Shem-Tob ben Isaac Ibn Shaprut?

Dai. Minsan siring, an tekstong ini kan Mateo ginagamit man an hash·Shem’ (na isinurat nin bilog o pinahalipot) nin 19 beses, siring sa idinoon sa pahina 13 kan An Torrengbantayan na Agosto 15, 1996.

An Hebreong hash·Shem’ nangangahulogan “an Ngaran,” na siertong nanonongod sa ngaran nin Dios. Halimbawa, sa teksto ni Shem-Tob, an pinahalipot na porma kan hash·Shem’ maheheling sa Mateo 3:​3, sarong halipot na kotasyon na dian kinotar ni Mateo an Isaias 40:3. Rasonableng magkonklusyon na kan kotaron ni Mateo an sarong bersikulo sa Hebreong Kasuratan kun saen makukua an Tetragrammaton, iiniba nia an ngaran nin Dios sa saiyang Ebanghelyo. Kaya minsan ngani an tekstong Hebreo na iinintrodusir ni Shem-Tob dai naggagamit kan Tetragrammaton, an paggamit kaiyan kan “an Ngaran,” siring kan sa Mateo 3:​3, nagsusuportar sa paggamit kan “Jehova” sa Kristianong Griegong Kasuratan.

Kinopya ni Shem-Tob an tekstong Hebreo kan Mateo sa saiyang nakikiargumentong libro na ’‏Eʹven boʹchan. Pero ano an pinagkuanan kan tekstong Hebreo na iyan? Si Propesor George Howard, na siniyasat na marhay an bagay na ini, nagsusuherir na “an Hebreong Mateo ni Shem-Tob nasa mga enot na apat na siglo kan panahon Kristiano.”a An iba tibaad dai oyon sa saiya digdi.

Nagpapaliwanag si Howard: “An Hebreong Mateo na iiniba sa tekstong ini nangorognang midbid sa dakol na pagkakalaen kaiyan sa nasa canon na Griegong Mateo.” Halimbawa, sono sa teksto ni Shem-Tob, si Jesus nagsabi dapit ki Juan: “Sa katotoohan, sinasabi ko sa saindo, sa tahaw kan gabos na ipinangaki nin mga babae mayo nin buminangon na orog na dakula kisa ki Juan na Bautisador.” Linaktawan kaiyan an suminunod na mga tataramon ni Jesus: “Alagad an saro na sadit sa kahadean kan kalangitan orog pa kadakula kisa sa saiya.” (Mateo 11:11) Sa medyo kaagid na paagi, dakol an pagkakalaen kan nag-eeksister pang tekstong Hebreo kan Hebreong Kasuratan asin kan pagkasabi sa katimbang na teksto kan bersion na Griegong Septuaginta. Minsan ngani minimidbid niato an mga pagkakalaen kaiyan, an siring na suanoy na mga teksto igwang lugar sa pag-estudyar paagi sa sistematikong pagkokomparar.

Siring sa nasambitan, an teksto ni Shem-Tob kan Mateo igwa kan “an Ngaran” kun saen may bastanteng dahelan na maniwala na aktuwal na ginamit ni Mateo an Tetragrammaton. Sa siring, poon pa kan 1950, an teksto ni Shem-Tob ginamit bilang suporta sa paggamit kan ngaran nin Dios sa Kristianong Griegong Kasuratan, asin iyan sinisitar sagkod ngonyan sa The New World Translation of the Holy Scriptures​—With References.b

[Mga Nota sa Ibaba]