Paano Nindo Mamaneyohon an Kairiba sa Harong?

1. Taano ta puedeng magin masakiton ngonyan an pagmaneho sa kairiba sa harong?

“AN KAMUGTAKAN kan kinaban na ini nagbabago.” (1 Corinto 7:31) An mga tataramon na iyan isinurat kaidto pang labing 1,900 na taon na an nakaagi, asin totoo nanggad iyan ngonyan! Nagbabago nanggad an mga bagay, orog na mapadapit sa buhay pampamilya. An minansay na normal o tradisyonal kaidtong 40 o 50 taon na an nakaagi sa parate dai na puede ngonyan. Huli kaini, an mapangganang pagmaneho sa kairiba sa harong puedeng gikanan nin dakulaon na mga angat. Minsan siring, kun hinihimate an hatol kan Kasuratan, kaya nindong atubangon an mga angat na iyan.

MAMUHAY SA ABOT KAN KAYA NINDO

2. Anong mga kamugtakan sa pagbuhay an nagigin dahelan nin tension sa pamilya?

² Ngonyan dakol na tawo an dai na naninigoan sa simple, makipamilyang buhay. Mantang an kinaban nin komersio nagpoprodusir nin daing ontok sa pagdakol na produkto asin ginagamit an mga abilidad kaiyan sa pag-anunsio na hingoahon na akiton an publiko, minilyon na ama asin ina an nagtatrabaho nin dakol na oras tanganing makabakal sinda kan mga produktong ini. An iba pang minilyon napaaatubang sa aroaldaw na pagsakit tangani sanang may ikapuestong pagkakan. Kaipuhan sindang magtrabaho nin mas dakol na gayong oras kisa kan dati, na tibaad duwa an trabaho, tangani sanang mabayadan an mga kinakaipuhan. Pero an iba pa maoogmang makakua nin trabaho, huli ta an kadaihan nin trabaho sarong lakop na marhay na problema. Iyo, an buhay bakong perming pasil para sa modernong pamilya, alagad an mga prinsipyo sa Biblia puedeng makatabang sa mga pamilya na gibohon an pinakamakakaya ninda sono sa saindang mga kamugtakan.

3. Anong prinsipyo an ipinaliwanag ni apostol Pablo, asin paano an pag-aplikar kaiyan makatatabang sa saro na magin mapanggana sa pagmaneho sa kairiba sa harong?

³ Si apostol Pablo nakaeksperyensia nin mga kagipitan sa pagbuhay. Sa pag-atubang kaiyan, nakanood sia nin mahalagang leksion, na ipinaliwanag nia sa saiyang surat sa saiyang katood na si Timoteo. Si Pablo nagsurat: “Dai kita nagdara nin ano man sa kinaban, asin dai man kita makadadara nin ano man hale dian. Kaya, kun igwa na nin kakanon asin gubing, manigoan na kita kan mga bagay na ini.” (1 Timoteo 6:7, 8) Totoo, bako sanang kakanon asin gubing an kaipuhan nin pamilya. Nangangaipo man iyan nin maiistaran. Kaipuhan kan mga aki an edukasyon. Asin igwa nin mga binabayadan sa pagpabolong asin iba pang gastos. Pero, aplikado an prinsipyo kan mga tataramon ni Pablo. Kun kita kontento nang panigoan an satong mga pangangaipo imbes na sunodon an satong mga gusto, magigin mas pasil an buhay.

4, 5. Paano an pag-isip nin patienot asin pagplano makatatabang sa pagmaneho sa kairiba sa harong?

⁴ An saro pang nakatatabang na prinsipyo yaon sa saro kan mga ilustrasyon ni Jesus. Sia nagsabi: “Siisay sa saindo na boot na magtogdok nin torre an dai nguna minatukaw asin kinukuenta an gastos, tanganing helingon kun igwa sia nin igo tanganing iyan matapos?” (Lucas 14:28) Si Jesus nagtataram digdi dapit sa pag-isip nin patienot, pagplano nin patienot. Naheling niato sa sarong naenot na kapitulo kun paano ini nakatatabang kun an hoben na magkailusyon nag-iisip nang magpakasal. Asin pagkakasal, iyan nakatatabang man sa pagmaneho sa kairiba sa harong. An pag-isip nin patienot sa kabtang na ini kaiba an pagbadyet, pagplano nin patienot na gamiton sa pinakamadonong na paagi an yaon na pondo. Sa paaging ini makokontrol nin pamilya an mga gastos, na may itinatagamang kuarta na magagamit sa mga kinakaipuhan kada aldaw o kada semana, asin dai mamuhay nin lihis sa kaya kaiyan.

⁵ Sa ibang nasyon, an siring na pagbadyet tibaad mangahulogan nin paglaban sa pagmawot na mangutang na halangkaw an tubo para sa dai kinakaipuhan na mga pamamakal. Sa iba pa, tibaad mangahulogan iyan nin estriktong pagkontrol sa paggamit nin mga kard na nag-aautorisar sa pag-utang. (Talinhaga 22:7) Tibaad mangahulogan man iyan nin paglaban sa biglaan na pamamakal​—basta na sana pamamakal na dai hinohorophorop an mga kinakaipuhan asin resulta. Dugang pa, paagi sa pagbadyet magigin malinaw na an may kapasloan na pagsayang nin kuarta sa sugal, pagsigarilyo, asin sobrang pag-inom nakararaot sa pagbuhay kan pamilya, patin kontra sa mga prinsipyo kan Biblia.​—Talinhaga 23:20, 21, 29-35; Roma 6:19; Efeso 5:3-5.

6. Anong mga katotoohan sa Kasuratan an nakatatabang sa mga kaipuhan na mamuhay sa kadukhaan?

⁶ Minsan siring, kumusta an mga napipiritan na mamuhay sa kadukhaan? Enot, mararanga sinda na maaraman na an pambilog na kinaban na problemang ini temporaryo sana. Sa marikas nang nagdadangadang na bagong kinaban, hahaleon ni Jehova an kadukhaan kaiba an gabos na iba pang karatan na nagigin dahelan nin pagsakit kan katawohan. (Salmo 72:1, 12-16) Mientras tanto, an tunay na mga Kristiano, maski pa sinda dukhang marhay, dai biyong nadedesesperar, ta nagtutubod sinda sa panuga ni Jehova: “Sa ano man na paagi dai taka babayaan ni sa ano man na paagi pababayaan taka.” Huli kaini, an saro na may pagtubod kompiadong makasasabi: “Si Jehova an sakong paratabang; dai ako matatakot.” (Hebreo 13:5, 6) Sa masakit na mga aldaw na ini, sinusuportaran ni Jehova an saiyang mga parasamba sa dakol na paagi kun sinda namumuhay sono sa saiyang mga prinsipyo asin ineenot an saiyang Kahadean sa saindang buhay. (Mateo 6:33) Kadakol ninda na makapatototoo, na nagsasabi, sa mga tataramon ni apostol Pablo: “Sa gabos na bagay asin sa gabos na kamugtakan nanodan ko an hilom nin pagigin basog asin nin pagigin gutom, kun paano magin abunda asin kun paano magkulang. Igwa ako kan kosog para sa gabos na bagay huli sa saiya na nagtatao nin kapangyarihan sa sako.”​—Filipos 4:12, 13.

PAGTUWANG SA PASAN

7. Anong mga tataramon ni Jesus, na kun iinaaplikar, matabang sa mapangganang pagmaneho sa kairiba sa harong?

⁷ Sa paghinanapos kan saiyang ministeryo digdi sa daga, si Jesus nagsabi: “Kamotan mo an saimong kataed nin siring sa saimo man sana.” (Mateo 22:39) An pag-aplikar kan hatol na ini sa pamilya dakulaon na tabang sa pagmaneho sa kairiba sa harong. Total, siisay baga an satong pinakaharani, pinakanamomotan na mga kataed kun bakong an satong kairiba sa harong​—mga agom na lalaki asin agom na babae, mga magurang asin aki? Paano ikapaheheling kan mga miembro nin pamilya an pagkamoot sa lambang saro?

8. Paano ikapahahayag an pagkamoot sa laog nin pamilya?

⁸ An sarong paagi iyo na gibohon kan lambang miembro nin pamilya an saiyang kabtang sa mga gibohon sa harong. Sa siring, an mga aki kaipuhan na tokdoan na sarayon an mga bagay pakatapos gamiton, baga man iyan mga bado o kawatan. Tibaad kaipuhan an panahon asin paghihingoa na pakarhayon an hinigdaan kada aga, alagad dakulang tabang iyan sa pagmaneho sa kairiba sa harong. Siempre, dai malilikayan an kadikit, temporaryong pagkadis-areglado, alagad an gabos puedeng magtarabang na papagdanayon na areglado an harong, patin maglinig nin mga kinakanan. An kahugakan, pagpagusto sa sadiri, asin an napipiritan, magabat an boot na espiritu igwa nin negatibong epekto sa gabos. (Talinhaga 26:14-16) Sa ibong na kampi, an maogma, boluntad na espiritu nagpapaoswag sa maogmang buhay pampamilya. “An Dios namomoot sa maogmang paratao.”​—2 Corinto 9:7.

9, 10. (a) Anong pasan an parateng isinasaabaga nin babae sa harong, asin paano ini mapagigian? (b) Anong timbang na pagmansay sa gibohon sa harong an isinusuherir?

⁹ An konsiderasyon asin pagkamoot matabang na maebitaran an sarong situwasyon na magabat na problema sa ibang harong. An mga ina an napagkatodan nang linalaoman sa harong. Sinda an nag-aasikaso sa mga aki, naglilinig sa harong, naglalaba, asin nananaod patin nagluluto. Sa ibang kadagaan, nakaugalean na man na an mga babae magtrabaho sa mga oma, magtinda nin mga produkto sa sadan, o makakontribwir sa ibang paagi sa badyet kan pamilya. Maski sa mga lugar na bako ini an dating kaugalean, huli sa mga pangangaipo minilyon na babaeng may agom an napipiritan na maghanap nin trabaho sa luwas. An agom na babae asin ina na mahigos sa laen-laen na kabtang na ini angay na tawan nin komendasyon. Arog kan “maabilidad na agom na babae” na ilinadawan sa Biblia, sibot sia sa bilog na aldaw. “Dai sia nagkakakan kan tinapay nin kahugakan.” (Talinhaga 31:10, 27) Minsan siring, dai ini nangangahulogan na an babae sana an puedeng magtrabaho sa harong. Pakatapos na an agom na lalaki asin babae pareho bilog na aldaw na nagtrabaho sa luwas, an agom na babae sana daw an maninigong magpasan kan trabaho sa harong mantang nagpapahayahay an agom na lalaki asin an iba pa sa pamilya? Dai nanggad. (Ikomparar an 2 Corinto 8:13, 14.) Kaya, halimbawa, kun an ina maluto, magpapasalamat sia kun an ibang miembro nin pamilya tumabang sa pag-andam paagi sa pagpuesto, pananaod, o paglinig nin kadikit sa harong. Iyo, an responsibilidad puedeng pagtarabangan kan gabos.​—Ikomparar an Galacia 6:2.

¹⁰ An iba tibaad magsabi: “Sa samo bakong katongdan nin lalaki na gibohon an siring na mga bagay.” Tibaad totoo iyan, alagad bako daw na marahay na horophoropon an bagay na ini? Kan ponan ni Jehova Dios an pamilya, dai nia iminanda na may trabahong mga babae sana an magibo. Sa sarong okasyon, kan an fiel na tawong si Abraham songkoon nin espesyal na mga mensahero hale ki Jehova, sia personal na nagtabang sa pagluto asin pagpuesto sa mga bisita. (Genesis 18:1-8) An Biblia nagsasadol: “An mga agom na lalaki kaipuhan na mamoot sa saindang agom na babae siring sa saindang sadiring hawak.” (Efeso 5:28) Kun, pagkatapos kan aldaw, an agom na lalaki pagal asin gusto nang magpahingalo, bako daw na posible na siring man kaiyan an pagmate kan agom na babae, tibaad orog pa ngani? (1 Pedro 3:7) Kun siring, bako daw na angay asin mamomoton para sa lalaki na tumabang sa harong?​—Filipos 2:3, 4.

11. Sa anong paagi si Jesus nagtao nin marahay na halimbawa para sa lambang saro sa kairiba sa harong?

¹¹ Si Jesus an pinakamarahay na halimbawa nin saro na nanigoan an Dios asin nagtao nin kaogmahan sa saiyang kairiba. Minsan ngani nungka siang nag-agom, si Jesus marahay na halimbawa para sa mga agom na lalaki, siring man para sa mga agom na babae asin mga aki. Sia nagsabi dapit sa saiyang sadiri: “An Aki nin tawo nagdigdi, bakong tanganing paglingkodan, kundi tanganing maglingkod.” (Mateo 20:28) Kanigoan kanakaoogma an mga pamilya na dian an gabos na miembro nagpapatalubo kan siring na kaisipan!

KALINIGAN​—TAANO TA MAHALAGANG MARHAY?

12. Ano an hinahagad ni Jehova sa mga naglilingkod sa saiya?

¹² An saro pang prinsipyo sa Biblia na makatatabang sa pagmaneho sa kairiba sa harong yaon sa 2 Corinto 7:1. Dian satong mababasa: “Magpakalinig kita sa lambang ramog nin laman asin espiritu.” An mga nagkukuyog sa ipinasabong na mga tataramon na ini inaako ni Jehova, na naghahagad nin “pagsamba na malinig asin daing digta.” (Santiago 1:27) Asin an kairiba ninda sa harong nag-aako nin kaibang mga pakinabang.

13. Taano ta mahalaga an kalinigan sa pagmaneho sa kairiba sa harong?

¹³ Halimbawa, inaasegurar kita kan Biblia na maabot an aldaw na mawawara na an helang asin kamatean. Sa panahon na iyan, “mayo nin nag-eerok na masabi: ‘Naghehelang ako.’” (Isaias 33:24; Kapahayagan 21:4, 5) Minsan siring, sagkod sa panahon na iyan an helang kaipuhan na atubangon nin gabos na pamilya sa panapanahon. Maski si Pablo asin Timoteo nagkahelang. (Galacia 4:13; 1 Timoteo 5:23) Pero, sinasabi nin mga eksperto sa medisina na an kadaklan na helang puedeng maebitaran. An madonong na mga pamilya nakalilikay sa pirang maeebitaran na helang kun linilikayan ninda an makalaman asin espirituwal na karigsokan. Pag-olayan niato kun paano.​—Ikomparar an Talinhaga 22:3.

14. Sa anong paagi na an pamilya mapoprotehiran sa helang kan moral na kalinigan?

¹⁴ Kabale sa kalinigan nin espiritu an moral na kalinigan. Siring sa aram nang marhay, an Biblia nagpapalakop nin halangkaw na mga pamantayan sa moral asin kinokondenar an ano man na klase nin seksuwal na kadayupotan sa bakong agom. “Bakong mga parapakisaro, . . . ni mga parasambay, ni mga binabae, ni mga lalaki na minadorog sa kapwa lalaki . . . an magmamana kan kahadean nin Dios.” (1 Corinto 6:9, 10) An pagkuyog sa estriktong mga pamantayan na ini mahalagang marhay para sa mga Kristiano na namumuhay sa presenteng bikong kinaban. An paggibo kaiyan nasosonoan nin Dios asin nakatatabang man na maprotehiran an pamilya sa mga helang na ikinaoolakit paagi sa seksuwal na pagdodorog na arog baga nin AIDS, sipilis, gonorrea, asin chlamydia.​—Talinhaga 7:10-23.

15. Tumao nin halimbawa nin kakulangan nin kalinigan sa pisikal na puedeng magin dahelan nin dai kutana dapat na helang.

¹⁵ ‘An pagpakalinig sa lambang ramog nin laman’ nakatatabang na maprotehiran an pamilya sa iba pang mga helang. Dakol na helang an dahelan sa kakulangan nin kalinigan sa pisikal. Sarong pangenot na halimbawa an bisyo na pagsigarilyo. An pagsigarilyo bako sanang nakaaati sa mga pulmon, bado, asin sa mismong aire kundi nagigin dahelan man iyan kan paghelang nin mga tawo. Minilyon na tawo an nagagadan kada taon huli sa pagsigarilyo ninda. Isip-isipa iyan; kada taon, minilyon na tawo an dai kutana nagkahelang asin nagadan na dai pa sa panahon kun linikayan ninda an ‘ramog na iyan kan laman’!

16, 17. (a) Anong ley na itinao ni Jehova an nagprotehir sa mga Israelita sa nagkapirang helang? (b) Paano ikaaaplikar sa gabos na kairiba sa harong an prinsipyo sa likod kan Deuteronomio 23:12, 13?

¹⁶ Horophoropa an saro pang halimbawa. Kaidtong mga 3,500 na taon na an nakaagi, itinao nin Dios sa nasyon nin Israel an saiyang Ley tanganing organisaron an saindang pagsamba asin, sa limitadong paagi, an saindang pan-aroaldaw na buhay. An Ley na idto nakatabang na protehiran sa helang an nasyon paagi sa pagtao nin nagkapirang pundamental na susundon sa kalinigan. An saro sa siring na ley may koneksion sa pag-apon kan odo nin tawo, na dapat na italbong sa tamang paagi sa luwas kan kampo tanganing dai magin maati an ineerokan kan mga tawo. (Deuteronomio 23:12, 13) An suanoy na ley na iyan marahay pa man giraray na hatol ngonyan. Maski ngonyan an mga tawo nagkakahelang asin nagagadan huli ta dai ninda iyan sinusunod.a

¹⁷ Kaoyon kan prinsipyo sa likod kan ley na iyan sa mga Israelita, an banyo asin kasilyasan nin pamilya​—baga man nasa laog o luwas kan harong—​maninigong papagdanayon na malinig asin binubugtakan nin disimpektante. Kun an kasilyasan bakong malinig asin daing takop, an mga langaw matorogdon dian asin madara nin mga mikrobyo sa iba pang parte kan harong​—asin sa satong pagkakan! Dugang pa, an mga aki asin adulto maninigong maghanaw kan saindang kamot pagkahale sa lugar na ini. Kun dai, dara-dara ninda an mga mikrobyo sa saindang kublit. Sono sa sarong doktorang Pranses, an paghanaw nin kamot “sagkod ngonyan saro sa pinakamarahay na garantiya sa pag-ebitar sa nagkapirang impeksion sa panunaw, respiratoryo, o sa kublit.”

18, 19. Anong mga suhestion an itinao para sa pagpapadanay nin malinig na harong dawa sa nagtitios na komunidad?

¹⁸ Totoo, an kalinigan sarong angat sa sarong nagtitios na komunidad. An saro na pamilyar sa siring na mga lugar nagpaliwanag: “An sobra kainit na klima makaduwang nagpapadepisil sa paglinig. An gabos na gatak sa harong natatahoban nin pinong bulaw na polbos huli sa ipinapadpad na mga alpog. . . . An marikas na nagdadakulang mga populasyon sa mga siudad, patin sa nagkapirang probinsia, nagigin dahelan man nin mga peligro sa salud. Perming maheheling an bukas na mga imburnal, tambak nin dai iinaapon na basura, maating komon na mga kasilyasan, mga kino na nagdadara nin helang, kuratsa, asin langaw.”

¹⁹ Depisil an pagpadanay nin kalinigan sa mga kamugtakan na ini. Pero, bawi an paghihingoa. An sabon asin tubig saka kadikit na ekstrang trabaho mas menus kisa sa bolong asin bayad sa ospital. Kun kamo nag-iistar sa siring na lugar, sagkod na mapupuede, papagdanayon an saindong harong asin natad na malinig asin daing odo nin mga hayop. Kun an dalan pasiring sa saindong harong nalalaboy kun tig-oran, puede daw nindong bugtakan iyan nin graba o gapo tanganing daing ikalaog na laboy sa harong? Kun may sapatos o sandalyas, puede daw na tangkason ini bago lumaog sa harong? Siring man, dapat nindong papagdanayon na dai maatian an saindong pinagkukuanan nin tubig. Kinakarkulo na an kisuerra duwang milyon na nagagadan kada taon huli sa mga helang na konektado sa maating tubig asin maluyang sanitasyon.

20. Tanganing magin malinig an harong, sairisay an dapat na magtarabang sa responsibilidad?

²⁰ An malinig na harong minadepende sa gabos​—ina, ama, mga aki, asin mga bisita. An sarong ina nin walong aki sa Kenya nagsabi: “An gabos nakanood na gibohon an saindang kabtang.” An malinig, aregladong harong nagtatao nin marahay na dangog sa bilog na pamilya. An sarong sarabihon na Kastila nagsasabi: “Bakong magkatumang an kadukhaan asin kalinigan.” Baga man an saro nag-iistar sa mansion, apartment, sadit na harong, o payag-payag, an kalinigan sarong liabe sa pamilyang mas marahay an salud.

AN PAGPARIGON SA BOOT NAGPAPAOSWAG SA SATO

21. Kaoyon sa Talinhaga 31:28, ano an matabang sa pagdara nin kaogmahan sa kairiba sa harong?

²¹ Kan ipinaliliwanag an maabilidad na agom na babae, an librong Talinhaga nagsasabi: “An saiyang mga aki nagtirindog asin inapod siang maogma; an saiyang kagsadiri minatindog, asin sia nag-oomaw sa saiya.” (Talinhaga 31:28) Kasuarin nindo huring tinawan nin komendasyon an sarong miembro kan saindong pamilya? Tunay nanggad, kita kabaing nin mga tinanom sa panahon nin tigsoli na andam nang mamurak oras na makaako nin init asin alumaad. Sa satong kamugtakan, kaipuhan ta an init nin komendasyon. Nakatatabang na maaraman nin agom na babae na inaapresyar kan saiyang agom an saiyang mga pagmamaigot asin mamomoton na pagmakolog patin na dai nia sia pinalilimanlimanan. (Talinhaga 15:23; 25:11) Asin marahay man kun an agom na babae tinatawan nin komendasyon an saiyang agom huli sa pagtrabaho nia sa luwas asin laog kan harong. An mga aki nag-ooswag man kun inoomaw sinda kan saindang mga magurang huli sa saindang mga paghihingoa sa harong, sa eskuelahan, o sa Kristianong kongregasyon. Asin dakula nanggad an nagigibo kan dikit na pagpasalamat! Gurano an kaipuhan na paghihingoa sa pagsabi: “Salamat”? Kadikiton, pero puedeng dakulaon an pakinabang para sa sarig nin boot kan pamilya.

22. Ano an kaipuhan tanganing ‘magin masarig’ an kairiba sa harong, asin paano ini makakamit?

²² Huli sa dakol na dahelan, bakong pasil an pagmaneho sa kairiba sa harong. Pero, iyan magigibo na may kapangganahan. An sarong talinhaga sa Biblia nagsasabi: “Nin huli sa kadonongan an kairiba sa harong napatitindog, asin nin huli sa pakamansay iyan magigin masarig.” (Talinhaga 24:3) Makakamit an kadonongan asin pakamansay kun an gabos sa pamilya magmamaigot na makanood kan kabotan nin Dios asin iaplikar iyan sa saindang buhay. Sierto nanggad na bawi an paghihingoa sa maogmang pamilya!