Mga Reperensiya Para sa Workbook sa Pagtiripon na Pamumuhay Asin Ministeryo
ENERO 6-12
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | GENESIS 1-2
“Linalang ni Jehova an Buhay sa Daga”
it-1 527-528
Paglalang, Linalang
Kan sabihon nin Diyos kan Inot na Aldaw, ‘Magkaigwa nin liwanag,’ minalataw na luminagbas sa mga panganuron an warak na liwanag, maski ngani dai pa maaninag sa daga an pinaghahalian kan liwanag na idto. Minalataw na luway-luway an prosesong ini, arog kan ipinaparisa kan paratradusir na si J. W. Watts: “Asin padikit-dikit na nagkaigwa nin liwanag.” (Ge 1:3, A Distinctive Translation of Genesis) Pinagsuway nin Diyos an liwanag asin an kadikluman, inapod niyang Aldaw an liwanag asin Banggi an kadikluman. Ipinaparisa kaini na an planetang daga nag-iitok sa axis kaini mantang naglilibot sa saldang, tanganing an mga hemisperyo kaini, sa sirangan asin sa sulnupan, magkaigwa nin mga liwanag asin kadikluman.—Ge 1:3, 4.
Kan Ikaduwang Aldaw, naggibo an Diyos nin kahiwasan (atmospera) paagi sa pagbanga sa katubigan. An ibang tubig nagdanay sa daga, pero an dakul na kabtang kan tubig nakabugtak sa itaas sa ibabaw kan daga, asin sa pag-ultanan kan duwang ini nagkaigwa nin kahiwasan. Inapod nin Diyos an kahiwasan na Langit, pero may koneksiyon sana ini sa daga; dai sinasabing sakop kan katubigan na yaon sa ibabaw kan kahiwasan an mga bituon o iba pang mga bagay na nasa kalangitan.—Ge 1:6-8; hilingon an KALAWAKAN.
Kan Ikatulong Aldaw, paagi sa milagro kan kapangyarihan nin Diyos, an tubig sa daga natipon asin luminataw an marang daga, na inapod nin Diyos na Daga. Sa aldaw man na ini, bakong dahil sa nagkataon sana o sa proseso nin ebolusyon, naghiro an Diyos para ibugtak sa mga atom kan matter an prinsipyo kan buhay, kaya nag-eksister an mga duot, pananom, saka mga namumungang kahoy. An lambang saro sa tulong pangkagabsan na dibisyon na ini may kakayahan na magreprodusir nin “siring man sana saiya,” o sigun sa mga klase kaiyan.—Ge 1:9-13.
it-1 528 ¶5-8
Paglalang, Linalang
Maririsa man na sa Genesis 1:16, dai ginamit an Hebreong pandiwa na ba·raʼʹ, na an buot sabihon “lalangon.” Imbes, ginamit an Hebreong pandiwa na ʽa·sahʹ, na an buot sabihon “gibuhon.” Huling an saldang, bulan, saka mga bituon kaiba sa “kalangitan” na sinambit sa Genesis 1:1, haloy na panahon nang linalang an mga iyan bago pa an Ikaapat na Aldaw. Kan ikaapat na aldaw ‘ginibo’ nin Diyos an mga bagay na iyan sa kalangitan na magkaigwa nin bagong koneksiyon sa daga asin sa kahiwasan na nasa ibabaw kaiyan. Kan sabihon na, “ibinugtak nin Diyos an mga iyan sa kahiwasan kan kalangitan tanganing magtaong liwanag sa daga,” ipinaparisa kaini na puwede nang mahiling an mga iyan hali sa daga, na garo baga parte iyan kan kahiwasan. Siring man, an mga ilaw o tingraw “magseserbing mga tanda para sa mga kapanahunan, asin para sa mga aldaw saka mga taon,” na pag-abot nin panahon magigin giya kan mga tawo sa manlain-lain na paagi.—Ge 1:14, NWT.
Kan Ikalimang Aldaw, linalang sa daga an inot na mga buhay na linalang na bakong tawo. Bako ining basta sana sarong klase nin linalang na dinisenyo nin Diyos para magbago pasiring sa ibang klase nin linalang, kundi literal na grupo nin kadakul na buhay na linalang na nag-eksister paagi sa kapangyarihan nin Diyos. Sinasabi kan rekord: “Linalang nin Diyos an darakulaon na mga linalang sa dagat asin an gabos na buhay na linalang na naghihiriro asin iribang nagraralangoy sa katubigan sigun sa mga klase kaiyan asin an gabos na may pakpak na naglalayog na linalang sigun sa mga klase kaiyan.” Huling naugma an Diyos sa linalang niya, binendisyunan niya sinda, asin sinabihan sinda na “magpakadakul,” na posible man, huling an mga linalang na ini na hali sa dakul na manlain-lain na klase nin pamilya tinawan nin Diyos nin abilidad na magpadakul “sigun sa mga klase kaiyan.”—Ge 1:20-23, NWT.
Kan Ikaanom na Aldaw, “ginibo nin Diyos an mga layas na hayop kan daga sigun sa mga klase kaiyan saka an mga magarong hayop sigun sa mga klase kaiyan asin an gabos na hayop na nagkakaramang sa daga sigun sa mga klase kaiyan,” asin an mga gibong iyan marahay, arog kan gabos na nainot na gibo nin paglalang nin Diyos.—Ge 1:24, 25, NWT.
Sa pagtatapos kan ikaanom na aldaw nin paglalang, naglalang an Diyos nin sarong bago asin naiibang klase nin linalang na nakakalabi sa mga hayop, pero mas hababa sa mga anghel—an tawo—na linalang uyon sa ladawan nin Diyos asin kabaing niya. Sa halipot, sinambit kan Genesis 1:27 na ‘linalang niya [kan Diyos] sinda na lalaki asin babayi.’ Ipinapahiling man kan kaparehong rekord sa Genesis 2:7-9 na pinorma kan Diyos na Jehova an tawo hali sa alpog kan daga, hinayupan nin hinangos nin buhay an dungo kaini, asin an tawo nagin sarong buhay na persona, na tinawan nin sarong paraisong istaran asin nin kakanon. Digdi, ginamit ni Jehova an mga elemento kan planetang daga sa saiyang paglalang dangan kan maporma na an lalaki, linalang man Niya an babaying tawo paagi sa paggamit kan saro sa mga gusok ni Adan bilang pinakapundasyon. (Ge 2:18-25) Pagkatapos na lalangon an babayi, nakumpleto an tawo bilang sarong klase nin linalang.—Ge 5:1, 2.
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
An Siensia Asin an Sinasabi sa Genesis
Kasuarin an “Kapinonan”?
An sinasabi sa Genesis nagpopoon paagi sa simple asin mapuersang mga tataramon: “Sa kapinonan linalang nin Dios an kalangitan asin an daga.” (Genesis 1:1) Dakol na nag-espesyalisar sa Biblia an minaoyon na an mga tataramon na ini nanonongod sa paglalang na dai kaiba sa mga aldaw nin paglalang na isinaysay poon sa bersikulo 3 padagos. Hararom an kahulogan kaiyan. Segun sa enot na mga tataramon kan Biblia, an uniberso, kaiba an satong planetang Daga, yaon na sa laog nin daing talaan na lawig nin panahon bago magpoon an mga aldaw nin paglalang.
Tinatantsar nin mga geologo na 4 bilyones nang taon an daga, asin kinakarkulo nin mga astronomo na tibaad mga 15 bilyones nang taon an uniberso. Kontra daw sa Genesis 1:1 an mga pagtantsar na ini—o an posibleng mga pagliwat kaiyan sa maabot? Dai man. Dai espesipikong sinasabi kan Biblia an aktuwal na edad kan ‘kalangitan asin kan daga.’ An siensia bakong kontra sa mga teksto sa Biblia.
it-2 52
Jesu-Cristo
Bakong kapwa Kaglalang. Minsan ngani may kabtang an Aki sa mga gibo nin paglalang, dai siya nagin kapwa Kaglalang kan saiyang Ama. An kapangyarihan na ginamit sa paglalang gikan sa Diyos paagi sa saiyang banal na espiritu, o aktibong puwersa. (Ge 1:2; Sal 33:6) Asin huling si Jehova an Burabod kan gabos na buhay, siya an pinagkakautangan nin buhay kan gabos na linalang, nahihiling man o dai nahihiling. (Sal 36:9) Kaya imbes na magin kapwa Kaglalang, an Aki iyo an nagin instrumento na paagi saiya si Jehova, an Kaglalang, naggibo. Itinao mismo ni Jesus sa Diyos an kredito para sa paglalang, arog kan ginigibo kan bilog na Kasuratan.—Mat 19:4-6; Hilingon an PAGLALANG, NILALANG.
Pagbasa sa Bibliya
(Genesis 1:1-19) Sa kapinunan linalang nin Diyos an kalangitan asin an daga. 2 An daga mayong porma saka tiwangwang, asin kadikluman an yaon sa ibabaw kan hararom na katubigan, asin an espiritu nin Diyos naghihiro sa ibabaw kan katubigan. 3 Asin an Diyos nagsabi: “Magkaigwa nin liwanag.” Asin nagkaigwa nin liwanag. 4 Pagkatapos kaiyan nahiling nin Diyos na an liwanag marahay, asin pinunan nin Diyos na isuway an liwanag sa kadikluman. 5 Inapod kan Diyos an liwanag na Aldaw, pero an kadikluman inapod niyang Banggi. Asin nagbanggi asin nag-aga, an inot na aldaw. 6 Dangan sinabi nin Diyos: “Magkaigwa nin kahiwasan sa pag-ultanan kan katubigan, asin mabanga an katubigan.” 7 Kaya ginibo nin Diyos an kahiwasan asin binanga an katubigan. An sarong kabtang kaiyan nagdanay sa irarom kan kahiwasan, asin an saro pang kabtang napaduman sa ibabaw kan kahiwasan. Asin iyo iyan an nangyari. 8 Inapod kan Diyos an kahiwasan na Langit. Asin nagbanggi asin nag-aga, an ikaduwang aldaw. 9 Dangan sinabi nin Diyos: “Matipon sa sarong lugar an katubigan na nasa irarom kan kalangitan, asin maglataw an marang daga.” Asin iyo iyan an nangyari. 10 An marang daga inapod kan Diyos na Daga, pero an nagkatiripon na katubigan, inapod niyang Kadagatan. Asin nahiling nin Diyos na iyan marahay. 11 Dangan sinabi nin Diyos: “Magtubo sa daga an mga duot, an mga pananom na may pisog saka an mga namumungang kahoy na an bunga may pisog, sigun sa mga klase kaiyan.” Asin iyo iyan an nangyari. 12 Nagpuon na magturubo sa daga an mga duot, an mga pananom na may pisog saka an mga namumungang kahoy na an bunga may pisog, sigun sa mga klase kaiyan. Dangan nahiling nin Diyos na iyan marahay. 13 Asin nagbanggi asin nag-aga, an ikatulong aldaw. 14 Dangan sinabi nin Diyos: “Magkaigwa nin mga ilaw sa kahiwasan kan kalangitan tanganing masuway an aldaw sa banggi, asin an mga iyan magseserbing mga tanda para sa mga kapanahunan asin para sa mga aldaw saka mga taon. 15 Magseserbi an mga iyan na mga ilaw sa kahiwasan kan kalangitan tanganing magtao nin liwanag sa daga.” Asin iyo iyan an nangyari. 16 Asin pinunan nin Diyos na gibuhon an duwang maliwanag na ilaw, an mas maliwanag na ilaw para magtaong liwanag pag aldaw asin an bakong gayong maliwanag na ilaw para magtaong liwanag pag banggi, asin ginibo niya man an mga bituon. 17 Kaya ibinugtak nin Diyos an mga iyan sa kahiwasan kan kalangitan tanganing magtaong liwanag sa daga 18 asin para magtaong liwanag pag aldaw asin pag banggi saka tanganing masuway an liwanag sa kadikluman. Dangan nahiling nin Diyos na iyan marahay. 19 Asin nagbanggi asin nag-aga, an ikaapat na aldaw.
ENERO 13-19
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | GENESIS 3-5
“An Marauton na mga Konsekwensiya kan Inot na Kaputikan”
Mauutob an Katuyuhan ni Jehova!
9 Gamit an sarong halas, dinaya ni Satanas na Diyablo si Eva para suwayon an pagbuot ni Jehova na saiyang Ama. (Basahon an Genesis 3:1-5; Kap. 12:9) Ginibuhan nin isyu ni Satanas an pagbabawal nin Diyos ki Adan asin Eva na dai ninda puwedeng kakanon an bunga kan ‘kahoy nin pakamidbid kan karahayan asin karatan.’ Garo man sana sinabi ni Satanas ki Eva: ‘Buot mong sabihon dai nindo magigibo an gusto nindo?’ Pagkatapos, grabeng kaputikan an sunod na sinabi niya: “Dai [nanggad] kamo magagadan.” Dangan, hininguwa niyang kumbinsiron si Eva na dai kaini kaipuhan na magsunod sa Diyos: ‘Naiisihan nin Diyos na sa aldaw na kumakan kamo [kan bunga] kaiyan, mabubuklat an saindong mga mata.’ Pinapalataw ni Satanas na habo ni Jehova na magkakan sinda kan bunga huling maliliwanagan an saindang isip. Dugang pa, saro pang grabeng kaputikan an sinabi ni Satanas: ‘Kamo magigin [arog nin Diyos] na nakakaaram kan marahay asin kan maraot.’
Puwede Kitang Makanuod sa Inot na Tawong Mag-agom
An kasalan daw ni Eva dai malilikayan? Malilikayan nanggad! Ibugtak mo an saimong sadiri sa sitwasyon niya. An sinabi kan halas talagang kabaliktaran kan sinabi nin Diyos asin ni Adan. Ano an mamamati mo kun may sarong estranghero na mag-akusar nin pandadaya sa saro na namumutan mo saka pinagtitiwalaan? Kabaliktaran kutana an dapat na nagin reaksiyon ni Eva, dapat kutana nasuya siya saka naanggot, o nagsayuma pa ngani na magdangog. Tutal, siisay man an halas para kuwestiyunon an pagigin matanos nin Diyos pati an sinabi kan saiyang agom? Bilang pagrespeto sa areglo nin pagkapayo, dapat naghagad nguna kuta si Eva nin sadol bago naggibo nin ano man na desisyon. Arog man kaiyan an dapat tang gibuhon kun halimbawang may impormasyon na makaabot sa sato na bakong kauyon kan mga instruksiyon na itinao nin Diyos. Alagad, nagtubod si Eva sa sinabi kan Paratentar asin nagmawot na siya na an magdesisyon para sa sadiri niya kun ano an marahay saka maraot. Mantang mas iniisip-isip niya iyan, mas lalo iyan na nagigin kaakit-akit sa saiya. Sala nanggad an ginibo niya na isip-isipon an salang pagmawot, imbes na halion iyan sa saiyang isip o ipakipag-ulay iyan sa payo kan saiyang pamilya!—1 Corinto 11:3; Santiago 1:14, 15.
Nagdangog si Adan sa Boses kan Saiyang Agom
Dai nahaloy, nadara ni Eva si Adan na magkasala man. Paano ta ipapaliwanag an basta sana niya pag-uyon? (Genesis 3:6, 17) Napaatubang si Adan sa pagpili kun kiisay siya magigin maimbod. Susunudon daw niya an saiyang Kaglalang, na nagtao saiya kan gabos, pati na kan saiyang namumutan na agom na si Eva? Mahagad daw si Adan nin paggiya sa Diyos kun ano an gigibuhon niya ngunyan? O gigibuhon man kan lalaki an ginibo kan saiyang agom? Aram na marhay ni Adan na imposibleng mangyari an pigmamawot ni Eva paagi sa pagkakan kan ipinagbabawal na bunga. Si apostol Pablo pinasabngan na magsurat: “Si Adan dai nadaya, alagad an babayi biyong nadaya asin nagin parakasala.” (1 Timoteo 2:14) Kaya tuyong pinili ni Adan na suwayon si Jehova. An pagkatakot niya na mapasuway sa saiyang agom maliwanag na mas makusog kisa sa pagtubod niya sa kakayahan nin Diyos na resolberan an sitwasyon.
May Malasakit Daw Talaga an Diyos sa mga Babayi?
Isinumpa daw nin Diyos an mga babayi?
Dai. Imbes, “an gurangan na halas, an inaapod Diyablo” iyo an isinumpa nin Diyos. (Kapahayagan 12:9; Genesis 3:14) Kan sabihon nin Diyos na dodominaron ni Adan an saiyang agom, dai buot sabihon nin Diyos na inuuyunan niya an pang-uuripon kan lalaki sa babayi. (Genesis 3:16) Sinasabi sana niya an mamundong mga konsekwensiya kan kasalan kan inot na mag-agom.
Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Genesis—I
3:17—Sa anong paagi isinumpa an daga, asin gurano kalawig? An sumpa na ipinahayag sa daga nangangahulogan na an pagkultibar kaiyan magigin depisilon na ngonyan. An mga epekto kan isinumpang daga, na may mga tunok asin binit, sinapo nanggad kan mga gikan ni Adan kaya an ama ni Noe, si Lamec, nagtaram dapit “sa kolog kan satong mga kamot na bunga kan daga na sinumpa ni Jehova.” (Genesis 5:29) Pakatapos kan Baha, binendisyonan ni Jehova si Noe asin an saiyang mga aki, na ipinahahayag an Saiyang katuyohan na panoon ninda an daga. (Genesis 9:1) Minalataw na hinale na an sumpa nin Dios sa daga.—Genesis 13:10.
it-2 186
Pagpuros (Pagbatyag)
An pagsakit na may koneksiyon sa pangangaki. Pagkatapos na magkasala an inot na babayi, si Eva, ipinahayag nin Diyos sa saiya kun ano an magigin epekto kaiyan sa pangangaki. Kun nagdanay siyang masinunod, padagos kutanang mapapasaiya an bendisyon nin Diyos asin kaugmahan an dara nin pangangaki, huling “an bendisyon ni Jehova iyo an nagpapayaman, asin dai niya iyan dinadagdagan nin kakulugan.” (Tal 10:22, NWT) Alagad ngunyan, sa pangkagabsan, an bakong perpektong pagpunsiyonar kan hawak magdadara nin kulog. Kaya sinabi nin Diyos (huling sa parati, an mga bagay na itinutugot niya sinasabing ginigibo niya): “Dadagdagan kong marhay an sakit kan saimong pagbados; magigin makulog an pangangaki mo sa saimong mga aki.”—Ge 3:16, NWT.
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
it-2 192 ¶5
Lamec
Ipinapahiling kan tulang ginibo ni Lamec para sa saiyang mga agom (Ge 4:23, 24, NWT) an madahas na sabuot kan mga tawo kan panahon na idto. Sinasabi sa tula ni Lamec: “Danguga nindo ako, kamong mga agom ni Lamec; magdangog kamo sa sakong sinasabi: Sarong lalaki an ginadan ko huling linugadan ako kaini, iyo, sarong hoben na lalaki huling kinulgan ako kaini. Kun ibabalos si Cain nin 7 beses, si Lamec 77 beses.” Malinaw na iinaatubang digdi ni Lamec an sarong kaso nin pagdepensa sa sadiri, ipinapangatanusan niya na an saiyang ginibo bakong tuyong paggadan, arog kan ginibo ni Cain. Inako ni Lamec na dahil sa pagdepensa niya sa saiyang sadiri nagadan niya an lalaki na nangulog asin luminugad sa saiya. Kun siring, an saiyang tula nagseserbing pakiulay na dai siya paggadanon nin siisay man na gustong bumalos saiya huling nagadan niya an lalaking nag-atake saiya.
it-1 338 ¶2
Paglanghad
An ginibong ‘pag-apod sa pangaran ni Jehova’ na nagpuon kan panahon ni Enos bago kan Baha posibleng marhay na bakong matanos asin sa salang paagi, huling haloy na panahon pa bago kaini, siguradong ginagamit na ni Abel an banal na pangaran sa pakikipag-ulay sa Diyos. (Ge 4:26; Heb 11:4) Arog kan pinapangaptan nin nagkapirang iskolar, kun an pag-apod sa pangaran na ini nin Diyos nanunungod sa salang paggamit kaiyan asin sa pag-aplikar kan pangaran ni Jehova para ipanungod sa mga tawo o sa mga idolo, maibibilang nanggad iyan na paglanghad.—Hilingon an ENOS.
Pagbasa sa Bibliya
(Genesis 4:17–5:8) Pagkatapos, nakidurog si Cain sa saiyang agom, asin nagbados ini asin ipinangaki si Enoc. Dangan nagpuon siyang magtugdok nin siyudad na pinangaranan niya kan pangaran kan aki niyang si Enoc. 18 Pagkalihis nin panahon, si Enoc nagkaigwa nin aki, si Irad. Asin si Irad nagkaigwa nin aki, si Mehujael. Asin si Mehujael nagkaigwa nin aki, si Metusael. Asin si Metusael nagkaigwa nin aki, si Lamec. 19 Duwa an nagin agom ni Lamec. Ada an pangaran kan inot, asin Zila an pangaran kan ikaduwa. 20 Ipinangaki ni Ada si Jabal. Ini an kainot-inuting nag-istar sa mga tolda saka nag-ataman nin mga hayop. 21 Jubal an pangaran kan saiyang tugang. Ini an kainot-inuting paratugtog nin arpa saka nin plawta. 22 Ipinangaki man ni Zila si Tubal-cain, na nagpapanday nin gabos na klaseng kagamitan na gibo sa tanso saka lansang. Igwa si Tubal-cain nin tugang na babayi, si Naama. 23 Dangan ginibo ni Lamec an tulang ini para sa saiyang mga agom na si Ada saka si Zila: “Danguga nindo ako, kamong mga agom ni Lamec; Magdangog kamo sa sakong sinasabi: Sarong lalaki an ginadan ko huling linugadan ako kaini, Iyo, sarong hoben na lalaki huling kinulgan ako kaini. 24 Kun ibabalos si Cain nin 7 beses, Si Lamec 77 beses.” 25 Nakidurog giraray si Adan sa saiyang agom, asin nangaki ini nin lalaki. Pinangaranan ini ni Eva na Set huling arog kan sinabi niya, “Nagtagama an Diyos para sa sako nin saro pang aki bilang karibay ni Abel, huling ginadan siya ni Cain.” 26 Nagkaigwa man nin sarong aking lalaki si Set, asin pinangaranan niya ining Enos. Kan panahon na iyan an mga tawo nagpuon na mag-apod sa pangaran ni Jehova.
5 Ini an libro kan kasaysayan ni Adan. Kan aldaw na lalangon nin Diyos si Adan, ginibo niya ini na kabaing niya. 2 Linalang niya sinda na lalaki asin babayi. Kan aldaw na linalang sinda, binendisyunan niya sinda asin inapod na Tawo. 3 Kan si Adan 130 anyos na, nagkaigwa siya nin aking lalaki na kasugad niya asin kaladawan niya, asin pinangaranan niya ining Set. 4 Pagkatapos na mamundag an aki niyang si Set, nabuhay pa si Adan nin 800 na taon. Sa panahon na iyan, nagkaigwa siya nin mga aking lalaki asin babayi. 5 Kaya an bilog na buhay ni Adan uminabot nin 930 taon, dangan nagadan siya. 6 Kan si Set 105 anyos na, nagkaigwa siya nin aki, si Enos. 7 Pagkatapos na mamundag an aki niyang si Enos, nabuhay pa si Set nin 807 taon. Sa panahon na iyan, nagkaigwa siya nin mga aking lalaki asin babayi. 8 Kaya an bilog na buhay ni Set uminabot nin 912 taon, dangan nagadan siya.
ENERO 20-26
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | GENESIS 6-8
“Iyan Nanggad an Saiyang Ginibo”
Arugon an Pagtubod Asin Pagigin Makinuyog ni Noe, Daniel, Asin Job
4 Mga pagbalong inatubang ni Noe. Kan panahon ni Enoc, na lolo sa tuhod ni Noe, grabe na karaot kan mga tawo. Nagtataram pa ngani sinda nin ‘nakakapanggirabong mga bagay’ tumang ki Jehova. (Jud 14, 15) Asin nag-urog pa an kadahasan. Sa katunayan, kan panahon ni Noe, ‘napano nin kadahasan an daga.’ An maraot na mga anghel nagsulot nin pisikal na hawak, nagkua nin mga agom, asin nagkaigwa nin mabangis na mga aki. (Gen. 6:2-4, 11, 12) Pero napapalain si Noe sa sainda. ‘Si Noe nakakua nin biyaya sa mga mata ni Jehova. [Pinatunayan] niyang siya daing katuyawan sa [tahaw] kan saiyang mga [kakontemporanyo]. Si Noe naglakaw kaiba kan [tunay na] Diyos.’—Gen. 6:8, 9.
‘Naglakaw Siya Kaiba kan Tunay na Diyos’
Inabot nin pirang dekada an trabaho, tibaad 40 sagkod 50 taon. Kaipuhan magpalod nin mga puon nin kahoy, maghakot nin mga troso, asin maglabra, magporma, saka magsugpon nin mga kahoy. An arka may tulong eskalon, dakul na kuwarto, asin sarong pinto sa gilid. Minalataw na may mga bintana iyan sa parteng itaas, saka halangkaw an tahaw na parte kan atop tanganing bumulos an tubig.—Genesis 6:14-16.
Dumalagan na May Pakatagal sa Paorumbasan
13 Ano an nakatabang sa mga lingkod na ini ni Jehova na makatagal asin manggana sa paorumbasan? Mangnoha an isinurat ni Pablo manongod ki Noe. (Basahon an Hebreo 11:7.) “An “dakulaon na oran nin katubigan sa daga, [na matunaw] kan gabos na laman,” sarong bagay na ‘dai pa naheling’ ni Noe. (Gen. 6:17) Iyan dai pa noarin man nangyari kaidto, na biyong daing kaagid. Pero, dai inisip ni Noe na iyan imposible o harayo pa nganing mangyari. Taano? Huling nagtutubod sia na ano man an sabihon ni Jehova, gigibohon Nia. Dai inisip ni Noe na depisilon an ipinapagibo sa saiya. Imbes, “siring [“nanggad,” NW] an guinibo” nia.” (Gen. 6:22) Kun iisipon an gabos na kaipuhan gibohon ni Noe—an pagtogdok kan arka, pagtipon sa mga hayop, pag-istak nin kakanon sa arka para sa mga tawo asin hayop, paghuhulit nin nagpapatanid na mensahe, saka pagpapadanay na makosog an espirituwalidad kan pamilya nia—bako “nanggad” pasil gibohon iyan. Pero, an pagtubod asin pakatagal ni Noe nagbunga nin buhay asin mga bendisyon para sa saiya asin sa pamilya niya.
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Genesis—I
7:2—Ano an ginamit na basehan sa paglaenlaen kan malinig asin maating mga hayop? An basehan sa paglaenlaen malinaw na nanonongod sa paggamit nin mga atang sa pagsamba asin bakong sa kun ano an puedeng kakanon asin dai puedeng kakanon. An karne nin hayop dai kinakakan nin tawo bago an Baha. An pag-apod na “malinig” asin “maati” para sa kakanon nangyari sana sa Ley ni Moises, asin natapos an mga iyan kan inabolisar an Ley ni Moises. (Gibo 10:9-16; Efeso 2:15) Minalataw na aram ni Noe kun ano an angay na atang sa pagsamba ki Jehova. Ora mismo pagkaluwas nia sa dahong, sia “nagpoon na magtogdok nin altar ki Jehova asin magdara nin nagkapira kan gabos na malinig na hayop asin kan gabos na malinig na naglalayog na linalang asin magdolot nin tinotong na mga dolot sa ibabaw kan altar.”—Genesis 8:20.
Tampok na mga Kabtang sa Libro nin Genesis—I
7:11—Saen hale an tubig na nagin dahelan kan lakop sa globong Baha? Durante kan ikaduwang peryodo, o “aldaw,” nin paglalang, kan hinaman an “kahiwasan” nin atmospera kan daga, may mga tubig na ‘nasa irarom kan kahiwasan’ asin mga tubig na ‘nasa ibabaw kan kahiwasan.’ (Genesis 1:6, 7) An mga tubig na ‘nasa irarom’ iyo an mga nasa daga na mismo. An mga tubig na ‘nasa itaas’ iyo an mahibogon na alumaad na nasa kaitaasan kan daga, na nagigin sarong “mahiwas na katubigan.” An katubigan na ini buminagsak sa daga kan kaaldawan ni Noe.
Pagbasa sa Bibliya
(Genesis 6:1-16) Kan an mga tawo magpuon nang magdakul sa ibabaw kan daga asin magkaaki nin mga babayi, 2 narisa kan mga aki kan tunay na Diyos na magagayon an mga aking babayi kan mga tawo. Kaya inagom ninda an gabos na babaying magustuhan ninda. 3 Dangan nagsabi si Jehova: “Dai ko pagpapasensiyahan an tawo sagkod lamang, huling siya laman sana. Huli kaiyan, an saiyang buhay malawig na sana nin 120 taon.” 4 May mga Nefilim sa daga kan mga aldaw na idto asin kan nagsurunod pang panahon. Kan mga panahon na idto, an mga aki kan tunay na Diyos padagos na nakidurog sa mga aking babayi kan mga tawo, asin nagkaigwa sinda nin mga aking lalaki sa mga babaying ini. An mga lalaking ini an mga makukusog kan suanoy na panahon, an mga lalaking bantog. 5 Huli kaiyan, nahiling ni Jehova na grabe na an karatan kan tawo sa daga asin na an kaisipan saka an pagmawot kan puso kaini pirmi na sanang maraot sa gabos na panahon. 6 Ikinamundo ni Jehova na ginibo niya an mga tawo sa daga, asin nakulgan an saiyang puso. 7 Kaya nagsabi si Jehova: “Paparaon ko sa ibabaw kan daga an mga tawo na linalang ko, kaiba an mga magarong hayop, mga hayop na nagkakaramang, asin mga naglalayog na linalang sa kalangitan, huling ikinakamundo kong ginibo ko sinda.” 8 Pero si Noe nagin kawili-wili sa paghiling ni Jehova. 9 Ini an kasaysayan ni Noe. Sarong matanos na tawo si Noe. Dai siyang pagkukulang kun ikukumparar sa saiyang mga kakontemporanyo. Naglakaw si Noe kaibanan kan tunay na Diyos. 10 Pag-abot nin panahon, nagkaigwa si Noe nin tulong aking lalaki: si Sem, Ham, asin Jafet. 11 Pero an daga nagin raot sa paghiling kan tunay na Diyos, asin napano iyan nin kadahasan. 12 Iyo, pighiling nin Diyos an daga, asin nahiling niyang iyan raot; nagin marauton an gibo-gibo kan gabos na tawo sa daga. 13 Pagkatapos kaiyan, an Diyos nagsabi ki Noe: “Nagdesisyon akong paraon an gabos na laman, huling napano an daga nin kadahasan dahil sa sainda, kaya lalaglagon ko sinda kaiba an daga. 14 Maggibo ka nin arka gamit an madugtang mga kahoy. Gumibo ka diyan nin mga kuwarto asin lahidan mo nin alkitran an laog asin an luwas kan arka. 15 Arog kaini an paggibo mo kaiyan: An arka dapat na 300 na maniko an laba, 50 maniko an lakbang, asin 30 maniko an langkaw. 16 Maggibo ka nin bintana para may liwanag sa arka, sarong maniko hali sa itaas. Gumibo ka nin laugan sa arka sa may gilid kaiyan. Asin, gibuhon mo an arka na may inot, ikaduwa, asin ikatulong eskalon.
ENERO 27–PEBRERO 2
KAYAMANAN NA YAON SA TATARAMON NIN DIYOS | GENESIS 9-11
“Saro Sana an Tataramon sa Bilog na Kinaban”
it-1 239
Dakulang Babilonya
Mga Karakteristiko kan Suanoy na Babilonya. Itinugdok an siyudad nin Babilonya sa Kapatagan nin Sinar kasabay kan paghihinguwang itugdok an Tore nin Babel. (Ge 11:2-9) An rason kan pagtugdok kan tore saka kan siyudad bako para pamurawayon an pangaran nin Diyos, kundi para ‘mabantog an pangaran’ kan mga nagtutugdok kaiyan. An mga tore na ziggurat na nadiskubre bako sana sa mga kagabaan kan suanoy na Babilonya kundi pati man sa ibang lugar sa Mesopotamia garo baga nagpapatunay na an orihinal na tore, ano man an porma o istilo kaiyan, panginot nang may koneksiyon sa relihiyon. An paghiro tulos kan Diyos na Jehova para papunduhon an pagtugdok kan templo maliwanag na nagpapahiling nin pagkondenar niya digdi huling gikan ini sa palsong relihiyon. Baga man an Hebreong pangaran kan siyudad na Babel, nangangahulugan na “Pagkaribaraw,” an Sumerianong pangaran (Ka-dingir-ra) asin an Akadianong pangaran (Bab-ilu) kaiyan parehong nangangahulugan na “Trangkahan nin Diyos.” Sa siring, binago kan mga nawalat na nag-istar sa siyudad an porma kan pangaran kaini tanganing malikayan an bakong magayon na orihinal na kahulugan kan pangaran na idto, pero ipinapahiling pa man giraray kan bago o irinibay na pangaran an koneksiyon kan siyudad sa relihiyon.
it-2 202 ¶2
Lengguwahe
Ilinaladawan sa rekord kan Genesis an pag-iribanan kan pirang parte kan pamilya nin tawo pagkatapos kan Baha sa sarong proyekto na kontra sa kabutan nin Diyos na sinabi Niya kaidto ki Noe saka sa mga aki kaini. (Ge 9:1) Imbes na magsuruway-suway asin ‘panuon an daga,’ nagdesisyon sindang isentralisar an sosyedad nin mga tawo, na maistar sa sarong lugar na namidbid sa apod na Kapatagan nin Sinar sa Mesopotamia. Maliwanag na magigin man ining sentro nin relihiyon, na igwa nin sarong tore para sa pagsamba.—Ge 11:2-4.
it-2 202 ¶3
Lengguwahe
Pinugulan kan Diyos na Makakamhan sa Gabos an saindang pangahas na proyekto paagi sa pagraot kan pagkasararo ninda sa paggibo kan proyekto, nagibo niya ini paagi sa pagribaraw kan saro sanang lengguwahe na pigtataram ninda. Dahil diyan, nagin imposible na an ano man na nagkakasararong pagtrabaho ninda sa saindang proyekto asin nagresulta ini sa pagkawararak ninda sa manlain-lain na parte kan daga. An pagribaraw sa saindang lengguwahe makakaulang o makakapaluway man sa pag-uswag sa ngapit pasiring sa salang direksiyon, sarong direksiyon na kontra sa Diyos, huling malilimitaran kaini an kakayahan kan mga tawo na pag-iribanon an saindang intelektuwal na kakayahan asin pisikal na kusog para sa ambisyosong mga pakana asin magigin masakit man na magamit an natipon na kaaraman kan manlain-lain na grupong nabilog na may kanya-kanyang lengguwahe—mga kaaraman na bakong hali sa Diyos, kundi nakua paagi sa mga eksperyensiya saka pagsiyasat nin tawo. (Ikumparar an Par 7:29; De 32:5.) Kaya maski nagin sarong dakulang dahilan ini na magkasuruway-suway an sosyedad nin tawo, an totoo, nakinabang an sosyedad nin tawo sa pagribaraw sa tataramon kan tawo huling paagi kaini, dai tulos nangyari an peligroso saka nakakaraot na mga pasuhan. (Ge 11:5-9; ikumparar an Isa 8:9, 10.) Kaipuhan sanang pag-isipan nin saro an pirang pangyayari sa satong panahon, na resulta kan natipon na sekular na kaaraman asin kan salang paggamit kaini kan mga tawo, tanganing maaraman kun ano an patiinot asin haloy nang nahiling nin Diyos na mangyayari kun dai pupugulan an proyekto sa Babel.
it-2 472
Nasyon
Huling nagkaigwa na nin manlain-lain na lengguwahe, an lambang grupo na may parehong lengguwahe nagkaigwa nin sadiri nindang kultura, arte, kostumbre, karakteristiko, asin relihiyon—na kada saro may kanya-kanyang paagi sa paggibo nin mga bagay-bagay. (Le 18:3) Huling suway sa Diyos, an manlain-lain na grupo nin tawo naggibo nin dakul na idolo para sa saindang inimbento sanang mga diyos.—De 12:30; 2Ha 17:29, 33.
Maghanap nin Espirituwal na Kayamanan
it-1 1023 ¶4
Ham
Posibleng si Canaan mismo direktang imbuwelto sa pangyayaring idto asin dai siya naitanos kan saiyang ama na si Ham. O patiinot nang nahiling ni Noe, na nagtaram nin ipinasabong na propesiya, an maraot na tendensiya ni Ham, na tibaad hiling-hiling na sa saiyang aki na si Canaan, na mamanahon kan mga gikan ni Canaan. Nautob an sumpa, sa sarong kabtang, kan sakupon kan Semitikong mga Israelita an mga Canaanita. An mga dai nalaglag (arog kan mga Gibeonita [Jos 9]) ginibong mga uripon kan Israel. Pakalihis nin dakul na siglo, urog na nautob an sumpa kan an mga naggikan sa aki ni Ham na si Canaan mapasairarom kan pamamahala kan Japetikong pambilog na kinaban na mga kapangyarihan na Medo-Persia, Grecia, asin Roma.
it-2 503
Nimrod
Kabilang sa kapinunan kan kahadian ni Nimrod an mga siyudad nin Babel, Erec, Acad, asin Calne, na gabos nasa daga nin Sinar. (Ge 10:10) Kaya posibleng marhay na siya an nanginot sa pagtugdok kan Babel asin kan tore kaiyan. An kongklusyon na ini kauyon man kan tradisyonal na paniniwala kan mga Judio. Isinurat ni Josephus: “Padikit-dikit na binago [ni Nimrod] an mga kamugtakan na magin ining mapang-api, na nagtutubod na an solamenteng paagi na mahali sa mga tawo an pagkatakot sa Diyos iyo na kun magigibo niya na padagos sindang magsarig sa saiya mismong kapangyarihan. Naghuma siya na babaluson niya an Diyos kun magpaabot giraray Siya nin baha sa daga; huling matugdok siya nin sarong tore na mas halangkaw pa sa maaabot kan tubig asin ibabalos niya an pagkalaglag kan saiyang mga apuon. Interesado an mga tawo na sunudon an sinabing ini [ni Nimrod], na iniisip na pagkauripon an pagpapasakop sa Diyos; kaya pinunan nindang itugdok an tore . . . asin naitugdok ini sa rikas na labi pa sa inaasahan.”—Jewish Antiquities, I, 114, 115 (iv, 2, 3).
Pagbasa sa Bibliya
(Genesis 10:6-32) An mga aki ni Ham iyo si Cus, Mizraim, Put, asin Canaan. 7 An mga aki ni Cus iyo si Seba, Havila, Sabta, Raama, asin Sabteca. An mga aki ni Raama iyo si Sheba asin Dedan. 8 Si Cus an ama ni Nimrod. Si Nimrod an inot na nagin makapangyarihan sa daga. 9 Siya nagin sarong makusugon na paraayam na kontra ki Jehova. Kaya igwa nin kasabihan: “Garo nanggad si Nimrod, sarong makusugon na paraayam na kontra ki Jehova.” 10 An mga inot na siyudad kan saiyang kahadian iyo an Babel, Erec, Acad, asin Calne, na nasa daga nin Sinar. 11 Hali sa lugar na iyan, nagduman siya sa Asiria asin itinugdok an Nineve, Rehobot-Ir, Cala, 12 asin Resen, na nasa pag-ultanan kan Nineve asin Cala: Ini an dakulang siyudad. 13 Si Mizraim an ama ni Ludim, Anamim, Lehabim, Naftuhim, 14 Patrusim, Casluhim (an ginikanan kan mga Filisteo), asin ni Caftorim. 15 Si Canaan an ama ni Sidon, na saiyang panganay, asin ni Het, 16 saka kan mga Jebusita, Amorita, Girgasita, 17 Hivita, Arkeo, Sineo, 18 Arvadita, Zemarita, asin kan mga Hamateo. Pagkatapos, nagkawararak an mga pamilya kan mga Canaanita. 19 Kaya an linderos kan teritoryo kan mga Canaanita puon sa Sidon sagkod sa Gerar, harani sa Gaza, asin sagkod sa Sodoma, Gomorra, Adma, asin Zeboiim, harani sa Lasa. 20 Iyo ini an mga aki ni Ham sigun sa saindang mga pamilya asin mga lengguwahe, asin sigun sa saindang kadagaan saka mga nasyon. 21 Nagkaigwa man nin mga aki si Sem, an apuon kan gabos na aki ni Eber asin an tugang ni Jafet na iyo an pinakamatua. 22 An mga aki ni Sem iyo si Elam, Asur, Arpacsad, Lud, asin Aram. 23 An mga aki ni Aram iyo si Uz, Hul, Geter, asin Mas. 24 Si Arpacsad an ama ni Sela, asin si Sela an ama ni Eber. 25 Nagkaigwa nin duwang aki si Eber. An pangaran kan saro Peleg, huling nagkasuruway-suway an mga tawo sa daga kan panahon niya. An pangaran kan saiyang tugang Joktan. 26 Si Joktan an ama ni Almodad, Selef, Hazarmavet, Jera, 27 Hadoram, Uzal, Dikla, 28 Obal, Abimael, Sheba, 29 Ofir, Havila, asin Jobab; gabos sinda mga aki ni Joktan. 30 An lugar na iniistaran ninda puon sa Mesa sagkod sa Sefar, na mabukid na rehiyon sa Sirangan. 31 Iyo ini an mga aki ni Sem sigun sa saindang mga pamilya asin mga lengguwahe, asin sigun sa saindang kadagaan saka mga nasyon. 32 Ini an mga pamilya kan mga aki ni Noe sigun sa kanya-kanya nindang pamilya asin mga nasyon. Hali sa sainda an mga lahi kan mga tawo na nag-iristar sa iba-ibang parte kan daga pagkatapos kan Baha.