Watchtower ONLINE NA LIBRARYA
Watchtower
ONLINE NA LIBRARYA
Bicol
  • BIBLIYA
  • PUBLIKASYON
  • PAGTIRIPON
  • Sueltong Pagtaram
    Makinabang sa Edukasyon sa Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro
    • LEKSION 4

      Sueltong Pagtaram

      Ano an kaipuhan nindong gibohon?

      Magbasa asin magtaram sa paagi na suabe an dalagan kan saindong mga tataramon asin ideya. Kun suelto an pagtaram, iyan bakong paulnok-ulnok o sobra kamaluway, asin mayo nin pagngaolngaol o paghanap nin mga ideya.

      TAANO IYAN TA IMPORTANTE?

      Kun an nagpapahayag bakong suelto, tibaad magbaragbarag an isip kan mga naghihinanyog; tibaad salang mga ideya an ikapaabot. Tibaad dai nakabebensir an sinasabi.

      KUN nagbabasa nin makosog, nagngangaolngaol daw kamo sa nagkapirang ekspresyon? O kun minatindog kamo sa atubangan nin mga nagdadangog tanganing magpahayag, naririsa daw nindo na parate kamong naghahanap kan tamang mga termino? Kun iyo, tibaad may problema kamo sa pagigin suelto. An tawong suelto nagbabasa asin nagtataram sa paagi na suabe an dalagan nin mga tataramon asin ideya, na garo baga pasilon sana. Dai boot sabihon kaini na sia daing ontok sa pagtaram, na marikason siang magtaram, na dai nia iniisip an saiyang itinataram. An pagtaram nia nakaoogma an gayon. An pagigin suelto tinatawan nin espesipikong atension sa Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro.

      May laen-laen na bagay na puedeng makakontribwir sa dai pagigin suelto. Kaipuhan daw nindong tawan nin espesyal na pag-estudyar an arin man sa minasunod? (1) Kun binabasahan an iba, an dai pagigin pamilyar sa nagkapirang termino puedeng magin dahelan nin pag-alangan. (2) An kadikit na pagpondo nguna sa kadakoldakol na lugar tibaad magbunga nin paulnok-ulnok na pagtaram. (3) An dai pakapag-andam puedeng makakontribwir sa problema. (4) Sa pagtaram sa atubangan nin sarong grupo, an sarong lakop na dahelan nin dai pagigin suelto iyo an dai pakaorganisar sa materyales sa lohikong paagi. (5) An limitadong bokabularyo puedeng magpangyari sa saro na mag-alangan mantang hinahanap nia an tamang mga termino. (6) Kun kadakoldakol na termino an idinodoon, puedeng maraot an pagigin suelto. (7) An dai pagigin pamilyar sa mga reglamento nin gramatika puedeng makakontribwir sa problema.

      Kun kamo bakong suelto, dai man literal na mahale an mga nagdadangog sa Kingdom Hall, alagad tibaad magbaragbarag an saindang isip. Bilang resulta, tibaad masayang an dakol sa saindong sinasabi.

      Sa ibong na lado, dapat na mag-ingat tangani na an pagtaram sa katuyohan na magin mapuersa asin suelto dai magin arogante, tibaad namumugtak pa sa alanganon an mga nagdadangog. Kun huli sa pagkakalaen sa pinaghalean na kultura, an pagheling nin mga tawo sa saindong paagi nin pagtaram daing preno o mayo nin sinseridad, masusudya kaiyan an saindong katuyohan. Mahalagang mangnohon na an mga taga Corinto dinolok ni apostol Pablo, minsan sia eksperyensiadong magpahayag, “sa kaluyahan asin sa pagkatakot patin may dakulang pagtakig” tangani na dai sia makaapod nin dai man kaipuhan na atension sa saiyang sadiri.—1 Cor. 2:3.

      Mga Kaugalean na Dapat Likayan. Dakol an may ugale na isaliot an mga ekspresyon na arog kan “ah” kun sinda nagtataram. An iba parateng pinoponan an sarong ideya nin “bueno,” o idinadagdag an “kuyan” o “inaapod na,” sa ano man na sinasabi ninda. Tibaad dai nindo aram kun gurano nindo kaparateng ginagamit an siring na mga ekspresyon. Puede nindong probaran na mag-ensayo na may naghihinanyog sa saindo asin inootro an mga ekspresyon na ini kada itaram nindo iyan. Tibaad mabigla kamo.

      An nagkapira nagbabasa asin nagtataram na balakid an pag-atras. An boot sabihon, pinoponan ninda an sarong sentence dangan minapondo sinda sa tahaw asin inootro an kisuerra kaputol kan sinabi na ninda.

      An iba man marikas an pagtaram, alagad minapoon sinda sa sarong direksion nin isip dangan, pag-abot sa tahaw kan sentence, minabalyo sa iba. Dawa derederetso an pagtaram, nakararaot sa pagigin suelto an pabiglabiglang pagliwat nin ideya.

      Kun Paano Marahay. Kun an problema nindo iyo na parate kamong naghahanap kan tamang termino, kaipuhan na gumibo kamo nin odok na paghihingoa na dugangan an saindong bokabularyo. Tawan nin espesyal na atension an mga termino na bakong pamilyar sa saindo sa An Torrengbantayan, Awake!, asin iba pang publikasyon na tibaad binabasa nindo. Hanapon an mga ini sa diksionaryo, helingon an pronunsiasyon asin kahulogan kan mga iyan, asin idugang sa saindong bokabularyo an nagkapira sa mga terminong ini. Kun mayo kamo nin diksionaryo, patabang sa saro na matibay magtaram kan lenguahe.

      An pagkaigwa kan ugale na regular na magbasa nin makosog makakokontribwir sa pagrahay. Tawan nin atension an depisil na mga termino, asin itaram nin makosog an mga ini nin nagkapirang beses.

      Tangani na makabasa nin suelto, kaipuhan na masabotan kun paano nagtatarabang an mga termino sa sarong sentence. Parate na kaipuhan na basahon nin grupo-grupo an mga termino tangani na ikapahayag an ideya na sinasabi kan kagsurat. Tawan nin espesyal na atension an pagkagrupogrupong ini nin mga termino. Kun iyan makatatabang sa saindo, markahan an mga iyan. An obheto nindo bako sanang mabasa nin tama an mga termino kundi malinaw man na ikapahayag an mga ideya. Pakaanalisara nindo kan sarong sentence, dumanan an kasunod sagkod na mapag-adalan nindo an enterong parapo. Magin pamilyar sa dalagan nin ideya. Dangan ensayohon an pagbasa nin makosog. Paorootrong basahon an parapo sagkod na kaya na nindong gibohon iyan na dai nagngangaolngaol asin dai minapondo nguna sa salang lugar. Dangan dumagos sa ibang parapo.

      Sumunod, rikasan. Kun nasabotan na nindo kun paano nagtatarabang an mga termino sa sarong sentence, mahihimo na nindong durungan na maheling an bako sanang sarong termino asin maaraman antes pa an masunod. Dakula an ikakokontribwir kaini sa pagigin epektibo kan saindong pagbasa.

      An pagkaigwa nin regular na kaugalean na pagbasa sa primera vista puedeng magin mahalagang pagpatood. Halimbawa, mayo nin preparasyon antes pa, basahon nin makosog an teksto asin komento kan aldaw; gibohon iyan nin regular. Magin tuod na pabayaan an saindong mata na maheling an mga termino bilang mga grupo na nagpapahayag nin kompletong mga ideya imbes na an naheheling saro-sarong termino.

      Sa pakikipag-olay, hinahagad nin pagigin suelto na isipon nguna nindo bago kamo magtaram. Ugaleon iyan sa saindong aktibidad sa aroaldaw. Magdesisyon kun anong mga ideya an gusto nindong ipaabot asin an pagkasunodsunod kan pagsabi nindo kan mga iyan; dangan pumoon na magtaram. Dai maghidale. Hingoahon na ipahayag an sarong kompletong ideya na dai minapondo o liniliwat an mga ideya sa tahaw. Tibaad makatabang sa saindo an paggamit nin haralipot, simpleng sentence.

      An mga termino natural na maluwas kun aram nindo nin eksakto kun ano an gusto nindong sabihon. Sa pankagabsan, dai kaipuhan na pilion an gagamiton nindong mga termino. Sa katunayan, para sa pag-ensayo, mas marahay na seguradohon sana na malinaw sa isip nindo an ideya dangan isipon an mga termino mantang kamo nagtataram. Kun iyan gigibohon nindo asin kun isesentro nindo an saindong isip sa ideya imbes na sa mga termino na itinataram nindo, poko mas o menos automatikong maluwas an mga termino, asin ikapahahayag an mga ideya nindo segun sa talagang saboot nindo. Alagad oras na ponan nindong isipon an mga termino imbes na mga ideya, tibaad magin paporopondo an saindong pagtaram. Paagi sa pag-ensayo, makukultibar nindo an pagigin suelto, sarong importanteng kualidad sa epektibong pagtaram asin pagbasa.

      Kan maasignaran na magrepresentar ki Jehova sa nasyon nin Israel asin sa atubangan ni Faraon kan Egipto, hinona ni Moises na mayo sia nin kakayahan. Taano? Sia bakong sueltong magtaram; tibaad may depekto sia sa pagtaram. (Ex. 4:10; 6:12) Nanarahotan si Moises, alagad mayong inako an Dios. Pinaiba ni Jehova si Aaron bilang representante sa pagtaram, alagad tinabangan man Nia si Moises na magtaram. Paorootro asin sa epektibong paagi, si Moises nagtaram bako sanang sa mga indibiduwal asin sa saradit na grupo kundi sa bilog na nasyon. (Deut. 1:1-3; 5:1; 29:2; 31:1, 2, 30; 33:1) Kun maatom nindong gigibohon an saindong kabtang mantang nagtitiwala ki Jehova, magagamit man nindo an saindong pagtaram sa pagtao nin onra sa Dios.

      PAKAATUBANG SA PROBLEMA NIN PAGKAKAMOL

      Dakol na bagay an puedeng makakontribwir sa pagkakamol. An mga terapi na nakapagiginhawa sa nagkapira tibaad bakong arog kaiyan kaepektibo para sa iba. Alagad tanganing kamtan an kagayagayahan nin kapangganahan, importante na padagos na maghingoa.

      An pag-isip-isip daw na magkomento sa pagtiripon nagigin dahelan nin pagkatakot, pagkataranta pa ngani? Arangon an tabang ni Jehova. (Fil. 4:6, 7) Isentro an saindong kaisipan sa pagtao nin onra ki Jehova asin sa pagtabang sa iba. Dai asahan na mawawara nin biyo an problema, kundi obserbaran kun paano kamo natatabangan na maatubang iyan. Mantang naeeksperyensiahan nindo an bendisyon ni Jehova asin an pagparigon sa boot kan saindong mga tugang, bobooton nindo na dugangan pa an saindong ginigibo.

      An Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro nagtatao nin oportunidad na kamo magkaigwa nin eksperyensia sa pagpahayag sa atubangan nin sarong grupo. Tibaad mapangalas kamo sa tibay nindong magpahayag sa atubangan nin sadit na grupo na mapagsuportar asin gusto na kamo magin mapanggana. Ini makatatabang sa saindo na magkakompiansa na magpahayag sa irarom nin ibang mga kamugtakan.

      Kun kamo matao nin pahayag, mag-andam na marhay. Mawili sa saindong pagpahayag. Magtaram na may angay na pagsaboot. Kun magpoon kamong makamol mantang nagtataram, kun siring, sagkod sa mapupuede, papagdanayon na kalmado an saindong boses asin hiro-hiro. Irelaks an kalamnan kan saindong panga. Gumamit nin haralipot na sentence. Bawasan an paggamit nin mga pansalipit na arog kan “um” asin “ah.”

      Mantang aram na an mga termino na nagtao nin problema kan mga nakaagi, an nagkapira na inaatubang an problema nin pagkakamol linilikayan an mga ini asin imbes naggagamit nin mga termino na may kaagid na kahulogan. An iba mas gustong aramon an mga tanog na pinakadepisil para sa sainda asin paorootro ining ensayohon.

      Kun nakakamol kamo kun nakikipag-olay, dai umontok sa paghihingoa nindo na makikomunikar. Tibaad gusto nindo na enkaminaron an kaolay nindo na magtaram sagkod na kaya na nindong magpadagos. Kun kaipuhan, sumurat sana nin paliwanag, o pahelingan sia nin imprentado na.

      KUN PAANO IYAN MAGIGIBO

      • Kun nagbabasa nin mga magasin asin libro, markahan an bagong mga termino, aramon an eksaktong kahulogan kan mga iyan, dangan gamiton an mga iyan.

      • Ugaleon an pagbasa nin makosog kisuerra singko sagkod dies minutos kada aldaw.

      • Andamon nin lubos an mga asignasyon sa pagbasa. Tawan nin espesyal na atension an mga grupo nin termino na nagpapahayag nin ideya. Magin pamilyar sa dalagan nin ideya.

      • Sa pan-aroaldaw na pakikipag-olay, adalan na isipon nguna dangan sabihon an kompletong mga sentence na dai minapondo.

      PRAKTIS: Maingat na helingon nin preliminaryo an Hokom 7:1-25, na saro-sarong inaadalan an mga parapo. Seguradohon na nasasabotan nindo an sinasabi kaiyan. Ginagamit an diksionaryo, helingon an mga terminong bakong pamilyar. Isabi nin makosog an kada nombre propio. Dangan basahon nin makosog an parapo; ingatan na gibohon iyan nin daing kasalasala. Kun kontento na kamo sa parapong iyan, dumagos sa kasunod, asin sa mga kasunod pa. Dangan basahon an enterong kapitulo. Otrohon iyan, ngonyan mas marikas na nin kadikit. Otrohon pa iyan, na mas rinirikasan pa sa mga kabtang na angay—alagad bakong sobra karikas na nagngangaolngaol na kamo.

  • Tamang Pagpondo Nguna
    Makinabang sa Edukasyon sa Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro
    • LEKSION 5

      Tamang Pagpondo Nguna

      Ano an kaipuhan nindong gibohon?

      Biyong umontok sa tamang mga lugar kan saindong pagpahayag. Kun beses, puede kamong pumondo nguna nin madalion o pabayaan sana na an boses mawara sa kadikit na panahon. Tama an pagpondo nguna kun naootob kaiyan an kapakipakinabang na katuyohan.

      TAANO IYAN TA IMPORTANTE?

      An tamang paggamit nin pagpondo nguna importanteng bagay sa pagtaram na madaling masabotan. Pinalalataw man nin pagpondo nguna an importanteng mga punto.

      SA PAGTARAM, importante an mga pagpondo nguna na nasa tamang lugar. Totoo ini baga man kamo nagdidiskurso o nakikipag-olay sa sarong tawo. Kun mayo kan siring na mga pagpondo nguna, tibaad magin garo tiwatiwa an sinasabi imbes na malinaw na kapahayagan nin ideya. An tamang pagpondo nguna nakatatabang na magin malinaw an saindong pagtaram. Magagamit man iyan sa paagi na magkakaigwa nin nagdadanay na impresyon an saindong prinsipal na mga punto.

      Paano nindo madedeterminaran kun noarin kamo maninigong pumondo nguna? Gurano kahaloy dapat an mga pagpondo nguna?

      Pumondo Nguna Para sa Puntuasyon. An puntuasyon nagin nang importanteng kabtang nin nasusurat na lenguahe. Puedeng iparisa kaiyan an katapusan nin deklarasyon o hapot. Sa nagkapirang lenguahe ginagamit iyan tanganing palatawon an mga kotasyon. An nagkapirang puntuasyon ipinaheheling an relasyon nin sarong kabtang nin sentence sa ibang kabtang. An tawo na nagbabasa sa sadiri naheheling an mga marka nin puntuasyon. Alagad kun sia nagbabasa nin makosog para sa iba, dapat na ipahayag kan boses nia an kahulogan kan ano man na puntuasyon na yaon sa nasusurat na materyales. (Para sa dagdag na detalye, helingon an Leksion 1, “Pagbasa nin Daing Kasalasala.”) An dai pagpondo nguna kun hinahagad nin puntuasyon puedeng magin dahelan na madepisilan an iba na masabotan an saindong binabasa o tibaad magbunga pa ngani nin pagbiribid sa kahulogan kan teksto.

      Apuera sa puntuasyon, an paagi kun paano ipinahahayag an mga ideya sa laog kan sentence madeterminar kun saen tama an mga pagpondo nguna. Sarong beses sinabi nin sarong bantog na musikero: “An mga nota tinutugtog ko kapareho sana nin dakol na pianista. Alagad an mga pagpondo nguna sa pag-oltanan kan mga nota, ay, yaon dian an teknika.” Arog man kaiyan sa pagtaram. An tamang paggamit nin pagpondo nguna makadadagdag nin gayon asin kahulogan sa saindong inandam na marhay na materyales.

      Sa pag-andam na magbasa sa publiko, tibaad makatabang sa saindo na markahan an imprentadong materyales na babasahon nindo. Bugtakan nin sadit na kurit na patindog kun saen isasaliot an halipot na pagpondo nguna, tibaad garo pag-alangan sana sa pagtaram. Gumamit nin duwang haros magkadukot na kurit na patindog para sa mas halawig na pagpondo nguna. Kun naririsa nindo na lawi para sa saindo an nagkapirang pagkasabi asin paorootro kamong minapondo nguna sa salang lugar, markahan nin lapis tanganing pagkonektaron an gabos na termino na minakompuesto sa depisil na frase. Dangan basahon an frase poon sa kapinonan sagkod sa katapusan. Ginigibo ini nin dakol na eksperyensiadong magpahayag.

      An pagpondo nguna sa ordinaryong pagtaram sa parate bakong problema ta aram nindo an mga ideya na gusto nindong ipahayag. Minsan siring, kun pinagkakatodan nindong pumondo nguna sa pararehong lagwat ano man an hinahagad kan ideya, mawawaran nin puersa asin kalinawan an saindong pagtaram. May itinaong mga suhestion sa pagrahay sa Leksion 4, “Sueltong Pagtaram.”

      Pumondo Nguna Para sa Pagliwat nin Ideya. Kun minabalyo kamo hale sa sarong prinsipal na punto pasiring sa iba, an pagpondo nguna makatatao sa mga nagdadangog sa saindo nin oportunidad na magpensar, mag-adaptar, mamidbid an pagliwat nin direksion, asin masabotan nin mas malinaw an kasunod na ideyang iinaatubang. An pagpondo nguna kun minabalyo hale sa sarong ideya pasiring sa iba arog kaimportante kan pagpaluway kan saindong dalagan kun minasuki kamo sa kanto hale sa sarong kalye pasiring sa ibong.

      An sarong dahelan na an nagkapirang nagpapahayag naghihidale sa pagbalyo hale sa sarong ideya pasiring sa masunod na dai minapondo nguna iyo na hinihingoa nindang matapos an kadakol na materyales. Para sa nagkapira, ipinababanaag kan ugaleng iyan kun paano an ordinaryo nindang pagtaram. Tibaad arog man kaiyan an pagtaram kan gabos na nasa palibot ninda. Alagad dai iyan nagbubunga nin epektibong pagtotokdo. Kun may sasabihon kamo na maninigong madangog asin maninigong magirumdoman, kun siring magtao nin igong panahon na mapalataw nin malinaw an ideya. Midbidon na an mga pagpondo nguna kaipuhan sa pagtaram na malinaw na nagpapahayag nin mga ideya.

      Kun matao kamo nin pahayag hale sa sarong outline, an materyales nindo maninigo na organisaron sa paagi na risang-risa kun saen mapondo nguna sa pag-oltanan nin prinsipal na mga punto. Kun mabasa kamo nin manuskrito, markahan an mga lugar na may pagliwat hale sa sarong prinsipal na punto pasiring sa masunod.

      An mga pagpondo nguna para sa pagliwat nin ideya parateng mas halawig kisa mga pagpondo nguna para sa puntuasyon—minsan siring, bako man na halawigon kaya nakakalangkag na an pahayag. Kun iyan halawigon, nagtatao iyan kan impresyon na bako kamong preparado asin iniisip nindo kun ano an sunod nindong sasabihon.

      Pumondo Nguna Para sa Pagdodoon. An pagpondo nguna para sa pagdodoon parateng dramatiko, an boot sabihon, iyan bago o pagkatapos nin deklarasyon o hapot na itinaram na may puersa. An siring na pagpondo nguna nagtatao sa mga nagdadangog kan oportunidad na pensaron an nasabi pa sana, o nagbubunga iyan nin pag-antisipar sa masunod. Ini bakong pareho. Magdesisyon kun arin an tamang paagi na gagamiton. Alagad girumdomon na an mga pagpondo nguna para sa pagdodoon maninigo na limitaran sa mga deklarasyon na talagang makahulogan. Ta kun dai, mawawaran nin halaga an mga deklarasyon na iyan.

      Kan si Jesus magbasa nin makosog sa Kasuratan sa sinagoga nin Nazaret, epektibo niang ginamit an pagpondo nguna. Enot, binasa nia an sugo sa saiya sa balumbon ni propeta Isaias. Minsan siring, bago iyan iaplikar, linulon nia an balumbon, ibinalik iyan sa katabang, asin tuminukaw sia. Dangan, mantang nakatorohok sa saiya an mata kan gabos na yaon sa sinagoga, sinabi nia: “Ngonyan an kasuratan na ini na saindo pa sanang nadadangog naotob na.”—Luc. 4:16-21.

      Pumondo Nguna Kun Hinahagad kan Kamugtakan. An mga abala tibaad kun minsan maghagad na kamo pumondo nguna sa saindong pagtaram. Tibaad hagadon kan ribok nin minaaging sakayan o nin naghihibing aki na pondohon nguna an pakikipag-olay sa sarong kagharong na nanompongan nindo sa ministeryo sa langtad. Kun an ribok sa lugar nin pagtiripon bakong gayong grabe, tibaad puedeng kosogan nindo an saindong boses asin magpadagos kamo. Alagad kun makosog asin halawig an ribok, dapat kamong pumondo nguna. Dai man sana maghihinanyog an mga nagdadangog sa saindo. Kaya gamiton nin epektibo an pagpondo nguna, na an katuyohan tabangan an mga nagdadangog sa saindo na lubos na makinabang sa mararahay na bagay na gusto nindong sabihon sa sainda.

      Pumondo Nguna Tanganing Matawan nin Lugar an Pagsimbag. Minsan kamo tibaad nagpapahayag na mayo nin aktuwal na pakikikabtang an mga nagdadangog, importante na tawan nin lugar an mga nagdadangog na sumimbag, bakong dangog, kundi sa isip. Kun kamo nagtatao nin mga hapot na magpapaisip sa mga nagdadangog sa saindo alagad dai man kamo napondo nguna nin igo, mawawara an kadaklan na halaga kan mga hapot na iyan.

      Siempre, importante na pumondo nguna bako sanang kun nagtataram hale sa plataporma kundi siring man kun naghuhulit sa iba. An nagkapira garo baga nungka na minapondo nguna. Kun iyan an problema nindo, odok na maghingoa na kultibaron an kualidad na ini sa pagtaram. Marahay an pakikikomunikar nindo sa iba saka an pagigin epektibo nindo sa saindong ministeryo sa langtad. An pagpondo nguna sarong segundo nin pagsilensio, asin totoo an sabi na an pagsilensio pansaliot, iyan nagdodoon, nakaaapod iyan nin atension, asin pinarerepreskohan kaiyan an talinga.

      An ordinaryong orolay pagrinibayan nin ideya. An iba mas ginaganahan na maghinanyog sa saindo kun kamo naghihinanyog sa sainda asin nagpapaheling nin interes sa saindang sinasabi. Hinahagad kaini na kamo pumondo nguna nin igo tanganing matawan sinda nin oportunidad na ipahayag an nasa boot ninda.

      Sa ministeryo sa langtad, an paghuhulit niato parateng mas epektibo kun iyan ginigibo sa porma nin pakikipag-olay. Pakapagtinaratarahan, nadidiskobre nin dakol na Saksi na marahay na sabihon an tema ninda dangan maghapot. Minapondo nguna sinda tanganing matawan nin oportunidad an kaolay ninda na makasimbag, dangan sinisimbag ninda an sinabi kan kagharong. Sa panahon kan orolay, tibaad tawan ninda an kagharong nin dakol na oportunidad na magkomento. Aram ninda na sa parate mas dakula an magigibo ninda sa pagtabang sa tawo kun aram ninda an opinyon nia sa pinag-oolayan.—Tal. 20:5.

      Siempre, bakong gabos paborable an magigin simbag sa mga hapot. Alagad dai iyan nakapadesganar ki Jesus na pumondo nin igo tanganing matawan nin oportunidad dawa an mga kontra na magtaram. (Mar. 3:1-5) An pagtao nin oportunidad sa kaolay nindo na magtaram nakaeenkaminar sa saiya na mag-isip, asin tibaad, bilang resulta, ipahayag nia an nasa saiyang puso. Sa katunayan, an saro sa mga katuyohan kan satong ministeryo pukawon an odok sa pusong reaksion paagi sa pag-atubang sa mga tawo nin mahahalagang marhay na isyu hale sa Tataramon nin Dios na dapat nindang pagdesisyonan.—Heb. 4:12.

      Talagang sarong teknika an paggamit nin tamang pagpondo nguna sa satong ministeryo. Kun epektibo an paggamit nin mga pagpondo nguna, an mga ideya ikinakapahayag nin mas malinaw asin sa parate danay na nagigirumdoman.

      KUN PAANO IYAN GIGIBOHON

      • Tawan nin espesyal na atension an puntuasyon kun kamo nagbabasa nin makosog.

      • Maingat na maghinanyog sa kualipikadong marhay na mga nagpapahayag, asin obserbaran kun saen sinda minapondo nguna asin kun gurano kahaloy.

      • Pakasabihan nindo kan talagang gusto nindong magirumdoman nin iba, pumondo nguna tangani na iyan makatundag.

      • Sa pakikipag-olay, agdahon an iba na ipahayag an nasa isip ninda, dangan hinanyogon an simbag ninda. Pataposon sinda. Dai sumaliot.

      PRAKTIS: Basahon nin makosog an Marcos 9:1-13; pumondo nguna nin tama para sa laen-laen na marka nin puntuasyon. Dai pagpabayaan na magin nakakalangkag an pagbasa. Pakapag-ensayo nindo, hagadon sa saro na hinanyogon kamo asin tumao nin mga suhestion tanganing rumahay an saindong pagpondo nguna.

  • Angay na Istres sa Kahulogan
    Makinabang sa Edukasyon sa Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro
    • LEKSION 6

      Angay na Istres sa Kahulogan

      Ano an kaipuhan nindong gibohon?

      Idoon an mga termino asin frase sa paagi na nagigin pasil para sa mga naghihinanyog na masabotan an mga ideyang ipinahahayag.

      TAANO IYAN TA IMPORTANTE?

      An angay na istres sa kahulogan nakatatabang sa nagpapahayag na makua an atension kan mga nagdadangog sa saiya saka makabensir o makamotibar sa sainda.

      KUN kamo nagtataram o nagbabasa nin makosog, importante na bako sanang tama an pagkasabi nindo kan indibiduwal na mga termino kundi na idinodoon man nindo an mga terminong makahulogan asin an mga ekspresyon na yaon an ideya sa paagi na malinaw na nagpapahayag kan mga ideya.

      An kalabot sa angay na istres sa kahulogan bako sanang pagtao nin dagdag na pagdodoon sa nagkapirang termino o dawa sa dakol. Dapat na idoon an tamang mga termino. Kun salang mga termino an tinatawan nin istres, an kahulogan kan sinasabi nindo tibaad magin malibog sa mga nagdadangog sa saindo na tibaad magpabaya man na mapasa ibang bagay an saindang isip. Dawa pa tibaad malaog an materyales, an pagpahayag na maluya an istres sa kahulogan daing gayo magigin epektibo sa pagmotibar sa mga nagdadangog.

      An dagdag na pagdodoon puedeng ipahayag sa manlaenlaen na paagi, na sa parate ginagamit na magkakombinar: paagi sa mas makosog na boses, paagi sa mas makosog na pagsaboot, paagi sa maluway asin luway-luway na pagtaram, paagi sa pagpondo nguna bago o pagkatapos nin sarong deklarasyon (o pareho), saka paagi sa mga mustra asin panlauog. Sa nagkapirang lenguahe, ikapahahayag man an pagdodoon paagi sa pagbaba kan entonasyon o paglagting kan boses. Konsideraron an materyales asin an mga kamugtakan tanganing madeterminaran kun arin an pinakaangay.

      Kun nagdedesisyon kun ano an idodoon, estudyaran an minasunod. (1) Sa laog nin arin man na sentence, an mga termino na maninigong tawan nin dagdag na istres nadedeterminaran bako sanang kan iba pang kabtang kan sentence kundi siring man kan konteksto. (2) An istres sa kahulogan puedeng gamiton sa pagdodoon kan kapinonan nin sarong bagong ideya, baga man prinsipal na punto o pagbago sana sa direksion nin pangangatanosan. Iyan puede man na mag-apod nin atension sa konklusyon nin sarong direksion nin pangangatanosan. (3) An nagpapahayag puedeng gumamit nin istres sa kahulogan tanganing ipaheling kun ano an saboot nia manongod sa sarong bagay. (4) An angay na istres sa kahulogan magagamit man tanganing tawan nin pagdodoon an prinsipal na mga punto nin sarong pahayag.

      Tanganing magamit an istres sa kahulogan sa mga paaging ini, an nagpapahayag o nagbabasa sa publiko dapat na malinaw na masabotan an saiyang materyales asin odok na nagmamawot na iyan ikalaog sa isip kan mga nagdadangog sa saiya. Mapadapit sa pagtotokdong itinao kan kaaldawan ni Esdras, sinasabi kan Nehemias 8:8: “Nagpadagos sinda sa pagbasa nin makosog sa libro, sa ley kan tunay na Dios, na iyan ipinaliliwanag nin detalyado, asin may pagtao dian nin kahulogan; asin nagpadagos sindang ipasabot an pagbasa.” Sayod na sayod na narealisar kan mga nagbabasa asin nagpapaliwanag kan Ley nin Dios kan okasyon na idto an halaga na tabangan an mga nagdadangog sa sainda na masabotan an kahulogan kan binasa, matandaan iyan, asin iaplikar iyan.

      An Tibaad Gikanan nin Problema. An kadaklan nalilinaw an boot nindang sabihon sa normal, ordinaryong pakikipag-olay. Minsan siring, kun binabasa ninda an isinurat nin iba, tibaad magin kadepisilan an pagdeterminar kun arin na mga termino o ekspresyon an tatawan nin istres. An pinakasolusyon nasa malinaw na pakasabot sa materyales. Hinahagad kaiyan an maingat na pag-adal sa isinurat. Kaya kun may ipinababasa sa saindo sa pagtiripon kan kongregasyon, maninigo kamong mag-andam nin maigot.

      An nagkapira naggagamit nin puedeng apodon na “istres sa panapanahon” imbes na istres sa kahulogan. Idinodoon ninda an mga termino sa mga lagwat na medyo espesipiko, may kahulogan man o mayo an siring na pagdodoon. An iba idinodoon an mga terminong nagpapahayag nin gramatikong relasyon, na tibaad tinatawan nin sobrang istres an mga preposisyon asin konhunsion. Kun an pagdodoon dai nakakokontribwir sa kalinawan kan ideya, iyan madaling nagigin nakadidisturbong ugale.

      Sa paghihingoa na gumamit nin istres sa kahulogan, may mga nagpapahayag na naggagamit nin mas makosog na boses sa paagi na tibaad honaon na logod kan mga nagdadangog na sinda inaanggotan. Siempre, iyan bihirang magbunga kan pinakamarahay na resulta. Kun an istres sa kahulogan bakong natural, tibaad ikatao an impresyon na hinahamak kan nagpapahayag sa pagtaram an mga nagdadangog sa saiya. Abaa kamas marahay na akiton sana sinda basado sa pagkamoot asin tabangan sindang masabotan na an sinasabi sono sa Kasuratan sagkod rasonable!

      Kun Paano Marahay. Parate na an may problema sa istres sa kahulogan dai iyan aram. Tibaad may kaipuhan na mag-apod kan atension nia dian. Kun kaipuhan nindong rumahay sa bagay na ini, tatabangan kamo kan saindong paraataman sa paadalan. Siring man, dai mag-alangan na patabang sa siisay man na matibay magpahayag. Pakiolayan sia na maingat na hinanyogon an saindong pagbasa saka pagtaram dangan tumao nin mga suhestion para sa pagrahay.

      Bilang kapinonan, tibaad isuherir kan parakonseho sa saindo na gamiton nindo an sarong artikulo sa An Torrengbantayan bilang basehan nin pag-ensayo. Daing duwa-duwa na ipapaanalisar nia sa saindo an indibiduwal na mga sentence tanganing madeterminaran kun arin na mga termino o frase an kaipuhan na idoon tangani na magin pasil na saboton an kahulogan. Tibaad ipagirumdom nia sa saindo na tawan nin espesyal na atension an nagkapirang termino na italiko. Girumdoma na an mga termino sa laog nin sarong sentence nagtatarabangan. Sa parate, grupo nin mga termino an maninigong idoon, bako sanang sarong nasosolong termino. Sa nagkapirang lenguahe, tibaad enkaminaron an mga estudyante na tawan nin mas maingat na pag-estudyar an ipinaririsa nin mga diakritiko kun dapit sa angay na istres sa kahulogan.

      Bilang sunod na tangga sa pakanood kun ano an idodoon, tibaad sadolon kamo kan parakonseho sa saindo na estudyaran an konteksto na mas mahiwas kisa sentence mismo. Anong prinsipal na ideya an linilinaw sa enterong parapo? Paano iyan maninigong makaimpluwensia sa saindong idinodoon sa indibiduwal na mga sentence? Helingon an titulo kan artikulo asin an mas maitom an letrang subtema na nasa irarom kaiyan an saindong materyales. Ano an koneksion kan mga ini sa saindong pagpili nin mga ekspresyon na idodoon? Ini gabos nakakokontribwir na bagay na dapat konsideraron. Alagad magmaan na dai ipagdoon na marhay an sobra kadakol na termino.

      Baga man kamo mapahayag nin ekstemporanyo o magbabasa, tibaad enkaminaron man kamo kan parakonseho sa saindo na pabayaan na makaimpluwensia an direksion nin pangangatanosan sa paggamit nin istres sa kahulogan. Kaipuhan na aram nindo kun saen natatapos an direksion nin pangangatanosan o kun saen minabalyo an pag-atubang hale sa sarong importanteng ideya pasiring sa iba. Aapresyaron kan mga nagdadangog sa saindo kun an saindong pagpahayag nagtatao sa sainda nin senyal sa mga lugar na ini. Ini magigibo paagi sa pagpalataw kan mga termino na arog kan enot sa gabos, saro pa, sa katapustapusi, sa siring, asin siempre.

      Dadarahon man kan parakonseho sa saindo an saindong atension sa mga ideya na gusto nindong bugtakan nin espesyal na pagsaboot. Tanganing magibo ini puede nindong idoon an mga termino na arog kan marhay, nanggad, dai nanggad, imposible, importante, asin pirme. An paggibo nindo nin siring puedeng makaimpluwensia sa magigin saboot kan mga nagdadangog sa saindo manongod sa saindong sinasabi. Dakol pa an sasabihon manongod digdi sa Leksion 11, “Init Asin Pagsaboot.”

      Tanganing maparahay an paggamit nindo nin istres sa kahulogan, eenkaminaron man kamo na linawon sa isip an prinsipal na mga punto na gusto nindong magirumdoman kan mga nagdadangog sa saindo. Ini orog pang eestudyaran sa punto de vista nin pagbasa sa publiko sa Leksion 7, “Pagdoon kan Prinsipal na mga Ideya,” asin sa punto de vista nin pagtaram sa Leksion 37, “Pagpalataw kan Prinsipal na mga Punto.”

      Kun naghihingoa kamong umoswag sa saindong ministeryo sa langtad, tawan nin espesyal na atension an pagbasa nindo nin mga teksto. Ugaleon na ihapot sa sadiri, ‘Taano ta binabasa ko an tekstong ini?’ Para sa sarong paratokdo, bakong pirmeng igo an pagtaram sana nin tama kan mga termino. Tibaad bako pa nganing igo an pagbasa kan teksto na may pagsaboot. Kun sinisimbag nindo an hapot nin saro o nagtotokdo kamo nin sarong pundamental na katotoohan, marahay na idoon sa teksto an mga termino o ekspresyon na nagsusuportar sa pinag-oolayan. Ta kun dai, tibaad malipasan an punto kan binabasahan nindo.

      Mantang kalabot sa istres sa kahulogan an pagtao nin dagdag na pagdodoon sa nagkapirang termino asin frase, an nagpapahayag na daing kabatidan tibaad may tendensiang masobrahan sa pagdodoon an mga termino asin fraseng iyan. An resulta magigin medyo kapareho kan mga nota na tinutugtog nin saro na nagpopoon pa sanang mag-adal na magtugtog. Minsan siring, paagi sa dagdag na pag-ensayo, an indibiduwal na mga “nota” magigin na sanang kabtang nin “musika” na pano nin magayonon na ekspresyon.

      Pakanood nindo kan nagkapira sa pundamental na mga bagay, mapapasa kamugtakan na kamo na makinabang paagi sa pagmasid sa mga eksperyensiadong magpahayag. Dai mahahaloy marerealisar nindo kun ano an magigibo paagi sa nagkakalaenlaen na grado nin pagdodoon. Asin maaapresyar nindo an halaga nin paggamit nin pagdodoon sa manlaenlaen na paagi tangani na linawon an kahulogan kan sinasabi. An luway-luway na pagkaigwa nin angay na istres sa kahulogan makadadagdag na marhay sa pagkaepektibo kan saindong pagbasa asin pagtaram.

      Dai pag-adalan an manongod sa istres sa kahulogan nin igo sana tanganing basta sana pumuede na. Tangani na makataram nin epektibo, magpadagos na pagmaigotan iyan sagkod na eksperto na kamo sa istres sa kahulogan asin nagagamit na nindo iyan sa paagi na natural sa pagdangog nin iba.

      KUN PAANO LUWAY-LUWAY NA MAGKAKAIGWA KAIYAN

      • Ensayohon an paghanap nin makahulogan na mga termino asin grupo nin mga termino sa mga sentence. Tawan nin espesyal na atension an paggibo kaini basado sa konteksto.

      • Hingoahon na gumamit nin pagdodoon tanganing iparisa (1) an pagbago nin ideya asin (2) an saboot nindo manongod sa saindong sinasabi.

      • Kun nagbabasa nin mga teksto, ugaleon na idoon an mga termino na direktang nagsusuportar sa dahelan nindo sa paggamit kan mga tekstong iyan.

      PRAKTIS: (1) Pumili nin duwang teksto na parate nindong ginagamit sa ministeryo sa langtad. Determinaran kun ano an hinihingoa nindong patunayan sa kada teksto. Basahon nin makosog an mga teksto sa paagi na nagdodoon kan mga termino o grupo nin mga termino na nagsusuportar sa mga puntong iyan. (2) Adalan an Hebreo 1:1-14. Taano an terminong “mga propeta” (ber. 1), “Aki” (ber. 2), asin “mga anghel” (ber. 4, 5) ta dapat na tawan nin espesyal na pagdodoon tangani na ikapahayag nin malinaw an direksion nin pangangatanosan sa kapitulong ini? Ensayohon na basahon nin makosog an kapitulo na may istres sa kahulogan kaya nagdadanay an konsentrasyon sa direksion nin pangangatanosan.

  • Pagdoon kan Prinsipal na mga Ideya
    Makinabang sa Edukasyon sa Teokratikong Paadalan sa Pagmiministro
    • LEKSION 7

      Pagdoon kan Prinsipal na mga Ideya

      Ano an kaipuhan nindong gibohon?

      Kun nagbabasa nin makosog, tawan nin espesyal na pagdodoon an prinsipal na mga ideya sa bilog na materyales na binabasa, bako sanang sa indibiduwal na mga sentence.

      TAANO IYAN TA IMPORTANTE?

      An saindong mensahe magigin mas madaling magirumdoman kun idinodoon an prinsipal na mga ideya.

      AN EPEKTIBONG parabasa bako sanang an indibiduwal na sentence an naheheling, bako sana nganing an parapo na namumugtakan kaiyan. Kun sia nagbabasa, nasa isip nia an prinsipal na mga ideya sa bilog na materyales na saiyang iinaatubang. Ini nakakaimpluwensia sa kun saen an idodoon nia.

      Kun dai susunodon an prosesong ini, mawawaran nin pinakalataw na mga punto sa pagpahayag. Mayo nin malataw nin malinaw. Pagkatapos kan pag-atubang, tibaad depisil na magirumdoman an ano man bilang lataw.

      Parate na dakula an magigibo nin tamang atension sa pagdodoon kan prinsipal na mga ideya tanganing mapakarhay an pagbasa nin sarong salaysay sa Biblia. An siring na pagdodoon makatatao nin dagdag na kahulogan sa pagbasa kan mga parapo sa sarong pag-adal sa Biblia o sa pagtiripon kan kongregasyon. Asin iyan nangorognang importante kun nagdidiskurso hale sa sarong manuskrito, arog kan ginigibo kun beses sa satong mga kombension.

      Kun Paano Iyan Gigibohon. Sa paadalan, tibaad maasignaran kamong basahon an sarong kabtang kan Biblia. Ano an maninigong idoon? Kun may mahalagang marhay na ideya o importanteng pangyayari na dian nakapalibot an babasahon nindo, tama sana na palatawon iyan.

      Baga man berso o prosa, talinhaga o estorya an kabtang na babasahon nindo, makikinabang an mga nagdadangog sa saindo kun toltol an pagbasa nindo kaiyan. (2 Tim. 3:16, 17) Tangani na magibo ini dapat nindong konsideraron an babasahon nindo sagkod an mga magdadangog sa saindo.

      Kun babasahon nindo nin makosog an sarong publikasyon sa pag-adal sa Biblia o sa pagtiripon kan kongregasyon, ano an prinsipal na mga ideya na kaipuhan nindong idoon? Ibilang na prinsipal na mga ideya an simbag sa imprentadong mga hapot sa pag-adal. Idoon man an mga ideya na konektado sa mas maitom an letra na subtema na napapairaroman kan materyales.

      Dai irinerekomendar na ugaleon nindong gumamit nin manuskrito para sa mga pahayag sa kongregasyon. Minsan siring, may beses na itinatao an manuskrito para sa nagkapirang diskurso sa kombension tangani na pararehong ideya an ikaatubang sa pararehong paagi sa gabos na kombension. Tangani na ikadoon an prinsipal na mga ideya sa siring na manuskrito, dapat ngunang maingat na analisaron kan magpapahayag an materyales. Ano an prinsipal na mga punto? Maninigo na mamidbid nia an mga ini. An prinsipal na mga punto bako sanang mga ideya na sa paghona nia interesante. An mga iyan an mayor na mga ideya na dian nakapalibot an materyales. Kun beses an sarong halipot pero malaman na deklarasyon nin prinsipal na ideya sa manuskrito nag-iintrodusir nin salaysay o argumento. Mas parate, igwa nin mapuersang deklarasyon pakatapos na iatubang an nagsusuportar na ebidensia. Kun naaraman na kun arin an mayor na mga puntong ini, iyan maninigong markahan kan magpapahayag sa saiyang manuskrito. Parate na iyan pira sana, dai gayod malabi sa apat o lima. Sunod, kaipuhan na ensayohon nia an pagbasa sa paagi na an mga iyan madaling maaaraman kun arin kan mga nagdadangog. Ini an pinakalataw na mga punto kan pahayag. Kun an materyales ipinahayag na may tamang pagdodoon, mas posible na magirumdoman an prinsipal na mga ideyang ini. Iyan an maninigong magin pasohan kan nagpapahayag.

      May manlaenlaen na paagi na ikapaaabot kan nagpapahayag an pagdodoon na kaipuhan tangani na matabangan an mga nagdadangog na maaraman kun arin an prinsipal na mga punto. Puede siang gumamit nin orog na entusiasmo, pagbago nin rikas, hararom na pagsaboot, o tamang mga mustra, sa pagsambit nin nagkapira.

      MGA PUNTONG GIGIRUMDOMON

      • Analisaron an imprentadong materyales tangani na maaraman kun arin an prinsipal na mga ideya na dian iyan nakapalibot. Markahan an mga ini.

      • Kun nagbabasa nin makosog, gumamit nin orog na entusiasmo, mas maluway na rikas, o hararom na pagsaboot, siring sa angay, tangani na mapalataw an prinsipal na mga ideyang iyan.

      PRAKTIS: Pumili nin limang parapo sa sarong artikulo sa An Torrengbantayan na nakaiskedyul na pag-adalan. Kuritan sa irarom an simbag sa mga hapot sa pag-adal para sa mga parapong iyan. Basahon nin makosog an mga parapo sa paagi na magigin pasil na maaraman nin naghihinanyog an mga simbag.

Bicol Publications (1983-2025)
Mag-log Out
Mag-log In
  • Bicol
  • I-share
  • Settings na Gusto Mo
  • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
  • Kasunduan sa Paggamit
  • Palisiya sa Privacy
  • Privacy Settings
  • JW.ORG
  • Mag-log In
I-share