LUKALA MILANDU
1 Aya e mashiwi ya kwa kalonganika,+ umwana wa kwa Davidi, imfumu ya mu Yerusalemu.+
6 Umwela uya ku kapinda ka ku kulyo;
Kabili ulashinguluka, e lyo waya ku kapinda ka ku kuso; uya fye uleshinguluka kabili ubwelela apo utendekela.
7 Muli bemba e mo imimana yonse* iya, lelo bemba taisula.+
Uko imimana ifuma, e ko ibwelela pa kuti iye muli bemba na kabili.+
8 Ifintu fyonse filanasha;
Takuli uwingafilondolola.
Ilinso talitendwa ukumona;
No kutwi takunaka ukumfwa.
9 Icabapo e cikabapo,
Kabili icacitwa, e cikacitwa na kabili;
Takwaba icipya nangu cimo mwi samba lya kasuba.+
10 Bushe kwalibako ico umuntu engalanda ati, “Moneni ici, cipya”?
Ukutula fye na kale e ko caba;
Na lintu tushilabako e ko cali.
11 Takwaba uwibukisha abantu abaliko kale;
Nabakonkelepo bene, takwaba uubebukisha;
Kabili takwakabe uukebukisha abakakonkapo.+
12 Ine ne kalonganika ndi mfumu ya bena Israele mu Yerusalemu.+ 13 Nabikile umutima wandi pa kusambilila, kabili nabomfeshe amano+ yandi ku kwishiba ifintu fyonse ificitwa mwi samba lya muulu,+ e kutila ifya kucita ifyo Lesa apeela abana ba bantu ifilenga bafuupuka.
14 Nalimwene fyonse ifyo abantu balecita mwi samba lya kasuba,
Kabili nalilwike ukuti fyonse fya fye, kupepeka fye umwela.+
15 Icishaololoka te kuti bacolole,
Ne cishilipo te kuti bacipende.
16 Lyena nalandile mu mutima nati: “Mona! Nalinonka sana amano, ukucila bonse abaliko mu Yerusalemu+ ilyo nshilabako, kabili umutima wandi walinonka sana amano no kwishiba.”+ 17 Nabikile umutima wandi ku kwishiba amano, ubushilu* no buwelewele,+ kabili ici na co kupepeka fye umwela.
18 Pantu ukukwata sana amano kulenga umuntu afuupuka,
Kabili uulundako ukwishiba, alundako ukukalipwa.+
2 Lyena nalandile mu mutima nati: “Isa kabili leka njesheko ukwangala,* pa kuti imone ifisuma ifingafumamo.” Lelo mona! ici na co ca fye.
2 Nalandile pa nseko nati, “Bushilu!”
Na pa kwangala* nati, “Kwa nshi?”
3 Nangu ca kuti nalyesesheko ukunwa umwangashi,+ nshalekele ukuba na mano; nalyesesheko no kwishiba ifyo ubuwelewele bwaba pa kuti njishibe icintu icisuma ico abantu bengacita mu nshiku ishinono isho bekala mwi samba lya myulu. 4 Nalibombele imilimo iikalamba nga nshi.+ Nalikuulile amayanda;+ nalilimine amabala ya myangashi.+ 5 Nalilimine amabala no kupanga amaparka, kabili nalilimbilemo ifimuti ifyaletwala ifisabo ifyalekanalekana. 6 Nalimbile ifishiba fya kutapamo amenshi ya kutapilila ifimuti ifishilakula.* 7 Nalikwete ababomfi abaume na babomfi abanakashi,+ kabili nalikwete ababomfi abafyalilwe mu ng’anda yandi.* Nalikwete ne fitekwa ifingi, ing’ombe, impaanga ne mbushi+ ukucila ifyo bonse abaliko mu Yerusalemu bakwete ilyo nshilabako. 8 Nalikwete silfere na golde,+ ifyuma ifyo imfumu shalempeela ne fyalefuma mu fitungu.+ Nalikwete bakemba abaume na banakashi, e lyo ne cilenga abana ba bantu balasekelela, e kutila umwanakashi. Nalikwete abanakashi abengi. 9 E ico nalicindeme kabili nalicilile bonse abaliko mu Yerusalemu ilyo nshilabako.+ Kabili nalitwalilile ukuba na mano.
10 Nshaitanine conse ico nalefwaya,*+ nshatanine umutima wandi conse icalelenga ulesekelela, pantu walesekelela pa mulandu wa kubombesha kwandi konse, kabili ici e cali icilambu* candi pa fyo nalebombesha.+ 11 Lelo ilyo natontonkenye pa milimo yonse iyo iminwe yandi yabombele, na pa milimo yonse iyakosa iyo nacucutike pa kuibomba,+ namwene ukuti fyonse fya fye, kupepeka fye umwela;+ takwali icacindeme sana* mwi samba lya kasuba.+
12 Lyena nayalukile ku mano na ku bushilu na ku buwelewele.+ (Pantu cinshi umuntu uukonka pa mfumu engacita? Kuti acita fye ico bacitapo kale.) 13 Kabili namwene ukuti amano yaliwama ukucila ubuwelewele,+ nga filya fine ulubuuto lwawama ukucila imfifi.
14 Uwa mano, amenso yakwe yaba mu mutwe wakwe;*+ lelo umuwelewele ena enda mu mfifi.+ Naishileiluka no kuti kwaba icintu cimo iciponena* bonse babili.+ 15 Lyena nalandile mu mutima wandi nati: “Icicitikila umuwelewele, e cikancitikila na ine wine.”+ Busuma nshi nasangamo ifi nakwatisha amano? E ico nalandile mu mutima wandi nati: “Ici na co ca fye.” 16 Pantu umuwelewele no wa mano, tabakatwalilile ukubebukisha.+ Mu nshiku ishileisa, bonse bakabalaba kabili uwa mano akafwa shani? Akafwa ngo muwelewele.+
17 E ico naishilepata umweo,+ pantu fyonse ifyo abantu bacita mwi samba lya kasuba filamfuupula, pantu fyonse fya fye+ kabili kupepeka fye umwela.+ 18 Naishilepata fyonse ifyo nakwete pa mulandu wa kuti nalebombesha mwi samba lya kasuba,+ pantu mfwile ukushiila umuntu uukankonkapo.+ 19 Kabili nani uwaishiba nga ca kuti akaba na mano nangu akaba umuwelewele?+ Na lyo line akaba na maka pali fyonse ifyo naculiile ne fyo nanonkele ku mano yandi mwi samba lya kasuba. Ici na co ca fye. 20 E ico nalyumfwile ububi pali fyonse ifyo naculiile mwi samba lya kasuba. 21 Pantu umuntu kuti abombesha, kuti abomfya amano yakwe ne fyo aishiba e lyo ne fyo acenjelamo, lelo afwile ukupeela umuntu fyonse, uushafibombeele.+ Ici na co ca fye kabili bucushi ubukalamba.
22 Finshi umuntu anonkelamo mu kubombesha kwakwe konse na mu fyo afwaya ifilenga alebombesha* mwi samba lya kasuba?+ 23 Pantu mu nshiku shakwe shonse, umulimo wakwe ulenga alakalipwa kabili afuupuka,+ na mu nshita ya bushiku umutima wakwe tautuusha.+ Ici na co ca fye.
24 Ku muntu takwaba icawama icacila pa kulya no kunwa no kusekelamo* mu kubombesha kwakwe.+ Naliluka ukuti ici na co, cafuma ku kuboko kwa kwa Lesa wa cine.+ 25 Pantu nani uulya ifya kulya ifisuma ne fya kunwa ifisuma ukuncila?+
26 Umuntu uucita ifyo Lesa afwaya alamupeela amano no kwishiba, kabili alalenga alesansamuka,+ lelo umubembu amupeela umulimo wa kulonganika ifya kupeela uucita ifyo Lesa wa cine afwaya.+ Ici na co ca fye, kupepeka fye umwela.
3 Icintu conse calikwata inshita ya ciko,
Fyonse ificitika mwi samba lya myulu fyalikwata inshita ya fiko:
2 Kwaliba inshita ya kufyalwa ne nshita ya kufwa;
Inshita ya kulimba ne nshita ya kunukula;
3 Inshita ya kwipaya ne nshita ya kundapa;
Inshita ya kubongolola ne nshita ya kukuula;
4 Inshita ya kulila ne nshita ya kuseka;
Inshita ya kuloosha ne nshita ya kucinda;*
5 Inshita ya kupoosa amabwe ne nshita ya kulonganika amabwe;
Inshita ya kukumbatila ne nshita ya kukanakumbatila;
6 Inshita ya kufwaya ne nshita ya kulabako ku cilubile;
Inshita ya kusunga ne nshita ya kupoosa;
7 Inshita ya kulepula+ ne nshita ya kubila icilepwike;
Inshita ya kwikala tondolo+ ne nshita ya kulanda;+
8 Inshita ya kutemwa ne nshita ya kupata;+
Inshita ya nkondo ne nshita ya mutende.
9 Busuma nshi umubomfi asangamo mu kubombesha kwakwe konse?+ 10 Nalimona umulimo uo Lesa apeela abana ba bantu uwa kuti balebomba. 11 Fyonse ifyo apanga filamoneka bwino* kabili afipangile pa nshita ya fiko.+ Alibika ne nshita ya muyayaya mu mitima yabo. Na lyo line abantu te kuti beshibe bwino imilimo iyo Lesa wa cine abomba ukufuma apo atendekeele mpaka apwisha.
12 Ninshininkisha ukuti ku bantu takwaba icawama icacila pa kusekelela no kucita ifisuma mu nshita bali no mweo.+ 13 Ninshinikisha no kuti umuntu onse alingile ukulya no kunwa, no kusekelamo mu kubombesha kwakwe konse. Ubu bupe ubo Lesa apeela abantu.+
14 Ninjishiba ukuti conse ico Lesa apanga cikabako umuyayaya. Takwaba ica kulundako nelyo ica kufumyako. Ico Lesa wa cine acitila ifi, ni co afwaya abantu balemutiina.+
15 Conse icicitika calicitikapo, kabili icikesa e ko caba kale;+ lelo Lesa wa cine kuti afwailisha no kucita ifyo abantu bafilwa ukucita.*
16 Nalimona ne ci mwi samba lya kasuba: Apafwile ukuba umulinganya no bulungami paba ububifi.+ 17 E ico nalandile mu mutima wandi nati: “Lesa wa cine akapingula uwalungama no mubifi,+ pantu fyonse ificitika fyalikwata inshita ya fiko, kabili kwaliba ne nshita ya kucitapo cimo.”
18 Kabili nalandile mu mutima wandi pa bana ba bantu nati, Lesa wa cine ali no kubesha kabili akalenga bakeshibe ukuti baba fye nge nama. 19 Pantu icicitikila abantu e cicitikila ne nama, cimo cine e cicitikila fyonse fibili.+ Ifyo umuntu afwa, e fyo ne nama ifwa, kabili fyonse fyakwata umupashi umo wine.+ E ico umuntu tacila inama, pantu fyonse fya fye. 20 Fyonse fiya ku cifulo cimo cine.+ Fyonse fyafuma ku lukungu,+ kabili fyonse fibwelela ku lukungu.+ 21 Nani uwaishiba nga ca kuti umupashi wa bantu uya ku muulu, e lyo umupashi wa nama uya ku mushili?+ 22 Kabili nalimwene ukuti ku muntu takwaba icawama icacila pa kusekelamo mu kubombesha kwakwe,+ pantu e cilambu cakwe; pantu nani uwingamulenga aishiba ifikalacitika nga afwa?+
4 Nabwekeshepo ukubika amano kuli fyonse ifyo abantu bacita pa kucusha abantu banabo mwi samba lya kasuba. Nalimwene ifilamba fya bo bacusha kabili takwali nangu umo uwa kubasansamusha.+ Abalebacusha balikwete amaka kabili takwali nangu umo uwa kubasansamusha. 2 Kabili natashishe abantu abafwa kale, ukucila abali no mweo.+ 3 Kabili uushilafyalwa+ awamapo ukucila aba bonse pantu tamonapo ifyabipa ificitwa mwi samba lya kasuba.+
4 Kabili nalimona ukuti icilenga abantu balebombesha kabili balebomba bwino imilimo, ni co bafwaya ukulacimfyanya,+ ici na co ca fye, kupepeka fye umwela.
5 Umuwelewele aikumbata fye, e lyo ninshi umubili wakwe uleonaika.*+
6 Ukutuushako panono kwawama ukucila ukucishamo ukubombesha, pantu kupepeka fye umwela.+
7 Nabikile amano na ku cintu na cimbi ica fye mwi samba lya kasuba: 8 Kwaliba umuntu uwaba fye eka, takwata umunankwe; takwata no mwana na munyina, lelo atwalilila fye ukubombesha. Amenso yakwe tayamona ukuti ifyuma akwata fyalifula.+ Kabili tayipusha ukuti, “Nani uo mombela ica kuti ndaipusula* ne fisuma?”+ Ici na co ca fye, kabili mulimo wa bucushi.+
9 Abali babili bawama ukucila uuli eka,+ pantu mulafuma ifisuma* mu fyo babombesha. 10 Pantu umo nga awa, umunankwe kuti amwafwilisha pa kuti eme. Lelo kuti caba shani nga ca kuti uuli eka awa, lelo tapali uwa kumwafwilisha pa kuti eme?
11 Kabili babili nga balaala pamo, balakaba, lelo uuli eka kuti akaba shani? 12 Kabili umuntu nga acimfya uuli eka, te kuti acimfye abali babili. No mwando uo bapyata ne ntambo shitatu te kuti uputuke bwangu.*
13 Umwana umupiina lelo uwa mano, awama ukucila imfumu iikote iishaba na mano+ iyaleka ukumfwa nga baisoka.+ 14 Pantu afumine mu cifungo* ayaba imfumu,+ nangu ca kuti afyelwe umupiina+ ilyo iyi mfumu yaleteka. 15 Nalitontonkenye pali bonse aba mweo abenda mwi samba lya kasuba, e lyo ne fyo ciba ku mulumendo uupyana icifulo ca mfumu. 16 Nangu ca kuti abamutungilila bengi, abakesa pa numa tabakamutemwe.+ Ici na co ca fye, kupepeka fye umwela.
5 Ulelama amakasa yobe ilyo waya ku ng’anda ya kwa Lesa wa cine.+ Cawamapo ukupalamina no kukutika,+ ukucila ukutuula ilambo nga filya abawelewele bacita,+ pantu tabeshiba ukuti ifyo balecita fibi.
2 Wila-angufyanya ukulanda, kabili wilaleka umutima obe uleangufyanya ukulanda pa ntanshi ya kwa Lesa wa cine ukwabula ukutontonkanyapo.+ Pantu Lesa wa cine aba ku muulu, lelo iwe waba pano isonde. E co ufwile ukulalandila fye amashiwi ayanono.+ 3 Pantu umuntu nga nakwata ifya kutontonkanyapo ifingi* alalota,+ kabili icilenga umuwelewele alande ifyabipa, kufusha amashiwi.+ 4 Nga walaya Lesa fimo, wilashingashinga ukufifikilisha+ pantu tatemwa abawelewele.+ Ico walaya, ulefikilisha.+ 5 Cawama ukukanalaya, ukucila walaya e lyo wafilwa ukufikilisha.+ 6 Wilaleka akanwa kobe kalelenga wabembuka,*+ kabili taufwile ukulanda pa ntanshi ya kwa malaika* auti nalufyenye fye.+ Cinshi ico wingalengela Lesa wa cine akalipa pa mashiwi walandile kabili aonaula imilimo ya minwe yobe?+ 7 Pantu filya fine umuntu nga nakwata ifya kutontonkanyapo ifingi cilenga alalota,+ e fyo no kulanda amashiwi ayengi kulenga umuntu alanda ifya fye. Lelo iwe uletiina Lesa wa cine.+
8 Nga wamona intungulushi ilecusha umupiina kabili ilemufyenga kabili tailecita icalungama mu citungu cobe, taufwile ukupapa pa fyo iyo intungulushi ilecita.+ Pantu uwacila iyo intungulushi alamona ifyo icita, kabili kwaliba na bambi abacila aba bonse babili.
9 Na kabili bonse balalyako ifisabo fya mu mushili; ne mfumu nayo ilya ifisabo fya mwi bala.+
10 Uwatemwa silfere talanda ati yafula, no watemwa ifyuma talanda ati fyafula.+ Ici na co ca fye.+
11 Ifyuma fya muntu nga fyafula, na ba kufilya nabo balafula.+ Kabili busuma nshi umwine engasangamo, ubwingacila pa kufilolesha fye?+
12 Utulo twa mubomfi twalilowa, nampo nga alya ifinono nelyo ifingi, lelo ifingi ifyo umukankaala akwata tafimulenga alelaala utulo.
13 Kwaliba icabipisha ico namona mwi samba lya kasuba: Umuntu uunonka ifyuma e lyo afisunga fye tasekelamo mu fyo anonka. 14 Ifyuma fyakwe fyapwa pa mulandu wa kuti ifyo alecita tafyaendele bwino, kabili ilyo afyala umwana takwata icuma nangu cimo.+
15 Filya fine umuntu afumine mwi fumo lya kwa nyina ukwabula nangu cimo, e fyo akaya na ku nshiishi.+ Takasende nangu cimo pa fyo aculiile.+
16 Ici na co calibipisha: Filya fine umuntu aishile, e fyo no kuya akaya; kabili busuma nshi umuntu engasangamo nga atwalilila ukubombesha e lyo ninshi ifyo alebombela fikaya no mwela?+ 17 Kabili cila bushiku alya ifya kulya mu mfifi ninshi nafuupuka nga nshi, nalwala kabili nakalipa.+
18 Ici e co namona ukuti e cisuma kabili e calinga: Ica kuti umuntu alelya no kunwa no kusekelamo muli fyonse ifyo aculila+ mwi samba lya kasuba, mu nshiku shonse ishinono isho Lesa wa cine amupeela, pantu ici e cilambu cakwe.+ 19 Na kabili Lesa wa cine nga apeela umuntu ifyuma+ kumo na maka ya ku filya, afwile ukupoka icilambu cakwe no kusekelamo mu kubombesha kwakwe. Ubu bupe ubo Lesa apeela abantu.+ 20 Pantu takalemona* ifyo inshiku sha mweo wakwe shikalapita, pa mulandu wa kuti Lesa wa cine akalenga umutima wakwe ukalesekelela.+
6 Kwaliba icabipa* na cimbi ico namona mwi samba lya kasuba, kabili caliseeka ku bantu: 2 Lesa wa cine alapeela umuntu ifyuma ne fintu fimbi e lyo no bucindami pa kuti akwate fyonse ifyo afwaya;* lelo Lesa wa cine tamulenga ukusekelamo muli ifi ifyuma, nangu ca kuti umweni kuti asekelamo. Ici ca fye kabili bucushi nga nshi. 3 Umuntu nga afyala abana 100, kabili aikala imyaka iingi ica kuti akota no kukota, lelo nga tasekelamo* mu fintu ifisuma ifyo akwata ilyo ashilafika ku nshiishi,* ndetila akapoopo kawamapo ukumucila.+ 4 Pantu akapoopo kafyalilwa fye ibusha kabili kaya mu mfifi, ne shina lya kako lilobela mu mfifi. 5 Nangu ca kuti takamwenepo akasuba kabili takaishibe nangu cimo, kawamapo ukumucila.*+ 6 Busuma nshi umuntu engasangamo nga aikala imyaka 2,000, lelo taba ne nsansa? Bushe bonse tabaya ku cifulo cimo cine?+
7 Icilenga abantu balebombesha, kulya.+ Na lyo line tabaleka ukufwaya ukulya.* 8 Bushe uwa mano alicila umuwelewele?+ Nelyo busuma nshi umupiina engasangamo nga aishiba ifya kucita pa kuti atwalilile ukuba no mweo?* 9 Cisuma ukulasekelamo mu fyo amenso yalemona ukucila ukulakonkelela fye ifyo tulefwaya.* Ici na co ca fye kabili kupepeka fye umwela.
10 Icintu conse icabako balicilondolola ifyo caba, kabili umuntu na o alishibikwa ifyo aba; kabili te kuti aipokolole* ku wamucila amaka. 11 Amashiwi* nga yafula yalabelako aya fye, kabili bushe kuti ya-afwa umuntu? 12 Nani uwaishiba icisuma sana ico umuntu engacita mu nshiku ishinono isha fye isho ekala, ishipita bwangu nge cinshingwa?+ Pantu nani uwingamweba icikacitika mwi samba lya kasuba nga afwa?
7 Ishina ilisuma* lyawama ukucila amafuta ayasuma,+ no bushiku bwa kufwa bwawama ukucila ubushiku bwa kufyalwa. 2 Cawama ukuya ku ng’anda uko baleloosha ukucila ukuya ku ng’anda ukuli amaliila,+ pantu imfwa e mpela ya muntu onse, kabili uwa mweo afwile ukulaibukisha ici. 3 Ubucushi bwawama ukucila inseko,+ pantu icinso ca bulanda cilalenga umutima wawaminako.+ 4 Umutima wa wa mano uli mu ng’anda umo baleloosha, lelo umutima wa muwelewele uli mu ng’anda umo balesekelela.*+
5 Cawama ukumfwa nga ca kuti uwa mano akukalipila,+ ukucila ukumfwa ulwimbo lwa bawelewele. 6 Pantu filya imyunga ipolopoka* nga ilepya mwi samba lya mpoto, e fyaba ne nseko sha muwelewele;+ kabili ici na co ca fye. 7 Lelo ubucushi bulenga uwa mano alacita ifintu ngo wapena, kabili amafisakanwa yalonaula umutima.+
8 Impela ya cintu yaliwama ukucila intendekelo ya ciko. Ukutekanya kwaliwama ukucila amatutumuko.+ 9 Wilakalipa bwangu,*+ pantu ubukali bwikala mu mutima wa bawelewele.*+
10 Wilalanda auti: “Cinshi ico inshiku sha kale shawamine ukucila shino?” pantu umuntu wa mano tepusha ifyo.+
11 Amano ne fintu fya bupyani fisuma kabili filafwa abamona ulubuuto.* 12 Pantu amano yalacingilila+ nga filya fine indalama shicingilila,+ lelo ubusuma bwa mano no kwishiba ifintu bwa kuti: filapususha uwafikwata.+
13 Tontonkanyeni pa fyo Lesa wa cine acita, nani uwingololola ico Lesa aongamika?+ 14 Pa bushiku ifintu fiweme ulecita ifisuma,+ lelo pa bushiku bwa bucushi uleibukisha ukuti Lesa e wabikako ishi nshiku shonse,+ pa kuti abantu beishiba nangu cimo pa fikabacitikila ku ntanshi.+
15 Mu nshiku shandi isha fye+ isho naba no mweo nalimona ifintu fyonse. Nalimona uko uwalungama afwa nangu ca kuti alacita ifyalungama,+ kabili nalimona uko umubifi ekala inshiku ishingi nangu ca kuti alacita ifyabipa.+
16 Wilacilamo ukuba uwalungama+ nelyo ukulaimona ukuti walikwatisha amano.+ Cinshi walayonawila?+ 17 Wicilamo ukuba umubifi nelyo ukuba umuwelewele.+ Cinshi walafwila ilyo inshita yobe iya kufwa tailafika?+ 18 Ukukonka fyonse ifi kwawama ukucila ukukonkapo fye cimo;+ pantu uutiina Lesa akakonka fyonse ifi.
19 Amano yalalenga uwa mano aba sana na maka ukucila abaume 10 abakosa abali mu musumba.+ 20 Pantu pano isonde tapaba umuntu uwalungama uucita lyonse ifisuma kabili uushibembuka.+
21 Kabili wilabika amano ku mashiwi yonse ayo abantu balanda;+ pantu kuti waumfwa umubomfi obe alelanda ifyabipa pali iwe;* 22 pantu walishiba bwino bwino mu mutima obe ukuti na iwe wine pa miku iingi walilandapo ifyabipa pa bantu bambi.+
23 Nabomfeshe amano pa kwesha fyonse ifi, kabili nalandile nati: “Nkaba uwa mano.” Lelo nshaishileba na mano. 24 Fyonse ifyacitika fyalikosa ukumfwa kabili fyalishika. Nani uwingafiiluka?+ 25 Nabikile umutima wandi ku kwishiba, ku kusambilila na ku kufwaya amano, kabili nalefwaya ukwishiba ico ifintu fimo ficitikila. Nalefwaya no kwishiba ifyabipa ifyo abatumpa bacita, e lyo no buwelewele ubwa bacita ifya bushilu.+ 26 Lyena ico nasangile ni ci: Icakalipa ukucila pa mfwa, mwanakashi uwaba nge sumbu lya wikata inama, uo umutima wakwe waba nge mikwau kabili uo iminwe yakwe yaba nga maceni ya kukakilako abafungwa. Uucita ifyo Lesa wa cine afwaya akabutuka uyu mwanakashi,+ lelo umubembu akekatwa kuli ena.+
27 Kalonganika atila:+ “Moneni! Ifi e fyo nasanga. Nalifwailishe pa cintu cimo na cimo, pa kuti njishibe umo calola, 28 lelo ico natwalilile ukufwaya,* nshacisanga. Pa baume 1,000 nalisangapo umwaume umo uwalungama, lelo pa banakashi 1,000 nshasangapo umwanakashi nangu umo uwalungama. 29 Ici fye e co nsanga: Lesa wa cine apangile abantu abalungama,+ lelo abene bafwaya ukucita amapange yabo.”+
8 Nani uwaba ngo muntu wa mano? Nani uwaishiba ifya kucita pa kuti ubwafya bupwe? Amano ya muntu yalalenga icinso cakwe casansamuka, kabili caleka ukuba no bulanda.
2 Ndelanda nati: “Ulekonka ifipope fya mfumu,+ pantu walilapa umulapo kuli Lesa.+ 3 Wila-angufyanya ukufuma apo imfumu ili.+ Wilatungilila ifyabipa,+ pantu kuti yacita conse ico ilefwaya, 4 pantu ico imfumu yalanda cifwile fye ukucitika;+ nani uwingayeba ati: ‘Cinshi ulecita?’”
5 Ifyabipa tafyakacitikile uukonka amafunde,+ no mutima wa mano ukeshiba inshita yalinga ne fya kukonka.*+ 6 Pantu icintu conse calikwata inshita yalinga ne fya kukonka*+ pa kucicita, pantu amafya abantu bakwata yengi nga nshi. 7 Apo takwaba uwaishiba ifikacitika, nani uwingamweba ifyo fikacitika?
8 Nga filya fine umuntu nangu umo ashakwatapo amaka pa mupashi,* nelyo ashingakaanya umupashi ukuti wifuma, e fyo umuntu nangu umo ashakwata amaka pa bushiku bwa mfwa.+ Nga filya fine umushilika bashingamusuminisha ukufuma mu nkondo, e fyo no bubifi bushingalekelako ababucita.*
9 Fyonse ifi nalimona, kabili nabikile umutima wandi kuli fyonse ifyalecitika mwi samba lya kasuba, mu nshita iyo umuntu atekela umuntu munankwe ku kumucusha.+ 10 Kabili nalimwene ababifi balebashiika, abaleingila no kufuma mu cifulo ca mushilo, lelo tapakokwele abantu mu musumba umo balecita ifyabipa balibalabile.+ Ici na co ca fye.
11 Pa mulandu wa kuti abacita ifyabipa tababapingula bwangu,+ mu mutima wa bantu mulesula ifyabipa.+ 12 Nangu ca kuti umubembu kuti acita ifyabipa imiku 100, aikala ne nshiku ishingi, nalishiba ukuti ifintu fikawamina abatiina Lesa wa cine, pantu balamutiina.+ 13 Lelo ifintu tafyakawamine umubifi,+ kabili takalundeko inshiku shakwe ishipita bwangu nge cinshingwa,+ pantu tatiina Lesa.
14 Kwaliba ica fye* icicitika pano calo, kulaba abantu abalungama abo bacusha kwati balicita ifyabipa,+ kabili kulaba ababifi abo bamona ukuti balicita ifyalungama.+ Ndelanda nati ici na co ca fye.
15 E ico naebele abantu nati cisuma ukusekelela,+ pantu takwaba icawama ico umuntu engacita mwi samba lya kasuba icacila pa kulya no kunwa no kusekelela. Afwile ukulacita ifi ilyo alebombesha mu nshiku sha mweo wakwe,+ isho Lesa wa cine amupeela mwi samba lya kasuba.
16 Nabikile umutima wandi ku kunonka amano na ku kumona fyonse ificitika pano isonde,*+ nshalelaala akasuba no bushiku.* 17 Lyena nalitontonkenye pa milimo yonse iya kwa Lesa wa cine, kabili nailwike ukuti abantu te kuti beshibe bwino ificitika mwi samba lya kasuba.+ Nangu bengesha shani, te kuti beshibe, nangu bengalanda ukuti balikwata amano ya kwishiba, te kuti beshibe bwino.+
9 E ico nalitontonkenye pali ifi fyonse, kabili nasangile ukuti abalungama na ba mano ne milimo yabo yonse, fyaba mu minwe ya kwa Lesa wa cine.+ Abantu tabaishiba ukutemwa no kupata ifyaliko ilyo bashilabako. 2 Aba bonse icibacitikila cimo cine.+ Icicitikila uwalungama e cicitikila no mubifi,+ no musuma, no wasanguluka e lyo no ushasanguluka. Icicitikila abatuula amalambo e cicitikila na bashituula amalambo. Ifyaba umusuma e fyaba no mubembu; uulapa umulapo aba fye cimo cine no utiina ukulapa umulapo. 3 Ici e cabipa icicitika mwi samba lya kasuba: Apo bonse icibacitikila cimo cine,+ mu mitima ya bantu mwaisula ifyabipa, kabili ubushilu buba mu mitima yabo ilyo bali no mweo, lyena balafwa!*
4 Abantu bonse abacili no mweo balaba ne subilo, pantu imbwa iya mweo yaliwamapo ukucila inkalamo iyafwa.+ 5 Pantu aba mweo balishiba ukuti bakafwa,+ lelo abafwa tabaishiba nangu cimo,+ kabili te kuti babalambule,* pantu takuli uwibukisha nangu cimo pali bena.+ 6 Kabili ukutemwa kwabo, ulupato lwabo, no mufimbila wabo fyaliloba, kabili tabacitako ifyo abantu bacita mwi samba lya kasuba.+
7 Kabiye ulye ifya kulya fyobe ninshi ulesekelela kabili unwe umwangashi obe no mutima wa nsansa,+ pantu Lesa wa cine alitemwa kale imilimo yobe.+ 8 Ifya kufwala fyobe nafileba ifyabuuta* lyonse, kabili ulesuba amafuta pa mutwe obe.+ 9 Ulesansamukila pamo no mukashi obe uo watemwa,+ mu nshiku shonse isha mweo obe uwa fye uo Lesa akupeela mwi samba lya kasuba, inshiku shobe shonse isha fye, pantu e cilambu cobe* ilyo ucili no mweo kabili e cilambu cobe pa fyo ubombesha mwi samba lya kasuba.+ 10 Umulimo onse uo iminwe yobe yasanga, uleubomba na maka yobe yonse, pantu ku Nshiishi*+ uko uleya takwaba ukubomba, takwaba ukutantika ifya kucita, takwaba ukwishiba ifintu, nelyo ukuba na mano.
11 Nalimona na fimbi ificitika mwi samba lya kasuba, ababutukisha te lyonse bacimfya mu lubilo lwa kucimfyanya, aba maka nabo te lyonse bacimfya mu nkondo,+ kabili aba mano te lyonse bakwata ifya kulya, na bacenjela te lyonse bakwata ifyuma,+ kabili abaishiba ifingi te lyonse ifintu fibendela bwino,+ pantu inshita ne fintu ificitika ukwabula ukwenekela ficitikila fye umuntu onse. 12 Pantu umuntu taishiba inshita yakwe.+ Filya fine isabi likatwa mwi sumbu, kabili filya fine ifyuni fikatwa mu citeyo, e fyo ne nshita ya bucushi ikata abana ba bantu nga yabapumikisha.
13 Nalimwene ne fyampapwishe pa mano mwi samba lya kasuba: 14 Kwali umusumba uunono umwali fye abantu abanono; kabili imfumu ya maka yaishile mu kusansa uyu musumba. Yaliushingulwike kabili yakuulile icibumba icikalamba ukushinguluka uyu musumba. 15 Muli uyu musumba mwali umuntu umupiina lelo uwa mano, kabili alipuswishe umusumba ku mano yakwe. Lelo takwali nangu umo uwaibukishe uyu umupiina.+ 16 Lyena nalandile nati: “Amano yaliwama ukucila amaka,+ lelo amano ya mupiina baliyasuula, kabili ifyo alanda tabafikonka.”+
17 Cawamapo ukumfwa amashiwi ayanakilila ayo uwa mano alanda, ukucila ukumfwa amashiwi ayo uuteka abawelewele alanda ninshi alepaata.
18 Amano yaliwama ukucila ifyanso fya nkondo, lelo umubembu fye umo kuti aonaula ifisuma ifingi.+
10 Filya fine balunshi abafwa balenga amafuta ayanunkila ayo bapanga bwino yalanunka kabili yaonaika, e fyo no buwelewele ubunono bonaula ishina ilisuma ilya muntu uo bamona ukuti wa mano, kabili uo bacindika.+
2 Umutima wa wa mano umutungulula mu nshila iisuma,* lelo umutima wa muwelewele umutungulula mu nshila iibi.*+ 3 Mu nshila yonse umo umuwelewele enda, taba na mano,*+ kabili alenga umuntu onse aishiba ukuti muwelewele.+
4 Ubukali* bwa kwa kateka nga bwakwimina, taufwile ukufuma apo uli,+ pantu ukutekanya kuti kwacefyako imembu ishikalamba.+
5 Kwaliba icabipa ico namona mwi samba lya kasuba, icilubo ico bakateka bacita:+ 6 Abawelewele balababika pa fifulo ifikalamba ifingi, lelo abakankaala* batwalilila fye ukuba pa fifulo fya panshi.
7 Nalimonapo ababomfi bale-endela pali bakabalwe e lyo abakwata ififulo fya pa muulu bale-enda panshi nga babomfi.+
8 Uwimba icilindi kuti awilamo;+ kabili uutoba icibumba ico bakuulila na mabwe, insoka kuti yamusuma.
9 Uutoba amabwe kuti yamucena, kabili uulepula ifimuti alaba mu busanso.*
10 Icibombelo ca cela nga nacifuupa kabili umuntu tacinoonene, ninshi alingile ukubomfya sana amaka pa kucibomfya. Lelo amano yalalenga ifintu fyalaendela bwino umuntu.
11 Insoka nga yasuma umuntu ilyo bashilaishilikila, ninshi uwaishiba ifya kushilikila tapali ifyo engacita.
12 Amashiwi ayo akanwa ka wa mano kalanda, yalalenga atemwikwa,+ lelo imilomo ya muwelewele ilamuletelela.+ 13 Amashiwi akanwa kakwe kabalilapo ukulanda ya buwelewele,+ kabili ayo kalekelesha ukulanda ya bushilu kabili yalenga kwaba amafya. 14 Lelo umuwelewele atwalilila fye ukulanda.+
Umuntu taishiba ifikacitika; nani uwingamweba ifikacitika nga afwa?+
15 Ukubombesha kwa muwelewele kulenga anaka sana, pantu taishiba ne fya kusanga inshila iyaya ku musumba.
16 Icalo cilabipa nga ca kuti imfumu mulumendo,+ kabili bacilolo nga batendeka umutebeto ulucelo! 17 Icalo cilawama nga ca kuti imfumu mwana wa bashimucindikwa, kabili nga bacilolo balya no kunwa pa nshita yalinga pa kuti bakwate amaka, te pa kuti bakolwe!+
18 Ubunang’ani ubwacila mu cipimo bulenga imyalo yatifuka, kabili amaboko ayashifwaya ukubomba yalenga ing’anda yalaloka.+
19 Umukate* baupekanishisha inseko, kabili umwangashi ulenga abantu balasekelela,+ lelo indalama e shilenga umuntu akwata fyonse ifyo akabila.+
20 Wilalanda ifyabipa pa mfumu nangu fye ni mu mutima obe,*+ kabili wilalanda ifyabipa pa mukankaala mu muputule obe uwa kulaalamo; pantu icuni* kuti casenda amashiwi yobe nelyo akoni kuti kabwekeshapo ifyo walandile.
11 Poosa* umukate obe pa menshi,+ pantu pa numa ya nshiku ishingi ukausanga na kabili.+ 2 Uleakanyako abantu 7 nelyo abantu 8 ifyo ukwete,+ pantu tawishibe ubucushi ubukesa pano isonde.
3 Amakumbi nga yakwata amenshi ayengi, yalalosha imfula pano isonde; kabili icimuti nga cawila ku kulyo nelyo ku kuso, apo cawila apo pene e po cikaba.
4 Uulolesha ifyo umwela ulepuupa takabyale imbuto; kabili uulolesha amakumbi takasombole.+
5 Nga filya fine mushaishiba ifyo umupashi ubomba mu mafupa ya mwana uli mwi fumo,*+ e fyo mushaishiba ne milimo ya kwa Lesa wa cine, uucita ifintu fyonse.+
6 Byala imbuto shobe ulucelo kabili wileka ukuboko kobe kutuushe mpaka icungulo;+ pantu tawishibe ishikamena, nampo nga ni shi nelyo nga ni shilya, nelyo nga shonse shikamena.
7 Ulubuuto lusuma, kabili cilawama amenso nga yamona akasuba. 8 Umuntu nga aikala imyaka iingi, afwile ukusekelela inshiku shonse.+ Lelo alingile ukwibukisha ukuti inshiku sha mfifi kuti shaba ishingi. Fyonse ifikacitika ku ntanshi fya fye.+
9 Sekelela we mulumendo ilyo ucili umulumendo, kabili umutima obe ulesansamuka mu nshiku sha bulumendo bobe. Ulekonka ifyo umutima obe ulefwaya kabili uleya uko amenso yobe yalekutungulula, lelo ufwile ukwishiba ukuti Lesa wa cine akakupingwilapo* pali ifi fyonse.+ 10 E ico fumya ifyabipa mu mutima obe, kabili talusha ifingakuletelela ku mubili obe,* pantu ubwaice na maka ya bulumendo fya fye.+
12 E ico uleibukisha Kabumba Lesa obe Uwakulisha mu nshiku sha bulumendo bobe,+ ilyo inshiku sha kucula tashilaisa,+ kabili ilyo imyaka tailafika ilyo ukalanda ati: “Nshisangamo insansa nangu shimo”; 2 ilyo akasuba, umweshi ne ntanda fishilaleka ukusanika ulubuuto,+ kabili ilyo amakumbi yashilabwela pa numa imfula yaloka;* 3 mu bushiku bamalonda ba ng’anda* bakatutuma, na baume ba maka bakakontama, na banakashi abapela bakaleka ukupela pa mulandu wa kuti bakacepa, na bakashana abalengela pa mawindo bakaba na kafifi;+ 4 ilyo ifiibi fya mu musebo fikesalwa, ilyo icongo ca mabwe ya kupelelako cikaleka ukumfwika sana, ilyo umuntu akashibuka nga aumfwa ukulila kwa cuni, kabili ilyo abana abanakashi bonse bakalaimba mwi shiwi ilinono sana.+ 5 Kabili umuntu aletiina ukunina apatali, na mu musebo muli ifya kutiinya. Kabili icimuti ca mualmonde cabalula,+ ne cipaso cileikula fye, kabili ututwalo twa karpa twalepuka, pantu umuntu aleya ku ng’anda yakwe iya muyayaya,+ kabili abaloosha bale-endauka fye mu musebo;+ 6 ilyo intambo ya silfere bashilaifumyamo, ne mbale yafonka iya golde ishilaonaika, kabili ilyo umutondo pa kamfukumfuku bashilautoba, kabili ilyo ica kushingulusha pa kutapa amenshi mu cishima cishilaonaika. 7 Lyena ulukungu lulabwelela ku mushili+ nga filya fine lwali, kabili umupashi* uo Lesa wa cine apeele abantu ulabwelela kuli ena.+
8 “Fya fye!”* e fyalanda kalonganika.+ “Fyonse fye fya fye.”+
9 Kalonganika tali fye na mano, lelo alitwalilile no kusambilisha abantu ifyo aishibe,+ kabili aletontonkanya sana pa fintu no kufwailisha bwino, pa kuti alonganike* amapinda ayengi.+ 10 Kalonganika alefwaya amashiwi ayasuma+ kabili alelemba amashiwi ayalungama kabili aya cine.
11 Amashiwi ya ba mano yaba nge fya kusonkwelako ing’ombe,+ kabili amashiwi ayo basala ukulanda yaba nge misomali iyo bapoopa bwino; yafuma kuli kacema umo. 12 Na cimbi ca kuti ulecenjela we mwana wandi: Ukulemba amabuuku ayengi takwakapwe, kabili ukupoosa inshita iikalamba ku kuyabelenga kulanasha umubili.+
13 Apo fyonse nafyumfwika, amashiwi ya kulekelesha ni aya: Uletiina Lesa wa cine+ kabili ulekonka amafunde yakwe.+ Pantu ici e cacindamisha ico abantu bonse bafwile ukulacita.+ 14 Pantu Lesa wa cine akapingula abantu pali fyonse ifyo bacita, ukubikako fye ne fyo bacita mu bumfisolo, pa kuti akamone nga fisuma nelyo fibi.+
Nelyo “Tafyaba kantu.”
Mu ciHebere, “likatwalilila ukwiminina.”
Nelyo “kalasanika.”
Nelyo “kalabwelelamo ninshi kalepemekesa.”
Nelyo “Utumana mainsa.”
Nelyo “ubuwelewele ubwacila mu cipimo.”
Nelyo “ukusansamuka.”
Nelyo “ukusansamuka.”
Nelyo “umutengo.”
Mu ciHebere, “abana ba mu ng’anda.”
Mu ciHebere, “ico amenso yandi yalefwaya.”
Nelyo “icakaniko.”
Nelyo “icaleafwa akantu.”
Nelyo “amenso yakwe tayashibata.”
Nelyo “icicitikila.”
Mu ciHebere, “na mukubombesha kwa mutima wakwe.”
Nelyo “ukulenga umweo wakwe wamona icisuma.”
Mu ciHebere, “inshita ya kutolauka.”
Nelyo “fyalitantikwa bwino; fisuma, fyalilinga.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “icapita kale.”
Mu ciHebere, “kabili alelya umubili wakwe.”
Nelyo “ndapusula umweo wandi.”
Nelyo “balanonkelamo nga nshi.”
Nelyo “walyafya ukuputula.”
Nalimo uo balelandapo mwana wa mano.
Nelyo “nga nakwata ifya kucita ifingi.”
Mu ciHebere, “kalelenga umubili obe wabembuka.”
Nelyo “inkombe.”
Nelyo “takaleibukisha.”
Nelyo “ubucushi.”
Nelyo “pa kuti umweo wakwe ukwate fyonse ifyo ufwaya.”
Nelyo “umweo wakwe nga tausekelamo.”
Nelyo “ilyo inshiishi tailaba iyakwe.”
Mu ciHebere, “kalatuusha ukumucila.”
Nelyo “umweo wabo taufwaya ukuleka ukulya.”
Mu ciHebere, “pa kuti ende pa ntanshi ya ba mweo.”
Nelyo “ifyo umweo ulefwaya.”
Nelyo “te kuti alubulule no wamucila amaka.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “Ifintu.”
Mu ciHebere, “Ishina.”
Nelyo “umo balesansamuka.”
Nelyo “ipokauka.”
Mu ciHebere, “wila-angufyanya mu mupashi obe.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “cishibilo ca muwelewele.”
E kutila, aba mweo.
Mu ciHebere, “uko alekutiipa.”
Nelyo “ico umweo wandi watwalilile ukufwaya.”
Nelyo “ubupingushi.”
Nelyo “ubupingushi.”
Nelyo “umupu; umwela.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “ububifi te kuti bupusushe ababifi.”
Nelyo “icifuupula.”
Nelyo “imilimo iibombwa pano isonde.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “nalimwene ukuti abantu tabamona utulo akasuba nelyo ubushiku.”
Mu ciHebere, “pa numa balaya ku bafwa.”
Nelyo “te kuti babalipile.”
E kutila, ifya kufwala ifyabalabata, ifilelangilila ukusekelela, te fya kufwala fya kuloseshamo.
Nelyo “icakaniko cobe.”
Nelyo “Sheol,” e kutila inshiishi ya bantu bonse. Moneni Amashiwi ya mu Baibo ne fyo Yapilibula.
Mu ciHebere, “uli ku kuboko kwakwe ukwa ku kulyo.”
Mu ciHebere, “uli ku kuboko kwakwe ukwa ku kuso.”
Mu ciHebere, “umutima wakwe ulabulwa amano.”
Mu ciHebere, “umupashi; umupu.”
Nelyo “abafikapo.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “afwile ukucenjela ilyo alelepula ifimuti.”
Nelyo “Ifya kulya.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “pa busanshi bobe.”
Mu ciHebere, “icipupuka mu muulu.”
Nelyo “Tuma.”
Mu ciHebere, “amafupa ayali mwi fumo lya mwanakashi.”
Nelyo “akakulubulwishishapo.”
Mu ciHebere, “ku munofu obe.”
Nelyo kuti yapilibula no kuti, “ilyo amakumbi yashilabwela ne mfula.”
Nelyo “abasunga ing’anda.”
Nelyo “amaka ya bumi.”
Nelyo “tafyaba kantu.”
Nelyo “atantike bwino.”