ILYASHI LIKALAMBA

Ifintu Fitatu Ifyo Mushingashita

IFICITA abantu limo kuti mwafilwa no kumfwikisha: Batwalilila fye ukushita fyonse ifyo balekumbwa nangu ca kuti nabeshiba ukuti tabakwete ing’anda, bali mu kuleka incito, nelyo impiya sha penshoni shili mu kupwa.

Abantu ba musango yu balabepwa sana ku fyo abasabankanya amakwebo balanda ukuti tufwile fye ukukwata ing’anda ya lulumbi, motoka iisuma, ne fya kufwala fya mutengo nga nshi. Na kuba, abamakwebo batila nangu tamukwete indalama, kuti mwakongola no kushita ifyo mulefwaya! Abafwaisha ukukwata ifintu ifisuma bafwaya ukulamoneka kwati bakankaala nangu ca kuti bali ne nkongole sha kapela makufi.

Lelo kwena tapakokola insansa bakwata shilapwa. Icitabo citila The Narcissism Epidemic citila: “Ukushita ifintu pa nkongole pa kuti fye umuntu alemoneka bwino nelyo ukulamoneka kwati mukankaala kwaba kwati kubomfya imiti iikola pa kuti umuntu asansamuke. Ca cine ukuti fyonse fibili pa kubala filanguka ukuficita kabili filabomba bwino. Lelo mu kuya kwa nshita, ukucite ifi kulalenga umuntu ukushala fye ukwabula ulupiya nangu lumo no kulenga aba na masakamika.”

Baibolo ilalondolola ukuti “ukuitakishisha pa fyo umuntu akwata” kubulwa amano. (1 Yohane 2:16) Icishinka ca kuti, ukutemwisha ukukwata ifintu kulatupumfyanya ica kuti twalafilwa no kucita ifintu ifyacindamisha mu bumi bwesu, ifintu ifyo te kuti tushite no kushita. Nomba natulande pa fintu fitatu ifyo tushingashita.

1. UKUBA NO LUPWA ULWAIKATANA

Brianne,a umukashana wa ku United States, amona ukuti bawishi babika sana amano ku ncito na ku ndalama. Uyu mukashana atile: “Twalikwata fyonse ifyo tukabila kabili fyalicilanapo, nomba icabipako fye ca kuti tatuba na batata pantu balenda sana. Nalishiba ukuti incito e ilenga, lelo bafwile no kulakwata inshita ya kuba no lupwa!”

Ifya kutontonkanyapo: Bwafya nshi bawishi ba kwa Brianne bengakwata ku ntanshi? Bushe ukubika sana amano ku kukwata icuma kulekuma shani bucibusa bakwata no mwana wabo umukashana? Finshi ulupwa lwabo lufwaya sana kuli bena ifyacila na pa ndalama babaletela?

Amalembo ya Kutontonkanyapo:

• ‘Ukutemwisha indalama kulaleta amafya ayalekanalekana. Abantu bamo balafwaisha sana indalama ica kuti . . . balailetela amafya ayengi.’—1 Timote 6:10, Baibolo ya Contemporary English Version.

• “Ukutobela umusalu pamo na batemwishi bobe, kwawamishapo ukucila ukutobela inama pamo na bantu abakupata.”—Amapinda 15:17, Bible wa Mushilo iya mu 1983.

Icishinka ni ci: Indalama te kuti shilenge ulupwa ukwikatana. Pa kuti ulupwa lwenu lwikatane, mulakabila ukuba pamo na ba mu lupwa lwenu no kubalanga ukuti mwalibapoosako sana amano kabili mwalibatemwa. —Abena Kolose 3:18-21.

2. UKUBA NE NSANSA

Sarah umukashana wa myaka 17 atile: “Bamayo lyonse banjeba ati mfwile ukuupwa ku mwaume uwakwata sana indalama. Batila na ine mfwile ukusambilila sana pa kuti nkakwate incito ya pa muulu, pa kuti indalama sha balume bandi nga shapwa nikacula. Bamayo bena batontonkanya fye pa kukwata indalama ishingi.”

Ifya kutontonkanyapo: Nga mwatontonkanya pa fyo mukekala ku ntanshi, finshi ifimusakamika, ifingasakamika umuntu uuli onse fye? Ni lilali twingatila umuntu natampa ukusakamana ukucila mu cipimo? Bushe banyina wa kwa Sarah kuti ba-afwa shani umwana wabo ukuteka umutima mu mikalile yakwe?

Amalembo ya Kutontonkanyapo:

• “Mwilalonganikila ifyuma pano isonde, apo icipelebesha ca bushiku ne ndalawa fyonaula, kabili apo abapuupu bengengila no kwiba.”—Mateo. 6:19.

• ‘Te kuti mwishibe icikamucitikila mailo.’—Yakobo 4:14.

Icishinka ni ci: Te kutila nga mwakwata indalama ishingi ninshi e lyo mukela bwino ku ntanshi. Na kuba, kuti bamwibila kabili nangu mwalwala te kuti shimyundape nelyo ukumucingilila ku mfwa. (Lukala Milandu 7:12) Baibolo itusambilisha ukuti pa kuti tube ne nsansa sha cine cine tulingile ukwishiba Lesa no kwishiba ifyo afwaya tulecita.—Yohane 17:3.

3. UKUTEKA UMUTIMA

Tanya, umukashana wa myaka 24 atile: “Abafyashi bandi bansambilishe ukulaikala ukwabula ukukwata ifintu ifingi. Nangu ca kuti tatwalekwata ifintu ifingi, ine na mpundu munandi umwanakashi twaleba ne nsansa.”

Ifya kutontonkanyapo: Mulandu nshi cayafisha ukuteka umutima ku fintu mukwete? Bushe kuti mwatemwa ukuti aba mu lupwa lwenu balemupashanya mu fyo mumona indalama?

Amalembo ya Kutontonkanyapo:

• “Pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala no mwa kwikala, tuteke imitima kuli ifi fine.”—1 Timote 6:8.

• “Balipaalwa abaishiba ukuti balakabila ifya kwa Lesa.”—Mateo 5:3.

Icishinka ni ci: Kwaliba ifyacindama mu bumi ukucila indalama ne fintu fyonse ifyo mwingashita. Na kuba, Baibolo yalitweba ati: “Umuntu nangu akwate shani ifingi, ubumi bwakwe tabwaba mu fintu akwata.” (Luka 12:15) Kanshi icingalenga umuntu ukuba ne nsansa sana mu bumi kwishiba amasuko ku mepusho yacindama pamo nga aya:

• Mulandu nshi twabela pano calo?

• Finshi fikacitika ku ntanshi?

• Bushe kuti nacita shani pa kuti imbe cibusa wa kwa Lesa?

Inte sha kwa Yehova abalemba ino magazini, kuti batemwa sana ukumwafwa ukwishiba amasuko kuli aya mepusho. Kuti mwaipusha ba Nte uko kwine mwikala ukulamusambilisha Baibolo nelyo kuti mwafwailapo ifyebo na fimbi pa Intaneti pa adresi ya jw.org

[Futunoti]

[Icikope pe bula 3]

[Icikope pe bula 3]

[Icikope pe bula 3]

[Icikope pe bula 3]

[Icikope pe bula 4]

[Akabokoshi pe bula 4]

Bushe Indalama Kuti Shalenga Mwaba ne Nsansa?

Icitabo ca The Narcissism Epidemic citila, “Abantu abatemwa sana ukukwata ifyuma tababa ne nsansa sana kabili balaba na masakamika. Nangu fye bantu abafwaisha ukukwata indalama ishingi nabo balalwala amalwele ya muntontonkanya; na malwele yambi pamo nga ifilonda pa mukoshi, umusana, umutwe, e lyo ilingi line balanwensha ubwalwa no kubomfya imiti iikola. Ukufwaisha ukukwata indalama ishingi, ilingi kulalenga umuntu ukulaenda fye uwa bulanda.”

[Icikope pe bula 5]

[Akabokoshi pe bula 5]

“Ifintu Fyalyaluka”

“Mu myaka ya mu ma 1960 na mu ma 1970 abantu nga babepusha umulandu baleyila ku koleji baleti, balefwaya ‘ukusambilila sana’ nelyo ‘ukucitapo fimo ifingafwa abantu mu bumi.’ E lyo abanono fye e balelanda ukuti baleya ku koleji pa kuti bakakwate indalama ishingi sana. Nomba ukutendeka mu ma 1990, abali pa koleji abengi batila ico bayila ku koleji ni co, ‘bafwaya ukukwata indalama ishingi’ . . . Ico abantu baleyila ku koleji kale, te co bayilako pali ino nshita, ifintu fyalyaluka kabili pa nshita imo ine abaya ku makoleji bali sana na masakamika, baleyipaya sana, kabili bali na mafya yambi ayalebasakamika nga nshi ayaleya yalefulilako fye.”—E fyasosele Dr. Madeline Levine mu citabo citila The Price of Privilege.

[Akabokoshi pe bula 6]

“Ukushita Ifintu Kwaba Kwati Muti”

Ba Dr. Madeline Levine batile abantu bamo bamona kwati ukushita ifintu “muti” uwingalenga baumfwako bwino nangu ca kuti nabakwata amafya mu lupwa, mu bwikashi, e lyo na mu mipepele. Mu citabo balembele icitila The Price of Privilege, ba Madeline batile: “Umuntu nga aleshita ifintu omfwa ukuti nakwata amaka pa fyo alecita kabili nakwata insambu ya kushita ico alefwaya. Lelo aya maka umuntu omfwa ya cimbepa fye . . . Icishinka ca kuti, abalenga ukuti umuntu ashite ifintu bene ba ma kampani ayakalamba e lyo na basabankanya amakwebo abalipilwa indalama ishingi pa kuti fye bongole abantu ukushita ifipe.”

[Icikope pe bula 6]