Cali Kucelwa Ukucila Ifyo Batontonkenye!
UMWAKA, 609 B.C.E. Icifulo, Yerusalemu. Kalanda, Yeremia kasesema. Asobele ubonaushi bwa musumba wakwe uwatemwikwa uwa mushilo, Yerusalemu, ubonaushi ubwali no kwisa pa mulandu wa kuti abaYuda baali nabafutatila Yehova kabili baali nabaitumpa abene beka mu kupepa kwa milungu ya bufi. Baingile mu kupepa kwa bucilende pa misansama, batuulile ifiita ku milungu ya busenshi, bapepele akasuba no mweshi ne ntanda, baocele ne fye fungo kuli Baali, kabili bapeele amalambo abana babo kuli Moleke.—1 Ishamfumu 14:23, 24; Yeremia 6:15; 7:31; 8:2; 32:29, 34, 35; Esekiele 8:7-17.
Mu menso yabo Yeremia aali kawelesha wa kayofi, imbulwa mano, uushaikushiwa ku cili conse kabili ku muntu onse. Pa myaka 38 Yeremia alebasoka; pa myaka 38 abekashi ba mu Yerusalemu balemupumya. Ukufika pali iyi nshita, abantu balesuusha Yehova, ukusoso kuti taali maka ya kusakamikwako. Batile: “Yehova takacite cisuma nangu kucite cibi” kabili, “Yehova nashe calo, kabili Yehova tamona.”—Sefania 1:12; Esekiele 9:9.
Bakasesema Yeremia na Esekiele baleshimikila ubonaushi bwa Yerusalemu, lelo takwali icacitike. E co abena Israele bafumishepo ukufikilishiwa ukuli konse ukwa cimonwa ca musango uyo mu kasuba kabo, ukusoso kuti: “Shatantalile nshiku, calobe cimonwa conse.” Lelo ukwasuka kwa kwa Yehova kuli ici kwali kwa kuti: “[Nashipalama] inshiku . . . Pantu ine, ne Yehova, nkasosa, ne cebo ico nkasosa cikacitwa; tacakashingilile kabili, pantu mu nshiku shenu, mwe ba ŋanda ya bucintala, nkasose cebo no kucicita.”—Esekiele 12:22-25.
Mu 609 B.C.E., inshita yali naisa kuli Yehova ukufikilisha icebo cakwe. Pa numa Yeremia abe nabilisha ukusoka mupepi na makumi ya myaka yane, umusumba wa Yerusalemu walicandilwe ku milalo ya cina Babiloni. Imyeshi ikumi na cinekonsekonse pa numa amalinga yalipongwelwe, itempele lyalyocewe, kabili icinabwingi ca bantu baulwililwe muli bunkole ku Babiloni. Pamo nga fintu casobelwe, umusumba walyonawilwe ku lupanga ne cipowe ne cikuko.—2 Ishamfumu 25:7-17; 2 Imilandu 36:17-20; Yeremia 32:36; 52:12-20.
Yeremia alilungike. Abantu balilubile. Cali kucelwa ukucila ifyo batontonkenye! Icimonwa tacali ca myaka iingi ku ntanshi. Cali ca mu kasuba kabo.
Ili talili lyashi fye lya kale. Icacitike kuli Yerusalemu cali ca mu busesemo. Cacitile cinshingwa icintu cimo icali no kwisa. Kristendomu wa kasuba ka lelo abuula ishina lya kwa Kristu kabili atunga ukuba mu kwampana kwa cipingo na Lesa; nalyo line enda mu ntampulo sha bekashi ba mu Yerusalemu wa kale. Ku ciputulwa cikalamba, amacalici ya Kristendomu yasambilisha ififundisho fya cisenshi, yalikoweshiwa na bucisenene bwa bwamba, yalaluminisha amapange ya bupolitiki, yalafwilisha inkondo sha mu calo, yafukatila ukusanguka no kubika pa mbali Lesa pamo nga Kabumba, balasuulako ilambo lya mamilioni ya bashilafyalwa pa cipailo ca kulinga, kabili mu cinkumbawile balapokelela amano ya buntunse, ukutunga kwa kuti Baibolo ni nshimi ne milumbe.
Pamo nga fintu abantu ba mu Yerusalemu batumfishe Yeremia, e fyo Kristendomu atumfya Inte sha kwa Yehova ilelo. Ukusoka kwa Nte ukwa bonaushi buleisa pa Armagedone kulasuulwako ngo kwa fye. ‘Lesa tali uwasekelela mwi sonde,’ e fisosa Kristendomu. ‘Lekeni aleteke myulu; tukateke sonde. Kabili nga ca kuti Armagedone aisa, tacakabe mu nkulo yesu. Twalyumfwa ilyo lyashi kale. Tatwakabepwe kuli ico!’
Bushe ici cili no kuba kubwekeshiwapo kwa lyashi lya kale? Bushe cili no kuba inshita na imbi lintu amamilioni bakasanga ukuti cali kucelwa ukucila ifyo batontonkenye?