Amepusho Ukufuma ku Babelenga

Baibolo tayalanda pa kupuminkanya amabotolo nelyo amatambula umuli ubwalwa, nomba mulandu nshi Inte sha kwa Yehova bashicitilako ifi?

Ukupuminkanya amabotolo nelyo amatambula umuli ubwalwa kwatendeke kale sana kabili kwaliseeka. Lelo, inshila bacitilamo fyo shalipusanapusana ukulingana ne ncende. Limo balapuminkanya amatambula umuli ubwalwa, e lyo limbi bayemya fye mu muulu. Uwabalilapo ukwimya itambula nelyo ibotolo ninshi alelomba ukuti ba mupaale nelyo alepaala umunankwe pa kuti abe ne nsansa, ubumi busuma, inshiku ishingi, nangu ukuti ifisuma fimbi fimucitikile. E lyo bambi balasuminishako nelyo ukwimya amatambula e lyo pa numa bacemfulamo ubwalwa. Abantu abengi bamona kwati caliba fye bwino ukucite fi, nomba kwaliba umulandu Inte sha kwa Yehova bashicitilako ifyo.

Ukukanaimya nelyo ukukanapuminkanyako amabotolo nelyo amatambula takupilibula ukuti Abena Kristu tabafwaya abanabo ukuba ne nsansa nangu ubumi busuma. Muli kalata ibumba litungulula ilya mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo lyalembele ku filonganino, lyalekeleshe na mashiwi ayengapilibula ukuti “shalenipo umutende” nangu “mushale bwino.” (Imilimo 15:29) Kabili bakapepa ba cine bamo bapaalile ishamfumu ukuti: “Abe no mweo umuyayaya shikulu” nelyo “Imfumu ibe no mweo umuyayaya.”—1 Ishamfumu 1:31; Nehemia 2:3.

Kanshi ni kwi ici cibelesho ca kupuminkanya amabotolo nelyo amatambula cafumine? Ulupungu lwa kwa Kalinda ulwa January 1, 1968, lwayambwile amashiwi ya mu citabo ca The Encyclopaedia Britannica (1910) volyumu 13 ibula 121 ayatile: “Ici cibelesho ca kubomfya amatambula balenwenako pa kupaala abantu ukuti bakwate ubumi busuma limbi cafumine ku kusefya kwali mu mipepele ya kale sana uko balepeelapo amalambo kuli tulesa na ku bafwa. AbaGriki na bena Roma nga balelya ifya kulya baleitila ubwalwa pa nshi baleti balepeela tulesa twabo, kabili pa kusefya balepuminkanya ifyo balenwenako ubwalwa, abene baleti balecita ifyo kuli tulesa na ku bafwa.” Ici citabo casosele no kuti: “Icayampene sana no ku kusefya kwa kupeela ubwalwa nge lambo cali kupaala abantu pa kuti babe no bumi busuma.”

Bushe abantu bacili balakonka ifi? Ulupapulo lwa 1995 International Handbook on Alcohol and Culture lutila: “[Ukupuminkanya amatambula nelyo amabotolo umuli ubwalwa] nalimo takwali kusefya kwa mapepo ya ku kale uko balepeelapo ifintu ifyo balemona ukuti fya mushilo kuli tulesa: balepeela umulopa nelyo umwangashi pa kuti babapaale, kabili balelandapo ne pepo ilipi baletila, ‘shi inshiku na shitantalile’ nelyo ‘muleenda umutende!’”

Lelo, ici tacilepilibula ukuti bakapepa ba cine te kuti bakwete nelyo ukulacitako ifintu fyonse ifyo balebomfya mu mipepele ya bufi nangu ifyapalako. Ica kumwenako twingalandapo mupomegranate. Icitabo cimo ico bacindika sana icilanda pali Baibolo catila: “Abasenshi balemona umupomegranate kwati wa mushilo.” Nangu cali fyo, Lesa alandile ukuti babililile amapomegranate bapangile no bushishi mu mbali ya cisempe ca ca kufwala ca kwa shimapepo mukalamba, kabili amapomegranate eyo bayemfesheko inceshi shali mwi tempele lyakuulile Solomone. (Ukufuma 28:33; 2 Ishamfumu 25:17) Na kabili, inindamunwe nayo baleibomfya mu fya mapepo. Lelo abantu abengi tabaishiba ukuti e fyo baleibomfya, baishiba fye ukuti inindamunwe ilanga kuti umo alyupa nelyo ukuupwa.

Nga ukubomfya umwangashi nelyo ubwalwa ku fya mapepo? Ku ca kumwenako, inshita imo bakapepa ba kwa Baali mu Shekemu “baingile mu ng’anda ya mulungu wabo, balya no kunwa, no kutuka Abimeleke,” umwana wa kwa Gidione. (Abapingushi 9:22-28) Bushe muletontonkanya ukuti umuntu uwa cishinka kuli Yehova ali no kunwena pamo nabo no kulatukana, ukufwaya lesa wa bufi alapishe nelyo onaule Abimeleke? Amose alondolola ifyo abena Israele abengi balecita ilyo bapondokele Yehova, atile: “[Balambalala, NW] mupepi na ku ciipailo conse ce lambo, banwa no mwangashi wa mu fya mafuto mu ng’anda ya mulungu wabo.” (Amose 2:8) Bushe bakapepa ba cine nga balicitileko fyo, nampo nga kwitila umwangashi pa nshi kuli balesa wa bufi nelyo ukunwako ilyo balesefya? (Yeremia 7:18) Nelyo bushe uupepa Lesa wa cine kuti aimyako itambula umuli ubwalwa no kwipusha kalesa ukuti kaafwe nelyo ukupaala umunankwe na pamo wene?

Bakapepa ba kwa Yehova nabo inshita shimo baleimya amaboko no kulomba ukuti Lesa abapaale. Baleimisha amaboko yabo kuli Lesa wa cine. Tubelenga ukuti: “Solomone aimine ku cinso ca ciipailo ca kwa Yehova . . . afungulwilile ne ndupi shakwe mu muulu, no kutila, Mwe Yehova, Lesa wa kwa Israele, takwaba mulungu nga imwe . . . mukaleumfwa mulya muntu mu bwikalo bwenu mu muulu, kabili mukaleti nga mwaumfwa, mwabelelo luse.” (1 Ishamfumu 8:22, 23, 30) Na “Esra acindike Yehova . . . na bantu bonse balyaswike, abati, Amene! amene! no kutumpula amaboko yabo; e lyo bakonteme, no kushinshimuna Yehova ifinso fyabo pa nshi.” (Nehemia 8:6; 1 Timote 2:8) Ca cine ukuti balya babomfi bacishinka aba kwa Lesa tabaleimya amaboko mu muulu pa kuti lesa we shuko abapaale.—Esaya 65:11.

Abantu abengi muli shino nshiku abemya nelyo ukupuminkanya amabotolo nangu amatambula umuli ubwalwa limbi tabeshiba ukuti ninshi balelomba kalesa kamo ukuti kabapaale. E lyo te kuti balondolole ne co bacitila ifyo. Nangu ca kuti abengi bacita fye ukwabula ukwishiba, ico tacili kabepekesho ku Bena Kristu aka kulacitako ifi.

Calishibikwa bwino bwino ukuti Inte sha kwa Yehova tabacitako ifintu fimo ifyo abantu abengi bacita. Ku ca kumwenako, abantu abengi balapika sulupu ku lwimbo lwa cishipa, na ku mendela; bena tabatontonkanya ukuti ukucita ifi kupepa. Abena Kristu ba cine tabalesha abantu ukucitako ifyo, lelo bena tabacitako. Apo tabafwaya ukupunwisha bambi, baNte nga bamona ukuti kwalaba ukusefya nelyo ukukumana apo balebomfya ifyo bashicita, bapingulapo ukukanasangwako. Kanshi, Inte sha kwa Yehova tabafwaya nangu panono ukucitako ifintu ificindikisha icalo cabo, ifyo Baibolo yakaanya. (Ukufuma 20:4, 5; 1 Yohane 5:21) Abantu abengi nalimo batontonkanya ukuti ukwimya nelyo ukupuminkanya amabotolo nangu amatambula umuli ubwalwa kwalyampana no kupepa. Na lyo line, kwaliba ifyalenga ukuti Abena Kristu belacitako ifi fintu, ifyatendekele mu mipepele ya ku kale kabili ifyo na ino ine nshita bamona kwati kulomba kuli tulesa ukuti tubapaale, kwati fye ni filya umuntu engalomba uwakwata amaka ukucila abantunse ukumwafwa.—Ukufuma 23:2.