Nomba Ndi Uwa Nsansa Ukuba Uwa Mweo!
“Nawishiba ukuti uli no kufwa, bushe te fyo?” e fyaipwishe dokota. Ku ca kupapusha, imiku ibili pa ntanshi ya aka kashita, imfwa yali no kuba ni nshila isuma iya kwilulukwamo. Lelo te pali iyi nshita. Lekeni nondolole.
NAKULILE pa cishi ca Long Island, icabela ku nse ya New York, uko tata alumbwike muli nakatango wa bamotoka. Aalefwaisha fyonse ukwenda mu bololoke kabili atemwishishe ukucimfyanya. Na kabili aali uwa cipyu kabili uwayafya nga nshi ukusekesha. Lubali lumbi, Mayo, aali muntu wa mutende, uwatalalila, uwaletiina nga nshi nakatango yaibimbilemo Tata ica kuti talefwaya fye no kuyatambako uko balecimfyanya.
Ine na ndume yandi twaishibe ifya kuisunga pa ŋanda ninshi tucili fye abaice, icintu ico Mayo abeleshe ukucita. Lelo tacali icayanguka. Bonse twaletiina Tata. Ici calinyambukile pantu nshabalile njumfwapo ifyo kuti nacita icalungama. Umucinshi wa pa lwandi walipwililile fye lintu, mu myaka yandi iya kubangilila kwa bupungwe, “cibusa” wa lupwa lwesu ancendele. Pa kuba uwafulunganishiwa nga nshi, naeseshe ukuipaya. Uyo wali e muku wa kubalilapo natontonkenye ukuti imfwa yali no kuba ni nshila isuma iya kwilulukwamo.
Nayumfwile uwa fye kabili uushatemwikwa e co naishilelwala ubulwele bwa miliile, ubwaseeka ku bakashana abayumfwa ukuti tabacindama. Natendeke ukwikala ubumi bwa kufwaisha umusamwe, ukubomfya imiti ikola, ubulalelale, no kuponya amafumo, nga fintu amashiwi ya mu lwimbo lumo yasoso kuti, “Ukufwaya ukutemwa mu fifulo fyonse ifyalubana.” Natendeke nakatango wa kubutusha bampumpumpu, uwa bamotoka, ubwangalo bwa kwibila mu menshi, kabili mu nshita mu nshita naleimo bulendo ukuya ku kuteye fyangalo fya cela mushuke ku Las Vegas. Na kabili nayalukile ku mano ya bakasobela ba mashuko no kubomfya icipampa ca Ouija board ku musamwe fye, ukukanaishiba amasanso yaba mu kupupe mipashi.—Amalango 18:10-12.
Ukulundapo, ukufwaya umusamwe kwantungulwile ku kuibimba mu ncitilo shabipa pamo nga ukushitisha imiti ikola no kwibe fipe mu matuuka. Ukufwaisha kwandi icintemwa no kupokelelwa na fyo fyanengele ukuba ne fibusa bakalume na bankobekela abengi. Ifi fyonse ukufibika pamo fyaleteleko ubumi ubwali ubwa busanso ukucila fintu natontonkenye.
Icungulo bushiku cimo, pa numa ya kunwa ubwalwa ne miti ikola pa cifulo ca kunwenseshapo amafuta mu cibansa ca nakatango wa bamotoka, ku ca bulanda nalekele cibusa wandi umulumendo ukwensha motoka ukuntwala ku ŋanda. Lintu nafwile cipuupu mu cipuna ca ku ntanshi, cilemoneka kwati na o wine alifwile cipuupu. Icongo ca kupunkana e cambushishe. Nalitekelwe mu cipatala ninshi nincenaulwa icibi, lelo kwi pele pele nalipolele ukushala fye ne kufi lyalemana.
Ukufwaisha Icacilapo Kuwama
Nangu cingati nshacindike ubumi bwandi nangu panono, nali uwayangwako pa lwa butuntulu ne nsambu sha bana banono ne finama na pa lwa kucingilila ifilengwa na Lesa. Nalefuluka ukumona icalo cawaminako kabili, mu kubombesha kwa kufwaya ukuletako ico calo, naipoosele mu tubungwe utwingi. Uku kufwaisha kwa calo cawaminako mu kutendekelako e kwancebwishe ku fintu fyalesosa uo nalebomba na o uwali umo uwa Nte sha kwa Yehova. Lyonse aleti “iyi micitile” mu nshila ya bukali ilili lyonse lintu ifintu fyabipa pa ncito. Lintu namwipwishe umo alelosha, alondolwele ukuti bushiku bumo ubushili patali mu bumi tamwakabe na kabili amasakamika. Apantu nalimucindike nga nshi, nalikutike mu buseko.
Ku ca bulanda, twalipaatukene, lelo nshabalilelaba ifintu asosele. Naishibe ukuti bushiku bumo nali no kwalula ubumi bwandi ukwalula kukalamba pa kuti ningasekesha Lesa. Lelo nali nshilaiteyanya. Lelo, naleeba abalefwaya ukungupa ukuti bushiku bumo nali no kusanguka Nte kabili nga tabalefwaya ico, cali bwino ukulekela palya pene.
Pali uyu mulandu, cibusa wandi umulumendo uwa kulekelesha aalefwaya ukwishiba ifyafulilako, ukusose fyo nga ca kuti nalikwetemo ubuseko, na o kuti afitemwa. E co twatendeke ukufwaya baNte. Mu cifulo ca ico, e batusangile lintu baishile pa mwandi. Isambililo lya Baibolo lyalitampilwe, lelo mu kuya kwa nshita, cibusa wandi umulumendo asalilepo ukuleko kusambilila no kubwelela ku mukashi wakwe.
Nshali no mute ku kusambilila Baibolo. Calisendeleko inshita pa kuti ntesekeshe imimwene ya kwa Yehova pa kushila kwa bumi. Nangu cibe fyo, ilyo nateulwile itontonkanyo lyandi, namwene fyo ukuleka ukwangala mu menshi no kuleko kupeepa calekabilwa. Ilyo ubumi bwalecililako kubo bwa mutengo kuli ine, naliipekenye ukuleka ifyo nalecita no kukanabika ubumi mu busanso na kabili. Pa October 18, 1985, nalangishe ukuipeela kwandi kuli Yehova ukupitila mu lubatisho lwa mu menshi. Nshaishibe nakalya ukuti bwangu bwangu ubumi bwandi bwali no kuba mu busanso.
Ukufuluka Ukufwa na Kabili
Imyeshi inono pa numa—pa cungulo bushiku ca pa March 22, 1986—nali ku ntanshi ya ŋanda yandi, ndefumya ifya kufwala muli motoka wandi, lintu motoka walebutukisha ampunkile no kunkululula ukucila pali bamita 30! Nali cinakabupalu ca kupunkwa no kunsha ifyo fine. Nangu ca kuti nalicenenwe ku mutwe, nalishibe ifyalecitika inshita yonse.
Ninshi ninambalala pa nshi mu musebo wafiita, nali fye no mwenso wa kuti nalapunkwa na kabili. Ubukali bwali ubwatapata, ukucila buntu ningashipikishako. E co natwalilile ukupepa kuli Yehova ukundeka mfwe. (Yobo 14:13) Kwaishile umwanakashi uwali nasi. Namulombele ukumbika bwino amolu, pantu yalicenenwe. E fyo acitile, kabili ankakile fye ne nsalu ukubomfya ilaya lyakwe, ku kucilikila umulopa walefuma mu kulu kwafunike. Insapato shandi shasangilwe akatalamukila, ninshi mwiswile fye umulopa!
Pa kukanaishiba ukuti nshaciba muli motoka, abapita nshila batwalilile ukunjipusha ukwabelele motoka wandi. Apantu nshaishibe uko bamfishishe pa kunkululula, natontonkenye ukuti nali fye mupepi na yene! Lintu badokota baishile, batontonkenye ukuti nali no kufwa. E co baitile bakapokola, apantu wali mulandu nga ca kuti umuntu afwila muli motoka. Mu kuya kwa nshita namutekenya aliketwe. Bacingilile iyi ncende ukuti yali ya misoka no kusenda motoka wandi ngo bushininkisho. Ifiibi fyonse fibili ku lubali lumo ulwa motoka wandi fyalifumpwilweko.
Ukulolenkana no Bwafya
Pali iyi nshita, lintu nafikile pa cipatala ca mupepi ica bacenenwe, nangu cingati balimbikile ku okisijini, natwalilile ukubwekeshabwekeshapo ati: “Nshilefwaya umulopa, umulopa wena iyo. Ndi umo uwa Nte sha kwa Yehova!” Ico nalekelesheko kumfwa cali ni lintu naumfwile uko balemfuule nsalu ne bumba lya badokota ba bukangalume lilepeela amakambisho.
Lintu nabuukile, nalisungwike pa kuba uwa mweo. Naleti nafwako icipuupu kabili nashibuka. Lyonse nga nashibuka, nalelomba ulupwa lwandi ukufwaya abaupana babili abalentungulula isambililo lya Baibolo. Ulupwa lwandi talwatemenwe ukuti nalisangwike Nte, e co tabapooseleko amano ukubeshibisha. Lelo nali no mukoosha—e co fye nalebalilapo ukwipusha ilili lyonse nalelolesha. Mu kuya kwa nshita, umukoosha wandi walibombele, kabili kasuba kamo lintu nashibwike, nasangile ukuti e po bali. Fintu nailulwikwe! Abantu ba kwa Yehova balishibe kuntu nali.
Nangu cibe fyo, ubuseko bwandi bwali bwa pa kashita akanono pantu umulopa wandi watendeke ukucepa kabili naumfwile impepo apakalamba. Amafupa ayo baletunganya ukuti e yalenenga ukulwala yalifumishiwe mu mubili, kabili inshimbi shine shalibikilwe mu kulu kwandi. Lelo bwangu bwangu impepo ya kantu yalibwelele, kabili ukulu kwandi kwafiitile na fititi. Mwaingile impwalonda, e co ukupusunsuka kwashintilile pa kuputulako kulu.
Ukupatikishiwa Ukupokelela Umulopa
Apantu umulopa wandi walicepele nga nshi, batile te kuti bamombele ukwabula ukumbikamo umulopa. Badokota, banasi, balupwa, na banandi ba kale balitilwe ku kumpatikisha. Lyene naumfwile ukulanshanya kwa mu kantepentepe pa mwinshi wandi. Naumfwile badokota balepanga ukucita icintu cimo, lelo nshaishibe nga cintu nshi ico cine. Ku ca nsansa, Nte uwaishile ku kumpempula pali iyo ine nshita alyumfwile ipange bakwete ilya kwesha ukumpatikisha ukupokelela umulopa. Ilyo line fye aebele baeluda ba Bwina Kristu aba kuli iyo ncende abaishile ku kungafwa.
Dokota wa mashilu alitilwe ku kupimununa ubutuntulu bwandi ubwa muntontonkanya. Calimoneke fye apabuuta ukuti balefwaya ukusosa ifyo nali uwapelebela na muli fyo ukukanakonka ifyo ndefwaya. Ili pange lyalifililwe ukubomba. Lyene, umo uwa bashimapepo, uwasumine ukumubikamo umulopa, aliletelwe ku kunshinina ukuti ukusumina ukubikwamo mulopa kwali fye bwino. Mu kupelako, ulupwa lwandi lwatwele umulandu ku cilye pa kuti bengapeelwa insambu ku kumpatikisha ukubikwamo umulopa.
Mupepi na 02:00 hrs, ibumba lya badokota, kalemba wa ku cilye, kakonenkesha wa milandu, baloya baleimininako icipatala, na kapingula baingile mu muputule wandi uwa mu cipatala. Ukulubulula kwalitendeke. Nshaebelwe libela, nshakwete Baibolo, nshakwete uwa kunjimininako, kabili nalipeelwe umuti uwingi nga nshi ku kunashako. Cinshi bapingwilepo? Kapingula akeenye ukukambisha kwa cilye, ukusoso kuti alitemenwe nga nshi bumpomfu bwa Nte sha kwa Yehova ukucila fintu aali kale lyonse.
Icipatala cimo mu Camden, New Jersey, calisumine ukundapa, ukumombela. Apantu abakalamba ba cipatala mu New York balikalifiwe, tabacitilepo icili conse ku kung’undapa, ukuntanina kumo no muti wa kulesho bukali. Bakeene fye no kusuminisha indeke ya pakapaka ukwikila iyali no kunsenda ukuntwala ku cipatala ca ku New Jersey. Ku ca buseko, nalipusunswike ulwendo lwa muli ambyulansi. Nshifika fye, naumfwile yalya mashiwi yalumbwilwe pa kutendeka kwa lino lyashi aya kuti: “Nawishiba ukuti uli no kufwa, bushe te ifyo?”
Ukulepula—Kwaenda Bwino
Nali uwanaka nga nshi ica kuti nasi alingafwile ukulemba icilembo ca X pali formu wa kusuminisha ukuyamombela. Ukulu kwandi ukwa ku kulyo kwali no kuputulwako ukuputwila fye pa muulu we kufi. Pa numa, umulopa wandi walibwelele pa nshi ukufika fye kuli ba hemoglobin ukucepako pali 2, kabili badokota batungenye ukuti kwaliko ubulwele bwabipisha kuli bongobongo. Ici cali pa mulandu wa kuti nshayaswike lintu babilikishe mu matwi yandi ukuti, “Virginia, Virginia”—ishina lyali pa fipepala fyandi ifya kutekelwapo. Lelo ilyo naumfwile fye ishina lya kuti Ginger, uko lilelumbulwa mu kapoopo pa nshita imbi, naliloleshe no kumona umwaume untu nshabalilemonapo.
Bill Turpin afumine kuli cimo ica filonganino fya cikaya ifya Nte sha kwa Yehova mu New Jersey. Aishibe ishina lyandi ilya Ginger—ilyo naishibikilweko ubumi bwandi bonse—ukufuma ku Nte mu New York. Aipwishe ifipusho ifyo naleasuka fye ku menso, apantu nalibikilweko ica kupeemenako kabili nshalelanda nangu panono. Aipwishe ukuti, “Bushe ulefwaya ukuti ntwalilile ukukupempula, no kweba Inte mu New York pa lwa iwe?” Nalikapawile amenso sana ku kusuminisha! Munyina Turpin aliibikile mu busanso bwa kwingila mu muputule wandi mu bumfisolo, apantu ulupwa lwandi lwalikambishe ukuti takwali Nte uwali no kuntandalila.
Pa numa ya myeshi 6 iya kutekwa mu cipatala, nalecita fye utumilimo twa cila bushiku utwayanguka, pamo nga ukuiliisha no kukuusa ameno yandi. Mu kuya kwa nshita, nalibikilweko ukulu kwa kupanga fye kabili nalitendeke ukwendaukako ukubomfya ica kwendelako. Lintu nafumine mu cipatala mu September 1986 no kubwelela ku ŋanda ku mwandi, kabomba wa ku cipatala aikele na ine pa ŋanda pa myeshi na imbi 6 nelyo ukucilapo ku kungaafwa.
Ukwaafwa Ukufuma Kuli Bamunyinefwe
Nangu fye lintu nshilabwelela ku ŋanda, mu cine cine natendeke ukutesekesha umwalola ukuba ulubali lwa bumunyina bwa Bwina Kristu. (Marko 10:29, 30) Bamunyina na bankashi mu kubamo kutemwa balinsakamene ku fyo nalekabila lwa ku mubili na lwa ku mupashi kwine. Mu kuba no kwaafwa kwabo ukwa kutemwa, nali na maka ya kutendeka cipya cipya ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu kabili, mu kupita kwa nshita, ukubombako fye ne ciitwa ubutumikishi bwa bupainiya bwa kwafwilisha.
Umulandu bapeele namutekenya wa motoka, uyo ilingi line usenda ukucila pa myaka isano pa kuti batendeke ukulubulwisha, walibombelwepo mu myeshi fye iya kupenda—icasungwishe nga nshi loya wandi. Pa numa ya kupokelela indalama nalipilwe, nalikuukile ku ŋanda yacilapo kuwama. Ukulundapo, nashitile motoka wakwata ica kuninikilapo icicinga ca kwendamo ica kwensesha ku maboko. Muli fyo, mu 1988, natendeke umulimo wa bupainiya bwa nshita yonse, ukupeeleshako mupepi na maawala 1,000 ku mulimo wa kushimikila cila mwaka. Mu kupita kwa myaka, naliipakisha ukubomba mu fitungu fya North Dakota, Alabama, na Kentucky. Nalyenda bakilomita ukucila 150,000 muli motoka wandi, ubwingi bwa aba bakilomita cali ni mu butumikishi bwa Bwina Kristu.
Nalikwata ifya kukumanya fya kusekesha ifingi ilyo ndebomfya icicinga candi ica malaiti ica mipeto itatu. Imiku ibili nalifulamuka na co ilyo nalebomba na bakashi ba bakangalila benda. Inshita imo, mu Alabama, mu cilubo natontonkenye ukuti nali no kuciluka akamulonga kanono pa cicinga cine ici lelo naisangile ndi pa nshi, mu matipa. Lelo, ukuba uwa nseko no kukanaifinya sana fyalingafwa ukusungilila imibele yandi iisuma.
Ukutungililwa kwi Subilo Lyashininkishiwa
Inshita shimo amalwele ni cikanga yancimfye. Imyaka inono iyapitapo nalilekapo bupainiya imiku ibili pantu camoneke kwati ukulu kwandi kumbi kuti kwaputulwa na ko kwine. Cilecililako ukumoneka ifyo kuti nalufya ukulu kwandi, kabili pa myaka isano iyapitapo, nyendela fye mu cicinga. Mu 1994, naifunine ukuboko. Nalekabila ukwaafwiwa pa kusamba, ukufwala, ukwipika, no kuwamya kabili pa kuya ukuli konse nalekabila uwa kuntwala. Lelo, pa mulandu wa kwaafwa kwa bamunyina, nali na maka ya kutwalilila ukubomba bupainiya te mulandu ne fya kufuupula fyonse ifi.
Ukupulinkana ubumi bwandi nalefwaya icamoneke ukuba umusamwe, lelo nomba nalishiba ukuti inshita shacilishapo kubamo umusamwe shili ku ntanshi. Ukushininwa kwandi ukwa kuti Lesa ali no kundapa intenda shonse isha pali ndakai mu calo cakwe icipya icilepalamina lubilo lubilo e kunenga ukuba uwa nsansa pa kuba uwa mweo pali nomba. (Esaya 35:4-6) Muli cilya calo cipya, mfuluka ukoowa na ba whale na ba dolphin, ukunine mpili ne nkalamo ne misepela ya nkalamo, no kucitako fimo ifyayanguka fye pamo nga ukuya uleololako amolu ku lulamba. Cilanenga ukucankwa ukwelenganya ukucita ifi fintu fyonse ifyo Lesa atubumbile ukuipakisha muli ulya Paradise pano isonde.—Nga fintu cashimikwa na Ginger Klauss.
[Icikope pe bula 23]
Lintu natemwishishe ukwangala ifyangalo fya cela mushuke
[Icikope pe bula 25]
Amalayo ya kwa Lesa yalantungilila