Abacaice Bepusha Ukuti . . .
Ni Shani Fintu Ningasengauka Ukutekwa Imfine na Cibusa Wandi?
Hollie asosa ukuti: “Cibusa wandi alecita kwati ndi cipe cakwe. Talempeela apa kupemena.”
IPINDA lya mano lisosa ukuti “kuli icibusa icilambatilo kucilo wa bwananyina.” (Amapinda 18:24) Kabili nga walikwata icibusa cacetekela mu fyo wacetekela, ica milangwe, nelyo icatemwa ifyo watemwa, mu cifyalilwa fye ufwaya ukuba na co. Uwacaice uwitwa Caroline atila: “Icalenga bucibusa ukukosa na bamo aba mu cilonganino ca Bwina Kristu caba kubombela pamo.” Pamo nga umo uwa Nte sha kwa Yehova, Caroline apaatwileko umweshi umo muntu aali no kupoosa amaawala 60 mu mulimo wa kubila imbila nsuma. Ifibusa fyakwe fyaliteulwike ku kuleka fibombe nankwe!
Nangu cingati kuti wanonkelamo mu kuba pamo, limo kuti caumfwika nge cicishishemo. Hollie uulandilwepo pa kubala, ayumfwa ngo utekwa imfine na cibusa wakwe umo. Kabili bengi bayumfwe fi. Hollie atila: “Cimoneka kwati e fyo caba na ku bana bambi bene. Balacishamo ukuba pamo mpaka fye baumanapo. Lyene imilungu ilapita pa kuti batendeke ukusoshanya.”
Apaba ubwafya ni pa kweba cibusa ukuti alekuteke mfine no kuti ulekabila inshita yafulilako iya kuba weka. Kuti pambi watiina ukukalifya cibusa obe. Na kabili kuti pambi watiina auti epali twapatana. Nangu cibe fyo, ukupeelana inshita na cibusa kulaafwa takukalifya.
Ukulangilila: Mwi bala lya cintubwingi mu Sydney, Australia, icimuti cikalamba cacingililwe no lubao lwa munyololo. Mulandu nshi? Ni pa mulandu wa kuti cinkupiti wa batandashi panono panono balemamantisha iloba no konaula imishila. Icimuti nga califwile acikanacingililwa. Cimo cine na kuli bucibusa. Ukucishamo ukuba pamo kuti kwaonaula bucibusa. Imfumu Solomone yalembele ukuti: “Leko lukasa lobe lube mumpo mumpo fye mu ng’anda ya mubiyo, epali akutendwa no kukupata.”—Amapinda 25:17.
Umulandu Ufwile Ukukwatila Inshita ya pa Lobe no Kuba Weka
Mulandu nshi Solomone asosele ifi? Icalengele cimo ca kuti, bonse tulakabila inshita ya pa lwesu no kuba fweka. Na Yesu wine alikwete uku kukabila. Nangu cingati alipaleme ku basambi bakwe, mu nshita mu nshita aleya “eka ku kupepa.” (Mateo 14:23; Marko 1:35) Mu kupalako, Isaki uwaletiina Lesa alekwata inshita ya kuba eka. (Ukutendeka 24:63) Nobe ulakabila ukukwatako inshita ya pa lobe ku kucita ifintu pamo nge fya ku sukulu, imilimo, ne sambililo lya pa lobe ilya Baibolo. Kabili nga ca kuti ifibusa fyobe tafilekulangulukilako ukupitila mu kusuula ifyo ulekabila, kuti wakalifiwa bwangu.
Lyene, witiina ukwishibisha icibusa ilyo ulekabila inshita ya kuba weka. Apo ukutemwa kwa Bwina Kristu “takuifwaila ifya kuko,” icibusa cine cine cilomfwikisha. (1 Abena Korinti 13:4, 5; Amapinda 17:17) Uwacaice alembele ukuti: “Mu nshita ilyo nalesungamina ukulemba amashindano, ifibusa fyalengafwa nga nshi kabili fyaleng’umfwikisha. Nshaletiina ukubeba ukuya nga ndefwaya ukubelenga. Ukwebelapo ifibusa fyandi kwalyanguka; fyalishiba ukuti ifwe bonse twalikwata ifya kucita.”
Kwena, Ifunde lya Mulinganya likabila ukuti nobe e fyo ulelangulukilako ifibusa fyobe. (Mateo 7:12) Uwacaice uwitwa Tamara alembele ukuti: “Ukukwata ifya kucita ifingi kwalinenga ukwibukila sana ukuti cibusa wandi alakabila inshita ya pa lwakwe.” Kabili lintu Tamara akwete imilimo pa ng’anda, ifibusa fyakwe tafimukonkomesha ukubombelapo lubilo lubilo nelyo ukwisabombelapo inshita imbi. Mu cifulo ca ico, Tamara atila, “ilingi balangafwako imilimo pa kuti tucitile ifintu capamo lintu twapwisha.” We cintu caumo mutengo ifibusa fya musango yu fyaba—kabili caba kubomfya bwino inshita capamo!
‘Ulebishanya’
Kwaliba umulandu na umbi uwa kuipeelela inshita muli bucibusa. Lintu tulepoosa inshita yesu yonse na mano kuli cibusa fye umo, kuti twalekelesha ukwampana kumbi ukwacindama—pamo ngo kwampana kwesu na bafyashi besu, abana banensu na Bena Kristu bambi. Na kabili tulapelesha apakalamba ukukula kwesu ukwa mu nkuntu na ku mupashi. Baibolo isosa ukuti: “Icela cinone cela, no muntu anone cinso ca mubiye.” (Amapinda 27:17) ‘Ukunona’ wingapokelela ukupitila mu kubishanya no muntu fye umo kulapelela—na kucilisha nga ca kuti uyo ni cibusa obe.
E co Baibolo taikoselesha ukukwata fye ifibusa fimo fine. Itukoselesha ‘ukubishanya.’ (2 Abena Korinti 6:13, NW) Icitabo ca Moods and Feelings cifunda ukuti: “Nangu cingati walikwata icibusa caibela, calikatama ukupaatulako inshita ya kumona ifibusa fimbi na fyo.”
Ukufunda kwa musango yu te lyonse kwanguka ukubomfya. Umwina Kristu wacaice uwitwa Michael atila: “Ine na Troy twalecitila fyonse pamo, mu cilonganino na ku ng’anda. Twaleba fye pamo lyonse. Lyene Nte wacaice na umbi aishile mu cilonganino. Ine na wene twalefwaya ukubomba pamo nga bakashimikila ba mbila nsuma aba nshita yonse, e co twatendeke ukuba pamo.” Cinshi cafuminemo? Michael atila: “Troy alilekele ukunsosha kabili pa numa ya kufilwa ukumfwana, nalilekele ukumusosha. Umwaka walipitilepo.” Alondolola bucibusa bwabo ngo bwa “kalumwa.”
Nangu cibe fyo, mu kwampana kusuma, ifibusa tafiisenda nge fikwatwa. E co nga cibusa obe talefwaya ulebishanya, ufwile ukulanshanya nankwe bwino bwino. Napamo cibusa obe alefwaya fye ashininkishe ukuti ucili ulakatamika bucibusa nankwe. Mulondolwele ukuti ukatwalilila ukucitila ifintu pamo nankwe.
Ca cine, kuti capoose nshita pa kuti cibusa obe abeleshe. Ku ca kumwenako, Zaneta uuli ne myaka 16 alikwete akalumwa lintu cibusa wakwe uwapalamisha atendeke ukupoosa inshita na bambi. Lelo Zaneta asosa ukuti alicimfishe uku kuyumfwa, “ukupitila mwi pepo ne sambililo lya pa lwakwe ilya Baibolo.” E co alitwalilile ukuba uwapalamisha kuli cibusa wakwe. Troy cibusa wa kwa Micheal na o wine alicimfishe akalumwa, kabili basangwike ifibusa na kabili. Napamo e fyo cibusa obe akacita. Cine cine, ukubishanya kulasuka kwanonsha abali bonse ababimbilwemo. Kuli Debbie uuli ne myaka 17 ciba ukuti lintu ifibusa fyakwe fyapanga ifibusa fipya, “ilingi filasanguka ifibusa fyandi na ine.”
Ni shani nga ca kuti cibusa obe akana fye ukusumina uku kwaluka mu kwampana kwenu? Pambi kuti caba ukuti tapali ico wingacita kano ukupwisha bucibusa. Nangu cibe fyo, ilyo taulasondwelela ukuti bucibusa bwapwa, mulandu nshi ushingebelako abafyashi bobe no kumfwa imimwene yabo? Na kuba abafyashi batiina Lesa e fibusa fyobe ifyapalamisha. Kabili kuti bakwata imitubululo ibomba iingakwaafwa ukupususha bucibusa bobe ukwabula ukunenuna ukukabila kobe ukwa nshita ya pa lobe.
Ulepoosa Inshita ne Fibusa Fisuma
Pano pali ukusoka: Ukubishanya tacipilibula ukupanga bucibusa na bali fye bonse. Icitabo pa lwa bucibusa cisosa ukuti: “Ca cifyalilwa ukuba nga bantu upoosa na bo inshita iingi. Inshita shimo ici kuti cacitika ukwabula iwe ukwishiba. Kuti watendeka ukutontonkanya no kucita nge fibusa fyobe te mulandu ne fyo uleyumfwa. Muli iyi nshila, ifibusa fyobe kuti filekulama.” Baibolo yalandile pali ici cine amakana ya myaka ku numa lintu yasosele ukuti: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.”—Amapinda 13:20.
Lintu uli pa sukulu nelyo ku ncito, kuti wapoosa inshita na bantu abashatemwa ukubombela Yehova. Lelo lintu ulesala ifibusa fyapalamisha, uleibukisha ukufunda kwa Baibolo ukwa kuti: “Ifibusa fibi fyonaule mibele isuma.”—1 Abena Korinti 15:33, Today’s English Version.
Na kabili, uleibukisha ukuti bucibusa na Kabumba wesu, Yehova Lesa bwalicindamapo ukucila bucibusa na bantu. Debbie, uulandilwepo kale, alikwata ifibusa fisuma ifingi. Lelo ukupanda amano kwakwe kwa “kushininkisha ukuti Yehova e waba intanshi.” Abrahamu wa busumino uwa ku kale e fyo acitile, kabili Yehova mu kuibela alemwita ‘cibusa wandi.’ (Esaya 41:8) Kabili languluke ci: Yehova takalifiwa nga ulepoosa inshita ne fibusa fyobe ifyamutemwa; na kuba, alakoselesha. Mwandi aba ni Cibusa wa cine!
[Icikope pe bula 17]
Bacibusa ba cine balishiba ukuti bonse balakabila inshita ya kuba beka