Ifya Kwishiba Lesa Wine Wine Eka

MUPEPI na lyonse ilyo abantunse babako, balikwata balesa abengi. Balifula ica kuti cintu caafya ukwishiba impendwa ya balesa na balesa banakashi abapepwa isonde lyonse, lelo bafika ku mamilioni.

Pa kusango kuti Lesa e ko aba, kuti twaipusha atuti, Pali balesa bonse abapepwa mwi sonde lyonse nomba na ku kale, ni ali kwi Lesa wa cine? Baibolo mu kushininkisha ilangisha ukuti kwaba fye Lesa umo uwingetwa uwa cine, nga fintu yalondolola pali Yohane 17:3 apatila: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.”

Ishina lya Kumwishibilako

Kuti caba icalinga ukuti lesa uuli onse uwakwato buntu akwate ishina lya pa lwakwe ilya kumupusanyako kuli balesa bambi abakwata amashina yabo. Kuti nalimo lyaba lishina lya kuinika umwine, ukucila ilya kumupangila na bamupepa.

Nangu cibe fyo, pali ulu lubali, icishinka ca kusungusha cilamoneka. Nangu cingatila imipepele iingi iyaimikwa bwino ipeela amashina kuli balesa ba iko, abaYuda na macalici yakalamba aya Kristendomu balifilwa ukwishiba ishina lya pa lwakwe ilyaibela ilya kwa Lesa bapepa. Mu cifulo ca ico, baalukila ku malumbo pamo nga Shikulu, Lesa, Uwa maka yonse, na Shifwe.

Kalemba, David Clines alembele mu lupapulo lwa Theology ifyakonkapo: “Pa kati ka mwanda wa myaka uwalenga 5 no walenga 2 B.C. ubusanso bwabipisha bwaponene Lesa: alilufishe ishina lyakwe. Mu kulungatika, abaYuda balilekele ukubomfya ishina lya pa lwakwe ilya kwa Lesa ilya Yawe, batendeke ukwita Yawe mu numbwilo shalekanalekana ishi: Lesa, Shikulu, Ishina, Uwa Mushilo, Uwabapo, nelyo fye Icifulo. Nangu fye muli Baibolo umo Yawe yalembelwe, bakabelenga baleshimbula ishina nga Adonai. Lintu itempele mu kupelako lyawile, no kupepa kwine umo ishina lyalebomfiwa limo limo, kwalilekele, kabili ne mishimbwile ye shina yalilabilweko.” Nangu cibe fyo, tapali uwaishiba mu kulungatika ilyo abaYuda balekele ukushimbula ishina lya kwa Lesa no kulipyanikapo na mashiwi ya ciHebere ayapilibula Lesa na Shikulu Mulopwe.

Kanshi, cimoneko kuti icifwaikwa ca kubalilapo fye nga tulefwaya ukwishiba “Lesa wine wine eka” caba kwishiba ishina lyakwe. Ukusokota kwa ifyo takwaafya iyo, pantu ishina lya kwa Kabumba, Lesa Wa maka yonse, lyalilembwa bwino bwino pa Amalumbo 83:18 ukuti: “Ku kuleka beshibe ukuti imwe mweka, ishina lyenu Yehova, mwapulamo pano isonde ponse.”

Bushe ni Yehova Nelyo Yawe?

Nangu cingatila ishina Yehova limoneka mu maBaibolo yamo, yambi yabomfya ishina Yawe mu cifulo ca Yehova. Ni lili kwi ilyalungama?

Bamanyuskripiti ba Baibolo abakokwesha balembelwe mu lulimi lwa ciHebere. Mu Malembo ya ciHebere, ishina lya bulesa limoneka mupepi ne miku 7,000 kabili lilembwa ne filembo fine ifya YHWH nelyo JHVH. Ifi filembo fya makonsonanti yane fiitikwa Tetragramatoni, nelyo Tetragram, ukufuma ku mashiwi ya ciGriki ayapilibula “ifilembo fine.” Nomba icipusho pa lwa mishimbwile ya cine cine cilemako pantu imilembele ya ciHebere ca kubalilapo yakwete fye bakonsonanti ukwabula bavawelo ba kutungulula kabelenga. E ico, ukushimbula kwa Tetragramatoni nga ni Yawe atemwa Yehova cishintilila pali bavawelo bantu kabelenga afyantika muli bakonsonanti bane. Shino nshiku abasambilila iciHebere abengi batemwa ukubomfya Yawe ngo kushimbula kwa cine.

Nangu cibe fyo, ishina Yehova lyalibomfiwa pa nshita ntali. Mu nshila nshi? Imishimbwile ya kuti Yehova yalibomfiwa mu Cibemba pa myaka iingi. Abakaana ukubomfya iyi mishimbwile tabalingile no kubomfya imishimbwile yapokelelwa iya Yeremia nangu fye Yesu. “Yeremia” ninshi kuti yaalulwa ukuba Yir·meyahʹ nelyo Yir·meyaʹhu, ukushimbulwa kwa ciHebere cine cine, na Yesu kuti yaba Ye·shuʹaʽ (ciHebere) nelyo I·e·sousʹ (ciGriki). E ico, abasambi ba Baibolo abengi, ukusanshako ne Nte sha kwa Yehova bamona ukuti pa kukanayalukako cawama ukubomfya ukushimbula kwaishibikwa kale ukwa “Yehova” ukwabomfiwa na mu ndimi shimbi.

Bushe Mulandu Icine Cine?

Bamo kuti bapaasha ukuti tacaba na mulandu nampo nga twaita Lesa Wa maka yonse kwi shina lya pa lwakwe nelyo iyo, kabili beta Lesa nga Shifwe atemwa ukumwita fye ati Lesa. Nangu cibe fyo, isho numbwilo shonse te mashina yakwe kabili tayamulekanyako, lelo malumbo fye. Mu nshita sha Baibolo ishiwi lya kuti Lesa (mu ciHebere ʼElo·himʹ) lyabomfiwe ku kwishibisha lesa uuli onse, nangu fye lesa wa baPelishiti abasenshi Dagone. (Abapingushi 16:23, 24) E ico umuHebere nga alyebele umuPelishiti ukuti ena, umuHebere alapepa “Lesa”, te kuti cishibikwe Lesa wa cine untu apepa nga talumbwile ishina.

Ukulandapo kwa kusekesha kwa mu citabo ca The Imperial Bible-Dictionary ica mu 1874 ukutila: “[Yehova] e shina line line konse fye, ilimininako Lesa wesu eka fye; ilintu Elohim lishina lya Munsaunte te lya Wapulishamo. . . . UmuHebere kuti atila Elohim ni Lesa wa cine ukupusanako na balesa ba bufi, mu cifulo ca kuti ni Yehova, apo e shina lya kwa Lesa wa cine lyeka. UmuHebere mu kubwekeshabwekeshapo atila Lesa wandi . . . ; tatila Yehova wandi, pantu nga atila Lesa wandi, alepilibula Yehova. Alanda ati Lesa wa kwa Israele, tatila Yehova wa kwa Israele, pantu takwaba umbi Yehova. Alanda ati Lesa wa mweo, tatila Yehova wa mweo, pantu teti kube Yehova wabula ubumi.”

Imibele ya kwa Lesa wa Cine

Kwena, ukwishiba fye shina lya muntu tacipilibula ukuti twalimwishibisha bwino. Fwe bengi twalishiba amashina ya ba mapolitiki abalumbuka. Nangu fye abantu baishibikwa mu fyalo fimbi kuti twalishiba amashina yabo bwino. Lelo ukwishiba fye amashina yabo no kuyashimbula bwino tacipilibula ukuti twalishiba aba bantu pa lwesu no kwishiba fintu baaba. Mu kupalako, pa kwishiba Lesa wine wine eka, tulingile ukwishiba no kutemwa imibele yakwe.

Nangu ca cine ukuti abantunse tabakatale abamona Lesa wa cine, ku luse alitupeela ubulondoloshi ubwingi pa lwa buntu bwakwe muli Baibolo. (Ukufuma 33:20; Yohane 1:18) Bakasesema bamo abaHebere bapeelwe ifimonwa fyapuutwamo ifya kwa Lesa Wa maka yonse mu myulu. Ifyo balondolola filangilila bukatebebe bukalamba no bukata, amaka, umutende, umuyano, ukuyemba, no busuma.—Ukufuma 24:9-11; Esaya 6:1; Esekiele 1:26-28; Daniele 7:9; Ukusokolola 4:1-3.

Yehova Lesa aebele Mose imibele yakwe imo iisuma kabili iya kucebusha, nga fintu calembwa pa Ukufuma 34:6, 7 ukuti: “Yehova, Yehova, Lesa wa nkumbu kabili uusenamina, uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse ne cishinka; uusungila aba makana uluse, uulekelela amampuulu no bupulumushi no lubembu.” Bushe mwamona ukuti ukwishiba iyi mibele ya kwa Lesa kutupalamika kuli wene no kutulenga twishibe ifingi pa lwa wene ngo muntu?

Nangu cibe takuli umuntunse uukatala amona Yehova Lesa mu bukata bwakwe ubwawamisha, calembwa ukuti lintu Yesu Kristu aali pe sonde, alilangishe umusango wa muntu Yehova Lesa, wishi wa mu muulu aaba. Inshita imo Yesu atile: “Umwana te kuti acite kantu eka, kano ico amona Wishi acita; pantu ifyo wene acita, e fyo no Mwana acita ifyo fine.”—Yohane 5:19.

Kanshi kuti twamone fyo uluse, icililishi, ubufuke, ne cikabilila ifya kwa Yesu, ukusanshako fye no kutemwa kwakwe ukwa bulungami no kupata ubupulumushi e mibele amwene kuli Wishi, Yehova Lesa lintu aali nankwe mu muulu cibe talaisa pe sonde ngo muntu. E ico, lintu twaishiba no kumfwikisha ubupilibulo bwine bwine ubwe shina Yehova, cine cine natukwata umulandu usuma uwa kutemwa no kupaala ilyo ishina lyashila, ukulilumbanya no kulisansabika, kabili no kulicetekela.

Nga fintu calangwa bwino bwino pali Yohane 17:3 muli New World Translation of the Holy Scriptures, ukwishiba Lesa eka fye uwa cine muli iyi nshila kwa mutatakuya. Pano imibomfeshe ya verbu wa “ukwishiba” ilaafwa apakalamba, pantu amashiwi yabomfiwa yatubulula imibombele yatwalilila ukucila iya nshita imo fye. E ico, tubelenga ukuti: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, batwalilila ukwishiba mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.” Cine cine, ukutwalilila ukwishiba Lesa wine wine eka, Yehova no Mwana wakwe, Yesu Kristu cintu cishilingile kuleka.

Lesa wa Cine Asokololwa

Kanshi, Lesa wa cine kuti twamulekanyako kuli balesa ba bufi abengi. Ni Kabumba wa maka yonse uwe ulu, ukusanshako Isonde na bantu babapo. Alikwata ishina lya pa lwakwe ilyaibela—Yehova, nelyo Yawe. Taba lubali lwa kwa lesa wa nkama uwabamo Batatu. Ni Lesa wa kutemwa, uupeela ifyawamisha ku bantunse. Nalyo line ni Lesa wa bulungi, kabili takatekeleshe ku ciyayaya abo batwalilila ukonaula isonde no kutuninkisha inkondo no lukaakala.

Yehova alisokolola ukufwaisha kwakwe ukwa kufumya pe sonde ububifi no kucula no kupanga isonde paradise umukekala abantu ba bufumacumi ku ciyayaya mu nsansa. (Ilumbo 37:10, 11, 29, 34) Lesa Wa maka yonse alibika Umwana wakwe, Yesu, ukuba Imfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa ubwa ku muulu, kabili mu kwangufyanya Yesu akaleta ico calo cipya ica bulungami no kubwesha imibele ya Paradise kwi sonde lyesu.—Daniele 2:44; Mateo 6:9, 10.

Tulecetekela ukuti nomba kuti camwangukila ukwasuka icipusho ca kuti, Bushe Lesa cine cine e ko aba? no kwishiba Lesa wa cine.

[Icikope pe bula 9]

Yesu Kristu aishibishe Yehova nga Lesa wine wine eka