Indeke Shacingililwa Shani?

MU MWAKA umo abantu mupepi na 500,000 balafwa mu masanso ya pa musebo mwi sonde lyonse. Lelo mu 1996 abantu abafwile mu masanso ya mu ndeke bali 1,945. Mu 1997 impendwa ya bafwile yalibwelele kuli 1,226. Akampani kapanga indeke sha Boeing katila “indeke shisenda abalendo ne fipe nga shaende miku milioni kuti shacitapo ubusanso nalimo imiku ibili.”

Nalyo line, indeke nga yapona abantu balalandapo sana lelo balasuulako ukuti cila bushiku abengi balafwa mu masanso ya pa musebo. Cishimikwo kuti mu United States amabasi yalibako eyefilya ku masanso ukucila indeke.

Mulandu nshi indeke shabela ishacingililwako ku masanso ukucila bamotoka? Umulandu umo uwaishibikwa wa kuti ilyo indeke shilepita mu muulu tashipalamana nga bamotoka mu musebo. Umulandu umbi wa kuti bakensha wa ndeke abengi balakanshiwa bwino sana kabili balilamuka sana mu mibombele yabo. Kensha mukalamba uwa ndeke ya Boeing 747 ilingi line aba uwa myaka ya muli ba 50 kabili uwabelesha ukwensha indeke nalimo pa myaka 30. Bonse ababomba mu ndeke balyangwako sana ku kucingilila amasanso. Pantu nga tabacitile fyo kuti bailapwila amasanso.

Ukucingilila Amasanso mu Muputule wa Bakensha

Nga mwaingila mu muputule wa bakensha wa ndeke shisenda abalendo, mukamona ukuti ifibombelo fyabamo fyaba fibili fibili—ifya ku kuso fibomfiwa na kensha mukalamba e lyo ifya ku kulyo fibomfiwa na kensha wa cibili.a Icitabo ca The Air Traveler’s Handbook citila, “kensha umo nga alwalisha, umunankwe kuti atwalilila ukwensha bwino indeke ku fibombelo akwete. Indeke nga ileenda, kensha umo alaceeceeta ifibombelo fya munankwe, no kushininkisho kuti fyonse fibili filebomba cimo cine.”

Na cimbi icicingilila amasanso mu muputule wa bakensha ca kuti kensha mukalamba na kensha wa cibili tabalya ifilyo fimo fine. Mulandu nshi? Mu ca kulya nga muli sumu, ni umo fye e wingasanswa.

Pa kuti ifyela ifisela pamo nge nkupiko sha ku mapindo, imipeto, na mabuleki fingabomba bwino, “ilingi indeke shilakwata ifya kwiminikilako fibili nelyo ukucilapo pantu cimo kuti cafilwa ukubomba bwino.” Pa kucingilila amasanso indeke ishingi isha ndakai shilakwata ifibombelo fibili fibili nelyo fitatu fitatu.

Cinshi Mwingacita Nga Muli mu Ndeke?

Pano pali fimo ifyayanguka ifyo bonse abaninine ndeke bengacita: Belengeni kardi wa makambisho ya kucincintila amasanso, kabili ilyo indeke tailaima kutikeni kuli bakapyunga ba mu ndeke lintu balelondolola ifyo mwingaicingilila ku masanso. Lintu mwaikala pa cipuna, mulingile ukwishiba apabelele umwinshi uupalamineko. Kabili nga kwaima ubukangalume, konkeni amakambisho ya bakapyunga wa ndeke. Nga kwaimako amafya yakakala, balikanshiwa bwino sana ifya kulolenkana na yo. Abali mu ndeke nga baebwa ifya kucita, bafwile ukwendesha no kushe fipe fyabo. Pantu umweo walicindama ukucile fipe.

Indeke sha ndakai shipupukila apaba imiceele iisuma, e co indeke ishingi ishenda intamfu iitali shilapupuka fye bwino sana. E ico, ba ncepela fye bomfwa ukulwala nga bali mu ndeke. Ilingi line kensha mukalamba nga amono kuti imiceele yabipa, kuti acinkulako abalendo ukuikake mishipi ya pa fipuna pa kuicingilila.

Bushe ukwenda mu ndeke kwalicingililwa ku masanso? Ee. Lelo abalendo abengi balasakamikwa pantu indeke yalipusanako. Bushe yapusanako shani? Mu ndeke abantu bekala bufutete tabalolesha ku ntanshi! Bushe busuma nshi bwingabamo mu kwikale fyo? Abali mu ndeke kuti bashintilisha ku fipuna lintu indeke yaiminina mu kupumikisha ukucila fye ukucingililwa ku mushipi uupita pe fumo, uushicingilila bwino nge mishipi iingi iya bamotoka iipita na pa cifuba. Nangu cibe fyo, abantu tabatemwa ukwikala ubufutete batemwa ukulolesha uko baleya!

Bushe Mulatiina Ukunine Ndeke?

Citunganishiwa ukuti amaperesenti 16 ya bena Amerika abakalamba balatiina ukunine ndeke. Kuli bamo bucamwenso e bulenga kabili balatulumushiwa. Cinshi cingabaafwa?

Umwenso kuti wapwako nga mwaishibapo fimo pa lwa ndeke. Cila mwaka indeke 15,000 ishibomfya ifibansa 10,000 shisenda abantu ukucila pa mabilioni 1.2 ukwabulo kucita amasanso ayengi nelyo ukukwata amafya ayengi. “Akampani ka inshuwalansi aka Lloyd’s of London kasoso kuti indeke shalicingililwa ku masanso imiku 25 ukucila bamotoka.”

Nga ca kuti mulatiina ukunine ndeke, belengeni ifitabo pa lwa ndeke e lyo ne fyo bakensha wa ndeke bakanshiwa. Belengeni pa lwa masomo ya pa muulu aya bakensha wa ndeke, pa lwa mafunde bakonka pa maawala balingile ukusendama, pa lwa cipimo ca bwalwa balingile ukunwa ilyo bashilatendeka ukwenshe ndeke, ne fyo bapimwa mu nshita mu nshita pa kushininkisho kuti tabanwine imiti ikola. Na kabili mu mwaka umo bakensha wa ndeke bafwile ukupita amashindano yabili aya kubesha ifyo bengacita lintu kwaimako ubukangalume. Ilyo baleeshiwa ciba fye kwati balepita mu busanso bwa cine cine ica kuti bakensha bamo pa kufuma muli uku kweshiwa “balatutuma no kupiba icibi.” Kensha wa ndeke nga apona aya mashindano kuti bamupoka laisenshi wa kwenshe ndeke shisenda abalendo ne fipe.

Ifi fipimo fyalisumbukisha ukucila pa fikabilwa kuli bakensha wa bamotoka. E ico, nga mwaishibapo ifingi pa lwa ndeke na pali bakensha wa shiko, mukalashicetekela sana.

Ukutandalila icibansa ca ndeke na ko kuti kwamwaafwa. Moneni amakambisho abalendo bafwile ukukonka, no kubebeta ifyo yalekonkwa. Mukamono kuti abengi pa kwika mu ndeke beka kwati ni muli basi baleika. Pantu balibelesha ukwenda mu ndeke. Tambeni indeke ishileima ne shilefika pa cibansa. Mumfwikishe no kukumbwa imibombele ya sayansi iyalenga ukuti indeke shilepupuka bwino no kuba ishacingililwa ku masanso.

Nga e muku wa kubalilapo ukunine ndeke, mwebe kapyunga wa ndeke pa lwa ico no kuti muleumfwako umwenso. Aba bakalapashi balishiba ifyo bengamwaafwa ukuteko mutima no kucetekela imibombele ya ndeke. Esheniko ukuteko mutima. Kensha mukalamba nga amweba ukuti cili fye bwino ukwendauka mu ndeke, imeni mololeko amolu. E fyo mukalaya mulecimfya umwenso wa kutiino kunine ndeke!

[Futunoti]

[Amashiwi pe bula 19]

“Akampani ka inshuwalansi aka Lloyd’s of London kasoso kuti indeke shalicingililwa ku masanso imiku 25 ukucila bamotoka”

[Ifikope pe bula 20]

Ukusambilila ukuteko mutima kuti kwalenga muleipakisha ukwenda mu ndeke

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 18]

Icikope ca ba Boeing Aircraft Company