Nali nge Nkalamo Iilelila Nomba Naba nga Kaana ka Mpaanga Akkafuuka

KAANA KA MPAANGA AKAFUUKA NGA FINTU CASHIMIKWA NA ENRIQUE TORRES, JR.

NAFYELWE mu 1941 pa cishi ca Caribbean ica Puerto Rico, uko iciSpanish e lulimi lwaseeka. Abafyashi bandi abapiina balepepa ku Katolika, lelo bene nelyo inkashi shandi na munyinane (uwafwile ilyo ali umwaice) nangu nine tatwasambilishiwe ifya mipepele, kabili te lyonse twaleya ku calici.

Ulupwa lwafumine mu Puerto Rico no kukuukila ku United States mu 1949. Twaikele mu New York City mu East Harlem, icifulo citwa El Barrio. Twaikele kulya ukufikila mu 1953. Ukutendeka ukulanda iciNgeleshi kwalinkosele. Uku kufwaisha ukulanda iciNgeleshi kwanengele ukuyumfwa ngo ushafikapo.

Ukusongwa

Lyene ulupwa lwesu lwaishilekuukila ku cifulo ca Prospect Heights ica ku Brooklyn. Ni muli iyi nshita abanandi bansongele ukuba mwi bungwe lya bamukukulu. Pa numa naishileba umukalamba wa ili bungwe. Ku ntanshi naishileba umukalamba we bungwe na limbi, ilyaleiba bamotoka. Natendeke no kulapoka inkongole sha cela mushuke isha mu bucenjeshi isha bena mupalamano baleshitika. Naishiletendeka no bupuupu bwa kutoba amayanda kabili naiketwe imiku iingi ninshi nshilakumanisha imyaka 15. Pali ilya nshita ninshi nalileka isukulu.

Ilyo nali ne myaka 16, aba mu buteko bantamfishe ku Puerto Rico ukuti eko nkekale pa myaka 5 apo nali ndepaapaata ukuti bancefesheko ubupingushi. Natuminwe kuli bashikulu no lupwa lwabo. Bali ni bakapokola bapoka penshoni abaishibikwe kabili abacindikwe. Lelo, ilyo papitile umwaka umo bashikulu bantamfishe ku Brooklyn pa mulandu wa kuibimba mu kukolwakolwa, ukubishanya na ba mibele ibi, no bupuupu bwa kutoba amayanda.

Ifyo Batata Babombele mu Bumi Bwandi

Ilyo nabwelele ku New York City ukufuma ku Puerto Rico nasangile ukuti batata balitendeka ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova. Lelo ine nalecita ifyapusanako. Natwalilile ne mikalile ishili ya bukapepa no kutendeka ukubomfya imiti ikola ne fya kunwa fikola. Naishileba mwi bungwe lya bapuupu baletoba amayanda kabili abalebomfya imfuti pa kwiba, icalengele ukuti banjikate mu 1960. Nasangilwe no mulandu no kupingulwa ukwikala mu cifungo imyaka itatu.

Mu 1963, nalikakwilwe ilyo imyaka ya kuba mu cifungo ishilapwa apo nalaile ukuti nshakabwekeshepo ukupula amafunde. Lelo mu kwangufyanya balinjikete na kabili pa mulandu wa bupuupu bwa kutoba amayanda, kabili naikele mu cifungo pa myaka ibili pa Cishi ca Rikers, mu New York City. Nakakwilwe mu 1965. Lelo muli ulya wine mwaka, balinjikete pa mulandu wa kwipaya. Mwandi nakalipe nge nkalamo!

Icilye campingwile ukukakwa imyaka 20 pa Dannemora, ku cifulo cabela ku kapinda ka ku kuso mu New York. Lyene naishiletendeka ukukonka imyata ya ba pa cifungo.

Lelo, nga fintu nandilepo kale, batata balesambilila Amalembo ne Nte sha kwa Yehova. Baishilebatishiwa no kuba eluda mu cilonganino ca mu Harlem. Balentandalila ilingi ilyo naleba mu cifungo, kabili lyonse balelanshanya na ine pa lwa kwa Lesa, ishina Lyakwe, ne mifwaile Yakwe.

Lelo, ilyo nali mu cifungo pa Dannemora, naishileba mwi bumba ilyalekongwesha abantu indalama pali nsonsela umukalamba nga nshi. Pali iyi nshita, mu 1971, icimpungili calimine pa cifungo cimbi mu New York State, ica Attica Correctional Facility. Ici cimpungili cali e mutwe ukalamba mu manyunshipepala kabili mwi sonde lyonse balicilandilepo pa mulabasa na pa televishoni. Pa numa ya ici cimpungili, pa kuti ciikacitika na pa Dannemora, umukalamba wa ba kalinda ba cifungo atontonkenye ukuti afwile ukusala abafungwa abengasonga abafungwa bambi ukucite fyabipa. Aba ababikile mu miputule yaibela.

Pa bafungwa nalimo 2,200, fwebo babikile fweka twali 200. Ukubeebeetwa na kabili kwalengele ukuti bamo balelopaulwa icabipisha. Na kabili, ngo lubali lwa co baleita “ukumumunga imibele,” imiti ikola yalebikwa mu fya kulya.

Uyu tawali e muku wa kubalilapo ukubikwa neka pa mulandu wa mibele yabipa. Lelo, uyu wali e muku wa kubalilapo ukucushiwa muli uyu musango, kabili ici calyambukile ubumi bwandi nga nshi. Nakomenwe inshimbi no kukakwa iminyololo ku molu, kabili pa nshita shalekanalekana nalepumwa icabipisha ku balinshi. Na kabili nalepontelwa pa mulandu wa mushobo wandi. Pa mulandu wa uku kusaalulwa no kupumwa, natendeke ukulya fye panono pa myeshi itatu yonse iyo naikele neka. Ici canengele ukuti ng’ondeko amakilogramu 22.

Abalashi ba pa cifungo tabalepoosako amano ku fyo batata baleipusha pa mulandu wa kulwalilila kwandi. Ici canengele ukupelelwa, kabili natendeke ukulembela aba bupolitiki pa kuti bangafwilishe pali uku kucushiwa.

Batata lyonse baleya ku balemba amanyunshipepala ku kubeba pa lwa uku kupumwa, ukusaalulwa, no kubika imiti ikola mu fya kulya fya bafungwa ba mu muputule waibela. Ni nyunshipepala fye imo, iya Amsterdam News, e yaankwileko ukupitila mu kulemba icipande pa mibele yabipa iya muli ici cifungo. Batata baile na kuli Commissioner of Corrections, mu Albany, New York, pa nshita ishingi kabili lyonse balebeba ati naleikala mu muputule uushili uwaibela. Ilyashi lyandi ku ba bupolitiki pa lwa mibele yali mu cifungo lyalisuulilwe. Naishileba no bulanda nga nshi, pantu calemoneka kwati takuli abengangafwilisha.

E lyo naibukishe fimo ifyo batata balelanshanya na ine. Napingwilepo ukupepa kuli Lesa ukuti angafwe.

Ukwibukisha Lesa

Ilyo nshilapepa, naibukishe ukukoselesha kwa batata ukwa lyonse ukwa kuti nilapepa kuli Yesu lelo kuli Wishi kwa Yesu, uwe shina lya Yehova. Nakontamine pa nshi mu muputule wandi no kulila ubulanda pa mikalile yandi, iyalengele ukuti mpoose hafu wa myaka ya bumi bwandi mu cifungo. Napaapaatile Yehova ukuti angafwe ukufuma muli iyi mibele pantu nomba nalikutulwike ukuti wene fye eka ewingandubula muli ubu bwafya.

Nshishibe inshita nasendele ukupepa, lelo napitulwike mu bumi bwandi no kulomba mu kulapila ukuti Yehova anjelele. Nalaile ukuti ndi no kwesha ukusambililako ifingi pa lwa wene. Ilyo papitile fye inshita inono nalikakwilwe ukufuma mu cifungo capala icifungo ca pa nshi ku kuyaba mu cifungo ca cintubwingi. Ici calengele ntendeke ukulya.

Mu kufishapo icilayo candi ica kusambilila ifingi pali Yehova, natendeke ukubelenga Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures. Cimo icansekeshe sana pali ubu bupilibulo bwa Baibolo cali ni nkupo ya buko iya katapakatapa. Nalitemenwe sana ili langi pantu ifya kufwala fya mu cifungo, imiputule, ne fibumba no mwa kupita fyonse fyali ifya butulukila, ukubutulukila kwalelenga ukupopomenwa. Ku ca kupapusha, ilyo papitile inshita ifintu fyonse fyaishilepentwa na penti ya katapakatapa. Akabungwe ka Department of Corrections kabomfeshe ili langi pa numa ya cimpungili cali mu cifungo ca Attica.

Na kabili natendeke ukubelenga ifipande muli bamagazini ba Ulupungu lwa kwa Kalinda na Loleni!, abo batata balentumina. Ukubelenga ifyacitikila Inte sha kwa Yehova ishingi ishabikilwe mu cifungo pa mulandu wa kukakatila ku citetekelo ca shiko ne shapitile mu fingi ukuncila kwalinkumine sana. Aba bali bantu abashapulile amafunde ayali yonse lelo abacushiwe icabipisha pa mulandu wa kutetekela Lesa. Lelo ine ubucushi bwandi bwali malibu ya kuilombela. Pa numa ya kubelenga ifi fya kukumanya, fyalimfikile pa mutima, kabili nalikoseleshiwe ukusambilila ifyafulilako pali Yehova na bantu bakwe.

Ilyo umwaka umo wasukile wapita, naile mu kumonekela kwi bumba lya bankakwile apo nalaile ukuti naleka imibele yabipa. Umulandu wandi walipitulwikwemo, ukusanshako no bucushi napitilemo mu muputule waibela. Nali ne nsansa ukwishiba ukuti nali no kukakulwa mu 1972 kulila fye nalaya ukuti nshakabwekeshepo ukupula amafunde.

Pa numa ya milungu ibili ukutula apo nafumine mu cifungo, nasangilwe ku kulongana kwa Nte sha kwa Yehova pa Ng’anda ya Bufumu iyali mu ncende naleikala iya bena Spain mu Harlem. Lelo nali ncili ndeyumfwa ukuti nshilingile ukubishanya na bantu ba kwa Yehova. Kabili kwali ifingi ifyo nali no kusambilila pali Yehova, ukuteyanya kwakwe, na bantu bakwe. Na kabili nalekabila inshita ya kuteuluka mu bwikashi pa numa ya kupoosa inshita iingi mu cifungo.

Ku ca bulanda, nalifililwe ukuleka imikalile yandi iya kale. Na kabili natendeke ukubomfya imiti ikola, ukupula amafunde, no kuba ne mikalile ishili ya bukapepa. Ici casukile canenga ukukakwa na kabili pa myaka 15. Lelo, njumfwa ukuti Yehova afwile alimwenemo ubusuma bumo mu mutima wandi, pantu tandekeleshe. Kuti namweba fye ukuti te mulandu muli mu cifungo nelyo iyo, Yehova talekelesha abakongamina ku kusambilila pali wene.

Ukusambilila Baibolo mu Cifungo

Pali yi nshita, ninshi nimbwelela mu cifungo pa Dannemora, nabomfeshe bwino ishuko lye sambililo lya Baibolo ilya cila mulungu ilyaletungululwa ne Nte ya kwa Yehova. Pa numa ya ico, natuminwe ku cifungo ca Mid-Orange Correctional Facility icifungo ca bantu abashacita imilandu ikalamba mu cifulo ca ku kapinda ka ku kuso aka New York. Uku kwali kufumishiwa ku cifungo ca pa Dannemora ica bacita imilandu ikalamba.

Pa numa ya kwikala imyaka ibili mu cifungo pa Mid-Orange Correctional Facility, natendeke ukulasangwapo ilyo umufungwa munandi alesambilila, icintu ico abalashi ba pa cifungo basuminishe. Banyina abali ni Nte ya kwa Yehova e bamutantikile ukuti alekwata ili sambililo. Ukupitila mu kusambilila nasukile natendeka ukubomfya ifishinte fya Baibolo icanengele ukuti ntendeke ukulunduluka lwa ku mupashi.

Pa numa ya kukana imiku 7 ukumfumya mu cifungo ku kushininkisha nga ca kuti nindeka imibele yabipa, mu kushimunuka basukile bamfumya pa muku walenga 8 ku kushininkisha nga ca kuti nindeka imibele yabipa. Umulandu balekaanina ukumfumya pa kuti bashininkishe ukuti nindeka imibele yabipa wali wa kuti “nakongamine ku kupula amafunde.” Nakakwilwe pa numa ya kukakwa imyaka 8 iya ilya myaka 15 bampingwile.

Nasuka Nalubulwa mu Mfimfi

Ilyo nakakwilwe, na kabili naile mu nshila ya kale, kabili pa kashita kanono nabomfeshe imiti ikola. Naleikala no mwanakashi uo icupo cesu cishaishibikwe mwi funde. Ici catendeke mu 1972. Lelo, mu 1983, natendeke ukusambilila Baibolo ne Nte sha kwa Yehova na kabili. Uno muku, natendeke ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu lyonse. Lelo, ilyo nshilatendeka ukusambilila no kusangwa ku kulongana, nalekele ukubomfya imiti ikola no kuleka ukupeepa.

Lelo, ukupusana na mafunde ya kwa Lesa pa lwa cupo, nali ncili ndeikala no mukashi wandi ukwabula ukulembesha icupo cesu. Ici calensakamika, e co naeseshe ukumulenga ukuti asumine ukusambilila Baibolo no kulembesha icupo cesu. Lelo atile Baibolo citabo calembelwe na bantu ku kuteka abanakashi no kuti icupo tacacindama.

Naishileibukila ifyo te kuti ntwalilile na bucisenene no mwanakashi uushicindika amafunde ya kwa Lesa pa lwa cupo. Eco nalimutamfishe kabili nakuukile ku Brooklyn. Nalishibe ukuti nshingalanda na bambi pa lwa kwa Lesa ne mifwaile yakwe nga ca kuti imibele yandi tayaleumfwana na mafunde yakwe.

Pa kuputukako kuli fyonse ifishili fya mu malembo na pa numa ya kusambilila Baibolo pa myaka itatu, pa kuba na kampingu wasanguluka naipeele ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa no kulangisha uku kuipeela ukupitila mu kubatishiwa pe bungano lya Nte sha kwa Yehova. Icilayo nalaile ica kwishiba Lesa uo ishina lyakwe batata lyonse balelumbula icintu ico nshabalayumfwilapo ubulanda. Kabili icilayo nalaile Yehova ilyo nali mu cifungo ca pa nshi pa Dannemora cintu cimo ico nkabombesha ukufishapo ukufikila akalete amapaalo ayengi ayo alaya mu Cebo cakwe.

Ukufuluka Paradise

Ndafuluka nga nshi inshita lintu Yehova akaalula lino isonde lyonse ku kuba paradise wayemba. (Amalumbo 37:11, 29; Luka 23:43) Kabili ndafuluka inshita lintu icilayo na cimbi ica kwa Lesa cikafishiwapo—ukubuushiwa kwa bafwa ku kuba ne shuko lya kwikala kuli pe na pe pe sonde. (Yohane 5:28, 29; Imilimo 24:15) Mwandi cikaba ni nshita iishaiwamina lintu nkapokelela ukufuma ku nshishi abatemwikwa bandi abafwa, ukusanshako batata, umwaice wandi umwaume, na bambi abo naishiba abafwile bwangu! Ilingi ndatontonkanya pali ili subilo, kabili lilandetela ubuseko. Cimbi ico nsekelela ca kuti inkashi shandi shibili na bana ba shiko bamo bamo baliipeela kuli Yehova no kubatishiwa.

Nomba, ilyo ndelanda pa citetekelo candi kuli bambi no kubebako ifyancitikila mu bumi, ndesekelela ukubeshibisha ifyo amashiwi yalembwa pa Amalumbo 72:12-14 yaba aya kusansamusha. Aya mashiwi yatila: “Ipokololo mubusu uwakuuta, no mulanda, no ushikwete wa kumwafwa; ilililo bulanda umulanda no mubusu, ne myeo ya babusu ilapususha: ilubule myeo yabo mu kunyanyantilwa na mu kufyengwa; no mulopa wabo walifinisha mu menso ya iko.”

Ifyo Yehova antekanishisha fyalinsansamusha kabili fyanenga ukusambilila no kukwata imibele afwaya abantu bakwe ukukwata—te kukalipa nge nkalamo, lelo ukuba uwa mutende, uwa cikuuku, kabili uwafuuka nga kaana ka mpaanga. Ici cilakabilwa pantu nga fintu Icebo ca kwa Lesa cisosa, “asenamina abalanda.”—Amapinda 3:34.

[Amashiwi pe bula 18]

“Balinjikete na kabili pa mulandu wa bupuupu bwa kutoba amayanda, kabili naikele mu cifungo pa myaka ibili pa Cishi ca Rikers, mu New York City. Nakakwilwe mu 1965. Lelo muli ulya wine mwaka, balinjikete pa mulandu wa kwipaya. Mwandi nakalipe nge nkalamo!”

[Icikope pe bula 19]

Ubushiku nabatishiwe