Mulandu Nshi Cawamina Ukubelengela Abana Benu?

Dokota Clifford Schimmels, profesa wa masomo, atile: “Aishile kuli ine no kunjikala pa molu nasenda ne citabo cakwe icali na mapepala yapetama nakantaikako . . . icimpondwa, no kusosa ati . . . , ‘Tata mbelengeleniko; mbelengeleniko.’”

A BANA balasambilila bwangu. Ukusapika kulanga ukuti bongobongo wa bana bashilafisha imyaka itatu alakula bwangu bwangu. Cila bushiku ifyo abafyashi bacita pamo nga ukubelenga, ukwimba no kubalanga icitemwishi kuti fyabafwa sana ukukula bwino. Lelo, lipoti wasabankanishiwe pali uku kufwailisha atile, abafyashi ababelengela abana babo abali pa kati ka myaka ibili na 8 baba fye mupepi na citika. Napamo kuti mwaipusha ati, ‘Bushe ukubelengela umwana wandi kuti kwamwafwe cine cine?’

Ukulenga Batemwa Ukubelenga

Incenshi shitubulula ukuti ukubelengela umwana kuti kwamwafwa icine cine. Icitabo ca Becoming a Nation of Readers citila: “Ukubelengela abana e kukabilwa sana pa kuti beshibe ifingabafwa ukuba bakabelenga basuma ku ntanshi. Ici cilakabilwa sana maka maka ilyo bashilatendeka ukuya ku sukulu.”

Ilyo balekutika ku malyashi mulebabelengela mu citabo, abana balasambilila ilyo bali abanono sana ukuti ifilembelwe filingene na mashiwi tusosa. Baleshiba na mashiwi yalembwa mu fitabo. Icitabo cilanda pa kubelenga mu kupongomoka citila: “Lyonse nga twabelengela umwana ninshi tulebika muli bongobongo wakwe ifyebo fisuma. Kuti twaito uku kubelenga ukuti kusabankanya ifyebo fya kulenga umwana ukutemwa ifitabo ne fyalembwamo.” Abafyashi abalenga abana babo ukutemwa ifitabo bakalundulula ukufwaisha kubelelela ukwa kubelenga mu bana babo.

Ukubafwa Ukumfwikisha Ifya mu Calo

Abafyashi ababelengela abana babo kuti babapeela ica bupe cacindama—ukwishiba abantu, ififulo, ne fintu. Pa kubomfya fye indalama ishinono sana, kuti “baishiba” ififulo ifingi ukupitila mu kubelenga ifitabo. Moneni ica kumwenako ca kwa Anthony, umwana wa myaka ibili uo banyina babelengela ukutule lyo afyelwe. Banyina batila: “Umuku wa kubalilapo ukuya kuntu basungila inama lwali lwendo lwa kumona ifyo amonapo kale.” Ifyo amonapo kale? Cine cine, nangu line Anthony alemona bacolwa, inkalamo, indyabuluba, ne nama shimbi pa muku wa kubalilapo, alifishibe kale ifi fibumbwa.

Banyina basosa no kuti: “Mu myaka ibili iya bumi bwakwe, Anthony alishibe abantu abengi, inama, ne fintu fimbi, ukupitila fye mu fitabo.” Cine cine, ukubelengela abana ilyo bali abaice kuti kwabalenga ukumfwikisha icalo baikalamo.

Ukulundulula Bucibusa Bwine Bwine

Imyaka batendeka ukwishiba ifintu, e yo abana balundulula imibele iikuma fintu bakulacita mu myaka ya ku ntanshi. E co, abafyashi balekabila ukubemikila intendekelo ya bucibusa bwakosa umwaba ukubacetekela, umucinshi no kumfwana. Ukubelenga kuti kwabafwa sana ukucite co.

Ilyo abafyashi balela abana no kubabelengela, cilailanga fye ukuti balebeba ati: “Nalimutemwa.” Pa lwa kubelengela umwana wabo, uuli nomba ne myaka 8, Phoebe, uwikala ku Canada atile: “Ine na balume bandi twalishiba ukuti ici calyafwile Nathan apakalamba ukupalama kuli ifwe. Tafisa nangu kamo kuli ifwe kabili ilingi alatweba ifyo aleyumfwa. Calenga ukuti tutemwane sana.”

Cindy lyonse alabelengela umwana wakwe umwanakashi ukutula fye ilyo ali mupepi no mwaka umo, lintu atendeke ukwangwa ifilelandwa ica kutila kuti ashikatala no kukutika pali miniti umo nelyo babili. Bushe inshita aleba no mwana no kutukuta ukumubelengela fyaile fye mu menshi? Cindy atila: “Bucibusa, no mutelelwe ifibapo ilyo tulebelenga capamo ilingi e filenga fye Abigail ukutweba ifyacicitika ku sukulu nelyo ubwafya akwete no munankwe. Mufyashi nshi ashifwaisha umwana ukucite co?” Cine cine, ukubelengela umwana kuti kwakosha bucibusa bwakwe na bafyashi.

Ukusambilisha Imilimo Yacindama mu Mikalile

Icitabo ca 3 Steps to a Strong Family citila: “Abana besu pali lelo, balasambilila ifyabipa ifingi pa Televishoni no kupitila mu fintu fimbi, ica kuti balekabila sana ukuliisha umuntontonkanya, ukutontonkanya kwingabashilimuna, amano na fimo ifingalenga umuntontonkanya wabo ukushikatala, ifingabafwa ukwikala umwabela ifishinte basuminamo no kumona bwino imikalile yabo.” Abafyashi e bafwile ukucincisha abana ukukwata imibele isuma.

Ukumona amashiwi ayengi ayalembwa bwino ayasangwa mu fitabo kuti kwayafwa umwana ukusambilila ukulanda bwino no kulemba. Dorothy Butler, kalemba wa citabo citila Babies Need Books, atila: “Ukutontonkanya kusuma kushintilila pa fyo umo aishiba ululimi lwakwe. Cine cine, ukwishiba ululimi kwalicindama sana pa kuti umo asambilile no kuba uwacenjela.” Ukulanshanya bwino e kulenga ukuti kube bucibusa.

Ukubelenga ifitabo fisuma kuti kwalenga umo ukukwata imibele isuma no kukonke fishinte fisuma. Abafyashi ababelenga no kupelulula na bana babo kuti babafwa ukwishiba ifya kupwisha amafya. Ilyo Cindy alebelengela umwana wakwe umwanakashi Abigail, alebebeta ifyo Abigail aleankula kuli fimo ifyalandwapo mu malyashi. “Pamo nga bafyashi, kuti twasambilila ifingi pa lwa buntu bwa mwana ubushaishibikwa kabili no kwesha ukumwafwa ukutaluka ukutontonkanya kwalubana ilyo ali umunono sana.” Cine cine ukubelengela abana kuti kwasambilisha umuntontonkanya no mutima.

Lengeni Ukubelenga Ukuwama

Pa “kubelengela umwana,” mulenakilila, mwilakosha ifintu, mulebelenga fye kwati kushimika, no kulenga ifyo mulebelenga ukuwama. Abafyashi abeluka, baleshiba ilyo bafwile ukuleka ukubelenga. Lena atila: “Limo Andrew uuli ne myaka ibili, alanaka sana kabili tashikatala pa nshita ntali. Tubelenga pa nshita fye inono ukulingana ne fyo ali. Tatufwaya Andrew ukulamona kwati ukubelenga takwawama, e co tatumupatikisha ukukutika ifilebelengwa nga anaka.”

Ukubelenga kusanshamo ifingi, te kulanda fye ifilembelwe. Ishibeni ilyo mufwile ukuya pe bula limbi ilya citabo ca fikope pa kuti mulenge umwana ukufwaisha ukwishiba icalakonkapo. Mulebelenga bwino. Ukwalula ishiwi no kukomaila pali fimo na ko kuti kwalenga ilyashi ukuwama. Ishiwi lyenu ilya mutembo kuti lyalenga umwana wenu ayumfwa ukuti mwalimusakamana.

Cilawama sana nga ca kutila umwana alelandapo sana. Pemwineni cila nshita, no kwipusha icipusho ica kuti umwana alondolole umwine. Afweni umwana wenu ukwasuka pa kumweba ifyebo engasalapo icasuko calinga.

Mulesala Ifitabo fya Kubelenga

Nalyo line, napamo icacindama sana kusala ifitabo fisuma. Pa kucite co tukabila ukufwailisha. Bebetesheni ifitabo, kabili mulebabelengela fye ifitabo fisuma nelyo ifilimo ilyashi ilingasambilisha umwana wenu imibele isuma. Bebeteni sana inkupo ya citabo, ifikope, ne fyo cilandapo fye. Saleni ifitabo ifyo imwe capamo no mwana wenu wine mwatemwa. Ilingi abana bakamweba ukubabelengela ilyashi limo line imiku iingi.

Abafyashi mwi sonde lyonse balitemwa sana Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo.a Calembelwe ukuti abafyashi balebelenga na bana babo, kabili kuti caafwa abana ukuba bakabelenga basuma no kulenga bene ukufwaisha ukusambilila Baibolo.

Abafyashi ababelengela abana kuti balenga abana babo ukulabelenga bwino, ne ci kuti caleta ifintu fisuma mu bumi bwabo bonse. Ilyo alelanda pa mwana wakwe umwanakashi, JoAnne atile: “Jennifer aishibe ukubelenga no kulemba no kutemwa sana ukubelenga ilyo ashilatendeka ukuya ku sukulu. Lelo, icacindamisha ca kuti, aishiletemwa Kabumba wesu Uwakulisha, Yehova. Jennifer alisambilila ukushintilila pa Cebo ca kwa Lesa icalembwa, Baibolo, ku kumutungulula muli fyonse ifyo alepingulapo ukucita.” Cine cine, ico mwayafwa umwana ukutemwa kuti cacindama sana ukucila ico mwamwafwa ukusambilila.

[Futunoti]

[Akabokoshi ne Cikope pe bula 30]

Ilyo Mulebelengela Umwana Wenu

• Tendekeni ilyo acili akanya.

• Mulepeela umwana wenu inshita ya kuti ashikatale no kuipekanya ukubelengelwa.

• Belengeni amalyashi ayo bonse babili mwatemwa.

• Mulebelenga libili libili kabili mulecincimuka.

• Sanshenimo umwana wenu pa kumwipusha amepusho.

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 29]

Icikope bakopele ku Wildlife Conservation Society’s Bronx Zoo