Isubilo—Bushe Ukuba ne Subilo Kwalicindama?
ILYO DANIEL ali ne myaka 10 ninshi alilwala ubulwele bwa kansa pa mwaka umo. Badokota e lyo na balupwa lwakwe ne fibusa tabakwete isubilo lya kuti akapola. Lelo Daniel ena ali ne subilo. Ali ne subilo lya kuti akakula kabili akafwilishako no kusanga umuti wa kansa. Alesubila ukuti dokota uwaishibisha ifya kundapa ubulwele bwa kansa alwele nga aisa pa cipatala ali, akamundapa. Ilyo bulya bushiku bwafikile, dokota wakwe alifililwe ukuya pa mulandu wa kuti imicele tayali bwino. Ici calilengele Daniel aumfwa sana ububi, kabili ne subilo lyakwe lyalipwile. Pa numa fye ya nshiku ishinono, Daniel alifwile.
Uwashimike ilyashi lya kwa Daniel muntu uubomba ku cipatala uwalefwailisha pa fyo isubilo likuma ubumi bwa muntu. Na imwe mufwile mwalyumfwapo amalyashi ayaba nga ili. Ku ca kumwenako, nga ca kuti umukoloci uuli mupepi no kufwa pali ico alesubila pamo nga ukumonana na lupwa lwakwe nelyo ukubako ilyo ubushiku bumo bukafika kuti ashipikisha kabili te kuti afwe. Nga ca kuti ico acilasubila cacitika afwa no kufwa. Cinshi cilenga ifya musango ukucitika? Bushe ca cine ifi abantu balanda ukuti isubilo lilafwa sana?
Abafwailisha pa fya bumi abengi balanda ukuti umuntu nga nakwata isubilo ubumi bwakwe bulabako bwino. Lelo te bantu bonse abalanda ukuti ifi fya cine. Abafwailisha pa fintu bamo batila ifi abantu balanda pe subilo fya bufi. Abengi pali aba batila ifyo umuntu atontonkanya tafikuma ubumi bwakwe nangu panono.
Te lelo abantu batendeka ukutwishika nga ca kuti cine cine isubilo lyalicindama. Kale sana, Aristotle umuGriki uwasambilile amano ya buntunse balimwipwishe ukuti isubilo cinshi. Atile: “Isubilo cintu cakwelenganya fye.” Mu myaka ya nomba line ilyo baipwishe ba Benjamin Franklin ba politishani ba ku America ukuti isubilo cinshi, batile: “Umuntu uwacetekela mwi subilo akafwa ne nsala.”
Nomba bushe isubilo line e cinshi? Bushe kufwaya fye ukuti icintu cimo cikacitike, nelyo ukuyumfwisha bwino ukuti icintu cimo cikacitika e lyo ninshi te kuti cicitike? Bushe tulingile ukuba ne subilo? Bushe nga tuli ne subilo kuti twaba ne nsansa nelyo ubumi ubusuma? Bushe kwaliba ifishinka ifilanga ukuti ukuba ne subilo kwalicindama?