Abacaice Bepusha Ukuti
Bushe Ningile Ukulekela Isukulu pa Kati?
Bushe ufwaya ukapelele mu gredi shani?
․․․․․
Bushe abafyashi bobe bafwaya ukafike mu gredi shani?
․․․․․
BUSHE ifyo ufwaya e fifwaya na bafyashi bobe? Nangu ca kuti ifyo ufwaya e fyo nabo bafwaya, kufwile kulabako inshita shimo ilyo ufwaya ukulekela isukulu pa kati. Bushe ifilenga kuti fyaba ni fi ifyalandile abana be sukulu banobe?
● “Inshita shimo ndanaka sana ica kuti nshifwaya no kubuuka. Ntila, ‘Cinshi ningalaila ku sukulu no kulasambilila ifintu ifyo nshakabomfye na mu bumi bwandi?’”—E fyalandile Rachel.
● “Nalitendwa ukuya ku sukulu ica kuti mfwaya fye ukuleka no kwingila fye incito. Imona kwati tapali ifyo nsambilila ku sukulu kabili kuti cawama ukwingila incito pa kuti ndefola indalama ukucila ukulaonaula fye inshita.”—E fyasosele John.
● “Cila bushiku nalecita ifya ku sukulu pa ma-awala 4! Ifya kulembalemba, ifya kubelenga, na mashindano fyalemfulila sana ica kuti nalemona ukuti teti nkumemo kabili nalefwaya fye ukufileka.”—E fyalandile Cindy.
● “Bushiku bumo balitwebele ukuti pa sukulu pali ibomba, kabili kwali abantu batatu abalefwaya ukuipaya, e lyo umuntu umo ali-ipeye, kabili paliba naboma abanabo. Inshita shimo calecilamo ica kuti nalefwaya fye ukufuma pa sukulu!”—E fyasosele Rose.
Bushe na iwe walikwatapo amafya ya musango yu? Finshi fyalengele ukuti ufwaye ukulekela isukulu pa kati?
․․․․․
Napamo ino nshita ulefwaya sana ukulekela isukulu pa kati. Bushe icilelenga watendwa fye ne sukulu? Pa kuti twasuke ici cipusho, natumone nga cisuma ukulekela isukulu pa kati.
Ni Lilali Ulingile Ukuleka Isukulu?
Bushe kuti walondolola shani ubupusano bwaba pa kupwisha isukulu no kuleka isukulu?
․․․․․
Bushe walishiba ukuti mu fyalo fimo abana be sukulu basambilila fye imyaka 5 nelyo 8? Mu fyalo fimbi, abana besukulu basambilila isukulu pa myaka 10 nelyo 12. Kanshi takwaba imyaka iyo batila e yo bonse balingile ukuba pa sukulu.
E lyo kabili, mu fyalo fimo kuti basuminisha umwana we sukulu ukulasambilila pa ng’anda, ukwabula ukulaya ku sukulu. Abana be sukulu abasambilila pa ng’anda, ninshi tabaleka isukulu iyo.
Lelo kwena nga ca kuti ulefwaya ukulekela isukulu pa kati, nampo nga ulaya ku sukulu nelyo usambilila pa ng’anda, ulingile ukutontonkanya pa fipusho fyakonkapo:
Bushe ifunde lyatila myaka inga ufwile ukuba pa sukulu? Nga filya fine tulandilepo, amafunde yalanda pa myaka umuntu alingile ukuba pa sukulu yalapusanapusana ukulingana ne calo. Bushe myaka inga mu calo wikala iyo umwana we sukulu alingile ukuba pa sukulu? Bushe walipwisha iyo myaka? Nga wasuula ifyo Baibolo itufunda ukuti ‘tulenakila ubuteko,’ kabili taupwishe imyaka ubuteko bwaimika, ninshi walekela isukulu pa kati.—Abena Roma 13:1.
Bushe nalifikilisha ifyo nalefwaya? Finshi ufwaya ukucita nga wapwisha isukulu? Bushe tawafishiba bwino bwino? Ulekabila ukufishiba! Nga tawishibe, ninshi ukaba kwati muntu uuninine mwi shitima lelo uushishibe uko alefwaya ukuya. Kanshi landa na bafyashi bobe pa kuti mulembele pamo ifyebo fili pa ka mutwe kaleti, “Ifyo Mfwaya Ukucita Nga Napwisha Isukulu,” akali pe bula 21. Nga wacita ifi, cikakwafwa ukubika amano ku masambililo.—Amapinda 21:5.
Bakafundisha bobe na bantu bambi ukwabula no kutwishika bakalakweba apo wingafika mu kusambilila. Lelo kwena abakwata amaka ya kupingula bafyashi bobe. (Amapinda 1:8; Abena Kolose 3:20) Nga ca kuti waleka isukulu ilyo ushilafika mu gredi iyo mwasuminishenye na bafyashi bobe, ninshi walekela isukulu pa kati.
Cinshi ndefwaila ukulekela isukulu? Cenjela, epali waibepa. (Yeremia 17:9) Fwe bantu nga tulefwafwaya ukucita ifya kuisekesha ilingi line tulailungamika.—Yakobo 1:22.
Lemba imilandu ine ine iyo wingafwaila ukulekela isukulu pa kati.
․․․․․
Lemba imilandu iishalinga ukulekela isukulu pa kati.
․․․․․
Milandu nshi iya cine cine iyo wacilemba? Napamo ifyo wingafwaila ukulekela isukulu pa kati mulandu wa kufwaya ukula-afwa balupwa nelyo ukwafwa bambi ukwishiba Lesa. Imilandu iishalinga kuti yaba kutiina ukulemba amashindano nelyo ifyo bakafundisha bakupeela ukuyalembela ku ng’anda. Apabela ubwafya ni pa kwishiba icilenga sana sana ukuti ufwaye ukulekela isukulu pa kati, bushe ni pa milandu ine ine nelyo ni pa milandu iishalinga?
Lolesha na kabili pa milandu ulembele iyo ulefwaila ukulekela isukulu pa kati, kabili mu bufumacumi salapo inambala pali 1 ukufika ku 5 iyo wingabika ku mulandu umo umo. (1 ileimininako iishacindama sana, 5 ileimininako iyacindama sana). Nga walekela isukulu pa kati pa fya cabe cabe fye, ifintu tafyakawame.
Cinshi cabipa mu kuleka isukulu?
Ukulekela isukulu pa kati kwaba kwati kutoloka mwi shitima ilyo ushilafika uko uleya. Nalimo te kuti uipakishe ulwendo lwa mwi shitima e lyo abo ule-enda nabo nalimo kuti baba bantu ababipa. Nomba nga watoloka mwi shitima, te kuti ufike uko uleya kabili kuti waicena icabipisha. E fyo cingaba nga walekela isukulu pa kati, te kuti ucite ifyo walefwaya ukucita nga wasambilila, kabili kuti wakwata amafya pali ino nshita e lyo na ku ntanshi, pamo nga aya twalalandapo:
Amafya wingakwata pali ino nshita Kuti wakwata ubwafya bwa kusanga incito, kabili nga waisanga, ninshi ya kufola indalama ishinono. Pa kuti uleisakamana mu mikalile, kuti watampa ukubomba ama-awala ayengi, e lyo kuti watampa no kubombela mu ncende ishabipa sana ica kuti ne ncende ya pa sukulu waba yawamapo. Lelo nga walipwishishe isukulu kuti wasanga incito isuma iya kuti ne ndalama nashifulako.
Amafya wingakwata ku ntanshi Casangwa ukuti abengi abalekela isukulu pa kati ilingi line balalwalalwala, balakwata abana bwaice bwaice, balabakaka mu fifungo, kabili bashintilila pa tubungwe utwafwilisha abapiina.
Lelo, nangu ca kutila wapwisha isukulu te kutila ninshi tawakakwatepo aya mafya. Nomba cinshi wingalekela isukulu no kuikolomwena aya mafya?
Ubusuma bwa Kupwishisha Isukulu
Nga wapona amashindano nelyo nga ku sukulu takulewama, kuti wafwaya ukuleka pantu amafya ulekwata kuti yamoneka kwati nayabipisha ukucila ayo ukakwata ku ntanshi. Lelo ilyo ushilaleka isukulu, kuti cawama watala wamona na pa busuma ubo bana besukulu twacilandapo basanga mu kupwisha isukulu.
● “Nalisambilila ukushipikisha, nalishipa na mu matontonkanyo. Kabili nalisambilila ukuti pa kuti mbe ne nsansa mu fyo ndecita, mfwile ukucita ifinganenga ukuba ne nsansa. Pa mulandu wa kuba pa sukulu, nalisuka naishibilako ifya kulengalenga, kabili e fyo nkalacita nga napwisha isukulu.”—E fyalandile Rachel.
● “Nomba nalishiba ukuti nga nabombesha, kuti nacita ifyo mfwaya ukucita. Ndesambilila incito ya fya kulungishalungisha pa sukulu naba iikangafwa ukusanga incito mfwaisha iya kulungisha fimashini fya kupulintila ifitabo.”—E fyasosele John.
● “Isukulu lyalingafwa ukwishiba ifya kupwisha amafya aya mu kalasi nelyo kumbi fye. Ukwishiba ifya kucita nga nakwata amafya mu masambililo, mu kumfwana na bambi, e lyo na mafya yambi, kwalingafwa ukuba na mano ayashikatala.”—E fyalandile Cindy.
● “Isukulu lyalingafwa ukuipekanya ku mafya ayali yonse ningakwata ilyo nkengila incito. E lyo, nalipitile mu fintu ifingi ifyalengele ntontonkanye pa calenga ndepepa Lesa, kanshi ukuba pa sukulu kwalinengele nkose sana mu fyo nasuminamo.”—E fyasosele Rose.
Imfumu ya mano Solomone yalembele ukuti: “Impela ya mulandu yawama ukucila ukutendeka kwa uko. Uwatekanya awama ukucila uwa matutumuko.” (Lukala Milandu 7:8) E co ukucila ukuleka isukulu, mu mutekatima ishiba ifya kucita ilyo wakwata amafya pa sukulu. Nga watwalilila ukucita ifi, ukasanga ukuti ifintu fikakuwamina sana ku ntanshi.
Ifipande na fimbi ifya “Abacaice Bepusha Ukuti” kuti wafisanga pa Intaneti ukubomfya adresi ya www.watchtower.org/ype
IFYA KUTONTONKANYAPO
● Bushe ukukwata amabuyo ilyo uli pa sukulu kuti kwakwafwa shani ukupoosa amano pa masambililo?
● Mulandu nshi cacindamina ukuti waishibako fimo pa ncito ulefwaya ukese mu kubomba nga wapwisha isukulu?
[Akabokoshi ne Fikope pe bula 20]
IFISOSA ABANOBE
“Ku sukulu e ko nasambilile ukutemwa ukubelenga. Cilawama sana ukwishiba ukubelenga pantu kuti waishiba ifyo bambi na bo batontonkanya ne fyo bomfwa pa fintu fimo.”
“Cilangafya ukwishiba ifintu ifyacindama. Lelo nga nshaile ku sukulu, nga calibipa no kucilapo! Isukulu lilangafwa ukutantika ifya kucita, ukulakonka ifyo natantika, no kubombela pa fintu ifyacindama.”
[Ifikope]
Esme
Christopher
[Akabokoshi ne bula 21]
IFYO MFWAYA UKUCITA NGA NAPWA ISUKULU
Umulandu ukalamba wila ku sukulu wa kuti nga wakula ukasange incito ya kubomba iikakwafwa mu mikalile yobe no kusunga bwino ulupwa lobe ulo wingakwata ku ntanshi. (2 Abena Tesalonika 3:10, 12) Bushe walisalila libela incito ufwaya ukubomba ne fyo inshita upoosa ku sukulu ingakwafwa ukuipekanya ukwisabomba iyo ncito? Pa kuti wishibe nga ca kuti amasambililo yobe yalekwafwa mu fyo ufwaya ukucita, asuka aya mepusho yakonkapo:
Finshi nacenjelamo sana? (Ku ca kumwenako, bushe ulomfwana bwino na bantu bambi? Bushe walitemwa ukupanga nelyo ukulungisha ifintu, nangu ukubomba imilimo yapala iyi? Bushe uleshiba apali ubwafya no kwishiba ifya kubupwisha?)
Ni ncito nshi ningabomba iyapalana ne fyo nacenjelamo sana?
․․․․․
Ni ncito nshi ishaseeka ku ncende njikalila?
․․․․․
Masambililo nshi ndesambilila pali ino nshita ayengangafwa ukusanga incito?
․․․․․
Finshi fimbi nsambilila pali ino nshita ifingangafwa ukucita bwino bwino ifyo mpanga?
․․․․․
Ibukisha ukuti isukulu lya kukwafwa ukuti ukabomfye amasambililo yobe ku ntanshi. E ico wicishamo, wiba umwana we sukulu uushileka kusambilila pa mulandu wa kuti uletiina ukubomba imilimo ya bakalamba. Wiba kwati muntu uwikalilila fye mwi shitima uutiina ukwikila nangu ca kuti nafika pa citesheni.
[Akabokoshi pe bula 22]
KU BAFYASHI
“Bakafundisha bandi balang’umfwisha ubunang’ani!” “Ifya kuya mu kulembela ku ng’anda filafula sana!” “Mulandu nshi uwa kulabelengela sana pantu no kufisha fye amatoni ya kupaashilapo kulangafya? Pa mulandu wa mafya ya musango yu, abaice bamo balafwaya ukuleka isukulu ilyo tabalasambilila ne fingabafwa mu mikalile. Cinshi mwingacita nga ca kutila umwana wenu alefwaya ukuleka isukulu?
Bushe mumona shani amasambililo? Bushe ilyo mwalesambilila mwalemona ukuya ku sukulu kwati kupoosa fye inshita, nelyo mwaleumfwa kwati muli mu cifungo? Nga e fyo mwalemona amasambililo, ninshi e fyo na bana benu bene bengalayamona. Icishinka ca kuti nga bapwisha isukulu abana benu kuti bakwata “amano yene yene no kulingulula,” e kuti bakaba na mano ayakalenga bakekale bwino ilyo bakakula.—Amapinda 3:21.
Mulebafwa no kubashitila ifya ku sukulu. Abana bamo balakwata amano nomba tabeshiba fye ifya kubelenga pa kuti balepaasa, nelyo tabakwata ukwa kubelengela ukusuma. Ukwa kubelengela ukusuma kufwile kwaba itebulo, ulubuuto ulwalinga, ne fya kubelengamo. Kuti mwa-afwa umwana wenu ukuba na mano ku sukulu nelyo mu fya kwa Lesa, nga mulemusambilisha e lyo namumupekanishisha no kwa kubelengela ukusuma ukwa kuti aletontonkanya pa fyo alebelenga.—1 Timote 4:15.
Mwilalekela fye bakafundisha. Mwilamona bakafundisha kwati balwani, lelo mulebombela pamo nabo. Mufwile ukubeshiba, no kwishiba amashina yabo. Bebeni ifyo umwana wenu afwaya ukucita e lyo ne fimwafya. Nga ca kuti umwana wenu cilamwafya ukupaasa, esheni ukwishiba icilenga. Ku ca kumwenako, bushe umwana wenu amona kwati nga alepaasa sana ninshi bakalamucusha ku banankwe? Bushe ni kafundisha e ulenga? Bushe fisambilisho e fyakosa? Mufwile ukula-afwa umwana wenu pa kuti aleishibilapo na fimbi mu fisambilisho acita, talingile kulatiina ifyo amona ukuti fyalikosa. Cimbi ca kuti mufwile ukwishiba nga kuli fimbi ifilelenga pamo nga ukukanamwenesha nelyo ukukanaishiba bwangu ifintu.
Nga mwabikako sana amano ukusambilisha umwana wenu, ifya ku sukulu ne fya kwa Lesa fine, umwana wenu akatunguluka.—Amapinda 22:6.
[Icikope pe bula 22]
Ukulekela isukulu pa kati kwaba kwati kutoloka mwi shitima ilyo ushilafika uko uleya