IFINGAFWA ULUPWA | UKUKUSHA ABANA

Ifya Kusalapula Umwana Wenu Umusepela

UBWAFYA UBUBAPO

Tutile mwalipanga ifunde lya kuti 21:00 hrs nga yakumana, bonse kushimya amafoni, lelo imiku ibili mu mulungu mwasanga umwana wenu umwanakashi alelemba meseji pa foni ubushiku pa kati. Nangu limbi mwalyeba umwana wenu umwaume ukuti afwile ukufika pa ng’anda ilyo 22:00 hrs ishilalila, nomba ubushiku bwafumineko na kabili afikile ne nshita ya 23:00hrs.

Ca cine ukuti umwana wenu alilufyanya. Nomba intanshi mulingile ukwishiba umulandu alepulila mu mafunde. Limo kuti camoneka kwati abana baletoba amafunde ku mufulo fye, lelo kuti mwasanga ukuti kanshi te ku mufulo nakalya.

UMULANDU KUBELA UBU BWAFYA

Ukukanakosha amafunde mwapanga. Imisepela limo balapula mwi funde ku mufulo fye pa kuti bamone ifyo abafyashi balacitapo. Ku ca kumwenako, abafyashi nga baeba umwana ukuti nga alufyanya bakamucita ca kuti na ca kuti, umusepela nalimo kuti aesha ukucita cilya cine bamuleseshe pa kuti amone nga abafyashi balacita ifyo balandile. Bushe abana abacita ifya musango yu kuti twatila ni bacintomfwa? Kwena te kuti tulande ukuti ni bacintomfwa. Icishinka ca kuti, abana ilingi line balaleka ukukonka amafunde nga bamona ukuti abafyashi tabakosha amafunde bapanga, nelyo balaluka-aluka.

Ukumina fye kumo. Abafyashi bamo balafwaya sana ukulapindulula abana babo kabili pa kucita ifi balabapangila amafunde ayengi. E lyo umwana umusepela nga atoba ifunde, balafulwa sana no ku mubikilapo amafunde na yambi. Na lyo line, ukucita ifi ilingi kulenga fye ifintu ukubipilako. Icitabo cilanda pa fya kukusha imisepela ica Parent/Teen Breakthrough citila: “Umusepela nga mulemupindulula fye na pashilingile e lyo acilanamo ukukaana ifyo mulemweba. Ukulapindulula sana umwana cimo no kwesha ukolola icumbu, te kuti cololoke iyo, kuti cakontoka fye. Kanshi mwilaumina fye kumo.”

Nga mulefwaya umusepela wenu akule bwino, mulingile ukulamusalapula mu kulinga. Ukusalapula kwalipusana sana no “kukanda” pantu ukukanda kwalola mu kuti uyo muntu afwile ukucula, lelo ukusalapula kwena “kufunda” fye. Nomba kuti mwasambilisha shani umusepela wenu ukulakonka amafunde mulemupeela?

IFYO MWINGACITA

Mwilapita mu mbali. Imisepela bakabila ukubeba mu kulungatika ifyo mulefwaya balecita ne fingabacitikila nga bakaana ukumfwa ifyo mulebeba.—Icishinte ca mu Baibolo: Abena Galatia 6:7.

Esheni ukucita ifi: Lembeni amafunde mwapanga pa ng’anda. Lyena yipusheni amuti: ‘Bushe amafunde napanga yalifulisha? Bushe yalicepesha? Bushe kuliko amafunde yamo ayashilekabilwa? Bushe mfwile ukwalulako amafunde yamo apo nomba umwana aleya-alealuka?’

Mulecita ifyo mwalanda. Imisepela kuti bapelenganishiwa nga ca kuti inshita imo ilyo balufyanya, mwabalolesha fye, e lyo umuku wakonkapo wena mwabakanda ilyo babwekeshapo umulandu umo wine.—Icishinte ca mu Baibolo: Mateo 5:37.

Esheni ukucita ifi: Salapuleni umwana ukulingana ne cilubo acitile. Ku ca kumwenako, umwana nga acila pa nshita mwamweba ukubwela pa ng’anda, icingalinga kumucefeshako inshita na kabili.

Mwilaumina fye kumo. Ilyo abana benu batendeka ukukonka amafunde, kuti cawama ukulabasuminisha ukucitako fimo fimo, ici cikalenga bakamone ukuti tamwaumina fye kumo.—Icishinte ca mu Baibolo: Abena Filipi 4:5.

Esheni ukucita ifi: Muleikala pa nshi no kulanshanya no mwana wenu umusepela ilyo mulepanga amafunde. Limbi kuti mwamwipushako ifyo alemona ukuti e fyo mwingamucita nga apula mu mafunde yamo. Ilingi line imisepela balakonka sana amafunde aya kuti pa kuyapanga mwalibepwisheko nabo bene.

Bafweni ukuba no mutima usuma. Ilyo mulesambilisha abana benu ukulakonka amafunde, mulingile no kubasambilisha ukutemwa icisuma no kupata icabipa pa kuti balekwata kampingu iisuma. Kampingu yaba kwati muntu uwaba mu kati uutweba icisuma ne cabipa. (Moneni akabokoshi akaleti: “Bafweni Ukuba ne Mibele isuma.”)—Icishinte ca mu Baibolo: 1 Petro 3:16.

Esheni ukucita ifi: Bomfyeni Baibolo pa kusalapula abana benu. Muli Baibolo mwaba ‘ukusalapula ukwingalenga umuntu ukushilimuka,’ kabili amano yabamo kuti yalenga “abapelwa amano ukucenjela, no kulenga umulumendo [nelyo umukashana] ukwishiba no kulingulula.”—Amapinda 1:1-4.

[Akabokoshi pe bula 4]

AMALEMBO AYENGAMWAFWA SANA

“Pantu ico umuntu alebyala, e co akalobolola.”—Abena Galatia 6:7.

“Lekeni Ee wenu abe Ee, na Iyo wenu abe Iyo.”—Mateo 5:37.

“Lekeni abantu bonse beshibe ukuti muli ba mutembo.”—Abena Filipi 4:5.

“Kwateni kampingu musuma.”—1 Petro 3:16.

[Akabokoshi pe bula 4]

BAFWENI UKUBA NE MIBELE ISUMA

Afweni umwana wenu ukulatontonkanya pa mibele iyo engatemwa abantu ukumwishibilako. Umusepela nga akwata ubwafya, icingamwafwa ukulapingulapo bwino kulayipusha amepusho pamo nga:

▪ Bushe mfwaya ukuba umuntu wa musango nshi?—Abena Kolose 3:10.

▪ Bushe umuntu uwaba no mutima wakweteko Kristu kuti acita shani nga akwata ubwafya bwa musango yu?—Amapinda 10:1.

Muli Baibolo mwaliba amalyashi ya cine cine ayalanda pa baume na banakashi abaishibikwe ukuti bali bantu abasuma nelyo ababipa pa mulandu wa fyo balecita. (1 Abena Korinti 10:11; Yakobo 5:10, 11) Bomfyeni aya malyashi ku kwafwa abana benu ukuba ne mibele iisuma.

(Belengeni Loleni! ya October 2012 iya ciNgeleshi)