Ifyo Nyenye Ekala

BANYENYE bamoneka kwati ni makanta kabili balasangwa mu fyalo fye fyonse ukufumishako fye ku Antarctica. Na lyo line, banyenye aba ku America, balipapusha abasambilila sana pa fya mweo.

Tontonkanyeni pali ici: Banyenye abengi bamoneka nga kwatampa ukukaba, kabili bekala fye imilungu iinono. Muli iyi ine imilungu inono, balayubula, balalila sana, balapupuka, balasanda, lyena balafwa. Icipapusha ca kuti banyenye bambi bamoneka nga papita imyaka 13, e lyo imisango imbi iya banyenye bamoneka nga papita imyaka 17. Nomba baba kwi pali iyi imyaka yonse?

Pa kwasuka ici icipusho, natulande pa fyo ciba nga ca kuti banyenye batotwa. Nga papita umulungu ukutula apo bamonekeele, banyenye abakulu balatendeka ukutamfyanya, kabili abakota balabikila amani 400 ukufika kuli 600 ku misambo ya miti, kabili pa numa ya ifi balafwa. Nga papita imilungu iinono, amani yalatendeka ukutotwa kabili tunyenye utwana tulapona ku miti kabili tulengila ku bwendo no kutendeka ukwikala mu mushili no konka amenshi ku mishila ya miti ne fimpusa pa myaka iingi. Nga papita imyaka 13 nelyo 17, banyenye abakulu balafumina ku nse.

Magazini ya Nature yalandile pa bumi bwa kwa nyenye ukuti, “Ifyo nyenye ekala fyalipapusha ba sayantisiti pa myaka iingi. . . . Nangu fye ni pali ino ine inshita abasambilila pa tushiishi balafwaya ukwishiba ifyo cali pa kuti banyenye basanguke.” Ifyo banyenye bekala fyalyafya ukumfwikisha.

Muletipo shani? Bushe kuti twatila banyenye abekala muli uyu musango basangwike fye nelyo kwali uwa bapangile?