Ipakishe Ubumi Bwa Lupwa

Bushe indupwa mu cine cine kuti shaba isha nsansa?

Ni shani cingacitika?

Bushe walishiba indupwa ishili shonse ishaba ishaikatana kabili isha nsansa nge sho shilemoneka muli iyi trakiti? Indupwa ukuli konse shilepaatukana umupwilapo. Ukulekana, ukubulwa umutelelwe wa ncito, impika sha mufyashi waba eka, ukukalifiwa—fyonse ifi fisangwilako ku bwafya. Incenshi pa lwa bumi bwa lupwa alilile ubulanda ukuti: “Pali nomba, ukutunganya pa lwa konaika kwa lupwa kuli ukwabeleshiwa ku uli onse.”

Mulandu nshi indupwa ilelo shilolenkana ne mpika sha musango yo ishabipisha? Ni shani fintu twingaipakisha ubumi bwa lupwa?

Ifyo Ulupwa Lwatendeke

Ku kwasuka ifi fipusho, tulekabila ukwishiba intulo ya cupo no lupwa. Pantu nga ca kuti ifi fyalikwete Katendeka—Kalenga—ifilundwa fya lupwa filingile ukulolesha kuli wene ku butungulushi, apantu mu kushininkisha kuti aishiba bwino ifyo twingaipakisha ubumi bwa lupwa mu kuwaminako.

Ku ca kusekesha, abengi basumina ukuti imitantikile ya lupwa tayakwete Katendeka. The Encyclopedia Americana isoso kuti: “Abasambilila bamo bakongamina ku kulonsha intulo ya cupo pa kulinganya imitantikile ya nama pe samba lya muntu.” Nalyo line, Yesu Kristu alandile pa lwa kubumbwa kwa mwaume no mwanakashi. Ayambwile ngo bulashi icalembwa ca mu kubangilila ica Baibolo no kusoso kuti: “Ico Lesa alundenye, umuntu elundulula.”—Mateo 19:4-6.

E co Yesu Kristu alilungika. Lesa wakwato mucetekanya abumbile abantunse ba kubalilapo no kubapekanishisha ubumi bwa lupwa ubwa nsansa. Lesa aletele abaupana ba kubalilapo capamo mu cupo no kusoso kuti umwaume “alambatila na ku mukashi wakwe, na bo babo mubili umo.” (Ukutendeka 2:22-24) Bushe kuti caba, lyene, ukuti impika sha ndupwa ilelo shilema pa mulandu wa kusupila imisango ya bumi iyo ilwisha ifipimo fyaimikwa na Kabumba mu Cebo cakwe, Baibolo?

Ni Nshila Nshi ku Kutunguluka?

Nge fyo ukwabulo kutwishika uli uwaibukila, icalo ca muno nshiku cisumbula ukuitemwa no kuikusha. “Ubufunushi busuma,” e fyo uubomba pa ndalama aebele ikalasi lya pa koleji ilyalepwisha isukulu mu United States. “Kuti waba uwafunuka kabili nalyo line ukutwalilila ukuyumfwa bwino we mwine.” Lelo ukusupila ifikwatwa fya ku mubili takutungulula ku kutunguluka. Na kuba, ukutemwe fimoneka, e cimo ica kulengo munsokwe cakulisha ku bumi bwa lupwa pa mulandu wa kuti cingila mu nshila ya kwampana kwa buntunse kabili ciliila abantu inshita ne ndalama. Mu kucilanya languluka fintu amapinda yabili aya Baibolo, yatwaafwa ukumona icabe cacindama ku nsansa.

“Cawama ukulya umusalu na bantu abo watemwa ukucila ukulya umupusa wawamisha uwa nama apali ulupato.”

“Cawama ukulya ubufungau bwauma ubwa mukate mu kuba no mutende wa muntontonkanya ukucila ukukwata umutebeto mu ŋanda yaisulamo ubwafya.”

Amapinda 15:17; 17:1, “Today’s English Version.”

Ya maka, bushe te ifyo? Tontonkanya fye fintu icalo cingaba icapusanako nga ca kuti ulupwa ululi lonse lwaikatilile kuli ifi ifya ntanshi! Baibolo na kabili ipayanya ubutungulushi bwacindama pa fyo ifilundwa fya lupwa filingile ukubomba na umo no munankwe. Languluka amakambisho yanono fye yantu ipeela.

Mwe Balume: ‘Temwa umukashi obe ngo mubili obe wine.’—Abena Efese 5:28-30.

Ilyayanguka, lelo ilibomba nga nshi! Baibolo na kabili ikambisha umulume ‘ukupeela umucinshi ku mukashi.’ (1 Petro 3:7) Acite ci pa kumupeela ukusakamana kwaibela, ukusanshako ukunakilila, ukulangulukilako, no kwebekesha. Na kabili alacindika ukulangulukapo kwakwe no kukutika kuli wene. (Linganyeniko Ukutendeka 21:12.) Bushe taulesumina ukuti ulupwa ululi lonse lukanonshiwa nga ca kuti umulume asunga umukashi wakwe mu kuba no kwangwako, nge fyo umwine wine engafwaya ukusungwa?—Mateo 7:12.

Mwe Bakashi: ‘Ba na katiina ku mulume obe.’—Abena Efese 5:33.

Umukashi alasangwilako ku nsansa sha lupwa pa kwafwilisha umulume wakwe ukufikilisha ifishingamo fyakwe ifyafina. Ifi e fyo capekanishiwe, apantu Lesa apayenye umukashi ukuba ‘kaafwa kuli wene uwayana nankwe.’ (Ukutendeka 2:18) Bushe kuti watesekesha ipaalo ku bumi bwa lupwa lintu umukashi alanga umucinshi ku mulume wakwe pa kwafwilisha ukupingulapo kwakwe no kubombela pamo nankwe ku kunonka amabuyo ya lupwa?

Abanabo ba mu cupo: “Abalume na bakashi bafwile ukuba aba cishinka kuli umo no munankwe.”—AbaHebere 13:4, TEV.

Lintu baba ifyo, ubumi bwa lupwa mu kushininkisha kuti bwanonshiwa. Ubucende ilingi line bonaula ulupwa. (Amapinda 6:27-29, 32) Mano mano, kanshi, Baibolo icincisha ukuti: “Ba uwa nsansa no mukashi obe kabili sanga ubuseko bobe mu mukashana waupile . . . Mulandu nshi wingapeelela ukutemwa kobe ku mwanakashi umbi?”—Amapinda 5:18-20, TEV.

Mwe Bafyashi: ‘Kanshisheni abana benu umo bafwile ukubela.’—Amapinda 22:6.

Lintu abafyashi bapeela inshita no kwangwako ku bana, ubumi bwa lupwa mu kushininkisha kuti bwawama. Muli ifyo, Baibolo icincisha abafyashi ukusambilisha abana babo ifishinte fyalungama ‘pa kwikala mu mayanda yabo, na pa kwenda mu nshila, kabili pa kulaala na pa kubuuka.’ (Amalango 11:19) Baibolo na kabili isoso kuti abafyashi balingile ukulanga ukuti balitemwa abana babo pa kubasalapula.—Abena Efese 6:4.

Mwe Bana: “Mwe bana, nakileni abafyashi benu muli Shikulu.”—Abena Efese 6:1.

Ca cine, muli ici calo ca bupulumushi, tacaba lyonse icayanguka ukumfwila abafyashi bobe. Nalyo line, bushe taulesumina ukuti caliba ica mano ukucita cintu Katendeka wa lupwa atweba? Alishiba icatuwamina ku kulenga ubumi bwa lupwa lwesu ukuba ubwa nsansa shacilapo. E co esheni na maka ukumfwila abafyashi benu. Bo wapampamina ukusengauka amesho ayengi aya calo ku kucite calubana.—Amapinda 1:10-19.

Ukufika ku cipimo uko icilundwa cimo cimo ica lupwa cibomfya ukufunda kwa Baibolo, ubumi bwa lupwa bukanonkelamo. Ulupwa talwakaipakishe fye ubumi bwawaminako nomba lelo lukakwata icilolelo ca nshita ya ku ntanshi iya kupapusha mu calo cipya icalaiwa na Lesa. (2 Petro 3:13; Ukusokolola 21:3, 4) E co cipangeni ukuba icibelesho ca lupwa ukusambilila Baibolo capamo! Amamilioni ya ndupwa mu kusaalala kwe sonde balisanga ubutungulushi ubwapayanishiwa mu citabo ca fikope fyayemba Icaba Inkaama ku Nsansa sha Lupwa ukuba ubwa kunonsha kwa cine cine.

Kano fye nga calangililwa mumbi, ukwambula konse ukwa Malembo kufumine mu Bupilibulo bwa Cibemba.