Icipandwa 27

Yehova Afumisha Ubukali Bwakwe pa Nko

Esaya 34:1-17

1, 2. (a) Cinshi tushingatwishika no kutwishika ukukuma ku cilandushi ca kwa Yehova? (b) Cinshi Lesa apwishishisha ukupitila mu kucita icilandushi?

YEHOVA LESA alitekanya ku babomfi bakwe aba busumino, e lyo na ku balwani bakwe, nga ca kuti imifwaile yakwe yapinda ukuti cibe fyo. (1 Petro 3:19, 20; 2 Petro 3:15) Abalwani ba kwa Yehova teti batesekeshe ukutekanya kwakwe kabili kuti bamona kwati alafilwa nelyo kwati tafwaya ukucitapo cimo. Nalyo line, lyonse Yehova kuli pele pele alafwaya abalwani bakwe ukulubulula, nga fintu icipandwa calenga 34 ica kwa Esaya cilangilila. (Sefania 3:8) Pa nshita imo, Lesa alekele Edomu ne nko shimbi ukucusha abantu bakwe ukwabula ukupumfyanya. Lelo Yehova alikwete nshita yakwe iyalinga iya kukandilapo. (Amalango 32:35) Na lino line, pa nshita yakwe iyalinga, Yehova akaleta icilandushi pali bonse aba muli cino calo cibifi abasuusha bumulopwe bwakwe.

² Umulandu ukalamba Lesa alandwila wa kulangisha bumulopwe bwakwe no kucindika ishina lyakwe. (Amalumbo 83:13-18) Ukukanda kwakwe na kabili kuleebela ababomfi bakwe ukuti cine cine beminishi bakwe kabili kulabapususha ku mibele yabipa. Icilandushi ca kwa Yehova na kabili cilomfwana sana no bulungi bwakwe.—Amalumbo 58:10, 11.

Peepekeni, Mwe Nko

3. Bwite nshi Yehova ukupitila muli Esaya afisha ku nko?

³ Ilyo ashilalanda sana pa kukanda Edomu, Yehova ukupitila muli Esaya afisha ku nko shonse ubu bwite bwakakala ati: “Palameni ku kuumfwa, mwe nko, mwe bantu na bantu, peepekeni; umfweni, we pano isonde na fyonse ifyaisulapo, we pano nse na fyonse ififumapo!” (Esaya 34:1) Uyu kasesema libili libili alisuusha inko shishipepa. Nomba ali mupepi no kusheba mu kusupawila icipyu cili no kwisa. Bushe uku kusoka kwaliba no bupilibulo ubuli bonse mu nshiku shesu?

4. (a) Cinshi inko shaebwa ukucita, nga fintu calembwa muli Esaya 34:1? (b) Bushe ukupingula Yehova apingule nko kwalola mu kuti ni Lesa umunkalwe? (Moneni umukululo pe bula 363.)

⁴ Ee. Mulopwe wa mu kubumbwa konse nakwata umulandu wa kushinina imbali shonse isha buno bwikashi bwabamo abashipepa. E mulandu wine kanshi “abantu na bantu” na “pano isonde” baebelwa ukumfwa ubukombe bwa mu Baibolo ubo Yehova alenga ukuti bubilishiwe isonde lyonse. Esaya alanda mu mashiwi ayatwibukishako ulwa Amalumbo 24:1, no kutila aba pano isonde bonse bali no kumfwa ubu bukombe—no ko kusesema kwalifishiwapo mu nshita shesu, ilyo Inte sha kwa Yehova shishimikila “ukufika ku mpela ya pano nse.” (Imilimo 1:8) Lelo inko tashakutika. Tashakatamika ukusokwa shisokwa pa lwa kuloba kwa shiko ukuleisa. Kwena ici tacakaleshe Yehova ukufikilisha icebo cakwe.

5, 6. (a) Ni pali cinshi ifyalo fyalubulwishiwa kuli Lesa? (b) Kuti caba shani ukuti “impili shikasunguluka ku milopa ya shiko”?

⁵ Uku kusesema nomba kwalanda pa fyo ifintu fikabipila inko shishipepa, ifyapusaninina ne subilo lyawamisha ilya bantu ba kwa Lesa ilyalondololwa ku ntanshi. (Esaya 35:1-10) Uyu kasesema alondolola ati: “Yehova ali no bukali pa nko shonse, ne cipyu pa mulalo wabo onse; nabapeela ku konaulwa, nabapeela ku kwipayaulwa; indase shabo shikapooswa pa nse, ku fitumbi fya shiko kukemo kupimpinuka; impili shikasunguluka ku milopa ya shiko.”—Esaya 34:2, 3.

⁶ Umulandu inko shacita uwa kwipaya abantu e walandwapo sana. Muno nshiku ifyalo fiitunga ukuba ifya Bwina Kristu e fyakwata sana umulandu wa kwipaya abantu. Mu nkondo sha calo conse shibili na mu nkondo shinono ishingi, fyalisuumya umulopa na pa nshi patalala. Nani wakwata insambu ya kufilubulwisha pa mulopa onse uyu fyasuumya? Ni Kabumba fye, Kapeela mwine mwine uwa mweo. (Amalumbo 36:9) Ifunde lya kwa Yehova lyalibika icipimo ca kuti: “Mukapeele umweo pa mulandu wa mweo.” (Ukufuma 21:23-25; Ukutendeka 9:4-6) Mu kumfwana ne funde ili, akalenga umulopa wa ba muli fi fyalo ukukonkoloka—iyo ikaba e mfwa yabo. Icena ca fitumbi fyabo ifikalaala insansalila cikalapimpinuka fye mpanga yonse—ni mfwa ya museebanya icine cine! (Yeremia 25:33) Umulopa uo bakebwa ukubweseshapo ukaba uwingi ica kuti kuti casoswe fyo, kuti wasungulula ne mpili. (Sefania 1:17) Apo imilalo ya nkondo iya ifi fyalo ikonaulwa, fikamonako kuntu amabuteko ya fiko, ayo Baibolo ipashanya ku mpili, yakabongoloka.—Daniele 2:35, 44, 45; Ukusokolola 17:9.

7. Bushe “umuulu,” no ‘mulalo wa mu muulu’ e finshi?

⁷ Esaya na kabili alandila mu mampalanya ifyebo fyaumfwika bwino bwino, ati: “Ukenguluka no mulalo onse wa mu muulu; umuulu na wo ukafungwa nge buuku, no mulalo onse wa uko ukalokota, ngo kulokota kwa mabuula ku mwangashi, kabili ifyo amabuula yabonsa ku mukunyu.” (Esaya 34:4) Amashiwi ya kuti “umulalo onse wa mu muulu” tayapilibula intanda sha cine cine na maplaneti. Ifikomo 5 na 6 filanda pa lupanga lwa kuputunkanishishako ukuti lwanwa umulopa muli uyo “muulu.” Kanshi ici cifwile ukwimininako cimo ica mu bantunse. (1 Abena Korinti 15:50) Amabuteko ya bantunse yalinganishiwa ku myulu iiteka pa bwikashi bwa pano nse ubwa bantunse pa mulandu wa kusansabala kwa bakateka ba yako abacilamo. (Abena Roma 13:1-4) E co ‘umulalo wa mu muulu’ cipilibula imilalo yapuminkana iya aya mabuteko ya bantunse.

8. Ni shani fintu imyulu ya mampalanya yaba ‘nge buuku lya kufunga,’ kabili cinshi cacitikila ‘imilalo’ ya iko?

⁸ Uyu “mulalo” “ukenguluka,” ukabola, ukaloba nge cingaloba. (Amalumbo 102:26; Esaya 51:6) Ku menso ya buntunse, umuulu umoneka ngo watukupikila, waba nge cimfungwa ca ku kale, ico ifilembo fyalelembwa mu kati. Nga ca kuti ifilembelwe mu kati ka cimfungwa cimo fyabelengwa, ico cimfungwa calefungwa no kubikwa. E fyo no “muulu na wo ukafungwa nge buuku,” e kuti amabuteko ya bantunse yafwile ukupwa. Ilyo yakafika ku mpela ya kuteka kwa yako, bakayapwisha pa Armagedone. ‘Imilalo’ ya yako iimoneka iya lulumbi ikalokota ngo kulokota kwa mabuula ku mwangashi, nelyo nga filya amabuula “yabonsa ku mukunyu” yalokota. Inshita ya yako ikaba naipwa.—Linganyeniko Ukusokolola 6:12-14.

Ubushiku bwa Cilandushi

9. (a) Ni kwi kwafumine Edomu, kabili kwampana nshi kwali pali Israele na Edomu? (b) Cipope nshi Yehova alanda ukukuma kuli Edomu?

⁹ Nomba uku kusesema kwalanda pa luko lumo ululiko mu nshiku sha kwa Esaya, uluko lwa Edomu. Abena Edomu baafuma muli Esau (Edomu), uwashitishe ububeli bwakwe kuli mpundu munankwe Yakobo, pa mukate no muto we landa. (Ukutendeka 25:24-34) Apantu Yakobo alimupyene mu bubeli, Esau alimupatile icine cine. Pa numa, ishi nko shibili, ulwa Edomu no lwa Israele, shaishileba pa bulwani, nangu ca kuti shafumine muli bampundu. Ulu lupato Edomu apatile abantu ba kwa Lesa lwamuletela icifukushi ca kwa Yehova, uyo nomba uwatila: “Ulupanga lwandi lwanwa mu muulu lwaikuta, moneni, lukekila pali Edomu, ku kucito bupingushi pa bantu abo napeele ku konaulwa! Ulupanga lwa kwa Yehova lwaisulamo umulopa, lwanonoka ku mafuta, ku mulopa wa bana ba mpaanga na bana ba mbushi, na mafuta ya mfyo sha basukusuku; pantu Yehova akepaye lambo mu Bosera, no kwipayaula kukalamba mu calo ca kwa Edomu.”—Esaya 34:5, 6.

10. (a) Ni bani Yehova akafumya apasansabala ilyo akasunsha “mu muulu” ulupanga lwakwe? (b) Finshi Edomu acita ilyo Yuda asanswa ku bena Babele?

¹⁰ Edomu abela apasansuka, mu citungu ca mpili. (Yeremia 49:16; Obadia 8, 9, 19, 21) Nangu cibe fyo, ne fi ficingo fya mu bubumbo tafyakaafwe ilyo Yehova “mu muulu” akasunsha ulupanga lwakwe ulwa kupingwila, ukuseebanya bakateka ba Edomu ukubafumya pa fifulo fyabo ifyasansabala. Edomu alikwata ifita ifingi, kabili filapitana mu mpili shasumbuka ku kulonda icalo. Lelo Edomu wa maka tafwileko Yuda ilyo asanswa ku milalo ya Babele. Mu cifulo ca kwafwa, asekelela ukumona ubufumu bwa Yuda bwawa kabili acincisha na bena Babele. (Amalumbo 137:7) Edomu akunkunika na baYuda abalebutusha imyeo yabo no kubapeela ku bena Babele. (Obadia 11-14) Amapange ya bena Edomu yali ya kusenda icalo ca bena Israele nga cashala ceka, kabili balanda ifya kuitakisha mu kulwisha Yehova.—Esekiele 35:10-15.

11. Ni shani ifyo Yehova akalandula abena Edomu pa kufutika kwabo?

¹¹ Bushe Yehova asuulako fye kuli iyi micitile iishili ya bwananyina iya bena Edomu? Iyo. Asobela ulwa kwa Edomu ati: “Imboo shikatentemukila pamo na sho, no tulume twa ng’ombe shilume; ne calo cabo cikekuto mulopa, no lukungu lwabo lukanonoka ku mafuta.” (Esaya 34:7) Yehova alanda pa bakalamba na banono ba mu luko ukuti baleimininwako ne mboo no tulume twa ng’ombe shilume, ukuti ni basukusuku banono na basawe. Icalo ca ulu luko lwaipayaula abantu cifwile ukwikuto mulopa wa bantu ba ciko uwafuma ku “lupanga” lwa kwa Yehova ulwa kuputunkanishishako.

12. (a) Ni bani Yehova abomfya ku kukanda Edomu? (b) Finshi kasesema Obadia asobela pa lwa kwa Edomu?

¹² Yehova alefwaya ukukandilapo Edomu pa fintu mu lupato aacita ku kuteyanya Kwakwe ukwa pe sonde, ukwitwa Sione. Ukusesema kutila: “Pantu bushiku bwa cilandushi ca kwa Yehova, mwaka wa kulandula Sione.” (Esaya 34:8) Ilyo pashilapita na nshita sana ukutula pa konaulwa kwa Yerusalemu mu 607 B.C.E., Yehova atendeka ukulungatika icilandushi cakwe icalungama pa bena Edomu ukupitila mu mfumu ya Babele, Nebukadnesari. (Yeremia 25:15-17, 21) Ilyo imilalo ya Babele ikasansa, tapali icikapususha abena Edomu! Ukaba “mwaka wa kulandula” icalo ca mpili. Ukupitila muli kasesema Obadia Yehova asobela ukuti: “Pa mulandu wa kwipayaula munonko Yakobo mu lufyengo insoni shikakufimba, kabili ukafitwa umuyayaya. Nge fyo mwacita, e fyo cikacitwa kuli imwe; imicitile yobe ikabwelela pa mutwe obe.”—Obadia 10, 15; Esekiele 25:12-14.

Inshita Yapelelwa ku Ntanshi iya Kristendomu

13. Nani muno nshiku uwaba nga Edomu, kabili mulandu nshi?

¹³ Muno nshiku, kwaliba akabungwe akacita filya fine fye fyalecitako Edomu. Kabungwe nshi? Cisuma, bushe muno nshiku nani solwesolwe ku kusaalula no kupakasa ababomfi ba kwa Yehova? Bushe te Kristendomu, uucite fyo ukupitila muli bashimapepo bakwe? E o! Kristendomu aliisansabika apalepa ngo lupili mu milandu ya cino calo. Aliiteka pa ca mbaso mu bwikashi bwa bantunse, e lyo amacalici yakwe yaba e yakalamba muli Babele Mukalamba. Lelo Yehova alibika icipope ca kuti kuli no kuba “umwaka wa kulandula” uyu Edomu wa muno nshiku pa mulandu wa bubi bwabipisha ubo acita ku bantu bakwe. Inte shakwe.

14, 15. (a) Cinshi cikacitikila icalo ca Edomu e lyo na Kristendomu? (b) Cinshi sefete ulepya ne cushi cilenina ku nkulo ne nkulo fipilibula, kabili cinshi fishipilibula?

¹⁴ E co, ilyo tulesambilila pali ulu lubali lwa kulekelesha ulwa kusesema kwa kwa Esaya, tatuletontonkanya fye pali Edomu wa ku kale, lelo na pali Kristendomu: “Imimana ya mikuku ya ciko yasanguka sefete, no lukungu lwa ciko lwasanguka amabwe ya mingu; ne calo caba sefete uulepya, uulepya ubushiku na kasuba; tacakashime umuyayaya, icushi ca ciko cikanina ku nkulo ne nkulo.” (Esaya 34:9, 10a) Icalo ca Edomu casanguka amapopa ayene yene ica kuti caba kwati ulukungu lwasanguka amabwe ya mingu ne mimana ya mikuku taiswilemo amenshi, lelo yaisulamo sefete. Lyene ifi fintu ifyambuka bwangu, fyakolekwa!—Linganyeniko Ukusokolola 17:16.

¹⁵ Bamo bamona kwati ifi mwalumbulwa umulilo, sefete na mabwe ya mingu, caba bushininkisho bwa kuti kwaliba helo ukwaba umulilo wa pe. Lelo Edomu tapooselwe muli helo wa mulilo uwa mu nshimi ukuti alepya umuyayaya. Lelo aonaulwa, alofiwa ukufuma pa calo kwati kupililila ku mulilo ne libwe lya mingu. Nga fintu ukusesema kulelanga, icafuminemo te kulunguluka kwa pe, lelo kushala ‘icimfulumfulu, apashaba kantu, ukukanaba kantu.’ (Esaya 34:11, 12) Icilelangilila ici bwino bwino cili ‘cushi cilenina ku nkulo ne nkulo.’ Ilyo ing’anda yapya, icushi cilatwalilila ukufuuka mu mito ilyo napapita ne nshita apo ulubingu lushimine, ne co ciba bushininkisho ku bantu ukushinina ukuti kwaciba umulilo. Apantu Abena Kristu lelo balasambililako ku bonaushi bwa Edomu, kuti twatila icushi ca kupya kwa Edomu cicili cilefuuka.

16, 17. Edomu akasanguka nshi, kabili akashala ifyo ukufika ku nshita nshi?

¹⁶ Ukusesema kwa kwa Esaya kwatwalilila ukusobela ukuti mu cifulo ca kwikalwamo abantu, Edomu akekalwamo ne nama mpanga, ici cilelanda mu manshoko pa kupomonwa kuleisa. Ukusesema kwatila: “Cikaba amapopa ku nshita sha pe na pe, umushaba uulepitamo. Isela ne cinungi fyacikwata, icipululu na mwankole baikalamo; Yehova atampilapo umwando wa cimfulumfulu, ne libwe lya kulingila lya pashaba kantu. Baciita Takuli Bufumu Uko, bacilolo ba ciko bonse tababa kantu; mu makuule yakankaala ya ciko mwalulumuke myunga, bakaenya na ficilasa mu malinga ya ciko; e kwabo bwikalo bwa bamumbwe, ubuteko bwa bamwakatala, e ko fikumana ifya mu matololo ne filila mu mpanga, ne cibanda ciite cinankwe, cene, e ko kupemwina [lumbaasa, NW], no kusanga apa kutusha; e ko inoondo icite cisansala, no kubikila amani.”—Esaya 34:10b-15.a

¹⁷ Cine cine Edomu akashala icibolya. Cikaba mapopa umukashala fye inama mpanga, ifyuni, ne nsoka. Ici calo cikaba ifi fine “ku nshita sha pe na pe,” nga fintu Esa 34 icikomo 10 cisosa. Tacakekalwemo na kabili.—Obadia 18.

Ukufikilishiwa Kwashininkishiwa Ukwa Cebo ca kwa Yehova

18, 19. Bushe “ibuuku lya kwa Yehova” e cinshi, kabili cinshi casungilwa Kristendomu muli ili “buuku”?

¹⁸ Cine cine inshita ya ku ntanshi iya kwa Kristendomu, uwaba e Edomu wa muno nshiku, ili iyapeleelwa! Aliilanga apabuuta ukuti mulwani wabipisha uwa kwa Yehova Lesa, uo apakashila Inte shakwe icabipisha. Kabili takuli kutwishika ukuti Yehova akafishapo icebo cakwe. Ilyo uuli onse alinganya uku kusesema no kufikilishiwa kwa kuko, akasanga ukuti fyalilingana sana—kwati fye fintu ifya mweo fyaikala mu mapopa ya Edomu cimo na cimo ‘caba ne cinankwe.’ Esaya alanda ku bakalasambilila ukusesema kwa Baibolo ku ntanshi, ati: “Fwayeni mwi buuku lya kwa Yehova, no kubelenga: tacakabulilepo nangu cimo, takwakabe icabule cibiye; pantu akanwa ka kwa Yehova e kasosa, no mupashi wakwe e wafilonganya; wene e wafipendwile cipendwilo, no kuboko kwakwe e kwacakanisha kuli fyene ku mulingo, ukufika umuyayaya fikacikwata, ku nkulo ne nkulo fikekalamo.”—Esaya 34:16, 17.

¹⁹ Ubonaushi busungamine Kristendomu bwalisobelwa mwi “buuku lya kwa Yehova.” Muli ili “buuku lya kwa Yehova” mwaba imilandu iyo Yehova ali no kulubulwisha abalwani bakwe abene bene kabili abo abatitikisha abantu bakwe ukwabula no kulapila. Icalembeelwe Edomu wa ku kale calicitike, kabili ici cilekosha ukucetekela kwesu ukwa kuti ukusesema kwakuma akabungwe ka muno nshiku akapalana na Edomu, aka Kristendomu, na ko kukacitika. “Umulingo,” e kuti ifunde lya micitile ya kwa Yehova, utwebekesha ukuti aka kabungwe akaleshikila lwa ku mupashi kakapomonwa kakashale cibolya.

20. Cinshi cikacitikila Kristendomu, ukupala icacitikile Edomu wa ku kale?

²⁰ Kristendomu alesha na maka yonse ukuti asekeshe ifibusa fyakwe ifya bupolitiki, lelo aicusha fye! Ukulingana no Ukusokolola ifipandwa 17 na 18, Lesa Wa maka yonse, Yehova, akabika mu mitima ya bapolitishani ukuti bacite Babele Mukalamba akantu, ukusanshako na Kristendomu. Iyi micitile ikafumya pe sonde ubuKristu bwa bufi bonse. Kristendomu akapeleelwa kwati ni kulya kupeleelwa kwalondololwa muli Esaya icipandwa 34. Takasangwe na ko ku nkondo ya nkondo shonse, iikaba “kulwa kwa bushiku bukalamba bwa kwa Lesa Wa maka yonse”! (Ukusokolola 16:14) Kristendomu akaba kwati ni Edomu wa ku kale, akapyangwapo umupwilapo pe sonde, takabepo “ku nshita sha pe na pe.”

[Futunoti]

[Akabokoshi pe bula 363]

Lelo Kwaba Lesa Umukali?

Amashiwi nga yalya ayasangwa pali Esaya 34:2-7 yalilenga abengi ukutontonkanya ukuti Yehova, uwalondololwa mu Amalembo ya ciHebere, ni Lesa umunkalwe, umukali. Bushe e fyo aba?

Iyo. Ilintu inshita shimo Lesa alakalipa, lyonse palaba umulandu akalipila. Ubukali bwakwe bwashimpwa pa cishinte, te kushintilila fye pa fyo ali ubo bushiku. Ukulunda pali fyo, ubukali bwakwe lyonse buba pa mulandu wa nsambu ya kwa Kabumba iya kufwaya ukuti ena eka eo alepepwa no kufwaisha lyonse ukusansabika icine. Ubukali bwa bulesa butungululwa no kutemwa aatemwa ubulungami na bacita ubulungami. Yehova alamona fyonse ifyabimbwamo mu milandu kabili aleshiba ifintu fyonse mu kukumanina. (AbaHebere 4:13) Alamona ifili mu mitima; aleshiba apapelele ubumbuulu, umulekelesha, nelyo ulubembu lwa ku mufulo; kabili acite fintu ukwabula akapaatulula.—Amalango 10:17, 18; 1 Samwele 16:7; Imilimo 10:34, 35.

Lelo, Yehova Lesa aba “uukokolo kukalipa, kabili uwafulisho luse.” (Ukufuma 34:6) Abamutiina no kwesha na maka ukucita ubulungami balabelelwa inkumbu, pantu Uwa maka yonse alishiba ukuti umuntunse alipyana ukukanapwililika na pali uyu mulandu alamubelela inkumbu. Muno nshiku Lesa acite ci ukushimpwa pe lambo lya kwa Yesu. (Amalumbo 103:13, 14) Pa nshita yalinga, Yehova alabweshamo ubukali bwakwe ukufuma pa basumina imembu shabo, balapila, no kumubombela mu cishinka. (Esaya 12:1) Icikalamba cili ca kuti, Yehova te Lesa umukali lelo ni Lesa wa nsansa, te Lesa mwingatiina ukupalamako, lelo ni Lesa wingapalamwako, uwa mutende, uutekanishisha abapalama kuli wene mu nshila yalungama. (1 Timote 1:11, NW) Ici capusaninina ne mibele iyo batila e yakwata balesa ba bufi aba basenshi iya kubulwe nkumbu, iya kuba abankalwe iilangishiwa pa fikope fya aba balesa.

[Mapu pe bula 362]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni mu citabo)

Bemba Mukalamba

Damaseke

Sidone

Turi

ISRAELE

Dani

Bemba wa Galilii

Umumana wa Yordani

Megido

Ramote-gileadi

Samaria

UBUPELISHITI

YUDA

Yerusalemu

Libna

Lakishi

Beere-sheba

Kadeshe-barnea

Salt Sea (Bemba wa Mucele)

AMONE

Raba

MOABU

Kiri-hareshe

EDOMU

Bosera

Temani

[Ifikope pe bula 359]

Kristendomu alibomfya isonde ku mulopa

[Icikope pe bula 360]

“Umuulu . . . ukafungwa nge buuku”