Icipandwa 11
“Mwitetekela Bakankaala”
1, 2. (a) Kufunda nshi ukwapuutwamo abaYuda bakaana ukumfwila, kabili cinshi catumbukamo? (b) Mulandu nshi Yehova aipushisha ukuti: “Ali kwi kalata wa kulekana?”
“MWITETEKELA bakankaala, nangu mwana wa muntu uo takuli ukupususha muli wene; . . . Alishuka uo Lesa wa kwa Yakobo e kwafwa kwakwe, uo icilolelo cakwe cili kuli Yehova Lesa wakwe, uwacitile umuulu na pano isonde.” (Amalumbo 146:3-6) Nga cali bwino abaYuda abaliko mu nshiku sha kwa Esaya abomfwila ukufunda kwa kwa kemba wa malumbo! Abatetekela muli “Lesa wa kwa Yakobo,” ukucilo kutetekela muli Egupti nga caliweme! Lyene, nga abalwani ba kwa Yuda baisa ku kumusansa, Yehova kuti acitapo fimo ku kumucingilila. Lelo, Yuda nakaana ukwalukila kuli Yehova ku kwafwilishiwa. E co, Yehova akaleka Yerusalemu ukonaulwa na bekashi ba mu Yuda ukusendwa bunkole ku Babele.
2 Yuda kuti aiseka fye umwine pali ci. Te kuti ailishanye ukuti icalenga wene ukonaulwa ni co Yehova namufutika nelyo ukuti nasuule cipingo apingana no lu luko. Kabumba tafulunganya fipingo. (Yeremia 31:32; Daniele 9:27; Ukusokolola 15:4) Pa kukomaila pali ici cishinka, Yehova aipusha abaYuda ati: “Ali kwi kalata wa kulekana wa kwa nyinenwe, uo namutamfishepo?” (Esaya 50:1a) Mwi Funde lya kwa Mose, umwaume uwaleka umukashi wakwe alingile ukumupeela kalata wa kulekana. Nga apoka uyo kalata, nomba kuti aupwa ku mwaume umbi. (Amalango 24:1, 2) Mu mampalanya, Yehova napeela uyu kalata ku bufumu bwa kwa Israele, inkashi mbiye ya kwa Yuda, lelo tacitile fyo kuli Yuda.a Acili ni ‘shikulwibo.’ (Yeremia 3:8, 14) Ukwabulo kutwishika Yuda te kuti ekatane ne nko ishisenshi. Bucibusa bwa kwa Yehova na wene buli no kutwalilila “akasuke [Mesia] esa uo ubufumu bwakwe.”—Ukutendeka 49:10.
3. Ni pa mulandu nshi Yehova ‘apoosela’ abantu bakwe?
3 Yehova na kabili aipusha Yuda ati: “Nani uwa muli abo naliliile imisha uo namupooseleko?” (Esaya 50:1b) Ico abaYuda bakasendelwa bunkole ku Babele te kuyalipila imisha imo iyo Yehova aliila abantu. Yehova tali ngo mwina Israele umupiina uufwile ukupoosa umwana wakwe ku o aliile misha pa kuti apwishe imisha. (Ukufuma 21:7) Lelo, Yehova alanda umulandu wine wine uo abantu bakwe bakabela abasha, atila: “Moneni, pa mampuulu yenu e co mwapooseelwe, ni pa fya bupulumushi fyenu e co atamfishiwe nyinenwe.” (Esaya 50:1c) AbaYuda bene e basuula Yehova; te wabasuula iyo.
4, 5. Yehova alanga shani ukutemwa kwakwe ku bantu bakwe, lelo bushe Yuda ayankulako shani?
4 Icipusho Yehova akonkeshapo ukwipusha cilelangilila apabuuta ifyo atemwa abantu bakwe: “Nga kanshi cinshi ico pa kwisa kwandi tapabelele na muntu, na po naitile tapabelele na wa kwasuka?” (Esaya 50:2a) Yehova ali ngo waishila mu babomfi bakwe bakasesema ku ng’anda ya bantu bakwe ku kubapaapaata ukubwelela kuli wene ne mitima yabo yonse. Lelo tapali wa kwasuka. AbaYuda batemwapo ukwafwilishiwa na bantu, limo limo balealukila fye na kuli Egupti ku kwafwiwa.—Esaya 30:2; 31:1-3; Yeremia 37:5-7.
5 Bushe Egupti e mupusushi wingacetekelwa ukucila Yehova? Balya baYuda babulwo busumino balemoneka kwati balilaba ifyacitike mu myanda ya myaka iyabangilileko ifyalengele ukuti uluko lwabo lufyalwe. Yehova abepusho kuti: “Bushe ukwipipa kwaipipo kuboko kwandi ku kulubula, napamo muli ine tamwaba amaka ku kupokolola, mwa? Moneni, ku kwebaula kwandi nkamya bemba, ncite mimana ukuba amatololo, lyapimpinuke sabi ilyabamo, lyafwa ku cilaka pantu tapali menshi; mfwike myulu [imfifi, NW], ncita no lusamu ukube ca kufimbana ca iko.”—Esaya 50:2b, 3.
6, 7. Ilyo abena Egupti baishile ne cintiinya, Yehova alangile shani amaka yakwe aya kupususha?
6 Mu 1513 B.C.E., Egupti atekele abantu ba kwa Lesa mu lumanimani, taali kalubula wabo nge fyo baleenekela. Abena Israele bali abasha muli cilya calo icisenshi. Lelo Yehova alibalubwile, kabili uko kwali kulubulwa ukwabacincimwishe! Intanshi aletele Ifinkunka Ikumi (10) pali cilya calo. Pa numa ya cinkunka calenga 10 icabipishe, Farao imfumu ya Egupti yacincishe abena Israele ukufuma muli cilya calo. (Ukufuma 7:14–12:31) Lelo, pa numa fye ya kubaleka ukuya, Farao ayalwile umutima wakwe. Alonganike ifita fyakwe no kuteuka ku kuyapatikisha abena Israele ukubwelela ku Egupti. (Ukufuma 14:5-9) Abena Israele balicilikilwe pa kati, ico ku numa kwalefuma cinkukwe wa bashilika abena Egupti ku ntanshi na ko kwali Bemba Wakashika! Lelo balikwete Yehova ku kubalwila.
7 Yehova aimike abena Egupti ukukanasela apo baali pa kubiika ikumbi pa kati kabo na bena Israele. Ku lubali lwe kumbi ukwali abena Egupti, kwali imfifi; na ku bena Israele kwali ulubuuto. (Ukufuma 14:20) Lyene, abena Egupti pa kushinshibalikwa, Yehova “aenseshe bemba ku mwela wakosa wa ku kabanga ubushiku bonse, no kusangula amenshi apauma.” (Ukufuma 14:21) Ilyo amenshi yaakanike, abantu bonse—abaume, abanakashi, na bana—bayabwike Bemba Wakashika no kupusuka. Ilyo abantu bakwe baendele intamfu iikalamba bushilya bwa bemba, Yehova afumishepo ikumbi. Pa kusupila abena Israele mu cipyu, abena Egupti batentemukile mu kati ka bemba ukwabulo kushingashinga. Ilyo abantu bakwe bafikile ku lulamba abomi, Yehova abweseshe amenshi, kabili Farao ne milalo yakwe balinwenene. E fyo Yehova alwiliile abantu bakwe. Mwandi ici ca kukoselesha ku Bena Kristu pali lelo!—Ukufuma 14:23-28.
8. Kusoka nshi abekashi ba mu Yuda basuula ukwalenga ukuti kuli pele pele basendwe bunkole?
8 Ukufika pa nshita Esaya ali no mweo, ninshi napapita imyaka 700 ukutula apo uku kucimfya kwa bulesa kwacitikile. Pali ino nshita ninshi uluko lwa Yuda luleiteka. Limo limo ulu luko lulalomba ukwafwilishiwa ku fyalo fimbi, pamo nga Ashuri na Egupti. Lelo bakateka ba ishi nko sha cisenshi tabengacetekelwa. Lyonse ilyo bapangane cipingo na Yuda bakulatangisha bukaitemwe. Bakasesema balandila mwi shina lya kwa Yehova no kusoka abantu ukukanatetekela abantu ba musango yo, lelo abantu te ba kuumfwa ifyebo fya bakasesema. Kuli pele pele, abaYuda bali no kusendwa bunkole ku Babele uko bakayaba abasha pa myaka 70. (Yeremia 25:11) Lelo, Yehova takalabe abantu bakwe, nangu ukubasuulilila fye. Pa nshita yasontwa, akabebukisha, kabili akabeswile nshila ya kubwelela ku calo cabo ku kuyabwesha ukupepa kwasanguluka. Mulandu nshi akacitile fyo? Ku kupekanishisha ukwisa kwa kwa Shilo, ku o icumfwila ca nko sha bantu bonse cikaba!
Shilo Aisa
9. Shilo nani, kabili ni kasambilisha wa musango nshi?
9 Papita imyaka iingi nga nshi. Kabili “inshita” yafika, e lyo uwitwa Shilo, Shikulu Yesu Kristu, amoneka pe sonde. (Abena Galatia 4:4; AbaHebere 1:1, 2) Ifi Yehova aasala cibusa wakwe sana ukuba uwa Kumulandilako ku baYuda cilelangilila ifyo Yehova atemwisha abantu bakwe. Bushe Yesu aba shibukombe wa musango nshi? Ni shibukombe uwacila pali bonse! Yesu tapeleela fye pa kuba shibukombe, ni kasambilisha—Kasambilisha Walamuka. Ico tacingatupapusha, pantu aba na Kasambilisha uwacilapo—Yehova Lesa. (Yohane 5:30; 6:45; 7:15, 16, 46; 8:26) Kuti twashininkishe ci ku mashiwi Yesu aseseme ukupitila muli Esaya ukuti: “Shikulu Yehova apeela kuli ine ululimi lwa basambilila, ulwa kwishibo kukosesha ku cebo uwapomponteka; ambuushisho kutwi ulucelo no lucelo, ku kuumfwa nga basambilila.”—Esaya 50:4.b
10. Bushe Yesu alanga shani ukutemwa nga kulya Yehova akwatila abantu Bakwe, kabili abantu bayankula shani kuli Yesu?
10 Ilyo ashilaisa pe sonde, Yesu abombele pamo na Wishi mu muulu. Bucibusa bushaiwamina ubwali pali Wishi no Mwana bwalilondololwa mu milandile ya nshintu pa Amapinda 8:30: “Nali [cibinda wa mulimo mupepi, NW] kuli [Yehova], . . . nali ica kupekelwa cakwe ubushiku no bushiku.” Ukukutika kuli Wishi kwaleteele Yesu insansa ishingi. Wene na Wishi balitemenwe “abana ba bantu.” (Amapinda 8:31) Ilyo aisa pe sonde, Yesu akosesha “ku cebo uwapomponteka.” Atendeka ubutumikishi bwakwe pa kubelenga amashiwi ya cisansamushi ayaba mu kusesema kwa kwa Esaya aya kuti: “Umupashi wa kwa Shikulu waba pali ine, pantu ansubile ku kubile mbila nsuma ku babusu, . . . Ku kutuma abanyanyantilwa baye mu kulubuka.” (Luka 4:18; Esaya 61:1) Iyi ni mbila nsuma ku babusu! Ya kubweseshamo amaka ku bapomponteka! Mwandi abantu bafwile basansamushiwa pa kumfwa aya mashiwi! Bamo bamo fye basekelela—te bonse. Kuli pele pele, abengi bakaana ifyaleishibisha Yesu ukuti ni umo uwasambilishiwa na Yehova.
11. Ni bani basendela ikoli pamo na Yesu, kabili finshi basanga?
11 Lelo, bamo balefwaya ukumfwa ifingi. Bayankula no kwanga ku bwite bwa kucincimusha ubwa kwa Yesu ubwa kuti: “Iseni kuli ine, bonse mwe bacucutika kabili abafininwa, na ine nalamupeelo kutusha. Sendeni ikoli lyandi no kusambilila kuli ine, pa kuti ndi wafuuka kabili uwapetama umutima; e lyo mwalasango kutusha ku mitima yenu.” (Mateo 11:28, 29) Pa bapalama kuli Yesu pali na baume abasanguka abatumwa bakwe. Nabeshiba ukuti ukusende koli pamo na Yesu mulimo uwakosa. Muli uyu mulimo mwabe fingi, mwaba no kushimikila imbila nsuma pa lwa Bufumu ukufika ku mpela sha pano isonde. (Mateo 24:14) Ilyo abatumwa na basambi balebomba uyu mulimo, basango kuti cine cine ulabalengo kutusha ku mitima yabo. Uyu wine mulimo e ulebombwa na Bena Kristu ba busumino lelo, kabili ukuubombako kubaletela insansa shimo shine.
Taatalama
12. Ni mu nshila nshi umo Yesu alangila icumfwila kuli Wishi wa ku muulu?
12 Yesu talaba ico aishila kwi sonde—ku kucita ukufwaya kwa kwa Lesa. Ifyo aali no kumona umulimo fyalisobelwa: “Shikulu Yehova ankomweno kutwi, na ine nshatalama, nshafutatuka.” (Esaya 50:5) Yesu lyonse aba uwa cumfwila kuli Lesa. Na kuba, alanda fye no kuti: “Umwana te kuti acite kantu eka, kano ico amona Wishi acita.” (Yohane 5:19) Ilyo ashilabo muntunse, Yesu afwile alibombeele pamo na Wishi pa mintapendwa ne mintapendwa ya myaka. Pa numa ya kwisa pe sonde, atwalilila ukumfwila ifyo Yehova amweba. Pali bufi fwe bakonshi ba kwa Kristu abashapwililika, tulingile ukucishanapo ukwangwa ku kucita ico Yehova atweba!
13. Cinshi cilaalilile Yesu ku ntanshi, lelo alanga shani ukushipa?
13 Bamo pali aba abakaana Umwana wa kwa Yehova uwafyalwa eka bamupakasa, ici na co calisobelwa: “Inuma yandi napeele ku boma, na masaya yandi ku basesulo mwefu; icinso candi nshafisa ku kuseebaniwa na ku kufwishilwa amate.” (Esaya 50:6) E co umwabelo ku kusesema, Mesia ali no kucula no kuseebanishiwa kuli bakakaanya. Yesu naishiba ici. Kabili naishiba na po uku kupakasa kukafika. Lelo, ilyo inshita yakwe iya kuba pe sonde ilepalama ku mpela, taletiina kantu. Aima ukuya ku Yerusalemu, uwapama nge libwe lya nakabwe, uko ali no kuyafwila. Mu nshila, Yesu alaeba abasambi bakwe ati: “Moneni tulenina tuleya ku Yerusalemu, no Mwana wa muntu akapeelwa kuli bashimapepo bakalamba na bakalemba; bakamupingwilo kufwa, no kumupeela ku Bena fyalo, na bo bakamupumya, no kumufwishila amate, no kumufopaula, no kumwipaya; na po papite nshiku shitatu akema kabili.” (Marko 10:33, 34) Abakasongelekanya ubu bukalushi bwa bubifi bonse baume abafwile nga e bamwishibe na bwino—bashimapepo bakalamba na bakalemba.
14, 15. Bushe amashiwi ya kwa Esaya aya kuti Yesu ali no kwipaiwa no kuseebanishiwa yafikilishiwa shani?
14 Pa Nisani 14, 33 C.E., inshita ya bushiku, Yesu ali na bakonshi bakwe bamo mwi bala lya Getsemane. Ilyo alepepa, kwaise bumba likalamba lyamupumikisha no kumwikata. Lelo tatiinine. Naishibo kuti Yehova ali nankwe. Yesu aeba abatumwa bakwe abeketwe umwenso ukuti nga alefwaya, kuti apaapaata Wishi ukutuma amatulwe ayacila ikumi na yabili (12) ku kumupokolola, lelo atila: “Nga kanshi yengafishiwa shani amalembo?”—Mateo 26:36, 47, 53, 54.
15 Fyonse ifyasobelwe pa lwa mesho ne mfwa ya kwa Mesia fyafikilishiwa. Pa numa ya kulubulushiwa mu lufyengo ku cilye ca Sanhedrin, Yesu bamwipusha ifipusho kuli Ponti Pilato, kabili amulenga ukufopaulwa. Ifita fya bena Roma “balamuuma ku mutwe kwi tete, no kumufwishila amate.” E fyo amashiwi ya kwa Esaya yafikilishiwa. (Marko 14:65; 15:19; Mateo 26:67, 68) Nelyo ca kuti Baibolo tailanda ukuti umwefu wa kwa Yesu waliseswilwe ica cine cine—icali cilangililo ca kuseebana kwabipisha—ukwabulo kutwishika ici calicitike, umwabelele ukusobela kwa kwa Esaya.c—Nehemia 13:25.
16. Ilyo alolenkana no bwafya bwakakala, mibele nshi Yesu alanga, kabili mulandu nshi ashibeleele na nsoni?
16 Ilyo Yesu aiminina pa ntanshi ya kwa Pilato, talepaapaata ukuti bemwipaya lelo ali fye uwatekanya, pa kwishibo kuti alingile ukufwa pa kuti Amalembo yafikilishiwe. Ilyo kateka wa ciRoma alanda ukuti nakwata amaka ya kupingwila Yesu ukufwa nelyo ukumukakula, Yesu ayankula ukwabulo mwenso ati: “Tamwingaba na maka pali ine nakalya, kano yapeelwa ukufuma mu muulu.” (Yohane 19:11) Ifita fya kwa Pilato fyalungulusha Yesu icabipisha, lelo fyafilwa ukumulenge nsoni. Na kuba, cinshi engomfwila insoni? Talekandilwa pa mulandu wa kutoba amafunde yamo. Lelo, alepakashilwa pa mulandu wa bulungami. Muli ici, ifyebo na fimbi ifya kusesema kwa kwa Esaya fyafikilishiwa, ifitila: “Shikulu Yehova akanjafwa; ni pali ici nshakaseebanine, ni pali ici nafinishe mpumi yandi nge libwe lya nakabwe, ninjishibo kuti nshakekatwe nsoni.”—Esaya 50:7.
17. Bushe Yehova atungilile shani Yesu mu butumikishi pa nshita yonse iyo abombele?
17 Icilengele Yesu ukushipa mulandu wa kutetekela muli Yehova umupwilapo. Imimonekele yakwe yalangilila ukuti tapusene nangu panono na mashiwi ya kwa Esaya aya kuti: “Ali mupepi [uulensosela ukuti ndi mulungami, NW]; nani uwingandubulwisha? Natwiminine pamo. Nani shimilandu wandi? Napalame kuli ine. Moneni, Shikulu Yehova akanjafwa; nani [uwinganjebo kuti ndi mubifi, NW]? Moneni, bonse bene bakafumuka nge ca kufwala, icipelebesha ca bushiku cikabalya.” (Esaya 50:8, 9) Pa bushiku Yesu alebatishiwa, Yehova amubilishe ukubo mulungami, ukuti mwana wa kwa Lesa uwa ku mupashi. Na kuba, ishiwi lya kwa Lesa umwine lyaumfwika pali iyi nshita, aliti: “Uyu e mwana wandi uwatemwikwa, umo mbekelwa.” (Mateo 3:17) Ilyo alepalama ku mpela ya bumi bwakwe pe sonde, ilyo Yesu afukama alapepa mwi bala lya Getsemane, ‘malaika ukufuma mu muulu amonekela kuli wene kabili amukosha.’ (Luka 22:41-43) E co Yesu naishiba ukuti Wishi nabekelwa mu fyo imibele yakwe yali. Uyu Mwana wa kwa Lesa uwapwililika tacitapo lubembu. (1 Petro 2:22) Abalwani bakwe bamupeelo mulandu wa bufi uwa kuba katoba we Sabata, cakolwa, kabili ukuti ali ne ciwa, lelo Yesu talengelwe nsoni ku bufi bwabo. Lesa ali nankwe, nga nani engapinkana na wene?—Luka 7:34; Yohane 5:18; 7:20; Abena Roma 8:31; AbaHebere 12:3.
18, 19. Finshi Abena Kristu basubwa bapitamo ifyapalana na filya Yesu apitilemo?
18 Yesu asoka abasambi bakwe ati: “Nga bapakese ine, bakapakasa na imwe.” (Yohane 15:20) Ifyacitika fyashininkisha ukuti aya mashiwi ya cine. Pa Pentekoste wa mu 33 C.E., umupashi wa mushilo waikila pa basambi ba busumino aba kwa Yesu, ne cilonganino ca Bwina Kristu capangwa. Tapapitile na nshita bashimapepo baesha ukufubalisha umulimo wa kushimikila uwa aba baume na banakashi ba busumino abo nomba ababa ku lubali lwa kwa Yesu aba mu “mbuto sha kwa Abrahamu” kabili abapokelelwa ukuti bana ba ku mupashi aba kwa Lesa. (Abena Galatia 3:26, 29; 4:5, 6) Ukufuma mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo ukufika na lelo, Abena Kristu basubwa, balishipikisha ku fyebo fya bufi ifya kukubanya na ku fya kupakasa ifyatapata ififuma ku balwani ba kwa Yesu, ilyo uku baletungilila ubulungami.
19 Nalyo line, balebukisha amashiwi ya kwa Yesu aya kukoselesha ayatila: “Muli [aba nsansa, NW] ilyo bamupontela, no kumulamata, no kumwambo bufi icintu conse ca bubifi pa mulandu wa ine; sekeleleni no kwanga, pantu icilambu cenu cikalamba mu muulu.” (Mateo 5:11, 12) E ico, nangu fye ilyo balepakaswa icabipisha, Abena Kristu basubwa balashipikisha. Nangu ababalwisha bengasosa icili shani, balishiba ukuti Lesa alibalungamika. Wene abamona ukuba “ababula akalema kabili aba kaele.”—Abena Kolose 1:21, 22.
20. (a) Ni bani bafwilisha Abena Kristu basubwa, kabili finshi baapitamo? (b) Bushe Abena Kristu basubwa ne “mpaanga shimbi” baisakwata shani ululimi lwa basambilila?
20 Muno nshiku Abena Kristu basubwa baafwilishiwa ne “bumba likalamba” ilya “mpaanga shimbi.” Aba na bo balatungilila ubulungami. Ne ci, calenga ukuti baculile pamo na bamunyinabo abasubwa kabili ‘balisamba amalaya yabo, no kuyabuutusha mu mulopa wa Mwana wa mpaanga.’ Yehova alibalungamika ukuti bakesepusuka “ubucushi bukalamba.” (Ukusokolola 7:9, 14, 15; Yohane 10:16; Yakobo 2:23) Nelyo ababalwisha bamoneke abakosa pali nomba, ukusesema kwa kwa Esaya kusoso kuti mu nshita ya kwa Lesa iyalinga, ababalwisha bakaba nge ca kufwala icaliwa ku cipelebesha ca bushiku, icawamina fye ukupooswa. Pali ino nshita, Abena Kristu basubwa ne “mpaanga shimbi” batwalilila ukuba abashipa mwi pepo lya mukoosha, ukusambilila Icebo ca kwa Lesa, no kusangwa ku kulongana ku kupepa. E fyo basambilishiwa na Yehova no kwishiba ukulanda ululimi lwa basambilila.
Tetekeleni mwi Shina lya kwa Yehova
21. (a) Bushe abenda mu lubuuto ni bani, kabili cinshi cili no kubacitikila? (b) Cinshi cicitikila abenda mu mfifi?
21 Shi moneni nomba ukucilana kulipo ukukalamba: “Uwa muli imwe uutiina Yehova, omfwe kwi shiwi lya mubomfi wakwe; uwa muli imwe uwenda mu mfifi no kukwate cengelo iyo, atetekele ishina lya kwa Yehova, no kushintilila kuli Lesa wakwe.” (Esaya 50:10) Abomfwa kwi shiwi lya Mubomfi wa kwa Lesa, Yesu Kristu, benda mu lubuuto. (Yohane 3:21) Tabapeleela fye pa kubomfya ishina lya kwa Lesa, Yehova, lelo balitetekela no mwine wa ilyo ishina. Nangu inshita imo baendele mu mfifi, pali nomba tabatiina muntu. Bashintilila pali Lesa. Lelo, abatwalilila ukwenda mu mfifi balatiino muntu. Ifi e fyo cili kuli Ponti Pilato. Nangu line naishiba ukuti Yesu wa kaele ku milandu balemubepesha, umwenso walenga ulya mulashi umwina Roma ukukanakakula Yesu. Ifita fya bena Roma fyaipaya Umwana wa kwa Lesa, lelo Yehova amubuusha no kumufwike cilongwe ca bukata no mucinshi. Nga Pilato wena cinshi camucitikila? Kalemba wa lyashi lya kale umuYuda Flavius Josephus, atila papitile fye imyaka 4 pa numa ya mfwa ya kwa Yesu, Pilato uwali kateka wa ciRoma bamufumishe pali bukateka no kumupatikisha ukubwelela ku Rome ku kuyalubulula imilandu yakakala apeelwe. Nga abaYuda bena abalengele ukuti Yesu epaiwe cinshi cabacitikila? Ilyo ishilakumana ne myaka 40, imilalo ya bena Roma yaonawile Yerusalemu no kwipayaula abekashi ba uko nelyo ukubasenda ubusha. Takwaba fisuma ifiisa ku batemwa imfifi!—Yohane 3:19.
22. Mulandu nshi ukwalukila ku bantunse ku kusange pusukilo kwabela buwelewele bwine bwine?
22 Ukwalukila ku bantunse ku kusange pusukilo kwaba buwelewele ubwine bwine. Ukusesema kwa kwa Esaya kwalondolola umulandu cabele fyo akuti: “Moneni, mwe bonse abakosho mulilo, abasonteke fishishi, endeleni mu cengelo ca mulilo wenu, mu fyengelo fya fishishi ifyo mwasonteka. Icikafuma mu kuboko kwandi icikaba kuli imwe ni ici: ukuli ukulungulusha e ko mukalaala.” (Esaya 50:11) Bakateka ba buntunse bateka fye pa nshita inono. Umuntu uwaba ne congolo ca kongola abantu kuti aesha ukucitila abantu ifyo bafwaya pa nshita fye iinono. Lelo umuntu nangu engaba shani uwafumaluka te kuti acite fyonse. Kuti nalimo asonteke “fishishi” palya na palya ifingafumye cengelo cinono ne cikabilila nomba ifishingakokola, lelo te kuti akoshe umulilo uulebilima, uwingalenga abalemutungilila ukukangabuka umwabelo kwenekela kwabo. Lelo, abatetekela muli Shilo, Mesia walaiwa na Lesa, tabakabale abalengwe nsoni.
[Amafutunoti]
a Mu fikomo fitatu ifya kubalilapo ifya kwa Esaya icipandwa 50:1-3, Yehova alondolola uluko lwa kwa Yuda lonse lwine ukuti mukashi wakwe na bekashi bonse ababamo ukuti bana ba kwa Yuda.
b Ukutendekela pa Esa 50 cikomo 4-11 ukuyafika ku mpela ya ici cipandwa, kalemba aleumfwika kwati alelanda pa mwine wine. Napamo Esaya alipitile mu fya kwesha fimo ifyo alumbula muli ifi fikomo. Lelo, ifingi ifya muli uku kusesema fyafikilishiwe muli Yesu Kristu.
c Ku ca kusekesha, muli Baibolo wa Septuagint, pali Esaya 50:6 paba amashiwi ya kuti: “Napeele inuma yandi ku kufopaulwa, na masaya yandi ku fifunshi.”
[Icikope pe bula 155]
AbaYuda bacetekele bakateka abantunse ukucila ukucetekela Yehova
[Icikope pe bula 156, 157]
Pali Bemba Wakashika, Yehova abakile abantu bakwe pa kubiika ikumbi pa kati kabo na bena Egupti