Icipandwa 19

Ubumbimunda Bwasokololwa!

Esaya 58:1-14

1. Bushe Yesu na Yehova bamona shani ubumbimunda, kabili musango nshi uwa bumbimunda bulecitwa mu nshiku sha kwa Esaya?

YESU aebele bashimapepo ba mu kasuba kakwe ati, “Ku nse [mumoneka abalungama icine cine ku bantu, NW], lelo mu kati mwaisulamo ubumbimunda na bumpulamafunde.” (Mateo 23:28) Ukusuusha uko Yesu asuushishe ubumbimunda kulangilila ifyo Wishi wa ku muulu amona ubumbimunda. Icipandwa 58 ica kusesema kwa kwa Esaya cilanda fye pa bumbimunda ubwaseekele muli Yuda. Ulubuli, ulumanimani, no lukakala fili mpanga yonse, no kubake Sabata kusangwike fye kusefya kwa cibelesho ukwa fye. Abantu babomba umulimo wa kabepekesho kuli Yehova kabili mu bumbimunda balaleko kulya pa kuti bamoneke ukuti e baipeelesha ku fya mapepo. E mulandu wine Yehova asokolwela ubumbimunda bwabo!

‘Longola ku Bantu Imembu Shabo’

2. Mibele nshi Esaya alanga ilyo alebila ubukombe bwa kwa Yehova, kabili ni bani lelo bamupashanya?

² Nangula Yehova naselaushiwa ku micitile ya kwa Yuda, amashiwi Yakwe yasanshamo ifyebo fya kukunkumba ulu luko ukuti lulapile. Nalyo line, Yehova alefwaya ukuti bomfwikishe ukwebaula kwakwe. E co, aeba Esaya ukuti: “Bilikishisha, wishako, sansule shiwi lyobe nge ntandala, longola ku bantu bandi ubupulumushi bwabo, na ku ba ng’anda ya kwa Yakobo imembu shabo.” (Esaya 58:1) Ukubilisha ifyebo fya kwa Yehova mu kushipa kuti pambi kwalenga abantu bapate Esaya, lelo talekwinda. Acili ne mibele imo ine iya kuipeelesha nga ilya alangile ilyo atile: “Moneni, ine; ntumeni.” (Esaya 6:8) Mwandi Esaya aba ca kumwenako cawamisha ica kushipikisha ku Nte sha kwa Yehova isha muno nshiku, abo na bo abapeelwa umulimo wa kushimikila Icebo ca kwa Lesa no kusokolola ubumbimunda bwa mu mipepele!—Amalumbo 118:6; 2 Timote 4:1-5.

3, 4. (a) Bumbimunda nshi abantu ba mu nshiku sha kwa Esaya balanga? (b) Bushe ifintu mu Yuda fili shani?

³ Camoneka kwati, abantu ba mu nshiku sha kwa Esaya bafwaya Yehova kabili babekelwa mu fya bupingushi fyakwe ifyalungama. Tubelenga ifyebo fya kwa Yehova ifya kuti: “Ubushiku no bushiku bamfwaya, babekelwo kwishibe mibele yandi, kwati luko ulucito bulungami, no kukanasuule ca bupingushi ca kwa Lesa wabo. Baipushe fya bupingushi ifyalungama, babekelwo kupalama kuli Lesa.” (Esaya 58:2) Bushe uku kubekelwa mu mibele ya kwa Yehova kwa bufumacumi? Iyo. Bali “kwati luko ulucito bulungami,” nomba ubu bulungami buli fye bwa kabepekesho. Lelo icishinka cili ca kuti, ulu luko ‘lwalisuule ca bupingushi ca kwa Lesa wabo.’

⁴ Ifintu ifilecitwa nafipalana na filya kasesema Esekiele bamusokolwelele pa numa. Yehova aebele Esekiele ukuti abaYuda balesoshanya abati: “Shi iseni no kuumfwe cebo icilefuma kuli Yehova lelo ifyo caba.” Lelo Lesa asokele Esekiele pa lwa bumbimunda bwabo atile: “Besa kuli iwe, . . . bomfwa ne fyebo fyobe, no kuficita iyo; pantu ifya [kufwaisha ulunkumbwa e fyo balanda, NW] mu tunwa twabo, ne mitima yabo ikonko lufyengo lwabo; kabili, mona, uli kuli bene ngo lwimbo lwa kutondo mukashana, ulwa waololoke shiwi uwacenjelo kulishe cilimba: pantu bomfwe fyebo fyobe, lelo tabaficita.” (Esekiele 33:30-32) Abantu ba mu nshiku sha kwa Esaya baitunga no kuti balefwaya Yehova inshita yonse, lelo tabomfwila ifyebo fyakwe.

Ukuleko Kulya Ukwa Bumbimunda

5. Bushe abaYuda baesha shani ukupokelela ukusenamina kwa bulesa, lelo Yehova ayankulako shani?

⁵ Pa kuti bapokelele ukusenamina kwa bulesa, abaYuda bacita ukusefya kwabo ukwa bumbimunda ukwa kuleko kulya, lelo ubulungami bwabo ubwa kabepekesho bwabatalusha fye kuli Yehova. Baipusha nga bapelenganishiwe abati: “Cinshi ico tulekelo kulya, na imwe tamumona, cinshi ico tuilengelo bulanda, na imwe tamwishiba?” Yehova abasuka ukwabulo kulamba atila: “[Cine cine imwe mwe bantu mwalebekelwa mu bushiku bwine ubo mwalelekamo ukulya, NW] mucikilisha na babomfi benu bonse. Moneni, ulubuli no kushashala e co mulekelo kulya, no kuuma ku cifunshi ca bubifi. Ukuleko kulya ngo kwa lelo te kuti kulenge ishiwi lyenu lyumfwike mu muulu. Bushe ukuleko kulya ngo ku e ko ningasala, [ubushiku ubwa kuti e mo umuntu aleilengo, NW] bulanda? Bushe ku kwinamiko mutwe wakwe nge cinda, no kuyanshile nsamu ne mito—bushe e co wito kuleko kulya, kabili ubushiku ubwatemwa Yehova?”—Esaya 58:3-5.

6. Finshi abaYuda bacita ifyasokolola ukuti ukuleko kulya kwabo kwa bumbimunda?

⁶ Pa kuleko kulya, ilyo baleilungamika mu kabepekesho, no kulomba fye ne fya bupingushi fya kwa Yehova ifyalungama, abantu bakonkelela ukwangala kwa bukaitemwe na makwebo. Bacite fya lubuli, ulumanimani, no lukaakala. Pa kwesha ukufishilisha imibele yabo iibi, batendeka ukuloosha kwa kuitakisha—baleinamike mitwe yabo nga macinda no kwikala mu nsamu ne mito—ukuti cimoneke kwati balapila ku membu shabo. Bushe ifi fyonse fingabe fya kwafwa nga ca kutila batwalilila ukutalama? Tabalanga ubulanda nangu kulapila ukwalola muli bukapepa ukufwile ukwendela pamo no kuleko kulya ukwafumaluka. Nangula ukuloosha kwabo kuli ukwa congo—takumfwikike mu muulu.

7. Bushe abaYuda ba mu nshiku sha kwa Yesu balangile shani ubumbimunda, kabili ni shani abengi pali lelo bacita cimo cine?

⁷ Nangu baYuda ba mu nshiku sha kwa Yesu na bo bacito kusefya ku kuleko kulya ukuti bamonwe ku bantu, bamo baleko kulya imiku ibili mu mulungu umo! (Mateo 6:16-18; Luka 18:11, 12) Na bashimapepo abengi na bo bapashanya inkulo ya kwa Esaya pa kuba abakalushi kabili aba mutitikisha. E ico, Yesu mu bukose asokolwele balya bashimapepo ba bumbimunda, ukubebo kuti ukupepa kwabo kwali kwa fye. (Mateo 15:7-9) Na lelo line, iminshipendwa ya bantu “basosa, abati, Twaishiba Lesa, lelo ku milimo yabo bamukaana pa kuba aba muselu, kabili bacintomfwa, kabili ifinangwa ku mulimo onse usuma.” (Tito 1:16) Aba musango yo kuti basubila ukucitilwa inkumbu sha kwa Lesa, lelo imicitile yabo isokolola ubumbimunda bwabo. Lelo Inte sha kwa Yehova bena, balanga ukuipeelesha kuli bukapepa no kutemwa aba bwananyina ukwa cine cine.—Yohane 13:35.

Ico Ukulapila kwa Cine Kusanshamo

8, 9. Milimo nshi iisuma ilingile ukwendela pamo no kulapila kwa bufumacumi?

⁸ Yehova afwaya abantu bakwe ukulapila, te kuleka fye ukulya pa membu shabo. E lyo engabasenamina. (Esekiele 18:23, 32) Alondolola ukuti pa kuti ukuleko kulya kulolemo, kulingile kwasanshamo ukulungike membu shacitilwe ku numa. Bebeteni ifipusho fya pa mutima ifyo Yehova aipusha ifya kuti: “Bushe uku te kuleko kulya kuntu nasala: ukukakule fikakilo fya bubifi, ukufyempulule nshinga she koli, ukuleka abafyengeleshiwa baye ubuntungwa, ne koli lyonse muputaule?”—Esaya 58:6.

⁹ Ifikakilo ne nshinga she koli fishibilo fyalinga ifya busha bwa bukalushi. E co ukucilo kuleko kulya kabili pa nshita imo ine no kulafyenga aba mu lukuta lwabo, abantu balingile ukumfwila ifunde lya kuti: “Uletemwo mubiyo nga we mwine: nine Yehova.” (Ubwina Lebi 19:18) Balingile ukulubula bonse abo bafyengelesha na bo bateka ubusha mu lufyengo fye.a Imilimo ya mu fya mapepo iya kuitakisha, pamo nga ukuleko kulya, taifwile ukupyanikwa pa kuipeelesha kwine kwine kuli bukapepa ne milimo iilangisha ukutemwa aba bwananyina. Kasesema Mika uwaliko pa nshita imo ine na Esaya, alemba ukuti: “Cinshi cimbi ico Yehova alefwaya kuli iwe, kano ukucito bupingushi, no kutemwo luse, no kwenda bufuuke bufuuke na Lesa obe?”—Mika 6:8.

10, 11. (a) Ku baYuda, cinshi cali no kuwama ukucilo kuleko kulya? (b) Bushe Abena Kristu lelo kuti babomfya shani ukufunda uko Yehova afundile abaYuda?

¹⁰ Ubupingushi, uluse, no bufuuke fipinda ukucitila bambi ifisuma, pantu ici e cikalamba ico Amalango ya kwa Yehova yafwaya. (Mateo 7:12) Icali no kuwamisha kwakane fyuma fyabo na balanda ukucilo kuleko kulya. Yehova aipusha ati: “Bushe [ukuleko kulya uko nasala, NW] te kwakana no wa nsala icilyo cobe, na balanda abalubanta wabengisha mu ng’anda yobe, ilyo wamono wa bwamba wamufwika, no kukanaifisa ku ba ku mubili obe?” (Esaya 58:7) Kanshi, ukucilo kuleko kulya ukwa kufwaya ukumonwa ku bantu, ababa na maka ya kucite fi balingile ukupeele cilyo, ifya kufwala, nelyo umwa kwikala ku bekashi banabo aba muli Yuda abalanda, e kutila aba ku mubili wabo.

¹¹ Ifi fishinte fishaiwamina ifya kutemwa aba bwananyina ne cililishi ifyo Yehova alangile tafyabombele fye ku baYuda ba mu nshiku sha kwa Esaya. Filatungulula na Bena Kristu bene. E ico, umutumwa Paulo alembele ati: “E ico cena, lyonse ilyo twaba ne nshita, tubombe icisuma kuli bonse, no kucishamo ku ba bwananyina bwa mu citetekelo.” (Abena Galatia 6:10) Mu cilonganino ca Bwina Kristu e mufwile mwaba ukutemwa no kutemwa aba bwananyina, pali bufi apo tuleikala mu nshita ishayafya ishileya shilebipilako fye.—2 Timote 3:1; Yakobo 1:27.

Icumfwila Cilaleta Amapaalo Ayengi

12. Cinshi Yehova akacita nga ca kutila abantu bakwe bamumfwila?

¹² Kwena ifyo cingabawamina abantu ba kwa Yehova nga ca kutila fye baba no kushilimuka kwa kumfwila ukwebaula kwakwe ukwa kutemwa! Yehova atila: “E lyo ulubuuto lobe lukasaama ngo lucelo, no [kupepemuka kukesa pali iwe bwangu bwangu, NW] kabili ubulungami bobe bukaya bulekutangilila, no bukata bwa kwa Yehova bukaba cinuma obe. E lyo uketa, na o Yehova akaasuka; ukakuuta, na o akatila, Ndi pano.” (Esaya 58:8, 9a) We mashiwi ulawama kabili aya kukuulilila! Yehova alapaala no kucingilila ababekelwa mu luse lwa cikuuku no bulungami. Nga ca kutila abantu ba kwa Yehova balapila ku bukalushi bwabo no bumbimunda kabili bamumfwila, ifintu fili no kubawamina. Yehova ali no kupeela ulu luko “ukupepemuka” e kutila ukupuupuutulwa lwa ku mubili na lwa ku mupashi. Kabili ali no kubabaka, nga filya abakile ifikolwe fyabo ilyo balefuma mu Egupti. Kabili akabaasuka bwangu ilyo balilila ukwafwiwa.—Ukufuma 14:19, 20, 31.

13. Mapaalo nshi yalepembelela abaYuda nga ca kutila baumfwila ico Yehova alebacincisha ukucita?

¹³ Yehova nomba alunda pa mashiwi ya kucincisha aciba alandile kale, atila: ‘Nga wafumya mu kati kobe ikoli [lya bukalushi, ilya kuteka abantu ubusha mu lufyengo], no kusonta abantu ku munwe [nakalimo ukutukana nelyo ukushinina bambi ubufi] nangu kusose [ca kukalifya, NW]; nga wapeelako uwa nsala icilyo cobe, no kulengo muntu mulanda ekute; e lyo lukatula mu mfifi ulubuuto lobe, no kufiita kobe kukaba nga kasuba pa kati ka mutwe.’ (Esaya 58:9b, 10) Bukaitemwe no bukalushi tafiwamina abaficita kabili filaleta ubukali bwa kwa Yehova. Lelo, icikuuku na bukapekape, maka maka ilyo fyalangwa ku ba nsala na balanda filaleta amapaalo ayengi aya kwa Lesa. Mwandi kuti cawama nga ca kutila abaYuda bakomfwila ici cishinka mu mitima yabo! Lyene ukulunduluka kwabo ukwa ku mupashi kukabalika nga kasuba pa kati ka mutwe, no kufiita takwakamoneke. Ne cacindamisha, bakalenga Yehova, Intulo ya bukata bwabo na mapaalo, ukucindikwa no kutashiwa.—1 Ishamfumu 8:41-43.

Uluko Ulwabweshiwa

14. (a) Bushe abantu baliko pa nshita Esaya aliko bayankula shani ku fyebo fyakwe? (b) Cinshi Yehova atwalilila ukubatambika?

¹⁴ Ku ca bulanda, ulu luko lwasuula ukukunkumba Yehova alelukunkumba kabili e lyo lwacilapo ukuipoosa mu kucito bubifi. Lwasuka lwalenga Yehova ukupatikishiwa ukubatamfisha muli bunkole, umwabelele ifyo abasokele. (Amalango 28:15, 36, 37, 64, 65) Lelo, Yehova atwalilila ukubeba amashiwi ye subilo pa kukonkanyapo ukusosela muli Esaya. Lesa asobela ukuti abashalapo abasalapulwa kabili abaikatwo bulanda pa membu shabo bakabwelela ku calo ca Yuda basekelela, nangu line calaala amapopa.

15. Kubweshiwa nshi ukwa kusekelela Yehova asobela?

¹⁵ Pa kulanda pa kubweshiwa kwa bantu bakwe ukwa mu 537 B.C.E., Yehova, alandila muli kasesema Esaya atila: “Yehova akakutungulula pe, akekusha no mweo obe mu mpanga umwaumisha, no kupepemuna amafupa yobe, ukasuke auba nge bala ilyatapililwa [bwino, NW], nge ntulo ya menshi [“akamfukumfuku,” ukulingana na Bible wa Mushilo uwa 1983] iyo amenshi ya iko tayakama.” (Esaya 58:11) Yehova ali no kubwesesha icalo ca Israele icaumisha ku kube citwalisha ifisabo. Icikasungusha sana ca kuti, akapaala abantu bakwe abalapila, akapepemuna “amafupa yabo” yene ukuyafumya mu mfwa ya ku mupashi no kuyalenga ukuba na maka no bumi. (Esekiele 37:1-14) Abantu na bo bakaba nge “bala ilyatapililwa bwino,” ilyaisulamo ifisabo fya ku mupashi.

16. Bushe icalo cikabweshiwa shani?

¹⁶ Ukubweshiwa kukasanshamo ukukuula cipya cipya imisumba iyaonawilwe ku bena Babele abalesansa mu 607 B.C.E. “[Pa mulandu obe abantu, NW] bakakuule fibolya fya muyayaya, ifya kukuulapo fya nkulo ne nkulo mukafiimya; ukenikwa Kacilika wa cipongolo, Uubweseshamo imisebo ku kwikalamo.” (Esaya 58:12) Amashiwi yapalana aya kuti “ifibolya fya muyayaya” na ya kuti “ifya kukuulapo fya nkulo ne nkulo” (nelyo, ifya kukuulapo ifyalaala amapopa pa myaka iingi) yalangilila ukuti abashalapo ababweshiwa bakakuula cipya cipya imisumba ya Yuda iyabe fibolya, maka maka Yerusalemu. (Nehemia 2:5; 12:27; Esaya 44:28) Bakacilika “icipongolo”—ishiwi ililesanshamo ifingi ukulosha ku fipongolo fya mu fibumba fya Yerusalemu kabili ukwabulo kutwishika ne fya misumba imbi.—Yeremia 31:38-40; Amose 9:14.

Amapaalo Ayafuma mu Kubake Sabata Mu Cishinka

17. Bushe Yehova akunkumba shani abantu bakwe ukuti bomfwile amafunde ye Sabata?

¹⁷ Isabata yali ni nshila ya kwa Lesa iya kulangilamo ifyo ayangilwe nga nshi ifintu ifyali no kuwamina abantu bakwe lwa ku mubili na lwa ku mupashi. Yesu atile: “Isabata lyabelapo abantu.” (Marko 2:27) Ubu bushiku ubo Yehova ashishishe bwapeele abena Israele inshita yaibela iya kulanga ifyo batemwa Lesa. Ku ca bulanda, ilyo inshiku sha kwa Esaya shalefika, isabata balisangwile fye bushiku bwa kusefya imyata ya fye no kucita ifya lunkumbwa lwa bukaitemwe. E co na kabili, Yehova nakwata insambu sha kukalipila abantu bakwe. Na kabili, aesha ukubafika pa mutima. Atila: “Nga waalulo lukasa lobe [pa mulandu we, NW] sabata, mu kucito mulimo obe mu bushiku [bwandi, NW] bwa mushilo; nga wasose sabata, ukuti, Bwa kucankwamo, no kusoso bwa mushilo bwa kwa Yehova, ukuti, Bwacindama; kabili wabucindika, te kucito mwabele mifwaile yobe, nangu kukonko mulimo obe, nangu kulande cilandelande; lyene kuti wailemena Yehova, [kabili nkakulenga ukwenda, NW] pa misansama ya calo, [kabili nkakulengo kulya ifya pa, NW] cikwatwa ca kwa Yakobo [icikolwe cobe, NW]: pantu e fyo akanwa ka kwa Yehova kasosa.”—Esaya 58:13, 14.

18. Cinshi cikacitika nga ca kuti Yuda afilwa ukucindika Isabata?

¹⁸ Ubushiku bwe Sabata bushiku bwa kwetetula pa fya ku mupashi, bushiku bwe pepo, kabili ubwa kupepela pamo mu lupwa. Bulingile ukwafwa abaYuda ukwibukisha imilimo ya kwa Yehova iya kusungusha iyo abacitiile na pa bulungi no kutemwa ifyalangwa mu Malango yakwe. E fyo, ukubaka ubu bushiku bwa mushilo muli bucishinka kulingile ukwafwa abantu ukupalamina sana kuli Lesa wabo. Lelo bena, balepeelula Isabata e co bali mu busanso bwa kukanapokelelako amapaalo ya kwa Yehova.—Ubwina Lebi 26:34; 2 Imilandu 36:21.

19. Mapaalo nshi ayengi yalepembelela abantu ba kwa Lesa nga ca kutila bayalukila ku kubake Sabata?

¹⁹ Lelo, nga ca kutila abaYuda basambililako ku fyo basalapulwa no kwalukila ku kucindika ico Isabata lyabelako, nabakwata amapaalo ayengi ayalebapembelela. Ubusuma ubukafuma mu kupepa kwa cine na mu kucindike Sabata bukafula bukawamya ne mikalile yabo yonse. (Amalango 28:1-13; Amalumbo 19:7-11) Ku ca kumwenako, Yehova akalenga abantu bakwe “ukwenda pa misansama ya calo.” Iyi numbwilo ilelangilila ifyo umo akacingililwa ne fyo akapeelwa ukucimfya pa balwani bakwe. Uukwete amaka pali iyi misansama—e kutila utupili ne mpili—ninshi e ukwete amaka na pa calo. (Amalango 32:13; 33:29) Inshita imo Yuda aleumfwila Yehova, kabili ulu luko lwalecingililwa na wene kabili lwalicindikwe, no kutiinwa lwaletiinwa, ku nko shimbi. (Yoshua 2:9-11; 1 Ishamfumu 4:20, 21) Na uno wine muku nga babwelela kuli Yehova no kumumfwila, kulya kucindama kumo ukwa ku numa kukabweshiwa. Yehova akalenga abantu bakwe ukuipakisha apakalamba “icikwatwa ca kwa Yakobo”—e kutila amapaalo yalailwe ukupitila mu cipingo Apingene ne fikolwe fyabo, maka maka ipaalo lya kukwate Calo Calailwe mu mutelelwe.—Amalumbo 105:8-11.

20. ‘Lisabata’ nshi “ilya kutusha” lyaba ku Bena Kristu?

²⁰ Bushe umu muli ico Abena Kristu bengasambililako? Ilyo Yesu Kristu afwile, Amalango ya kwa Mose yalipwile, pamo na fyonse ifyalekabilwa mu kubake Sabata. (Abena Kolose 2:16, 17) Lelo, imibele isuma iyo ukubake Sabata kwaletele pa bantu ba mu Yuda—e kutila, ukutangishako ifya ku mupashi no kupalamina kuli Yehova—icili yalicindama na kuli bakapepa ba kwa Yehova. (Mateo 6:33; Yakobo 4:8) Kabili, Paulo, muli kalata alembeele abaHebere, atila: “Kwashilwapo abantu ba kwa Lesa isabata lya Kutusha.” Abena Kristu bengila muli ili “sabata lya kutusha” ilyo baleumfwila Yehova no kukonkelela ubulungami ubwashimpwa pa citetekelo mu mulopa wasuumiwe uwa kwa Yesu Kristu. (AbaHebere 3:12, 18, 19; 4:6, 9-11, 14-16) Ku Bena Kristu uku kubake sabata takucitwa fye ubushiku bumo mu mulungu umo, lelo kwa cila bushiku.—Abena Kolose 3:23, 24.

Israele wa ku Mupashi ‘Aenda pa Misansama ya Calo’

21, 22. Ni mu musango nshi Yehova alenga Israele wa kwa Lesa “ukwenda pa misansama ya calo”?

²¹ Ukutula ilyo bafumine muli bunkole bwa muli Babele mu 1919, Abena Kristu basubwa balibaka muli bucishinka ifyo Isabata lyaleimininako. Na pali ici, Yehova alibalenga “ukwenda pa misansama ya calo.” Mu musango nshi? Kale mu 1513 B.C.E., Yehova apingene cipingo na batuntwike muli Abrahamu ukuti nga bali no kuba ne cumfwila, bali no kubo bufumu bwa bashimapepo kabili uluko lwa mushilo. (Ukufuma 19:5, 6) Mu myaka yonse iyo bali mu matololo, Yehova abasendele mu mutende, nga filya kapumpe asenda utwana twakwe, kabili alibapaalile no kubapeela ifingi. (Amalango 32:10-12) Lelo, ulu luko talwakwete citetekelo, kabili lwasukile lwapanya amashuko lwali no kukwata. Nangu cali fyo, Yehova alikwata ubufumu bwa bashimapepo pali lelo. Bwaba ni Israele wa kwa Lesa uwa ku mupashi.—Abena Galatia 6:16; 1 Petro 2:9.

²² Mu “nshita ya ku mpela,” ulu luko lwa ku mupashi lwalicita ico Israele wa pa kale afililwe ukucita. Lwalitwalilila ukuba ne citetekelo kuli Yehova. (Daniele 8:17) Ilyo ababa muli lwene balekonka amafunde yasumbuka aya kwa Yehova ne mibele yakwe iyapulamo, lwa ku mupashi Yehova alabasansabika. (Amapinda 4:4, 5, 8; Ukusokolola 11:12) Apo balaibaka ku kukowela ukwabashinguluka, balaipakisha imikalile yawamisha, kabili ukucilo kupampamina pa kukonke imibele yabo, balasanga ‘ukuilemena kuli Yehova’ na mu Cebo cakwe. (Amalumbo 37:4) Yehova alabacingilila lwa ku mupashi ilyo balelolenkana na bapampamina pa kubalwisha mwi sonde lyonse. Ukutula mu 1919 “icalo” cabo ica ku mupashi tacapongolwamo. (Esaya 66:8) Batwalilila ukuba abantu ba pe shina lyakwe ilyapulamo, ilyo babilisha mu nsansa mwi sonde lyonse. (Amalango 32:3; Imilimo 15:14) Kabili, abantu bafuuka abaleya balefula ukufuma mu nko shonse nomba balaipakisha pamo na bo muli ili shuko lyakulisha ilya kusambilishiwa imibele ya kwa Yehova kabili baleafwiwa ukwenda mu nshila shakwe.

23. Bushe Yehova alenga shani ababomfi bakwe abasubwa “ukulya ifya pa cikwatwa ca kwa Yakobo”?

²³ Yehova alilenga ababomfi bakwe abasubwa “ukulya ifya pa cikwatwa ca kwa Yakobo.” Ilyo Isaki apaalile Yakobo mwi punda lya kwa Esau, amashiwi ya ici cikolwe yasobeele amapaalo ayali no kwisa kuli bonse abali no kutetekela mu Bufyashi bwa kwa Abrahamu ubwalailwe. (Ukutendeka 27:27-29; Abena Galatia 3:16, 17) Abena Kristu basubwa capamo na banabo tabapashanya Esau, lelo bapashanya Yakobo mu ‘kukatamika ifintu fyashila,’ maka maka ifya kulya fya ku mupashi ifishaifulila ifyo Lesa apekanya. (AbaHebere 12:16, 17; Mateo 4:4) Ici ca kulya ca ku mupashi—icisanshamo ukwishiba ifyo Yehova alepwishishisha muli ubu Bufyashi bwalailwe e lyo na babishanya na bulya Bufyashi—cilabakosha, cilabapepemuna, kabili calicindama ku bumi bwabo ubwa ku mupashi. E ico, nacicindama ukuti lyonse balelya ifya kulya fya ku mupashi ukupitila mu kubelenga no kwetetula Icebo ca kwa Lesa. (Amalumbo 1:1-3) Cili icakabilwa ukuti balebishanya na basumina banabo pa kulongana kwa Bwina Kristu. Kabili cintu cacindama ukuti babake amafunde yasumbuka aya kupepa kwasanguluka ilyo baleliishako bambi ne nsansa ifi fya kulya fya ku mupashi.

24. Bushe Abena Kristu lelo baisunga shani mu myendele yabo?

²⁴ Ilyo balefulukisha ukufishiwapo kwa malayo ya kwa Yehova, shi Abena Kristu ba cine nabatwalilile ukukaana ubumbimunda bonse apo bwapela. Apo balaliishiwa ifya pa “cikwatwa ca kwa Yakobo,” shi nabatwalilile ukuipakisha umutende wa ku mupashi uwa pa “misansama ya calo.”

[Futunoti]

[Icikope pe bula 278]

AbaYuda baleleko kulya no kwinamike mitwe yabo pa kulapila kwa bumbimunda—lelo tabayalwile imibele yabo

[Icikope pe bula 283]

Ababa na maka ya kucite fi balapeelako abalekabila umwa kwikala ifya kufwala, nelyo ifya kulya

[Icikope pe bula 286]

Nga ca kutila Yuda alapila, ali no kukuula cipya cipya imisumba yakwe iyabe fibolya