Ukulungika Ukubelenga

AMALEMBO yalondolola ayati caba kufwaya kwa kwa Lesa ukuti abantu ba misango misango ‘bakafike ku kwishibe Cine.’ (1 Tim. 2:4) Ukulingana ne co, ilyo tulebelenga Baibolo mu kupongomoka, ukufwaisha kwesu ukwa kuti bambi basange ukwishiba kwalungika kulingile ukwambukila imibelengele yesu.

Ukubelenga mu kupongomoka muli Baibolo na mu mpapulo shilondolola Baibolo kwalicindama ku misepela na ku bakalamba bene. Apo tuli Nte sha kwa Yehova, twalikwata umulimo wa kwishibisha Yehova ne mibele yakwe kuli bambi. Ico ilingi line cisanshamo ukubelengela umuntu umo nelyo ibumba ilinono. Na mu lupwa mulaba ukubelenga kwa musango yo. Mwi Sukulu lya Butumikishi Ilya Bulesa, kulaba amashuko kuli bamunyina na bankashi, abacaice na bakalamba, ukufundwa pa kuti bengawamyako ukubelenga kwabo ukwa mu kupongomoka.

Ukubelenga Baibolo pa cintubwingi, nampo nga kubelengela fye abantu atemwa kubelengela icilonganino, cintu cifwile ukukatamikwa nga nshi. Baibolo yalipuutwamo na Lesa. Kabili “icebo ca kwa Lesa ca mweo, kabili caliluma . . . cilingulula amatontonkanyo na mapange ya mutima.” (Heb. 4:12) Icebo ca kwa Lesa cabamo ukwishiba kwacindama icine cine ukushingasangwa ku ntulo imbi. Kuti cayafwa umuntu ukwishiba Lesa wine wine eka no kukwata bucibusa busuma na wene no kumwafwa ukwishiba ifya kwikala na mafya ya mu bumi. Cilalange nshila ya ku mweo wa muyayaya mu calo cipya ica kwa Lesa. Ubuyo bwesu kanshi bulingile ukuba kuibikilishako na maka ukubelenga Baibolo.—Amalu. 119:140; Yer. 26:2.

Ifya Kucita Nga Mulefwaya Ukulungika Ukubelenga. Kwaliba imbali shingi ku kubelenga bwino, lelo ukwishiba ifya kulungika pa kubelenga e lubali lwa ntanshi. Ici cipilibula ukwesha ukubelenga filya fine filembelwe. Pooseniko amano pa kuti mwicilila amashiwi, nelyo ukulufyanya ukubelenga ishiwi limo pa mulandu wa kulipalanya ku mashiwi yambi.

Pa kulungika ukubelenga, mulekabila ukumfwikisha ifilelandwapo. Ico cikakabila ukupekanya bwino. Mu kuya kwa nshita, ilyo mukasambilila ukutontonkanya pa fya ku ntanshi na pa mikonkanine ya filembelwe, mukawamya sana imibelengele yenu.

Muli fyonse ifilembwa mulaba ifishibilo pamo nga makooma, amafulustopu na fimbi. Ifi fishibilo kuti fyalanga apa kupemwina, ubutali bwa kupemwina, atemwa apa kusansule shiwi. Mu ndimi shimo, nga mwafilwa ukwalula imyumfwikile ye shiwi ilyo pali icishibilo cimo, kuti calenga icipusho caumfwika kwati mulelanda fye, nelyo ukwalula fye no bupilibulo bwa cintu mwabelenga. Inshita shimo kwena, umulimo wa ifyo fishibilo ushintilila pa mafunde ya ulo lulimi. Ishibeni ifishibilo fibomfiwa mu lulimi lwenu. Ici e cafwa sana mu kubelenga ifileumfwika. Ibukisheni ukuti ubuyo bwenu bwaba kulenga bomfwe ifilebelengwa, te kulanda fye amashiwi. Pa kulungiko kubelenga, amavawelo—e kuti ifilembo fya a, e, i, o, u—poosesheniko amano. Mumo calyanguka ukwishiba ifyo mwingafishimbula, lelo mumbi cishintilila pa mashiwi yashingulwikeko.

Nga mulefwaya ukulalungika pa kubelenga ukupitulukamo kulakabilwa sana. Belengeni paragrafu umo, lyene bwekeshenipo libili libili mpaka mubelenge ukwabula ukulufyanyamo. Lyene kabiyeni kuli paragrafu akonkelepo. Na mu kulekelesha, esheni ukubelenga amabula ayengi aya ifyo fyebo ukwabula ukucilila amashiwi, ukwabula ukutamantama, nelyo ukulufyanyapo yamo. Pa numa ya kucite fyo, ipusheni umo ukumukutika ilyo mulebelenga kabili alemweba umo mulelufyanya.

Mu fyalo fimo, icilenga bamo cibakosele ukubelenga kukanamwensekesha e lyo no kubulwa ulubuuto lusuma. Nga pali icingacitwa ku kwafwa amenso ukumwensekesha no kulundako ulubuuto, ukwabula no kutwishika imibelengele kuti yawamako.

Bamunyina ababelenga bwino mu kuya kwa nshita kuti baebwa ukulabelengako pa cintubwingi ifyebo fya pe Sambililo lya Citabo pa Cilonganino na pe Sambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda. Lelo pa kubomba bwino iyo milimo, te kulungika fye ukushimbula amashiwi ukukabilwa iyo. Pa kuti mukabe bakabelenga basuma aba pa cintubwingi mu cilonganino, mulingile ukutantika bwino ifya kubelenga kwa pa lwenu. Ici cisanshamo ukwishiba ukuti ishiwi limo na limo muli sentensi lilabombako fimo. Teti mucilile amashiwi yamo no kumfwikisha bwino bwino icilelandwa. Nga mwabelengela amashiwi mumbi, nangu fye ni lintu mulebelenga pa lwenu, mukalufyanya ubupilibulo bwa sentensi. Icilenga ukutwala amashiwi mumbi kukanatontonkanya pa mashiwi yashingulwike ku fyo mulebelenga. Esheni na maka ukumfwikisha umulolele ishiwi limo na limo ukupitila mu kumona ifilelandwapo. Moneni na fintu ifishibilo fileampana no bupilibulo bwa sentensi. Ibukisheni ukuti pa kumfwa umo filolele kano mwabelenga ilongo lya mashiwi. Ishibeni apapelele ilongo lya mashiwi limo na limo pa kuti ilyo mulebelenga mu kupongomoka mwabelenga ilongo lya mashiwi, te kubelenga ishiwi limo na limo iyo. Ukumfwikisha bwino ifyo mulebelenga ni nshila yacindama iya kulenga bambi banonke ukwishiba kwalungika ukupitila mu kubelenga kwa pa cintubwingi.

Ni kuli eluda wa Bwina Kristu uwabelesha e ko umutumwa Paulo alembele ati: “Ubike umutima pa kubelenga [kwa pa cintubwingi, NW].” (1 Tim. 4:13) Ulu luli lubali ulo ifwe bonse twingawamyako.