Inko ‘Shikeshiba Ukuti Nine Yehova’

1, 2. (a) Bushe abena Israele bali shani nge mpaanga iili yeka iyo bashingulwike ku mimbulu? (Moneni icikope pa ntendekelo.) (b) Finshi abena Israele ne mfumu shabo baleleka filecitika?

PA MYAKA iingi, abena Israele bali nge mpaanga iyo bashingulwike ku mimbulu. Abena Amone, abena Moabu na bena Edomu baletiinya abena Israele ku mupaka wa ku kabanga uwa calo cabo. AbaPelishiti bali balwani ba bena Israele ukutula fye na kale, kabili icalo cabo cali ku masamba ya calo ca bena Israele. Ku kapinda ka ku kuso aka calo ca bena Israele kwali umusumba wa Turi uwali uukankaala, kabili e mo ifyalo ifingi fyalecitila amakwebo. Ku kapinda ka ku kulyo aka calo ca Israele kwali icalo ca Egupti icaletekwa ne Mfumu Farao iyali kalesa.

² Abena Israele nga bacetekela Yehova, alebacingilila ku balwani babo. Na lyo line pa miku iingi, abena Israele ne mfumu shabo baleleka inko ishabashingulwike shalenga balacita ifyabipa. Imfumu Ahabu yaba pa mfumu ishalekele abantu bambi balenga shaleka ukuba aba cishinka kuli Yehova. Imfumu Ahabu yaleteka ubufumu bwa mikowa 10 ubwa bena Israele, kabili yaliko pa nshita imo ine ne Mfumu Yehoshafati iyaleteka abaYuda. Ahabu aupile umwana wa mfumu ya bena Sidone iyaleteka umusumba uukankaala uwa Turi, no yu mwanakashi aupile aali ni Yesebele. Uyu mwanakashi alilengele abantu mu Israele balapepa Baali, kabili alengele umulume wakwe akowesha nga nshi ukupepa kwasanguluka ukucila ifyo bambi bakukoweseshe.—1 Isha. 16:30-33; 18:4, 19.

3, 4. (a) Ni bani Esekiele nomba atendeka ukulandapo? (b) Mepusho nshi twala-asuka?

³ Yehova alisokele abantu bakwe pa fyali no kubacitikila nga baleka ukuba aba cishinka kuli ena. Nomba asukile aleka ukubatekanishisha. (Yer. 21:7, 10; Esek. 5:7-9) Mu mwaka wa 609 ninshi Yesu talaisa pano isonde, abashilika abena Babiloni balibweleelemo ku Calo ca Bulayo pa muku walenga butatu. Imyaka 10 yali mu kukumana ukutula apo basanshiile ici calo pa muku wafumako. Uno muku wena bali no kubongolola ilinga lya Yerusalemu no kwipaya bonse abali no kupondokela Nebukadnesari. Ilyo abashilika abena Babiloni batendeke ukushinga umusumba, no busesemo bwa kwa Esekiele ubwalelanda pa fyabipa ifyali no kucitikila abaYuda bwafikilishiwa, e lyo kasesema Esekiele nomba atendeke ukusesema ifyali no kucitikila inko ishashingulwike Icalo ca Bulayo.

⁴ Yehova alilengele Esekiele aishiba ukuti abalwani ba baYuda bali no kusekelela nga ca kuti Yerusalemu bayonaula, kabili bali no kulacusha abaYuda abali no kupusuka. Lelo inko ishalesaalula ishina lya kwa Yehova nelyo ishalecusha abantu bakwe nangu ishalelenga balacita ifyabipa, Yehova aali no kushikandilapo pa fyo shacitile. Finshi tulesambilila kuli filya abena Israele bashaleumfwana ne nko ishabashingulwike? Kabili bushe ubusesemo bwa kwa Esekiele ubwalelanda pali ishi nko bulenga shani twaba ne subilo muno nshiku?

Balupwa ba Bena Israele ‘Abalebatumfya’

5, 6. Bushe abena Amone bali shani na bena Israele?

⁵ Abena Amone, abena Moabu na bena Edomu bali ni balupwa ba bena Israele. Nangu ca kuti bali lupwa kabili ifikolwe fyabo fyaleikala pamo pa nshita iitali, ishi inko shali shilwani sha bantu ba kwa Lesa pa nshita iitali, kabili ‘shalebatumfya.’—Esek. 25:6.

⁶ Natulandeko pa bena Amone. Abena Amone batuntwike muli Lote umwana wa kwa munyina Abrahamu. Lote e wafyele Amone mu mwana wakwe umwanakashi uwalipo umwaice. (Ukute. 19:38) Ululimi abena Amone balelanda lwalipalene sana ne ciHebere, kabili abantu ba kwa Lesa bafwile baleumfwa ulu lulimi. Pa mulandu wa kuti bali lupwa, Yehova aebele abena Israele ukuti bekatendeka ukulwa na bena Amone inkondo. (Amala. 2:19) Na lyo line mu nshiku sha bakapingula, abena Amone bailundile ku Mfumu Egelone iya bena Moabu no kutendeka ukucusha abena Israele. (Abapi. 3:12-15, 27-30) Pa numa ya kuti Shauli bamubika pa bufumu, abena Amone balisanshile abena Israele. (1 Sam. 11:1-4) Kabili ilyo Imfumu Yehoshafati yaleteka, abena Amone balyumene akapi na bena Moabu na kabili pa kuti basanse Icalo ca Bulayo.—2 Imila. 20:1, 2.

7. Finshi abena Amone balecita kuli balupwa lwabo abatuntwike muli Israele?

⁷ Abena Moabu nabo batuntwike muli Lote. Lote afyele Moabu mu mwana wakwe umwanakashi uwalipo umukalamba. (Ukute. 19:36, 37) Yehova alikeenye abena Israele ukulwa inkondo na bena Moabu. (Amala. 2:9) Lelo abena Moabu tabali ne cikuuku ku bena Israele. Mu cifulo ca kwafwa balupwa lwabo abafumine mu busha mu Egupti, balicitile ifyali no kulenga balupwa lwabo beingila mu Calo ca Bulayo. Baraki imfumu ya bena Moabu alingishe Balaamu incito ya kutiipa abena Israele, kabili Balaamu alisambilishe Baraki ifya kubeleleka abaume abena Israele pa kuti bengacita ubulalelale no kupepa utulubi. (Impe. 22:1-8; 25:1-9; Ukus. 2:14) Pa myaka iingi abena Moabu balitwalilile ukucusha balupwa lwabo abena Israele ukufika fye na mu nshiku sha kwa Esekiele.—2 Isha. 24:1, 2.

8. Cinshi Yehova aebeele abena Israele ukuti abena Edomu ni bamunyinenwe, lelo cinshi abena Edomu bacitile?

⁸ Abena Edomu batuntwike muli Esau, mpundu munankwe wa kwa Yakobo. Abena Edomu na bena Israele bali lupwa sana ica kuti Yehova aebele abena Israele ukuti abena Edomu ni bamunyinenwe. (Amala. 2:1-5; 23:7, 8) Na lyo line, abena Edomu balelwisha abena Israele ukutula fye ilyo bafumine mu Egupti ukufika na lintu Yerusalemu bayonawile mu mwaka wa 607 ninshi Yesu talaisa pano isonde. (Impe. 20:14, 18; Esek. 25:12) Pali ilya nshita abena Edomu balesekelela pa fyo abena Israele balecula, balekoselesha na bena Babiloni ukuti bonaule Yerusalemu, kabili balecilikila na bena Israele abalefulumuka no kubabwesesha ku balwani babo.—Amalu. 137:7; Obad. 11, 14.

9, 10. (a) Finshi fyacitikile abena Amone, abena Moabu na bena Edomu? (b) Finshi filanga ukuti te bonse aba muli ishi inko abapatile abena Israele?

⁹ Yehova alipingwile ishi inko ishali lupwa lwa bena Israele pa fyo shacitile abantu bakwe. Alandile ati: “Nkapeela . . . abena Amone ku bena Kabanga, pa kuti abena Amone bekabala abebukishiwa mu nko.” Alandile no kuti: “Nkapingula aba mu Moabu, kabili bakeshiba ukuti nine Yehova.” (Esek. 25:10, 11) Ilyo papitile nalimo imyaka 5 ukutula apo baonawilile Yerusalemu, aya masesemo yalitendeke ukufikilishiwa ilyo abena Babiloni bacimfishe abena Amone na bena Moabu. Na kabili, Yehova alandile pa bena Edomu ati: ‘Akepaya abantu ne fitekwa,’ no kuti akalenga icalo cabo ‘cikashale icibolya.’ (Esek. 25:13) Nga fintu casobelwe, abena Amone, abena Moabu na bena Edomu mu kupita kwa nshita balilobele.—Yer. 9:25, 26; 48:42; 49:17, 18.

¹⁰ Na lyo line, te bantu bonse aba muli ishi inko abapatile abantu ba kwa Lesa. Ku ca kumwenako, Seleke umwina Amone na Itma umwina Moabu bali pa bashilika aba maka aba Mfumu Davidi. (1 Imila. 11:26, 39, 46; 12:1) Kabili Ruti umwina Moabu aishiletendeka ukupepa Yehova.—Ruti 1:4, 16, 17.

11. Finshi tulesambilila kuli filya abena Israele baleumfwana na bena Amone, abena Moabu na bena Edomu?

¹¹ Finshi tulesambilila kuli filya abena Israele baleumfwana ne shi inko? Ica kubalilapo, ilyo abena Israele batendeke ukukonkelela inko ishali lupwa lwabo, batendeke ukupepa Baali wa ku Peore lesa wa bena Moabu na Moleke lesa wa bena Amone. (Impe. 25:1-3; 1 Isha. 11:7) Ifya musango uyu na ifwe kuti fyatucitikila. Nalimo balupwa lwesu abashili ba Nte kuti balatweba ukucitako ifyo bacita. Ku ca kumwenako, nalimo te kuti beshibe ico tushisefeshako Isita, ico tushipeelanina ifya bupe pa Krisimasi nelyo ico tatusefeshako ifintu fimbi ifyaseeka ifyo abantu basefya ifyakuma ifisambilisho fya bufi ifya mipepele. Nangu ca kutila te kuti beminine pa kutukalifya, nalimo kuti balafwaya twalacitako ifi fintu nangu fye panono. Kanshi tatufwile ukubakonkelela! Nga fintu cali ku bena Israele, na ifwe nga twabakonkelela nangu fye panono, bucibusa bwesu na Yehova kuti bwaonaika.

12, 13. Finshi nalimo balupwa lwesu bengatendeka ukucita, lelo finshi fingacitika nga twatwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova?

¹² Kuli na cimbi ico twingasambililako kuli filya abena Israele baleikala na bena Amone, abena Moabu na bena Edomu. Nalimo balupwa lwesu abashili ba Nte kuti balatulwisha sana. Yesu alandile ukuti inshita shimo, imbila tubila kuti ‘yalekanya umwana umwaume na wishi no mwana umwanakashi na nyina.’ (Mat. 10:35, 36) Yehova aebele abena Israele ukuti tabalingile ukulaumana na balupwa lwabo. Na ifwe tatufwaya ukulaumana na balupwa lwesu abashili ba Nte. Lelo tatufwile ukupapa nga batendeka ukutulwisha.—2 Tim. 3:12.

¹³ Nangu ca kuti balupwa wesu tabaletukaanya mu kulungatika ukupepa Yehova, tatufwile ukuleka e bo baletweba sana ifya kucita ukucila Yehova. Mulandu nshi? Pantu Yehova e o tufwile ukutemwa sana. (Belengeni Mateo 10:37.) Na kabili nga twatwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova, balupwa lwesu bamo kuti baba nga Seleke, Itma na Ruti, kabili kuti batendeka ukupepa na ifwe mu kupepa kwasanguluka. (1 Tim. 4:16) Ici kuti calenga nabo balabombela Lesa wa cine eka kabili kuti balamona ifyo abatemwa ne fyo engalabacingilila.

Yehova Alikandile Abalwani Bakwe ‘Ninshi Nafulwa’

14, 15. Finshi abaPelishiti balecita ku bena Israele?

¹⁴ AbaPelishiti bafumine ku cishi ca Krete baya ku calo ico Yehova pa numa alaile Abrahamu na baali no kutuntuka muli ena ukuti cali no kuba icalo cabo. Abrahamu na Isaki balikelepo na aba abantu. (Ukute. 21:29-32; 26:1) Ilyo abena Israele baleingila mu Calo ca Bulayo, ninshi abaPelishiti baliba kale uluko ulwa maka kabili balikwete abashilika aba maka kabili abaletiinya. AbaPelishiti balepepa balesa ba bufi, pamo nga Baali-sebubi na Dagone. (1 Sam. 5:1-4; 2 Isha. 1:2, 3) Inshita shimo abena Israele nabo balepepako aba balesa.—Abapi. 10:6.

¹⁵ Pa mulandu wa kuti abena Israele balesha Yehova baya mu kupepa tulesa tumbi, Yehova alilekele abaPelishiti balabacusha pa myaka iingi. (Abapi. 10:7, 8; Esek. 25:15) Balibikiile abena Israele ifibindo ifya-afyaa kabili abengi balibepeye. (1 Sam. 4:10) Na lyo line ilyo abena Israele balapiile, babwelela na kuli Yehova, alibapuswishe. Abomfeshe abaume pamo nga Samsone, Shauli na Davidi pa kupususha abantu bakwe. (Abapi. 13:5, 24; 1 Sam. 9:15-17; 18:6, 7) Kabili nga fintu Esekiele asobele, Yehova alikandile abaPelishiti ‘ninshi nafulwa’ ilyo abena Babiloni basanshile icalo cabo e lyo na pa numa lintu abaGriki basanshile icalo cabo.—Esek. 25:15-17.

16, 17. Finshi tulesambilila kuli filya abaPelishiti balecusha abena Israele?

¹⁶ Finshi tulesambilila kuli ifi abaPelishiti balecusha abena Israele? Muno nshiku abantu ba kwa Yehova balibacushapo ku fyalo fimo ifyakwatisha amaka. Lelo ifwe tatwaba nga abena Israele pantu twalitwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova. Na lyo line, abalwani ba kupepa kwasanguluka inshita shimo kuti bamoneka kwati nabatucimfya. Ku ca kumwenako, ilyo imyaka ya ba 1900 yatendeke, ubuteko bwa America bwalyeseshe ukulesha umulimo abantu ba kwa Yehova balebomba ilyo bwaikete abaume abaletungulula uyu mulimo mu cilonganino ca kwa Lesa no kubakaka pa myaka iingi. Ilyo kwali inkondo ya calo iya bubili, akabungwe ka ba Nazi mu calo ca Germany kalyeseshe ukulofya abantu ba kwa Lesa, kalikakile abengi nga nshi kabili kalipeye abengi sana. Ilyo iyi inkondo yapwile, icalo ca Soviet Union catendeke ukulwisha Inte sha kwa Yehova kabili calibalwishishe pa myaka iingi. Baletwala aba bwananyina mu nkambi umo balebacusha nga nshi, e lyo bambi balebatwala ku ncende ishali ukutali sana muli ici calo uko baileba bankole.

¹⁷ Amabuteko kuti yatwalilila ukubinda umulimo wa kubila imbila nsuma, ukukaka fwe bantu ba kwa Lesa ukubikako fye no kwipayapo bamo pali ifwe. Bushe ifi fifwile ukulenga twaba no mwenso nelyo ukulenga twaleka ukuba ne citetekelo? Awe nakalya! Yehova takaleke abantu bakwe aba cishinka bakalobe. (Belengeni Mateo 10:28-31.) Twalimonapo amabuteko ayakwete sana amaka kabili ayalecusha abantu, lelo yaliloba, nomba abantu ba kwa Yehova bena, balitwalilila ukubako kabili bafulilako fye. Ifyacitikile abaPelishiti, nomba line e fili no kucitikila amabuteko yonse aya bantu, yakapatikishiwa ukwishiba Yehova. Kabili yakaloba nga filya fine abaPelishiti baloba!

‘Ifyuma Ifingi’ Tafyatwalilile Ukubacingilila

18. Finshi fyalecitika sana mu musumba wa Turi?

¹⁸ Umusumba wa Turib wali pa kati ka fyalo ifyalecita amakwebo ayakalamba pali ilya nshita. Ku masamba ya uyu musumba, kwali amato ya musumba ayo balebomfya pa kucita amakwebo ayalepita pali Bemba ya Mediterranean. Ku kabanga nako kwali inshila isho balebomfya pa kucita amakwebo ne fyalo ifyali ukutali. Pa myaka iingi, pa fyuma ifingi ifyo uyu musumba wakwete balelundapo fye ifyuma ifyo balefumya ku ncende ishali ukutali. Bashimakwebo ba muli uyu musumba na baleshitisha ifintu balinonkele sana ifyuma ica kuti batendeke ukuimonga nge ntungulushi.—Esa. 23:8.

19, 20. Bushe abaleikala mu Turi bapuseneko shani na baleikala mu Gibeone?

¹⁹ Ilyo Imfumu Davidi yaleteka na lintu Solomone aleteka, abena Israele balecita amakwebo na baleikala mu Turi. Abena Turi balitumiine abena Israele ifya kubomfya pa kukuula isano lya kwa Davidi e lyo na pa numa ifya kubomfya pa kukuula itempele lya kwa Solomone. Kabili balibatumiine na babomfi. (2 Imila. 2:1, 3, 7-16) Abena Turi balimwene ifyo abena Israele bali ne cishinka kuli Yehova e lyo ne fyo alebapaala. (1 Isha. 3:10-12; 10:4-9) Taleni tontonkanyeni pe shuko abena Turi abengi nga nshi bakwete ilya kusambilila pa kupepa kwasanguluka, ilya kwishiba Yehova ne lya kuimwena abene ubusuma bwaba mu kubombela Lesa wa cine!

²⁰ Nangu ca kuti abaleikala mu Turi balikwete ili ishuko, batwalilile fye ukubika amano ku kunonka ifyuma. Tabacitile nga filya abaleikala mu musumba wa mu Kanaani uwa Gibeone bacitile. Ilyo abaleikala muli uyu musumba baumfwile ifikalamba ifyo Yehova acitile, basalilepo ukuba ababomfi bakwe. (Yosh. 9:2, 3, 22–10:2) Lelo abaleikala mu Turi balishiletendeka ukucusha abantu ba kwa Lesa, kabili balishitishe na bamo mu busha.—Amalu. 83:2, 7; Yoele 3:4, 6; Amose 1:9.

21, 22. Finshi fyacitikiile umusumba wa Turi, kabili mulandu nshi fyacitikile?

²¹ Yehova abomfeshe Esekiele pa kweba abena Turi abalelwisha abantu bakwe ati: “Mona we Turi, nkakulwisha, kabili nkakwimisha inko ishingi, nga filya bemba emya amabimbi. Shikonaula ifibumba fya kwa Turi kabili shikabongolola impungu shakwe, nkakungulula iloba kabili nkalenga akashale icilibwe icabeeka apashaba nangu kamo.” (Esek. 26:1-5) Abena Turi bacetekele ifyuma fyabo, balemona kwati fyali no kulabacingilila nga filya fine ilinga ilyali ku musumba wabo uwali pa cishi ilyalepele amamita 46 ukuya mu muulu lyalebacingilila. Nga cali bwino sana ababika amano ku fyo Solomone alandile pa kusoka abantu, atile: “Ifyuma fya mukankaala fyaba ngo musumba uwakosa, kabili afimona nge linga ilimucingilila.”—Amapi. 18:11.

²² Ilyo abena Babiloni na pa numa abaGriki bafikilishe ubusesemo bwa kwa Esekiele, abaleikala mu Turi baishileishiba ukuti filya balemona ifyuma fyabo ne linga ilitali ilyali ku musumba baleikalamo ukutila kuti fyabacingilila, baleibepa fye. Pa numa abena Babiloni baonaula Yerusalemu, baile mu kulwisha umusumba wa Turi, kabili baushingile pa myaka 13. (Esek. 29:17, 18) Lyena mu mwaka wa 332 ninshi Yesu talaisa pano isonde, Alekisanda Mukalamba alifikilishe ifyo Esekiele alandile mu busesemo bwakwe.c Abashilika bakwe bakungulwile ifibumba ifyabongolweke ilyo baonawile umusumba wa Turi uwali ku mulundu, kabili bapoosele amabwe, ifimuti ifyo bapangiile ifintu, e lyo ne loba muli bemba pa kuti bapange apa kupita pa kuya ku musumba uwali pa cishi. (Esek. 26:4, 12) Alekisanda alitulile ilinga, alisendele ifyuma fya mu musumba, alipeye abashilika na baleikala mu musumba abengi sana, kabili alishitishe abengi nga nshi mu busha ukucila pa bo aipeye. Ilyo ifi ifyabipa fyacitikiile abaleikala mu Turi, baishilepatikishiwa ukwishiba Yehova pantu baishileishiba ukuti ‘ifyuma ifingi’ te kuti fibacingilile umuyayaya.—Esek. 27:33, 34.

23. Finshi tulesambilila ku baleikala mu Turi?

²³ Finshi tulesambilila ku baleikala mu Turi? Tatufwile ukuleka ‘ifyuma fyatubeleleka’ ica kuti twaficetekela kabili twalafimona nge linga ilingatucingilila. (Mat. 13:22) Te kuti ‘tubombele Lesa ne Fyuma.’ (Belengeni Mateo 6:24.) Abacingililwa fye bwino bwino bantu ababombela Yehova no mweo wabo onse. (Mat. 6:31-33; Yoh. 10:27-29) Amasesemo ayalanda pa mpela ya cino calo, yakafikilishiwa fye yonse nga filya fine amasesemo ayalelanda pa musumba wa Turi yafikilishiwe. Ilyo aya amasesemo yakafikilishiwa, bonse abacetekela mu fyuma bakapatikishiwa ukwishiba Yehova ilyo akonaula amakwebo ayakalamba aya muli cino calo umwaba bukaitemwe.

Ubuteko bwa Egupti Bwali “nga Itete”

24-26. (a) Cinshi Yehova alandile ukuti Egupti ali ‘nge tete’? (b) Bushe Imfumu Sidekia yasuulile shani ifyo Yehova ayebele, kabili finshi fyacitike pa numa?

²⁴ Ukufuma fye na mu nshiku ilyo Yosefe ashilabako ukufika ilyo abena Babiloni basanshile umusumba wa Yerusalemu, icalo ca Egupti calikwetepo amaka pa Calo ca Bulayo. Pa mulandu wa kuti Egupti e ko yali pa myaka iingi, yalemoneka kwati te kuti baicimfye, yali nge cimuti ica kale icalimba imishila. Lelo nga kulinganya Egupti kuli Yehova, ici calo tacakwete amaka, tacakosele, cali “fye nga itete.”—Esek. 29:6.

²⁵ Imfumu Sidekia iyali iisangu tayailwike ukuti Egupti tayakwete amaka. Ukubomfya kasesema Yeremia, Yehova alyebele Sidekia ukulanakila imfumu ya ku Babiloni. (Yer. 27:12) Sidekia alilapiile na mwi shina lya kwa Yehova ukuti takapondokele Nebukadnesari. Lelo pa numa takonkele ifyo Yehova amwebele, tacitile ifyo alapile ku Mfumu Nebukadnesari, kabili ailelomba abena Egupti ukuti bamwafwe ukulwisha abena Babiloni. (2 Imila. 36:13; Esek. 17:12-20) Na lyo line filya abena Israele bacetekele abena Egupti ukuti balikwete amaka ya kubafwa, fyalengele bailetelela nga nshi. (Esek. 29:7) Egupti yalemoneka nge yakwete sana amaka, yali nga “cishimweshimwe cikalamba ica muli bemba.” (Esek. 29:3, 4) Lelo Yehova alandile ukuti aali no kwikata Egupti nga filya fine abalunshi bekata ing’wena mu mumana wa Naelo. Aali no kubika ifya kulobelako mu mibango yakwe no kumukululwila ku bonaushi. Yehova acitile ifi ilyo atumine abena Babiloni mu kusansa icalo ca Egupti.—Esek. 29:9-12, 19.

²⁶ Finshi fyacitikiile Sidekia filya ashali ne cishinka? Pa mulandu wa kuti Sidekia alipondokele Yehova, Esekiele asobele ukuti iyi ‘ntungulushi yabipa’ bali no kuifumya pa bufumu kabili ubufumu bwa iko bali no kubonaula. Lelo Esekiele alilandile ne fyali no kulenga abantu baba ne subilo. (Esek. 21:25-27) Yehova alengele Esekiele asobela ukuti imfumu iyali no kufuma mu lupwa lwa ku bufumu iyakwete “insambu” sha kuba pa bufumu, yali no kwikala pa cipuna ca bufumu. Mu cipandwa cikonkelepo tuli no kwishiba iyi imfumu iyakwata insambu sha kuba pa bufumu.

27. Finshi tulesambilila kuli filya abena Israele baleumfwana na bena Egupti?

²⁷ Finshi tulesambilila kuli filya abena Israele bacetekele abena Egupti? Muno nshiku abantu tabalingile ukucetekela amabuteko no kulamona kwati yakatwalilila ukucingilila abantu. Nangu fye ni mu fyo tutontonkanya, tatufwile ukuba “aba muli ici calo.” (Yoh. 15:19; Yako. 4:4) Amabuteko kuti yamoneka kwati yalikosa, lelo nga filya fine cali kuli Egupti, nayo yene yanaka fye nge tete. Kuti cabipa sana nga ca kuti twacetekela abantunse ukucila ukucetekela Lesa wa maka yonse, uwakwata insambu sha kuteka ku muulu na pano isonde.—Belengeni Amalumbo 146:3-6.

Inko ‘Shikeshiba’

28-30. Bupusano nshi bwaba pa fyo inko ‘shikeshiba Yehova’ ne fyo ifwe twamwishiba?

²⁸ Pa miku iingi mwi buuku lya kwa Esekiele Yehova alilanda ukuti inko ‘shikeshiba ukuti nine Yehova.’ (Esek. 25:17) Ifi Yehova alandile fyalicitike kale ilyo apingwile abalwani ba bantu bakwe. Na lyo line aya amashiwi yakafikilishiwa sana mu nshiku shesu. Yakafikilishiwa shani?

²⁹ Nga filya fine cali ku bantu ba kwa Lesa kale, na ifwe bene inko ishatushinguluka shitumona ukuti tatwacingililwa, twaba fye nge mpaanga iili yeka. (Esek. 38:10-13) Nga fintu tukasambilila mu cipandwa 17 ne cipandwa 18 muli cino citabo, nomba line inko shili no kubomfya amaka ya shiko yonse ku kusansa abantu ba kwa Lesa. Lelo ilyo shikacita ifi, shikeshiba ukuti kwaliba uwakwata sana amaka ukushicila. Shikapatikishiwa ukwishiba Yehova, shikeshiba ukuti e walinga ukuteka ilyo akashonaula mu nkondo ya Armagedone.—Ukus. 16:16; 19:17-21.

³⁰ Lelo ifwe Yehova akatucingilila kabili akatupaala. Cinshi twalandila ifi? Ni co pali ino nshita tulacita ifilanga ukuti twalishiba Yehova pantu twalimucetekela, tulamumfwila kabili tulamupepa mu nshila iyasanguluka ukulingana ne fyo afwaya.—Belengeni Esekiele 28:26.