Bushe Icilandushi Calilubana?
Pa musebo wapabuka mu United States, motoka yaleenda panono ukuya ku lubali lumo no kushingilisha iinankwe. Namutekenya wa motoka ya cibili alilandwile pa kupika imfuti pali motoka yamushingilishe, ukwipaya uwanininemo uwa kaele.
Umukashana wa myaka yacile kumi acimfiwe ku mukashana umbi mu cangalo ca pa sukulu. Alilandwile pa kweba cibusa mwaume wa mukashana ukuti umukashana aile ku kumona kalume pa sukulu limbi. Muli ifyo aonawile ukwampana kwa mukashana na cibusa wakwe umwaume.
ABANTU abengi bayumfwa ukuti balikwata umulandu usuma mu kulandula lintu batontonkanya ukuti nababalufyanya. Mu nshila imo ne inankwe, bakonka umucincisho wa kuti: “Wifulunganishiwa, landula fye.” Ilelo, ukutemwa kwa mwina mupalamano kulebotelela, kabili umupashi wa cilandushi ulesumbana.—Mateo 24:12.
Ni shani fintu iwe, nangula ni fyo, umona icilandushi? Nga ca kuti walisumina muli Baibolo, nakalimo uyumfwa ukuti mu kutendekelako icilandushi calilubana. Lelo ukwikala nga fintu cili mu calo cabula bukapepa, kuti pambi wayumfwa ukuti ukulekelela, icapusanako ku cilandushi, ilingi line takubomba. Ni shani fintu wingankulako nga ca kuti walibepelwe nelyo ukusanswa? Bushe ulaba uwabula ukwelela nga ca kuti umo akusuulako nelyo alanda mu kubulwo mucinshi pa lwa iwe kuli bambi? Bushe ulaba uwa cilandushi nelyo uulekelela?
Imibele ya Kukanaelela Ilacena
Kwena, kwalibako ifipimo fya kukalifiwa. Lelo abantu bafulilako abafwaya ukulandula kuli umo tabasanswa nelyo ukucenwa mu misoka. “Imilandu” iyambwilwe mu kutendekelako kwa ici cipande ukucila yali iishacindama, nangu cingati yamoneke iikalamba mu mintontonkanya ya abo abapingwilepo ukulandula.
Baibolo isosa ukuti tatulingile ukulundulula imibele ya kulandula. Amapinda 24:29 yafunda ukuti: “Witila, Nge fyo acita kuli ine e fyo ndecita kuli wene.” Mulandu nshi te ifyo? Ku cintu cimo, imibele ya musango uyo yabe ya konaula lwa mu nkuntu na lwa ku mubili. Amatontonkanyo ya kulandula yalasenda umutende wa muntontonkanya no kucilikila ukupelulula kutuntulu. Languluka uyu lipoti wa lyashi: “Bashimafarmu babili balepikana imfuti ukufuma mu fimbayambaya fyabo balipayene abene pa cifulo ca kwimikapo bamotoka, ukupwisha ukuumana kwa myaka 40 uko kwatendeke lintu baali abaice.” Elenganya, ukupulinkana ubumi bwabo ukutontonkanya kwa aba abaume babili kwalikoweshiwe ku mupashi walwala, uwa cilandushi!—Amapinda 14:29, 30.
Umulandu na umbi uwa kukanalundulula umupashi wa kulandula uli wa kuti abalufyanya—nelyo abalufyanya icabipisha—kuti bayaluka. Umutumwa Paulo, ku ca kumwenako, pa nshita imo ‘asuminishe ukwipaiwa’ kwa musambi Stefani kabili “aletusaila amapange yakali ne misoka ku basambi ba kwa Shikulu.” Lelo alyalwike. Imyaka yakonkelepo pa numa umutumwa Petro—uyo ubumi bwakwe bwali mu busanso kuli Paulo mu kati ka ilya nshita ya mu kubangilila—amwitile “munyinefwe uwatemwikwa Paulo.” (Imilimo 8:1; 9:1; 2 Petro 3:15) Abena Kristu nga balyeseshe ukubwesesha ububi pa bubi kuli Paulo, ukucilisha lintu alepembelela, nge mpofu, mu Damaseke. (Imilimo 9:3-15) Mwandi nga cali cilubo cabamo akayofi ico!
Paulo aali no kufunda bwino, muli ifyo, pa Abena Roma 12:20 ukuti: “Umulwani obe nga aikatwe nsala, umuliishe; nga aikatwe cilaka, umunwenshe.” Mulandu nshi? Pantu nga twalandula ku mulwani wesu, tulebika mu bwafya imibele yakwe no kukosha ubulwani pa kati kesu. Lelo nga ca kuti twacita icisuma ku watukalifya nelyo uwatucena, kuti pambi twanashako imibele yakwe no kucita umulwani wa kale ukuba icibusa.
Ukwishiba amabunake yesu yene na co cilaafwa mu kucimfya ukukalifiwa uko kutungulula ku kufwaisha kwa kubwesesho bubi pa bubi. Kemba wa malumbo aipwishe ukuti: “Amampuulu nga mwayamwensekesha, mwe Yehova, mwe Shikulu, ni ani uwingeminina?” (Amalumbo 130:3) Ifwe bonse twalicena nelyo ukukalifya bambi. Bushe tatwali aba nsansa nga ca kuti tabaeseshe ukulandula? Bushe tatulingile, lyene, ukubomba mu kuba no kucincintila kumo kwine? Yesu afundile ukuti: “E ico fyonse ifyo mufwayo kuti abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.”—Mateo 7:12.
Ca cine, Baibolo isoso kuti: “Pateni ububi.” (Ilumbo 97:10; Amose 5:15) Lelo taitweba ukupata uulecita icabipa. Na kuba, Yesu atukambishe ukuti: “Temweni abalwani benu, pepeleni abamulamata.” (Mateo 5:44) Nga ca kuti twabwesesha ububi pa bubi, tuleambula umupashi wa kwa ncitatubi. Ipinda lya pa kale lisoso kuti: “Witila, Ndelandula; lolela Yehova, na o akakupususha.” (Amapinda 20:22) Mwandi mibele ya mano! Fintu cili icawamisha ukuilanga fwe bene bakacimfya pa kukaanya itunko lya kupashanya incitatubi.—Yohane 16:33; Abena Roma 12:17, 21.
Ukukanda—Kuli Ani?
Kwena, incitilo shimo shaliba ishabipisha ukucila umusaalula wa muntu pa lwakwe nelyo ukucena. Ni shani nga ca kuti tuli cinakabupalu ca musoka? Mu cifyalilwa, tuyumfwa ukuti mwi shina lya bulungi, icintu cimo cilingile ukucitwa. Lelo ni cinshi? Mu masosaite yamo tacaba icishili ca lyonse ukubomba ifintu umuntu pa lwakwe no kupokelela ububi pa bubi. Lelo amasosaite ya musango uyo mu kupelako yafika ku kupatukana ukupitila mu kukangana kwa kusuumyo mulopa. Ilelo, nangu amafunde ya kwa Lesa nelyo mu milandu iingi amafunde ya muntu tayasuminisha umuntu umo umo ukubuula icilandushi ca pa lwakwe ku musoka, kabili ku mulandu usuma. Ulukaakala lwa musango uyo ulwa muntu pa lwakwe luletako fye ulukaakala lwalundwako.
Bushe icinakabupalu ca musoka, lyene, cilingile ukwikala fye kabili mu kubamo kushipikisha ukucula umusaalula? Kwena iyo. Lintu ifwe nelyo ifipe fyesu fyatiinishiwa, kwalibako amabulashi ya kwalukilako. Kuti pambi wafwaya ukwita bakapokola. Pa ncito, kabiye ku mukalamba wa ncito. Pa sukulu, kuti pambi wafwaya ukumona kafundisha mukalamba. Uyo e mulandu umo babelako—ku kusumbula ubulungi. Baibolo itweba ukuti amabulashi ya kamfulumende yaba ni “kapyunga wa kwa Lesa, wa kucito bukali bwakwe kuli kacita wa fibi.” (Abena Roma 13:4) Ubulungi bufwaya ukuti kamfulumende ibeleshe ubulashi bwa iko, ukulesha incitilo shalubana, no kukanda incitatubi.
Ca cine, pa nshita shimo ubulungi bulakokola ukubombwapo. Kalemba umo uwatendushiwa ku fikonkelelo fya ku mubili asosele ukuti: “Ubulungi bwapala ishitima ilyo mupepi na lyonse licelwa.” Inshita shimo, mu cine cine, ishitima talifika. Bakacita wa lufyengo pambi kuti baba aba maka nga nshi ica kuti amabulashi te kuti yabalame. Nalyo line, inshila ya mano yaba kuikaanya. “Umuwelewele afumye cipyu conse ca mu mutima; lelo uwa mano atontolole cifukushi cakwe,” e fisosa Baibolo.—Amapinda 29:11.
Icilandushi—Kuli Ani?
Ukuikaanya fwe bene ukufuma ku kubwesesho bubi pa bubi muli ifyo kukaleta ubunonshi kuli ifwe, kabili kuti twapembelela mu mutalalila, ukwishiba ukuti nga ca kuti ubulungi buli no kucitwa, Lesa akabucita pa nshita yalinga. Yehova aliba uwaibukila ukuti incitilo yalubana iishibebetelwe itungulula ku bubifi. (Lukala Milandu 8:11) Takasuminishe ababifi bakunkuma ukutitikisha umutundu wa muntu kuli pe na pe. Uyo e mulandu umutumwa Paulo atufundile ukuti: “Mwiba abalandula, mwe batemwikwa, lelo peeleni ubukali bwa kwa Lesa apa kupita; pantu calembwa, aciti, Icilandushi candi, ine nkabweseshapo, e fyo [Yehova, NW] asosa.” (Abena Roma 12:19) Mu cine cine, Baibolo ilanda ulwa bushiku bwa cilandushi pa lubali lwa kwa Kabumba. Cinshi ubu bushiku bwa cilandushi bukaba? Kabili ni bani bakaba ifya kutontapo fya cilandushi ca kwa Lesa? Twalalanshanya pali ici mu cipande cikonkelepo.
[Akabokoshi pe bula 4]
Pa kulama ukuyumfwa kwa cilandushi, ibukisha ukuti
□ Lesa aliba uwayangwako pa lwa bulungi
□ ukusungilila imibele ya kukanaelela caba ca kucena
□ ukuba uwa cikuuku ilingi line cilacefyako impika na bambi
□ imembu shesu ishingi shalisuulwako
□ abalufyanya kuti pambi bayaluka
□ tulacimfya icalo pa kukaanya inshila sha ciko