Inkulo ya 1914—Mulandu Nshi Yakatamina?
“Bakabelenga besu balishiba ukuti pa myaka imo twalilolela iyi Nkulo ukwisalika mu kuba ne nshita ya kutiinya iya bucushi, kabili tuleenekela yene ukuponako mu kuba no kupumikisha na maka te patali sana pa numa ya October, 1914.”—Ukufuma muli The Watch Tower and Herald of Christ’s Presence, May 15, 1911.
UKUTULA mu 1879 magazini yaishibikwe ilya nshita pamo nga The Watch Tower and Herald of Christ’s Presence (nomba yaishibikwa nga Ulupungu lwa kwa Kalinda Ulusabankanya Ubufumu bwa kwa Yehova) libili libili yasontele kuli 1914 ngo mwaka waishibikwa mu busesemo bwa Baibolo. Ilyo umwaka wapaleme, bakabelenga balicinkwilweko ukuti “inshita ya kutiinya iya bucushi” yali no kwenekelwa.
Ifi fyebo fyalisabankanishiwe mu kusaalala na Bena Kristu, abashimpile fyene pa kumfwikisha kwabo ukwa “nshita cinelubali” ne “nshita ya Bena fyalo” ifyalumbulwa muli Baibolo.a Baumfwikishe ici ciputulwa ca nshita ukuba imyaka 2,520—ukutendekela no kupinuna kwa bufumu bwa buDavidi ubwa pa kale mu Yerusalemu no kupwa mu October 1914.b—Daniele 4:16, 17; Luka 21:24, King James Version.
Pa October 2, 1914, Charles Taze Russell, uwali presidenti wa Watch Tower Bible and Tract Society pali ilya nshita, mu kushipa abilishe ukuti: “Inshita sha Bena fyalo nashipwa; ishamfumu shabo nashipwisha akasuba ka shiko.” Fintu amashiwi yakwe yashininkishe ukuba aya cine! Ukukanamoneka ku menso ya buntunse, mu October 1914 ica kuponako ca cishibilo ca kutenshe calo calicitike mu mulu. Yesu Kristu, Impyani ibelelela ku “cipuna ca bufumu ica kwa Davidi,” atendeke ukuteka kwakwe nge Mfumu pa mutundu wa muntu onse.—Luka 1:32, 33; Ukusokolola 11:15.
‘Lelo,’ e fyo pambi wingepusha, ‘nga ca kuti Kristu atendeke ukuteka mu 1914, mulandu nshi imibele pe sonde yacililepo ukubipa?’ Pantu umulwani uushimoneka uwa mutundu wa muntu Satana aali aciliko. Ukufikila 1914, Satana alikwete nsambu sha kufika ku mulu. Iyo mibele yalyalwike mu kuba no kwimikwa kwa Bufumu bwa kwa Lesa mu 1914. “Kwabuukile ubulwi mu mulu.” (Ukusokolola 12:7) Satana ne fibanda fyakwe balicimfiwe no kufwintilwa pe sonde, mu kuba ne fya kufumamo fyabamo akayofi pa mutundu wa muntu. Baibolo yalisobele ukuti: “Kalanda kuli imwe, mwe calo na bemba! pa kuti Kaseebanya naikila pali imwe, ali ne cipyu cikalamba, pa kwishibo kuti ali ne nshita inono fye.”—Ukusokolola 12:12.
Mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo C.E., Yesu atile ukubapo kwakwe ukwa kukanamoneka nge Mfumu ipya iye sonde kwali no kwishibikilwa ku cishibilo cimoneka. Alipushiwe ukuti: “Cinshi icishibilo ca kwisa kwenu, ne ca [kusondwelela kwa micitile ya fintu, NW]?” Ukwasuka kwakwe? “Uluko lukemino luko, no bufumu bukemino bufumu; kukaba ne fipowe ne finkukuma mumo mumo. Lelo ifi fyonse e citendekelo ca kushikitika kwa kupaapa.”—Mateo 24:3, 7, 8.
Mu kulinganako, inkondo iyo yabuukile mu 1914 yakonkelwepo no kucepelwa kwa fya kulya ukwabipisha, apantu ukupayanya kwa lyonse ukwa fya kulya kwalipumfyanishiwe ukucila pa myaka ine. Ni shani pa lwa “finkukuma mumo mumo”? Imyaka ikumi ukukonka pali 1914, te kucepako pa finkukuma fya konaula ikumi fyaipeye abantu ukucila pali 350,000. (Moneni umukululo.) Mu cine cine, inkulo ya mu 1914 yakumenye “citendekelo ca kushikitika kwa kupaapa.” Kabili ukutule lyo, ukushikitika kwa kupaapa kwalipama mu kukonkana mu musango wa tuyofi twa cifyalilwa, icipowe, ne nkondo ishingi, ishingi nga nshi.
Nangula ni fyo, imbila ya kwimikwa kwa Bufumu bwa kwa Lesa mu 1914 ni mbila nsuma pa mulandu wa kuti bulya Bufumu bukapususha ili isonde ukufuma kukonaulwa. Shani? Bukafumyapo amabutotelo ya bufi yonse, aya bumbimunda, amakamfulumende yabola, no kusonga kwa bubifi ukwa kwa Satana. (Daniele 2:44; Abena Roma 16:20; Ukusokolola 11:18; 18:4-8, 24) Mu kulundako, bukaleta icalo cipya “umwaikalo bulungami.”—2 Petro 3:13.
Mu kwangufyanya pa numa ya Nkondo ya Calo iya I, Abasambi ba Baibolo abafumaluka, nga fintu Inte sha kwa Yehova baishibikwe lilya, batendeke ukwiluka ishuko lyabo ukukuma ku lubali na lumbi ulwa cishibilo ca kubapo kwa kwa Yesu pamo nge Mfumu. Yesu Kristu asobele ukuti: “Imbila nsuma iyi ya bufumu ikabilwa ku fyalo fyonse ku kubo bunte ku nko shonse; e lyo impela ikesa.”—Mateo 24:14.
Ukutula pa ntendekelo shinono mu 1919, Inte sha kwa Yehova balitwalilila ukwabula ukuleka ukwananya ‘iyi mbila nsuma.’ Nge ca kufumamo, amamilioni ukufuma ku fyalo ukucila pali 200 balelonganikwa nomba nga batekwa ba Bufumu bwa kwa Lesa. Kabili mwandi mapaalo yapembelela aba batekwa! Ubufumu bukafumyapo inkondo, icipowe, imisoka, no lumanimani. Bukacimfya fye no kulwala ne mfwa!—Ilumbo 46:9; 72:7, 12-14, 16; Amapinda 2:21, 22; Ukusokolola 21:3, 4.
Ilyo inkulo ya 1914 tailapita, umulimo wa kushimikila Ubufumu ukaba naupwishishisha imifwaile ya uko. “Lilya,” e fyasobele Yesu, “kukabo bucushi bakalamba ubushatala abubako ukutula pa kutendeka kwa pano isonde ukufika kuli nomba, nangu takwakabeko. Inshiku shilya ashibulaipifiwa, nga tengapusuka umuntunse nangu umo; lelo, pa mulandu wa basalwa, inshiku shilya shikepifiwa.”—Mateo 24:21, 22.
Wipanga cilubo ico inkulo yatangilile 1914 yapangile. Ifintu tafyakatwalilile lyonse nga fintu fili nomba. Ukwaluka kwa kutulumusha kulalilile ku ntanshi. Lelo kuli abo ababomba mano mano, kuliko ifilolelo fya kusungusha.
Kutikeni, lyene, ku mashiwi ya kwa kasesema wa pa kale: “Fwayeni Yehova, mwe bafuuka ba mu calo bonse; . . . fwayeni ubulungami, fwayeni ubufuke; napamo kuti mwabelama mu bushiku bwa bukali bwa kwa Yehova.” (Sefania 2:3) Ni shani fintu twingabomfya uku kufunda? Ifipande fikonkelepo fyalaafwa ukwasuka ico cipusho.
[Amafutunoti]
a Ibula lya mutwe ilya Scenario of the Photo-Drama of Creation, 1914.
b Ku fyebo fyalundwako, moneni icipandwa 16 ica citabo ca Kuti Waikala Kuli Pe na pe muli Paradise Pe Sonde, icasabankanishiwa na Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Charti pe bula 7]
Ifinkukuma mu Myaka Ikumi Ukukonka Pali 1914
Ubushiku: Icifulo: Imfwa:
January 13, 1915 Avezzano, Italy 32,600
January 21, 1917 Bali, Indonesia 15,000
February 13, 1918 Icitungu ca Kwangtung, China 10,000
October 11, 1918 Puerto Rico (ku masamba) 116
January 3, 1920 Veracruz, Mexico 648
September 7, 1920 Reggio di Calabria, Italy 1,400
December 16, 1920 Icitungu ca Ningsia, China 200,000
March 24, 1923 Icitungu ca Szechwan, China 5,000
May 26, 1923 Iran (akabanga ka ku kapinda ka ku kuso) 2,200
September 1, 1923 Tokyo-Yokohama, Japan 99,300
Ukufuma ku mukululo “Ifinkukuma fya Calo Ifyabamo Ubupilibulo” mu citabo Terra Non Firma, kuli James M. Gere na Haresh C. Shah.