Watchtower LAIBRARE YA PA INTANETI
Watchtower
LAIBRARE YA PA INTANETI
Cibemba
  • BAIBOLO
  • IMPAPULO
  • UKULONGANA
  • w92 9/1 ibu. 8
  • Kristendomu no Bukwebo bwa Basha

Vidio mulefwaya tamuli

Mukwai yafilwa ukutambika

  • Kristendomu no Bukwebo bwa Basha
  • Ulupungu lwa kwa Kalinda—1992
  • Ifipalileko
  • Ukulobolola kwa kwa Kristendomu mu Africa
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—1992
  • “Mwashitilwe Mu Mutengo”
    The Ulupungu lwa kwa Kalinda—2005
  • Bushe Lesa Alisuminishe Ukushita no Kushitisha Abantu mu Busha?
    Loleni!—2001
  • Ifyo Kristendomu Aabyala mu Africa
    Ulupungu lwa kwa Kalinda—1992
Moneni na Fimbi
Ulupungu lwa kwa Kalinda—1992
w92 9/1 ibu. 8

Kristendomu no Bukwebo bwa Basha

MU KATI ka mwanda wa myaka walenga 19, bamishonari ba ciKatolika na ba ciProtestanti balikatene mu kukaanya kwabo ubukwebo bwa basha. Nangu cibe ifyo, ifyo te fyo baali lyonse. Mu myanda ya myaka yabangilileko, balisuminishe kabili balibuulilemo ulubali mu bukwebo bwa basha te mulandu no kucula kwa kutiinya ici caleteleko.

Bamishonari batendeke ukwisa ku lulamba lwa ku kabanga pamo pene no lulamba lwa ku masamba ulwa Africa ilyo imyendele ya bukwebo iya pali bemba mupepi na Cape of Good Hope yasangilwe mu mwanda wa myaka walenga 15. Pa numa ya myanda ya myaka itatu, nangu cibe fyo, umulimo wa bamishonari mu Africa wali nawisa mupepi na ku mpela. Kwaliko abafulilako abapilibwike abena Africa. Umulandu umo uwa uku kufilwa wali kuibimbamo kwa Kristendomu mu bukwebo bwa basha. C. P. Groves alondolola muli The Planting of Christianity in Africa ati:

“Ukusupila kwacincila ukwa bukwebo bwa basha kwaendeele capamo no kutumwa kwa buKristu kabili takwatontonkanishiwe nge cilubo. Mu cituntulu, iminshoni ine yalikwete abasha ba iko; iŋanda ya bashimbe baume aba butotelo aba ciJesuit ku Loanda [nomba Luanda, umusumba ukalamba wa Angola] yakwete 12,000. Lintu ubukwebo bwa basha bwalundulwilwe pa kati ka Angola na Brazil, shikofu wa ku Loanda, pa cipuna ca libwe pa cibumbili ca pa lucena, apeele ipaalo lya bushikofu pa bantu balongelwe mu ngalaba, ukubalaya insansa sha ku nshita ya ku ntanshi lintu amesho ya kululunkanya yakaba nayapita.”

Bamishonari ba ciJesuit tabaimishe “ukukanyako ku busha bwa baNegro,” e fishininkisha C. R. Boxer nga fintu cayambulwa mu citabo Africa From Early Times to 1800. Mu Luanda, pa ntanshi abasha tabalanina ingalaba pa bulendo bwa ku fyalo fyatekelwe na bena Spain na bena Portugal, e fyalundapo Boxer, “batwelwe kwi calici lyali lwa mupepi . . . kabili kulya balibatishiwe na shimapepo wa citente mu mabumba ya myanda pa muku umo.” Lyene, pa numa ya kusanswa “amenshi ya mushilo,” abasha baebelwe ukuti: “Imwe mwe bantu moneni kale kale muli bana ba kwa Lesa; muleya ku calo ca bena Spain uko mukasambilila ifya Citetekelo. Mwilatontonkanya na kabili uko mwafumine . . . Kabiyeni no kubekwa.”

Kwena, bamishonari ba Kristendomu tabaali beka mu kusuminisha ubukwebo bwa basha. “Ukufika kuli citika wa kulekelesha uwa mwanda wa myaka uwalenga ikumi na cinekonsekonse,” e filondolola Geoffrey Moorhouse mu citabo cakwe The Missionaries, “yali e mibele ya calo conse apo capela.” Moorhouse alosha ku ca kumwenako ca kwa mishonari wa ciProtestanti uwa mu mwanda wa myaka walenga 18, Thomas Thompson, uwalembele trakiti wakwete umutwe waleti The African Trade for Negro Slaves Shown to Be Consistent With the Principles of Humanity and With the Laws of Revealed Religion. (Ubukwebo bwa Bena Africa Ubwa Basha ba ciNegro Bwalangwa Ukuba mu Kumfwana ne Fishinte fya Buntunse na Mafunde ya Butotelo Bwasokololwa).

Nangu ni fyo, ku kubuulamo lubali kwakwe Kristendomu alyakanako ukushingamwa ku kucula kwabipisha ukwabikilwe pa mamilioni ya basha ba cina Africa. “Abasobokamo pa basha abafwile pa ntanshi tabalaenda pa menshi ukufuma ku Africa,” e fisosa The Encyclopædia Britannica, “121/2% balubile pa kupita kwabo ku West Indies; ku Jamaica 41/2% bafwile ilyo bali pa fyabu nelyo pa ntanshi tabalabashitisha kabili icakaniko ca pali fitatu icalundwapo mu ‘nshita ya kushilimuna.’”

Mu kwangufyanya Yehova Lesa akalubulwisha bonse Kristendomu ne misango imbi iya butotelo bwa bufi pa ncitilo shonse shabipisha isha mulandu wa mulopa isho basuminisha kabili nelyo fye ukupaala.—Ukusokolola 18:8, 24.

[Icikope pe bula 8]

(Nga mulefwaya ukumona mapu, moneni muli magazini)

Icikope ca fintu abasha balelongwa mu ngalaba ya basha

[Abatusuminishe]

Schomburg Center for Research in Black Culture / The New York Public Library / Astor. Lenox and Tilden Foundations

    Impapulo sha mu Cibemba (1982-2025)
    Isaleni
    Isuleni
    • Cibemba
    • Peleniko Bambi
    • Ifyo Mwingasala
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ifya Kubomfya
    • Amafunde Yesu
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Isuleni
    Peleniko Bambi