Ukumoneka Ukufuma ku Calo ca Bulayo

Lya Ica Kulya—Lya Umukate

PA KASHITA kamo lintu Yesu na basambi bakwe baali mu ŋanda, ‘balifililwe nangu kulye cilyo’ pa mulandu we bumba. (Marko 3:20) Inshita imbi Yesu aingile mu ŋanda ya umo uwa mu baFarise ‘ku kulya.’ (Luka 14:1) Ca kulya ca musango nshi ciisa ku muntontonkanya obe?

Abena Israele ba pa kale nakalimo nga batontonkenye ulwa mukate pa mulandu wa kuti inumbwilo ya ciHebere ne ciGreek iya “kulye cilyo” mu kukonke shiwi yapilibwile “ukulya umukate.” Ici calipokelelwa, apantu umukate wapangwa ukufuma ku ngano nelyo barle caali e ca kulya cikalamba ica miliile yabo.

Abantu abengi ilelo batontonkanya ulwa fikolwe fya ciHebere nga bacemi no lwa basambi ba kwa Yesu nga balondo ba bantu. Kabili bamo baikele muli iyo nshila lelo mu kushininkisha te bonse. Ingano shali e cikalamba mu bumi bwa bengi. Mu kumonekesha ico e fyo caali kuli Isaki na Yakobo pa nshita shimo, nga fintu twingasondwelela ukufuma mu Ukutendeka 26:12; 27:37; na 37:7. Kabili apantu ubulimi bwali e mulimo ukalamba mu Galili mu nshita ya kwa Yesu, bushe kuti caba ukuti bamo ababele abatumwa baali balimi ba ngano?

Ukucitikako kwa ifyo e ko kwaba, pantu ukukusha ingano kwalyanene mu Calo ca Bulayo, kabili ifya kuloshako fya Baibolo kuli ico fingi nga nshi. (Amalango 8:7-9; 1 Samwele 6:13) Cinshi cabimbilwemo?

Pa numa imfula ya muloboko mu October na November yanashishe umushili, umulimi wa ngano aali no kulima kabili lyene ukubyala imbuto. Imfula ya kulekeleshako yaali no kwaafwa imbuto shakwe ukukula kabili lyene, mu April na May, ukupya mu kukashikila ilyo icikabilila ca mu lusuba tacilaisa. Ukulobolola ingano kwalishibikwe bwino ica kuti ubelenga ulwa kwene nge cishibilo ca ciputulwa ca mwaka. (Ukutendeka 30:14; Abapingushi 15:1) Bushe kuti waishiba inshita mu kati ka mwaka lintu icikope cili ku kuso cakopelwe?a Kabili ciputulwa nshi ica mwaka lintu abasambi ba kwa Yesu batimpwile nseke shimo ishibishi?—Mateo 12:1.

Ukulobolola ingano kwapilibwile umulimo ukalamba ku balimi. Bakalobolola bali no kuputule mpimbili ne cikwakwa no kukaka shene mu myanshi, nga fintu mulemona pe samba. Kwena, impimbili shimo nakalimo shalesulwako nelyo pambi ukushiwisha panshi, icili e mulandu wine Ruti abelele na maka ya kusota. (Ruti 2:2, 7, 23; Marko 4:28, 29) Imyanshi ya ngano mu kukonkapo yaletwalwa ku cipuulilo, pamo nge ca kwa Arauna. Cinshi calecitika kulya? Baibolo ilumbula “ne fya kupuulila ne fipe fya ŋombe.” (2 Samwele 24:18-22; 1 Imilandu 21:23) Imyanshi ya ngano yaleanikwa pa ncende yabatama iya mabwe nelyo umushili washindailwa. Cilume wa ŋombe nelyo inama imbi aleshinguluka, ukunyantaula ingano. Inama nakalimo yaletiinta icipuulilo icali no kwaafwa ukupandaula impimbili no kufumyamo inseke.—Esaya 41:15.

Lyene inseke shali ishapekanishiwa ku kwelululwa, ukwalecitwa pa kupoosela shene mu mulu mu kuba ne mpampa nelyo mutunkulo, nga fintu cilemonwa pa mulu. (Mateo 3:12) Umulimi kuti pambi aululula mu cungulo bushiku lintu umwela wali no kululula imisungu (ifikapa ukufuma ku nseke) no kubika impimbili pa mbali. Ilyo inseke shalonganikwe no kwelwa no kufumyamo insakalabwe ishili shonse, shali ishapekanishiwa ukututilwa—nelyo ukupangila filya fya kulya ifyali fyacindamisha, umukate.—Mateo 6:11.

Nga ca kuti wali umukashi wa mu ŋanda mu kuba no yo mulimo, cila kasuba waali no kubomfya ibende no mwinshi ku kutwa inseke ukuba ubunga, nakalimo mu kufika ku cipimo cimo ica bunga bwa ngano. Nelyo kuti pambi “ubunga ubwapeleka,” pamo nga bulya ubo Sara abomfeshe pa kupangila “ifipapatu” fya bamalaika basangwike abantunse nelyo ubo abena Israele balebomfya mu fya kuninika fya ngano kuli Yehova. (Ukutendeka 18:6; Ukufuma 29:2; Ubwina Lebi 2:1-5; Impendwa 28:12) Sara akashile ubunga bwa ngano na menshi no kukandwila mu mufuba.

Pe samba, kuti mwamone fibulungwa fya mufuba na kapapatu ka mukate akapapaala kamo akalepembelela ukwipikwa. Ifipapatu fya musango uyo ifikalamba, ifyalefumbikwa pa mabwe nelyo pa fyela, nga fintu umwanakashi alecita. Bushe ici cilekwafwa ukubika mu cikope cintu Sara mu kukonkapo acitile abatandashi ba bumalaika na fintu ulupwa lwa kwa Lote lwacitile pa numa ya ico? Tubelenga ukuti: “[Bamalaika] baalukile ku mwakwe, baingile na mu ŋanda yakwe, na o abacitile umutebeto, no kufumbike fishatutumuka na bo baliliile.”—Ukutendeka 19:3.

[Amafutunoti]

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 25]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 25]

Garo Nalbandian